04 Mayıs 2012 Yeditepe Üniversitesi, İstanbul Fransız Kalkınma Ajansı (AFD) Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma : Sürdürülebilir Şehirler
Program 1. AFD grubunun sürdürülebilir kalkınma stratejisi 2. Türkiye de sürdürülebilir kentsel kalkınmasının desteği 3. Desteklediğimiz Belediyeler 4. Soru-cevap AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 2
1. AFD grubunun sürdürülebilir kalkınma stratejisi
1.1 AFD: Fransız mali kamu kurumu 1941 yıllında kurulmuş olan Fransız kamu kurumu Yaklaşık 60 ülkede ekonomik, sosyal ve çevre projelerine finansman sağlayan ve kalkınma alanında faaliyet gösteren mali kamu kuruluşu AFD bir ticari banka değildir, amacı Fransa ile diğer ülkeler arasındaki ilişkileri desteklemekir AFD, yabancı ülkelerde sosyal ve ekonomik kalkınma projelerine finansman sağlar ve finansmanları bağı ğımsızdır (untied aid, OECD) Kredi alan kuruluşlar: devletler, kamu şirketleri, yerel yönetimler, özel sektör, toplum sivil örgütleri. AFD diğer uluslararası mali kurumlarla birlikte çalışmaktadır: Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, KfW, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı... AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 4
1.2 Dünyadaki ofislerimiz Bağdat 2010 Meksika 2009 Bogota 2009 AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 5
1.3 2010 yılı finansmanların sektörel dağı ğılımı Taahhütlerin toplamı : 6.8 milyar 7% 12% 35% Altyapı ve kentsel kalkınma Üretim sektörü, tarım ve gıda 18% Çevre ve doğal kaynaklar Temel servisler Başka 28% Kaynak : AFD 2010 faaliyet raporu AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 6
1.4 İklim değişikliği ne anlama geliyor? Şimdiden 1 den 5 dereceye çıkması öngörülen hava sıcaklığı ığı bazı yerlerde ciddi sonuçlar ortaya çıkartacak Su : Varolan su kaynaklarının azalması ve kuraklığın orta yükseklikteki rakımlarda ve yarı kurak rakımlarda çoğalması; yüzlerce insan su sıkıntısı çekecek ( water stress ) Ekosistemler : Canlıların %30 unun yok olma tehditi. Canlıların saysının ciddi bir boyutta etkilenmesi. Kıyılar : + 3 C de kullanılabilir kıyıların %30 u su altında kalma tehlikesinde Gıda üretimi: Küçük çaptaki gıdacılara kötü etkisi (hayatta kalmak için balıkçılık ve gıda üreten tarımcılar) Sağlık: Kötü beslenme ve diyare hastalıkların, kalp ve akçiğer hastalıkların çoğalması (+1 C den itibaren) ölüm oranının sıcak dalgalardan, selden ve kuraklıktan dolayı yükselmesi (IPCC) Ekonomi: Nicolas Stern in Kasım 2006 daki raporuna göre hiçbir şey yapılmazsa iklim değişikliğin getirdiği zararlar için GSYH den her yıl %5-%20 kesilmesi gerekeceği tahmin ediliyor (Örneğin 2003 yılında Fransa da sıcak dalgası 10 milyar avro yu aştı), oysa emisyonların 500 veya 550 ppm kontrol altında tutulursa yılda GSYH den sadece %1 kesilecek AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 7
1.5 İklim değişikliği finansmanlarının yükselişi Çevre ve iklim değişikliği konularının AFD nin stratejisine artan öneminden dolayı eklendi ve yatırımlar artık düşük karbon emisyonunu desteklemek zorundalar Temel sektörler : yenilenebilir enerji ve enerji verimliği; düşük karbon emisyonlu taşımacılık, sürdürebilir ormancılık; binalarda enerji verimliliği Sonuç : projeler 2009 yılında 20 milyon ton CO2 salınımı önledi Milyon million 3 000 2 500 2 000 Mitigation Hafifletme commitments (mitigation) Adaptation Uyum (adaptation) commitments Number Proje sayısı of projects 80 70 60 50 2005 ve 2010 yılları arasında AFD grubunun iklim konusuna yaptığı yatırımlar 1 500 40 1 000 500 30 20 10-2005 2006 2007 2008 2009 2010 0 AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 8
1.6 Şehirler : İklim değişikliğinin Kurbanları Hızlanmış ış kentsel büyüme Yılda %5-%7 büyüme, 2020 de 4,5 Milyar insan, kentsel nüfus x2 Şehirler büyümeye maruz ve seyirci kalıyor (dışında gelişiyor) Planlama eksikliğinde yöneticiler yetiştirme zihniyetindeler İklim değişikliğin şehirler üzerindeki doğrudan etkileri Kentsel sıcak dalga Sel Deniz seviyesinin yükselmesi Rise of the sea level Ekonomik çalkantılar Kentsel biçimin değişimi Kentler savunmasız/zayıf (vulnerable) AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 9
1.7 ve başrol oyuncuları 2008 de kentsel alanlarda yaşayan kesimler kırsal alanda yaşayan nüfusu geçti. Bugün karbon gazı salınımın %70 i kentlerden kaynaklanıyor Dünya nüfusunun %50 den fazlası şehirde : Şehir bir problem, şehir aynı zamanda çözüm Küresel bir sorunun başında her bir şehirin aldığı kararlar büyük önem taşıyor : iklim değişikliği yerel yönetimlerin aldığı kararlara bağlı Yerel yönetimin yetkileri iklim değişikliği gerçeğine uygun olması şart Mali kapasite? Uzun vadeli tahahüt? AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 10
1.8 AFD gibi bir kurumun farklı sektörlere nasıl faydası olabilir? Hedef olarak farklı sektörlerin finanse edilmesi (iskan, enerji, ulaştırma, katı atık, planlama) ama aynı zamanda iklim değişiklik vizyonunun kent planlamasının çerçevesinde proje sürecinin baştan sona entgre olması kontrol edilir Planlama : yerel yönetimlerin su-, katı atık yönetimini, ulaştırmayı ve çevresel sorunları entegre eden sürdürülebilir kent projelerini tasarlamarında destek olmak. Ulaştırma yatırımı: Bir ulaşım masterplanın ve/veya kent planının içerdiğinden emin olmak Katı atık yönetimi : katı atık sürecinin her aşamasını kapsaması Sonuçlar (impacts) AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 11
1.9 Sürdürülebilir Şehirler vizyonu : Bütüncül şehircilik Sürdülüebilir Çevre Toplumsal bütünlük - Kentin şekli - Ulaşı şım Altyapısı - Katı Atık Yönetimi - İskan - Biyolojik çeşitlilik Ekonomik ve Finansal Sürdürülebilirlik -Sosyal ve ekonomik anlamda yoksun kalmış nüfusun entegrasyonu -Temel ihtiyaçlara ve hizmetlerde nüfusun her kesiminin ulaşı şımı -İstihdam - Ekonomik faaliyetlerin ikametgahların çevresine entegrasyonu - Kentin ekonomik çekiliciğini destekleyen politikalar - Kentin kalkınmasını sağlayacak finansal sürdürülebilirlik AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 12
2. Türkiye de sürdürülebilir kentsel kalkınmanın desteği
2.1 Kısaca AFD nin Türkiye deki faaliyetleri 2005 den bu yana İstanbul'da bir irtibat bürosu 1 milyara yakın miktarda kredi Türk belediyelere 290 milyon kredi desteği verilmiştir. 2005 ten itibaren Türkiye de sunulmuş olan kredi miktarı 30% 2010-2012 dönemi için ortalama senelik 200 milyon finansman hedefi. 70% Özel ve bankalar sektörü Belediye sektörü AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 14
2.2 Stratejik hedeflerimiz 1. Çevre koruması ile ilgili Türk- Fransız işbirliğini desteklemek 2. Türkiye nin Avrupa ve Akdeniz bölgelerdeki entegrasyonunu güçlendirmek a. Sera gazıların emisyonları azaltmak b. Türkiye nin kaynaklarını korumak (su, orman, enerji) c. Dengeli bir bölgesel kalkınma desteklemek d. Türk ile Franız kuruluşlar arasında işbirliği teşvik etmek i. KOBİ lerin Enerji verimliliği ii. Yenilebilir enerji iii. Kentsel gelişme ve sürdürülebilir kalkınma iv. Ulusal enerji ve iklim planı AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 15
2.3 Türkiye nin şehirleşme gerçeği Şehirleşme oranı %75 Nüfusun %50 den fazlası Türkiye nin 7 büyük kentlerinde yaşıyor İş imkanları ve olumsuz dışsallıklar ( externalities ) Yatırım ve kamu hizmetleri ihtiyacı Kamu kuruluşları için ciddi ve zor bir konu : düzenlemek, paylaşmak ve korumak AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 16
2.4 Türkiye nin yatırım ihtiyacı, Türkiye nin Büyükşehir Belediyelerin ihtiyacı 2023 e kadar Avrupa Birliği standardlarını yakalamak için altyapı yatırım ihtiyacı : 70 milyar avro Yatırımların ¾ Belediyelerin yetki alanlarına giriyor Su ve su artıma tesisleri Şehiriçi ulaşım Katı atık ve çevre Okul, gençlik ve spor tesisleri Kültür, turizim, polis ve güvenlik Planlama ve kentsel bilgi sistemleri AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 17
2.5 AFD nin belediyelerle çalış ışma şekli Belediyelerin yatırım programlarına destek olmak Proje hazırlanışı ışı sürecinde destek sağlamak (fizibilite çalışmalarına.) Belediyeler proje sahibi Dış kredi yatırım projeleri için Hazine ve DPT onayı gerekmektedir. Türk ve Fransız belediyeler arasında uzun vadeli işbirliği olanakları sağlamak Fransız şirketleriyle çalışma mecburiyeti içermiyor (untied aid) AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 18
2.6 Finansman koşulları : genel prensipler AFD nin finansman sistemi Kredi Banka (banking intermediation) Hibe Hazine garanitili H. garanitisiz Büyük belediyelere Hazine garantisi istemeksizin doğrudan finansman Uzun vadeler : 15 yıla kadar, geri ödemesiz dönemler içermektedir (5-6 yıl) Proje başına taban miktar 10 milyon Diğer kamu ve özel mali kuruluşlarla birlikte çalışmak mümkündür. Büyükşehir statüsünde olmayan belediyerler ortağımız DenizBank tan kredi alabiliyor Seçilebilir belediyeler aşağıdaki belirtilen sektörlerle ilgili projeler için DenizBank tan 5 milyon a kadar varan krediden faydalanabilmektedir: İçme suyu, Atık su, Katı atık ve şehiriçi ulaştırma AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 19
2.7 AFD nin finansman cinslerine göre kamu sektöründe sıralanmış ış projeler Büyükşehir Belediyelerine (BB) Hazine garantisiz kredi İstanbul BB : Taksim-Levent metro hattı (Avrupa Yatırım Bankası ile eşfinansman 120 milyon avro vade 15 yıl) Kayseri BB : Tramvay hattı, tarihi kent altyapınnın rehabilitasyonu ve mekansal düzenlemeler (22 milyon avro vade 15 yıl) Hazine garantili kredi Orman Bakanlığı : Ormanların yönetimi, ağaçlandırma ve erozyona karşı eylem konularında mali destek (150 milyon avro) Bankalarla İşbirliği (Banking intermediation) DenizBank : Büyükşehir olmayan belediyelere 80 milyon avro primli (bonified) kredinin 12 yıl vadeye varan kredilerle finanse edilmesi (su ve atık su, katı atık ve ulaşım projeleri) Hibe Gaziantep BB : Bir belediyeyi iklim eylem planlama konusundaki girişimini desteklemek (100.000 avro eşfinansman) Diyarbakır BB : Alternatif kentsel dönüşüm konusunu teşvik etmek (200.000 avro eşfinansman) AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 20
3. Desteklediğimiz Belediyeler
3.1 Desteklediğimiz belediyeler Doğrudan müdahale DenizBank aracıyla müdahale AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 22
3.2 Proje adı : Gaziantep Yerel İklim Eylem Planı Proje sahibi : Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Başlangıç tarihi : 2010 Bitiş tarihi : 2011 Proje tutarı : yaklaşık 120.000 avro Finansman cinsi : Hibe AFD Stratejileri : -Kamu idare reformuna destek ve AB ye uyum sürecinde yerinde yönetim sürecine destek -Belediye nin ilerki yatırımlarının temellerini oluşturmak -Yerel ölçekte kent planlamasının iklim değişikliğine göre tasarlanması Hedefler Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ni yenilikçi bir girişimde desteklemek Türk Fransız Danışmanların birlikte Karbon Bilançosu ölçüm yönteminin kullanılması 15 Kasım 2011 de «Sürdürülebilir Kentler: Düşük Karbon Salınım Kent Yönetimine Nasıl Geçilir?» adlı konferansta Türkiye de ilk örnek olarak tanıtılması AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 23
3.3 Proje adı : Sürdürülebilir şehircilik Proje sahibi : Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Başlangıç tarihi : 2009 Bitiş tarihi : 2011 Proje tutarı : yaklaşık 200.000 avro Finansman cinsi : Hibe AFD Stratejileri : -Kamu idare reformuna destek ve AB ye uyum sürecinde yerinde yönetim sürecine destek -Belediye nin ilerki yatırımlarının temellerini oluşturmak -Bölgesel eşitsizliği dengelemek -Alternatif kentsel dönüşüm stratejilerini desteklemek Hedefler : Diyarbakır ve Rennes Belediyelerinin ortak çalış ışma alanlarından birisi kentsel dönüşüm Uluslararası Kent Planlama Derneği Cergy Atölyesi nin Diyarbakır kentinin en eski gecekondu semtinin yerinde dönüşüm sağlanmasını sağlamak 08-22 Ekim günleri arasında çalışmış 3 uluslararası takımın sonuçları jüri tarafından değerlendirildi AFD Yerel Yönetimler ve Kentsel Kalkınma 24
İlginiz için teşekkür ederiz 4. Soru-cevap Murat ÜLKER Proje Sorumlusu ulkerm@afd.fr www.turkey.afd.fr