BULDANLI SA LIK BAKANI BEHÇET UZ

5. OTURUM SA LIK - SPOR BULDANLI SA LIK BAKANI BEHÇET UZ Yard. Doç. Dr. Mustafa KARATEPE Pamukkale Üniversitesi T p Fakültesi T p Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dal ÖZET Dr. Behçet Uz 1893 y l nda Buldan da do du. Müftü Salih Efendinin o ludur. lk ve orta ö renimini Buldan da yapan Dr. Uz liseyi zmir de tamamlad. T p Fakültesini bitirdikten sonra 1919 y l nda Dr. Kadri Paflan n yan nda çocuk hastal klar klini inde ihtisas yapt. htisas n bitirince zmir Memleket Hastanesi çocuk hastal klar klini ine flef olarak atand. 1931-40 y llar aras nda zmir in Belediye baflkanl n yapt. Bu dönemde zmir e Dr. Behçet Uz Çocuk Hastal klar Hastanesi ile Kültürpark kazand rm flt r. 1942 y l nda Denizli den milletvekili seçilen Dr. Uz birinci fiükrü Saraço lu hükümetinde Ticaret Bakanl - yapm flt r. Dr. Behçet Uz 1946-48 y llar aras nda Sa l k ve Sosyal Yard m Bakanl görevlerinde bulunmufltur. Bu bakanl k döneminde Birinci On Y ll k Sa l k Plan n haz rlatm flt r. Bu plan ülkemizde haz rlanan ilk sa l k plan d r. Dr. Uz 1954-55 y llar nda bir kez daha Sa l k ve Sosyal Yard m Bakanl yapm flt r. 1960 y l ndan sonra zmir de hayat n sürdüren Dr. Uz 1986 y l nda aram zdan ayr lm flt r. 1. SAL H BEHÇET UZ Cumhuriyetin ilk y llar n n önemli simalar ndan olan Dr. Salih Behçet Uz 1893 y l nda Denizli nin Buldan ilçesinde do mufltur. 1 Babas Müftü Salih Efendidir. Kardefli Salihzade Mehmet Efendi 1915-22 y llar aras nda Buldan Müftülü ü görevinde bulunmufltur. 2 lkö renimini Buldan da tamamlayan Behçet Uz orta ve lise ö renimi için zmir e gitmifltir. 3 T p 1 AnaBritannica: cilt 21, s.453, 1990. 2 fiükrü Tekin Kaptan: Kurtulufl Savafl nda Denizli li Önderler, s.237. Denizli, May s 2004. 3 Rahmi Dirican: Dr. Behçet Uz (1893-1986) ve Ulusal Sa l k Plan Toplum ve Hekim, Kas m-aral k 2001,cilt 16, say 6, s.465. 183

Fakültesi ikinci s n f nda babas n kaybeden Behçet Uz Balkan Savafl ç kt için ara vermek zorunda kald t p e itimini 18 Kas m 1918 tarihinde tamamlam flt r. 1919 y l nda T p Fakültesinin Çocuk Hastal klar Klini inde Dr. Kadri Raflit Pafla n n yan nda müderris muavini olarak göreve bafllam flt r. 4 htisas n tamamlad ktan sonra zmir e dönen Dr. Uz, zmir Memleket Hastanesi Çocuk Hastal klar Servisi fiefli ine atanm flt r. Dr. Uz hekimli inin yan s ra yapm fl oldu u sosyal faaliyetler neticesinde zmir de tan - nan ve sevilen bir insan olarak ün yapt. Bu y llarda Kolejde, Frans z Hastanesinde, Çocuk Esirgeme Kurumunda Ayd n fiimendifer Kumpanyas nda hekimlik hizmetlerini sürdürdü. 1922 y l nda 17 arkadafl yla birlikte zmir Verem Mücadele Cemiyetini kurdu. Tabip Odas Baflkanl yapt. 1930 y l nda zmir Belediye Meclisine giren Dr. Uz bir y l sonra zmir Belediye Baflkanl na seçildi. Öncelikle belediyeyi büyük bir borç bata ndan kurtard. On y l süren baflkanl s ras nda zmir e modern ve büyük bir flehir kimli ini kazand racak at l mlar bafllatt. Her semte çocuk bahçeleri ve Pazar yerleri kurdu. zmir e parklar ve bulvarlar kazand rd. Cumhuriyet Meydan n düzenledi. Bu meydan n ve talyan heykeltrafl Pietro Conanica ya yapt rtt Atatürk An t n n aç l fl n 28 Temmuz 1932 tarihinde yapt. 5 Halen ayakta olan pek çok eserinden ikisi bölge halk na ve ülke ekonomisine büyük katk sa lamaya devam etmektedir. Bunlar Dr. Behçet Uz Çocuk Hastal klar Hastanesi le Kültürpark ve zmir Enternasyonal Fuar d r. zmir halk n bir çocuk hastanesinin gereklili ine ikna ederek toplad ba fllarla hastanenin temelini 23 Nisan 1938 de att. Hastane Dr. Uz un Sa l k Bakanl döneminde 2 Nisan 1947 tarihinde Baflbakan Recep Peker taraf ndan hizmete aç ld. Aç ld nda 150 yatakl olan hastane günümüzde 355 yata yla hizmete devam etmektedir. 6 Aç ld günden bu yana bölgenin tek çocuk hastal klar hastanesidir. Ülkemizin en büyük fuar olan zmir Enternasyonal Fuar n n kuruluflunda Dr. Uz un büyük katk s vard r. 1922 zmir yang nda kül olan bölge üzerinde 1 Ocak 1936 y l nda temeli at lan Kültürpark ayn y l tamamland. Kökleri zmir ktisat Kongresine dayanan, önceleri 9 Eylül Mahalli Sergisi sonralar 9 Eylül Panay r isimleri verilen fuar 9 Eylül 1936 dan itibaren zmir Enternasyonal Fuar ad yla Kültürparkta aç ld. zmir Enternasyonal Fuar günümüzde de ülkemiz ekonomisine önemli katk lar sa lamaktad r. 2. M LLETVEK L ve BAKAN BEHÇET UZ Dr. Behçet Uz parlamentonun VI. Döneminin ara seçimlerinde Denizli ilinden milletvekili seçildi. Birinci fiükrü Saraço lu hükümetinde 9 Temmuz 1942 9 Mart 1943 tarihleri aras nda Ticaret Bakan olarak görev yapt. 1946 y l nda tekrar milletvekili seçilen Dr. Uz Recep Peker ve Hasan Saka hükümetlerinde 7 A ustos 1946 10 Haziran 1948 aras nda yaklafl k iki y l Sa l k ve Sosyal Yard m Bakan oldu. 4 Rahmi Dirican: age 5 Rahmi Dirican: age 6 http://www.buch.gov.tr 2006 184

Sa l k Bakanl döneminde Behçet Uz Plan olarak bilinen I. 10 Y ll k Sa l k Plan n haz rlatt. Ancak haz rlatt plan yasalaflt ramadan bakanl ktan ayr ld. 7 Bu planda Dr.Cemal Or un Etimesgut çevresindeki köylere sa l k hizmeti vermek için gelifltirdi i k rsal bölge sa l k merkezinden esinlenilmifltir. 8 Planda genel hatlar yla her 40 köy için 10-15 yatakl bir sa l k merkezi kurularak tedavi edici hekimlikle koruyucu sa l k hizmetlerinin birlikte verilmesi öngörülüyordu. 1954 ve 1957 seçimlerinde zmir milletvekili seçilen Dr. Uz Üçüncü Adnan Menderes Hükümetinde Bir kez daha Sa l k ve Sosyal Yard m Bakan olmufltur (17 May s 1954 9 Aral k 1955). kinci Bakanl k döneminde haz rlatm fl oldu u plan uygulamak için bir giriflimde bulunmam flt r. Dr. Rahmi Dirican bu plan n detaylar ve uygulanmama nedenleri hakk nda Dr. Uz ile yaz flmaya çal flm flt r. Mektuplar na yan t alamayan Dr. Dirican Dr. Uz a arkadafllar arac l yla ulaflarak plan hakk ndaki baz bilgileri bize aktarm flt r. 9 Plan yasal hale getirilerek tümüyle uygulanamam fl da olsa içerdi i düflüncelerden baz lar ülkemizin sa l k yap lanmas n etkilemifltir. Her 40 köy için düflünülen sa l k merkezleri baz ilçe merkezlerinde kurulmufltur. O güne kadar yerel yönetimlerin denetiminde olan yatakl tedavi kurumlar merkezden yönetilmeye bafllanm flt r. Sa l k Bakan olduktan sonra alt ay gece gündüz çal flarak plan haz rlatan Dr Uz amac n n ulusal sa l k hizmetlerinden yoksul yada vars l, köylü yada kentli herkesin en iyi flekilde yararlanmas n sa lamak olarak belirtmektedir. 10 Bu plan 9. Milli Türk T p Kongresine sunulmufltur. Planda ülkemiz yedi sa l k bölgesine ayr l yor, her bölgeye bir t p fakültesi kurularak hekim ve di er sa l k personeli say s n art r lmas düflünülüyordu. Her bölgeye beflyüz yatakl tam teflekküllü bir hastane, ikiyüz yatakl kad n-do um ve çocuk hastal klar hastanesi ve ak l ve ruh hastal klar hastaneleri gibi sa l k kurumlar aç lmas planlan yordu. Planda çeflitli kurulufllar n elindeki hastaneleri bir elden idare etmek, illerdeki hastaneleri donatmak, halk bir ücret karfl l nda sigortalamak, sigortas olmayan ve tedavi giderlerini ödeyemeyenlerin masraflar n özel idare bütçesinden sa lamak, bir sa l k bankas kurarak sa l k harcamalar n n finansman n buradan sa lamak, ilaç, serum ve afl gibi t bbi malzemelerin üretimini denetim alt na almak, süt ve mama gibi çocuk besinlerini sa layacak sanayi kurulufllar n oluflturmak gibi hedefler bulunmaktayd. Koruyucu hekimlik hizmetlerinin yaklafl k k rk köylük gruplar için yap lacak 10-15 yatakl sa l k merkezlerinden verilmesi planlanm flt. Bu merkezlere iki hekim, bir sa l k memuru, bir ebe ve bir ziyaretçi hemflire ile onar köylük gruplarda çal flacak köy ebesi ve köy sa l k memurlar atanacakt. Bu merkezlere ambulans verilerek köylere ulafl m sa lanacakt. Dr. Uz bu plan n maliyetini 550 milyon Türk Liras olarak hesaplam flt. Finansman n bir ngiliz firmas taraf ndan karfl lanmas ve on y lda geri ödenmesi için anlaflma sa lanm flt. Bu sa l k plan tasar s yasalaflm fl olsayd sa l k hizmetlerinin ve personelinin ülke düzeyinde dengeli da l - m gerçekleflmifl olacakt. 11 7 Rahmi Dirican: age 8 Nusret Fiflek: Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerinde Sa l k Politikalar, Toplum ve Hekim, Aral k 1991, say 48. 9 Rahmi Dirican: age 10 Rahmi Dirican: age 11 Rahmi Dirican: age 185

Dr. Behçet Uz belediye baflkanl dönemindeki çal flmalar ile zmir in modern bir flehir haline gelmesine öncülük etmifltir. ki büyük eseri Dr. Behçet Uz Çocuk Hastal klar Hastanesi ile Kültürpark ve zmir Enternasyonal Fuar bölge insan n n sa l na ve ülke ekonomisine katk lar n sürdürmektedir. Sa l k Bakanl dönemindeki uygulamalar ülkemizdeki sa l k yap lanmas n etkilemifltir. Haz rlatm fl oldu u plan hayata geçirilebilseydi halk - m z n sa l k düzeyinin daha iyi bir daha geliflmifl bir durumda olaca söylenebilir. 1960 y l ndan sonra aktif siyaseti b rakan Dr. Uz yaflam n zmir de sürdürmüfltür. zmir e ve ülkemize önemli hizmetler yapan Dr Behçet Uz 19 May s 1986 tarihinde aram zdan ayr lm flt r. KAYNAKLAR: 1- AnaBritannica: cilt 21, s.453, 1990. 2- Kaptan fi.t.: Kurtulufl Savafl nda Denizli li Önderler, s.237. Denizli, May s 2004. 3- Dirican R.: Dr. Behçet Uz (1893-1986) ve Ulusal Sa l k Plan Toplum ve Hekim, Kas m-aral k 2001,cilt 16, say 6, s.465. 4- http://www.buch.gov.tr 2006 5- Fiflek N.: Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerinde Sa l k Politikalar, Toplum ve Hekim, Aral k 1991, say 48. 186

AR F CER T BULDAN DEVLET HASTANES Dr. Ahmet DEN fi Arif Cerit Buldan Devlet Hastanesi ÖZET Arif Cerit Buldan Devlet Hastanesi 1990 y l nda standart 50 yatakl lçe Devlet Hastanesi olarak çal flmaya bafllam flt r. Hastane idari bina ve ana bina olmak üzere iki bölümden oluflmaktad r. Ana binada Acil Poliklinik, Poliklinikler, Laboratuar, Röntgen, hasta odalar, Ameliyathane, Do umhane, Çamafl rhane ve Morg Ünitesi mevcuttur. dari Binada ise Difl Poliklini i Eczane ve dari odalar bulunmaktad r. Ayr ca hay rseverler taraf ndan yapt r lan ek binan n inflaat halen devam etmektedir. Mevcut binada fiili yatak say s aç s ndan 2 yatakl ve 3 yatakl odalarda yatak bafl na kapal alan yaklafl k 34 m2 dir. Yeni inflaat halinde olan bina tek kiflilik odalar halinde planlanm fl olup 26 yatak kapasitelidir; yatak bafl na düflen alan yaklafl k 77 m2 olacakt r. Devlet Hastanesi olarak amac m z bölgemizde önder ve güvenilir bir kurulufl olmak için; tak m ruhu ile eldeki imkanlarla yasal s n rlar içinde en son teknolojiyi kullanmak, teflhis ve tedavide uluslar aras standard yakalamak, hizmeti alan ve verenlerin memnuniyetini yükseltmek, bu hizmetleri sürekli gelifltirme ile en uygun sürede, en ekonomik olarak vermektir. Misyonumuz; Hasta haklar na sayg l, güler yüzlü, güvenilir, uluslar aras standartlar ve meslek ahlak n benimseyen, bilimsel, yenilikçi, hastan n ailesinin ve yak nlar n n memnuniyetini önemseyen, hasta odakl sa l k hizmetini düflük maliyetle üretmek ve bunlar n geliflimini sa lamakt r. Vizyonumuz; Gelecekteki her türlü bilimsel ve teknolojik geliflmelere sonuna kadar aç k, çevremizde ve bölgemizde ayn statüde oldu umuz gerek resmi gerekse özel her kurum yada kuruluflla ve her alanda etik kurallar çerçevesinde sürekli rekabet içinde halk m z n hak 187

etti i uluslar aras standartta en kaliteli, en güvenilir ve sürekli kendini yenileyen, kendisiyle rekabet eden hizmet üretmektir. Tüm bu çal flmalarla Hasta Memnuniyetini art rarak, Çal flanlar m z n çal flma ortam n düzenleyerek sürekli kendimizi gelifltirmeyi hedefledik. Genel Bilgiler Bina durumu: Hastane idari bina ve ana bina olmak üzere iki bölümden oluflmaktad r, ayr ca bu iki binaya ek olarak hay r severler taraf ndan yapt r lan ek binan n inflaat devam etmektedir. Ana bina: Bina zemin ve 2 kattan oluflmaktad r, toplam inflaat oturma alan 330 m2 olup kapal inflaat alan 1120 m2 dir. Bina deprem etüt incelemesinde depreme dayan ks z oldu- u güçlendirilmesi gerekti i tespit edilmifltir. Katlar aras eriflim kat içi merdiven ve hasta asansörü ile sa lanmaktad r. Binan n s tmas merkezi kalorifer sistemiyle sa lanmaktad r. Tüm katlara s hhi tesisat sistemi döflenmifltir. Bina 2005 y l nda tadilata girerek bak m ve onar m yap lm flt r. Hastane bodrum kat nda; çamafl rhane, morg, su deposu, malzeme deposu bulunmaktad r, zemin katta; laboratuar, röntgen, acil servis, dahiliye poliklini i, çocuk poliklini i, nöbetçi doktor odas, hasta haklar birimi, evrak kay t ve bilgi ifllem odas, müflahede odas ve tuvaletler bulunmaktad r. Hastaneye girifl ve ç k fllar bu katta bulunan ön girifl kap s, arka girifl kap s ve acil servis girifl kap s ndan sa lanmaktad r. Birinci katta; ameliyathane, hemflire odas, uyand rma odas, genel cerrahi poliklini i, dahiliye servisi,çocuk servisi ve genel cerrahi servisi ve yatan hasta odalar, hemflire deski, tuvalet ve lavabolar bulunmaktad r. Üçüncü katta; kad n do um poliklini i, kad n do um servisi ve yatan hasta odalar, do umhane, sanc odas, bebek emzirme odas, ebe odas, hemflire deksi, eczane deposu, tuvalet ve lavabolar bulunmaktad r. Çat kat hastane arflivi olarak kullan lmaktad r. dari Bina: Bina bodrum art bir kattan oluflmaktad r, toplam inflaat oturma alan 250 m2 olup kapal inflaat alan 500 m2 den oluflmaktad r. Bina deprem etüt incelemesinde depreme dayan ks z oldu u tespit edilmifl olup sa l k müdürlü ü ile irtibata geçilerek binan n y k lmas planlanm flt r. Binan n zemin kat nda yemekhane, mutfak, kiler, kalorifer kazan dairesi, kömürlük, laboratuar deposu, tuvalet ve banyo bulunmaktad r. Birinci kat ise idare kat olarak kullan lmakta olup katta; difl poliklini i, eczane, eczane deposu, ambar ve ayniyat odas, t bbi arfliv odas, sat n alma ve müdür yard mc s odas, baflhekimlik, müdür odas, döner sermaye, baflhemflirelik, idare odas, tuvalet ve lavabolar bulunmaktad r. Hastaneye hay rseverler taraf ndan yapt r lan ek bina inflaat sürmektedir. Ek binan n her kat 400 m2 den olup 5 kattan ibarettir, iki kat yatan hasta kat bir kat poliklinik kat bir kat ameliyathane do umhane hasta uyand rma sterilizasyon odas ameliyathane depolar olarak planlanm flt r, bir kat laboratuar birimi, röntgen birimi, bilgisayar server odas difl birimi ve e itim salonu olarak planlanm flt r. Hastane ana binas için 2005 y l nda bak m onar m ve tadilat ihalesi yap lm fl olup ayn y l içinde hastaneye bak m onar m ve tadilat yap lm flt r. Hastaneye ait lojman ve krefl bulunmamaktad r. 188

Altyap ve Sabit tesis durumu : Mutfak: Mutfak 14 m2 ile hastanenin zemin kat nda bulunmaktad r. 51 m2 yemekhane, 15 m2 kiler ve 9 m2 lavabo ile ba lant s bulunmaktad r. Çamafl rhane: Çamafl rhane hastanenin zemin kat nda yer almaktad r.15 er m2 lik y kama ve kurutma bölümü olmak üzere iki bölümden oluflmaktad r. Is tma: Is tma merkezi kalorifer sistemiyle sa lanmaktad r. Kalorifer dairesi hastanenin zemin kat nda yer almaktad r.80 m2 lik bir alanda kömürlük ve kalorifer dairesi bulunmaktad r. Ayd nlatma: Ayd nlatma mevcut flebekeden al nan elektrikle sa lanmaktad r. Elektrik kesintilerine karfl hastanenin ihtiyac n karfl layacak 66 kw lik jeneratör bulunmaktad r. Tüm katlarda ve odalarda ayd nlatma sistemi mevcuttur. Su: Hastanenin içme ve temizlik için su ihtiyac belediye su flebekesinden karfl lamaktad r. Su kesintilerine karfl Hastane zemin kat nda 5 tonluk su tankeri ve hidrofor bulunmaktad r. Tüm katlarda tuvalet ve lavabolarda su tesisat mevcuttur. Asansör tertibat : Hastanede 500 kg yük tafl ma limitli, iç alan 2,70 m2 olan bir adet yük asansörü bulunmaktad r. Asansör sedyeli hastalar tafl mada kullan lmaktad r. Asansör bodrumdan en üst ikinci kata kadar toplam 4 kata hizmet vermektedir. Medikal Gaz tesisat : Hastanede merkezi oksijen gaz da t m sistemi bulunmaktad r, gaz da t m merkezi bina d fl nda 2,25m2 lik kapal bir alanda bulunmaktad r, sistem 1. katta acil müdahale ve müflahede odas nda toplam 4 hastaya, 2 inci katta ameliyathane, dahiliye ve çocuk servisinde olmak üzere 5 hastaya,3 üncü katta bebek emzirme odas, do um odas,do um sanc odas ve hasta odas nda 13 hastaya olmak üzere toplam 22 hastaya hizmet verecek oksijen gaz sistemi döflenmifltir. Morg : Morg hastanenin zemin kat nda 15 m2 lik bir alanda yer almaktad r. Morg iki cesetlik olup so utma sistemi mevcuttur. Otopsi yap labilmesi için otopsi masas da bulunmaktad r. Depolar: Hastane eczanesine ait üçüncü katta 9 m 2, 9 m 2, 20 m 2,16 m 2, 16 m 2 ve idari binada 12 m 2 olmak üzere 6 adet toplam 82 m 2, laboratuara ait hastanenin zemin kat nda 10 m 2 ve yine hastane zemin kat nda 20 m 2 temizlik malzeme deposu bulunmaktad r. 189

Araç-Gereç ve T bbi Cihaz durumlar : T bbi cihaz durumu: S ra T bbi cihaz n cinsi Faal Gayri Toplam Bulundu u ve No faal kullan ld servis 1 Röntgen çekim Makinesi 1-1 Röntgen servisi 2 Röntgen Banyo Makinesi 1-1 3 Difl röntgen Mak. 1-1 4 Aspiratör Cihaz 1-1 Kad n Do um Servisi 5 Vakum Cihaz 1-1 Kad n Do um Servisi 6 Toko Cihaz 1-1 Kad n Do um Servisi 7 Etüv 1-1 Kad n Do um Servisi 8 Defiblatör 1-1 Acil Servis 9 Oksilatör 1-1 Acil Servis 10 Aspiratör Cihaz 1-1 Acil Servis 11 EKG Cihaz 1-1 Acil Servis 12 Monitör 1-1 Acil Servis 13 Biyokimya Cihaz 1-1 Laboratuar 14 Hormon Cihaz 1-1 Laboratuar 15 Kan Say m Cihaz 1-1 Laboratuar 16 Santifrüj 2-2 Laboratuar 17 Bilüribin Cihaz 1-1 Laboratuar 18 Hematokrit Cihaz 1-1 Laboratuar 19 Su ar tma Cihaz 1-1 Laboratuar 20 Mikroskop 1-1 Laboratuar 21 Difl Üniti 1-1 Difl Servisi 22 Buhar makinesi 2-2 Çocuk Servisi 23 Nebulazitör Cihaz çocuk 1-1 Çocuk Servisi 24 Küvöz 1-1 Çocuk Servisi 25 Fototerapi 1-1 Çocuk Servisi 26 Pulisioksimetre 1-1 Çocuk Servisi 27 Nebülazitör Cihaz Yetiflkin. 1-1 Dahiliye Servisi 28 EKG Cihaz 1-1 Dahiliye Servisi 29 Laparoskopi cihaz 1-1 Ameliyathane 30 Koter Cihaz 1-1 Ameliyathane 31 Bakteri Filitresi 1-1 Ameliyathane 32 Ameliyat Masas 2-2 Ameliyathane 33 Tavan lambas 2-2 Ameliyathane 34 Otoklav 1-1 Ameliyathane 190

S ra T bbi cihaz n cinsi Faal Gayri Toplam Bulundu u ve No faal kullan ld servis 35 Etüv 1-1 Ameliyathane 36 Recteskop 1-1 Ameliyathane 37 Rezeteskop 1-1 Ameliyathane 38 Sisteskop 1-1 Ameliyathane 39 Tafl k rma cihaz 1-1 Ameliyathane 40 Forseps 1-1 Ameliyathane 41 Su ar tma Cihaz 1-1 Ameliyathane TOPLAM 45 0 45 htiyaç duyulan t bbi cihazlar: Hastanede ihtiyaç duyulan ve yetersiz olan t bbi cihazlar n durumu afla da cetvelde oldu u gibidir. 2007 y l nda al m planlanmaktad r. S ra No htiyaç duyulan t bbi cihaz n ad htiyaç miktar 1 Röntgen Cihaz 1 2 Otoklav 1 Araç durumu: Hastanede bulunan 3 adet ambulans n halihaz r durumlar ve detaylar afla da cetvelde oldu u gibidir. C NS MODEL MARKASI PLAKA NO DURUMU Ambulans 1999 Ford transit 20 DD 112 FAAL Ambulans 2000 Ford transit 20 FS 112 FAAL Ambulans 2006 Ford transit 20 PE 112 FAAL Hastanemizde POL KL N K SAYISI 6 AMEL YATHANE SAYISI 2 2 yatakl oda say s 3 3 yatakl oda say s 9 191

PERSONEL DURUM CETVEL UNVANI STANDART KADRO MEVCUT ç hastal klar uzman 1 1 Çocuk hastal klar uzman 1 1 Genel cerrahi uzman 1 1 Enfeksiyon Hastal klar uzman - 1 Pratisyen hekim 6 8 Difl tabibi 1 1 Eczac 1 1 Ebe 8 14 Hemflire 20 12 Anestezi teknisyeni 5 4 Laboratuar teknisyeni 7 4 Röntgen teknisyeni 6 4 Toplum sa l teknisyeni 5 5 T bbi sekreter 1 1 Memur 5 1 Hizmetli 50 7 fioför 4 1 Müdür 1 1 TOPLAM 123 68 Temizlik Hizmetleri (ihaleli) 24 Standart Kadro Mevcut Kadro ve ihtiyaç duyulan personel : Hastanede mevcut personel ile 24/07/2001 tarihli ve 24472 say l Resmi Gazetede yay nlanan Sa l k Bakanl Taflra Teflkilat Yatak ve Kadro Standartlar Yönetmeli ine Göre noksan olan personel afla cetvelde yer almaktad r. UNVANI STANDART KADRO MEVCUT HT YAÇ Kad n Hast. Ve Do um Uzm. 1 0 1 Anestezi Uzman 1 0 1 Kulak Burun Bo az Uzm. 1 0 1 Hemflire 20 12 8 Anestezi Teknisyeni 5 4 1 ATT 5 0 5 Laboratuvar Teknisyeni 7 4 3 Röntgen Teknisyeni 6 4 2 Diyetisyen 1 0 1 192

UNVANI STANDART KADRO MEVCUT HT YAÇ Sosyal Çal flmac 1 0 1 Psikolog 1 0 1 Müdür Yard mc s 2 0 2 Memur 5 1 4 Hizmetli 50 7 43 fioför 4 1 3 Poliklinik Durumu: 2004 2005 2006 YILI 2006 Günlük YILI YILI (ilk 6 ay) Ortalama TOPLAM POL KL N K 74449 79726 41424 296,13 MUAYENE SAYISI Yatan Hasta Durumu: 2004 YILI 2005YILI 2006 YILI (ilk 6 ay) TOPLAM YATAN HASTA 1451 1331 561 YATAK figal ORANI % 40 % 62 % 56 Ameliyat Durumu: Hastanemizde y llara göre Genel Cerrahi ve Kad n Hastal klar ve Do um Servislerinde yap lan ameliyatlar afla daki tabloda belirtilmifltir.2006 y l rakamlar 6 ayl k olup Haziran ay sonundaki rakamlard r. 2005 2006 (ilk 6 ay) GENEL CERRAH 99 42 KADIN DO UM 325 56 TOPLAM 424 98 Radyoloji Hizmetleri: Hastanede y llara göre radyoloji hizmetleri afla da görüldü ü gibi gerçekleflmifltir. Cinsi 2004 2005 2006 (ilk 6 ay) Direk ve Endirekt grafikler 7115 9414 5050 193

Laboratuar Hizmetleri: Hastanede y llara göre Laboratuar hizmetleri afla daki tabloda aç klanm flt r. 2006 y l rakamlar Haziran ay sonu 6 ayl k çal flmalard r. Laboratuar Cinsi 2004 2005 2006 (ilk6 ay) B YOK MYA Kan- drar-vücut s v -Gaita 15259 14568 10602 ile ilgili rutin Tet. R A,IMX Tekni i ile yap lan 9610 8980 9264 Hormon Tet. BAKTER YOLOJ Serolojik Testler 10250 6159 3317 HEMATOLOJ Grupaj Testleri 1291 652 214 Difl Tedavi Hizmetleri: Hastanede y llara göre Difl Tedavi Hizmetleri 2004 2005 2006 (ilk 6 ay) Difl Çekimi 1754 2090 949 Dolgu 218 315 123 Tedavi 1380 1969 440 Sevk 116 220 134 Acil Servis Hizmetleri : Acil Servis/Y llar 2004 2005 2006-6 ay Hekim Say s 8 8 8 Poliklinik Say s 1 1 1 Hekim Bafl na Hasta Say s 4896 5275 5178 112 stasyonu Vaka Ç k fl Say s 258 434 313 Kan Merkezi Hizmetleri Hastanede kan merkezi bulunmamaktad r. Denizli K z lay Kan Merkezi ile sözleflme yap lm fl olup kan ihtiyaçlar bu kurumdan karfl lanmaktad r. Sa l k Kurulu Çal flmalar : 2004-2006 (ilk alt ay) y llar aras nda afla da rakamlar belirtilen heyet raporlar ç kart lm flt r. 194

dari Durum: Yönetim Durumu: 2004 2005 2006 (ilk 6 ay) laç raporu 302 538 353 T bbi malzeme raporu 39 47 23 TOPLAM 341 585 376 UNVANI ADI SOYADI KADRO DURUMU Baflhekim Selma D N L Uzm.Hekim Baflhekim Yard mc s Ahmet DEN fi Prt.Hekim Hastane Müdürü Serpil DEM RKIRAN Müdür Müdür Yard mc s brahim DEM R Sa l k Memuru Baflhemflire Hatice KABUKÇU Baflhemflire Baflhemflire Yrd. Leyla ÜNAL Hemflire Bilimsel ve Hizmete Yönelik Olarak Oluflturulan Kurullar, Komisyonlar ve Komiteler: Hastane Konseyi: 05.10.2006 tarihinde konsey yenilenmifl olup Hastane konseyi ayda bir toplanarak ald kararlar bir deftere kaydeder. -Konsey baflkan : Baflhekim Selma D N L -Kalite Temsilcisi: Baflhekim Yard. Ahmet DEN fi -Hastane Müdürü: Serpil DEM RKIRAN -Eczac Mine ÜLKÜ -Baflhemflire Hatice KABUKÇU -Çocuk Hastal klar Uzm. Özlem ÖZDEM R -Teknik Hiz. Sorumlusu Anestezi Teknisyeni Özlem AKKAYA -Lab.Tek.Sibel EFEO LU -Hemflire Leyla ÜNAL Sa l k Kurulu: Hastane bulunan uzman hekimler taraf ndan uzmanl k dallar na uygun en az 3 uzman hekim imzal ilaç ve sarf malzeme raporu verilmekte. 11.07.2006 tarihi itibariyle tek hekim imzal heyet raporuna geçilmifl, sa l k kurulu defterleri ve hastalara verilen raporlar n 1 er suretleri arflivlenmektedir. -Baflhekim Genel Cer.Uzm. Selma D N L 195

-Dah.Uzm. Çi dem YILDIZ -Çocuk Hastal klar Uzm. Özlem ÖZDEM R -Kad n Hastal klar Do um Uzm. Temizlik Komitesi: 22.08.2006 tarihinde temizlik komitesi kurulmufltur. Temizlik komitesi yap lan temizli- i günlük haftal k ve ayl k olarak planlayarak kontrollerini yapar, yapt toplant ve ald kararlar deftere kaydeder. -Temizlik Komitesi baflkan : Baflhekim Selma D N L - Baflhekim Yard. Ahmet DEN fi -Hastane Müdürü Serpil DEM RKIRAN -Baflhemflire Hatice KABUKÇU Enfeksiyon Kontrol Komitesi: 10.10.2005 y l nda Enfeksiyon kontrol komitesi kurulmufltur ve bu tarihten itibaren 3 er ayl k dönemlerle toplant yap lm fl, al nan kararlara ve yap lan çal flmalar bir deftere kaydedilmifltir -Enfeksiyon Kontrol Hekimi Çi dem YILDIZ -Enfeksiyon Kontrol Hemfliresi Cennet BAfiKONYALI -Baflhekim yard. Ahmet DEN fi -Çocuk Hastal klar Uzm. Özlem ÖZDEM R -Lab.Tek.Sibel EFEO LU -Müdür vekili Celal EREN yerine Müdür Serpil DEM RKIRAN -Baflhemflire Hatice KABUKÇU -Eczane Sorumlusu Melahat ÇET NKAYA yerine Eczac Mine ÜLKÜ Toplam Kalite yönetimi Hastanemiz Sa l k Bakanl Toplam Kalite Yönetimi mevzuat na göre çal flmalar na 2005 y l nda bafllam fl olup; ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi oluflturarak ve bunu Yönetim Hedefi haline getirerek Toplam Kalite Yönetim sistemi ilkeleri do rultusunda hasta odakl olarak süren çal flmalar m zda çal flanlar n kat l m n art rmay ve sürekli iyilefltirmeyi hedefledik. Toplam Kalite yönetimi olarak yap lan çal flmalarda amac m z bölgemizde önder ve güvenilir bir kurulufl olmak için; tak m ruhu ile eldeki imkanlarla yasal s n rlar içinde en son teknolojiyi kullanmak, teflhis ve tedavide uluslar aras standard yakalamak, hizmeti alan ve verenlerin memnuniyetini yükseltmek, bu hizmetleri sürekli gelifltirme ile en uygun sürede, en ekonomik olarak vermektir. 196

Toplam Kalite yönetimi; Arif Cerit Buldan Devlet Hastanesinde görev yapan tüm çal - flanlar n kat l m ile süreçlerin ve hizmetlerin sürekli iyilefltirilmesi suretiyle personel ile hasta ve yak nlar n n kalite ihtiyaçlar n n karfl lanmas ve hasta taraf ndan tan mlanan kaliteyi hizmet yap s nda oluflturmaya çal flan yönetim biçimi olarak tan mlanabilir. Misyonumuz; Hasta haklar na sayg l, güler yüzlü, güvenilir, uluslar aras standartlar ve meslek ahlak n benimseyen, bilimsel, yenilikçi, hastan n ailesinin ve yak nlar n n memnuniyetini önemseyen, hasta odakl sa l k hizmetini düflük maliyetle üretmek ve bunlar n geliflimini sa lamakt r. Vizyonumuz; Gelecekteki her türlü bilimsel ve teknolojik geliflmelere sonuna kadar aç k, çevremizde ve bölgemizde ayn statüde oldu umuz gerek resmi gerekse özel her kurum yada kuruluflla ve her alanda etik kurallar çerçevesinde sürekli rekabet içinde halk m z n hak etti i uluslar aras standartta en kaliteli, en güvenilir ve sürekli kendini yenileyen, kendisiyle rekabet eden hizmet üretmektir. Kalite gelifltirme ekibi üyeleri; Dr. Ahmet DEN fi Ekip lideridir. Planlar n kabul edilmesinden sonra çal flanlar harekete geçirir ve kalite yönetimi konusunda gerekli çal flmalar bafllat r. Aylin AVCI E itici ekip oluflturur, kurum personelinin e itilmesini sa lar. Leyla ÜNAL Yap lan çal flmalar n analiz ve de erlendirilmesini sa lar onaylanan sonuçlar standartlaflt rarak uygulamaya haz r hale getirir. htiyaçlar do rultusunda yeni kalite çemberlerinin oluflturulmas ile ilgili çal flmalar yürütür. Zuhal SARIO LU Kalite uygulama sürecinde gerekli gördü ü hususlara müdahale ederek iyilefltirilmesini sa lar. Ayl k raporlar inceler ve de erlendirir. Üç ayda bir kurumun ulaflt noktay gösteren bir rapor haz rlayarak kalite konseyine sunar. Yapt m z Çal flmalar: Hastanemiz Otomasyona geçmifl olup lk kay t d fl nda bütün ifllemler Poliklinik ve di er birimlerde bilgisayar ortam nda yap lmakta olup ifllemlerde kolayl k sa lanm flt r. Tüm Polikliniklerde barkod uygulamas na geçilerek numaratörlerle hastalar n s ralar n kontrol etmeleri kolaylaflt r lm flt r. Hasta Haklar birimi kurularak hastalar n ma duriyetlerini gidermek için bir hemflire tam zamanl olarak görevlendirilmifltir. Hasta Memnuniyeti Anketleri haz rlayarak uygulad k. Hastanemize baflvuran 31 hasta taraf ndan cevapland r lan anketimize göre Verilen hizmetten tamamen memnun olanlar n oran % 83.8 k smen memnun olanlar n oran % 16.1 memnun olmayanlar n oran % 0 olarak ç km flt r. Polikliniklerde verilen hizmetler % 54.8 Çok iyi düzenlenmiflti, % 45.1 Oldukça düzenliydi % 0 Düzenli de ildi fleklinde de erlendirilmifltir. 197

Polikliniklerde ald n z hizmeti genel olarak nas l de erlendirirsiniz? sorusuna ise % 48.3 Mükemmel, % 25.8 Çok iyi, % 25.8 yi, % 0 Orta ve % 0 Kötü olarak de erlendirmifltir. Hastanemizde 2005 y l nda tadilat yap lm fl olup, engelli hastalar n ihtiyaçlar için birimlerin revizyonu yap lm flt r. Hastanemizin di er bölümlerinde de tadilatlar yap lmaktad r. 2007 y l nda mevcut binan n deprem takviyesi için güçlendirme projesi planlanm fl olup çal flmalar Sa l k Müdürlü ü taraf ndan yürütülmektedir. dari bina olarak kullan lan bölüm Pamukkale Üniversitesi taraf ndan haz rlanan rapora göre Güçlendirilmesi ekonomik olmad ndan y k lmas önerilmifl olup bununla ilgili çal flmalar Baflhekimlik taraf ndan yürütülmektedir. Her iki bina aras nda kalan dari Binan n y k larak hastahanenin bütünlü ü aç s ndan iki binay birbirine ba layacak bir geçide sahip araya yeni bina yap lmas planlanm flt r. Hay rseverler taraf ndan yap lan yeni binada 26 oda olup, odalar tek kiflilik tuvalet ve banyo içinde olarak planlanm flt r. ki odan n bebek yatakl ve iki kiflilik olmas planlanm flt r. Y k lacak olan binan n alt kat nda bulunan yemekhane yeni binan n en üst kat nda yer ayr larak oraya tafl nmas planlanm flt r. Ayr ca y k lmas planlanan binan n bodrum kat nda bulunan kalorifer kazan için yeni binan n arkas nda kazan dairesi planlanm fl olup bütün binalar n s nmas n karfl layacak flekilde bir kazan konulmufltur. Yeni binada merkezi Oksijen tertibat planlanm flt r. Hasta odalar ve Poliklinikler dahil sistem kurulacakt r. Yeni binada personel ve hastalar n e itimi için e itim salonu planlanm fl olup burada hastalara hastal klar ile ilgili bilgiler verilerek, tedavide hasta uyumunu art rarak tedavi kalitesini yükseltmeyi amaçlad k. 2007 y l bafl ndan itibaren Toplam Kalite Yönetimi çal flmalar haz rl k ifllemleri bitirilerek 2007 y l ortas na kadar T.S.E. müracaat m z yaparak SO 9001-2000 Kalite Belgesi almay hedefledik. 112 Acil Yard m stasyonu olarak vaka var fl süresi ortalama 10 dk d r. Bu oran Güney lçesinde 112 stasyonu olmad ndan bazen Güney Sa l k Oca na ç k fl yap ld ndan mesafeye ba l olarak yükselmifltir. Bu oran 8 dk ya düflürmek hedefimizdir. Hastanemizde kaliteyi art rmak için Kalite Gelifltirme Ekibimiz haftal k toplant lar yaparak gerekli kararlar alarak ayda bir defa Hastane Konseyine sunmakta, konsey ise bu kararlarla ilgili olarak düzenlemeler yapmaktad r. Tüm bu çal flmalarla Hasta Memnuniyetini art rarak ve çal flanlar m z n çal flma ortam - n daha iyi düzenleyerek sürekli kendimizi gelifltirmeyi hedefledik. KAYNAKLAR 1. Arif Cerit Devlet Hastanesi statistik Kay tlar 2. Arif Cerit Devlet Hastanesi Toplam Kalite Yönetimi ç Hizmet Yönergesi 3. Arif Cerit Devlet Hastanesi 2006 Denetim Notlar 198

SÖZLÜ TAR H N TANIKLI INDA CUMHUR YET DÖNEM NDE BULDAN DA VEREM GERÇE ve VEREMLE MÜCADELE Ö r. Gör. zzettin BEfiTAfi Pamukkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü ÖZET Ortaça bat dünyas nda mahflerin dört atl s içerisinde savafl, k tl k,ölüm ve veba say lm flt r. Beyaz veba olarak ta nitelendirilen araflt rmam z n konusu olan Verem dünyadaki tüm ölümlerin % 7 sinden ve geliflmekte olan ülkelerdeki ölümlerin % 26 s ndan sorumludur. Türkiye de 1920 bafllar nda, baflta s tma, verem, frengi, trahom, tifo,dizanteri, vb. olmak üzere, birçok bulafl c hastal k yayg n haldedir ve büyük ölçüde bunlar n sonucu olarak, çocukluk dönemine iliflkin olanlar baflta olmak üzere ölüm h zlar çok yüksektir. Örne in 1931 de sadece 33 ilde yap lan saptamaya göre genel ölüm h z binde 20 nin üstündedir ve verem ölüm nedenlerinin bafl nda yer almaktad r. Bu a r sorunlarla u raflmas gereken sa l k örgütlenmesi büyük siyasi meselelerin (Birinci Dünya Savafl, Kurtulufl Savafl vs.) gölgesinde gerek nitelik ve gerekse nicelik bak - m ndan yetersiz kalm flt r. flte bu flartlar alt nda Anadolu nun bir çok yöresinde oldu u gibi Buldan da da dün efsanevi Dr. Abdullah Say ner, Etem Damgac, Halil Tuncer, Ali R za Demirba, brahim Ocakç o lu, vs. günümüzde Dr. Halime Balkanl ve Dr. Cengiz Zeytino lu vs. daha bir çok ismini zikretmedi imiz örnek insan imkans zl klar içerisinde Veremle Mücadele nin y lmaz savaflç lar oldular. Anahtar Kelimeler:Buldan, Verem Gerçe i, Veremle Mücadele, Veremle Savafl Derne- i, Veremle Savafl Dispanseri, Dr. Abdullah Say ner, Dr. Halime Balkanl 199

Türkiye de ve Dünya da Bulafl c Hastal klar Bulafl c hastal klar bütün dünyada ça lar boyunca büyük sorunlar n bafl nda gelmifltir. S tman n, veban n, kolera-tifo ve paratifonun, tifüsün, çiçe in geçmiflte yapt klar salg nlar ve k r mlar flafl lacak çoklukta insan n yaflam n yitirmesi ile sonuçlanm flt r 1. Ortaça bat dünyas nda mahflerin dört atl s içerisinde savafl, k tl k,ölüm ve veba say lm flt r. Beyaz veba olarak ta nitelendirilen araflt rmam z n konusu olan Verem dünyadaki tüm ölümlerin % 7 sinden ve geliflmekte olan ülkelerdeki ölümlerin % 26 s ndan sorumludur.bu verilere göre tüberküloz her y l di er enfeksiyon hastal klar n n (AIDS, diyare, s tma ve di er tropikal hastal klar n) toplam ölüm say s ndan fazlas n tek bafl na gerçeklefltirmektedir 2. Bulafl c hastal klar n etmenleri olarak en baflta bakteriler, viruslar, riketsialar, protozoalar, helmintler ve mantarlar say labilir. Bu etmenlerin çok de iflik kolaylaflt r c etkenler sonucu salg nlara yol açt klar da bilinmektedir 3. Ayr ca eskiden oldu u gibi günümüzde de bir do al k r m izleyerek bir bulafl c hastal k salg na yol açabilmektedir. 1994 te Hindistan da ç kan veba salg n n n nedeni olarak t p otoriteleri bir y l kadar önce ayn bölgede meydana gelen depremin neden oldu u kötü yaflam koflular n görmüfllerdir. Bundan ç kar lacak sonuç, dünyadan silindi i yok oldu u varsay lan hastal klar n veba örne inde görüldü ü gibi uygun koflullarda ortaya ç kabilmektedir. Nitekim yirminci yüzy l n vebas olarak adland r lan AIDS bu türden bir hastal k olup yeni bulafl c hastal klar n da gelecekte ç - kabilece inin somut delilidir 4. Anadolu da gerek Anadolu Selçuklular Dönemi ve gerekse Osmanl lar döneminde bulafl c hastal klarla ilgili al nan tedbirler yada her iki devletin sa l k politikas ile ilgili elde ne yaz k ki, s n rl bilgilere sahibiz. Anadolu Selçuklular devrinde daha çok vak flar n iflletti i Darü flflifalar n yan s ra Kervansaraylarda da sa l k hizmeti verildi ini biliyoruz. Osmanl Devrinde bulafl c hastal klarla için özel tedbirler al nd yolundaki birkaç kay ttan birisi; Sultan I.Selim (Yavuz) zaman nda (1512-1520) 1514 te yap lan Karacaahmet Cüzzamhanesi-Leproserisi (Miskinler Tekkesi) dir. O ça larda tedavi edilemeyece ine inan - lan bu bulafl c hastal ktan halk pek çok korktu u için flehirde bir vaka görüldü mü fakir olsun, zengin olsun, hiçbir fark gözetilmeden derhal buraya kapat l rd 5. Bir di eri; 1823 y - l nda hafiflemifl san lan koleran n yeniden alevlenmesi ve stanbul da bulunan Fransa baflta olmak üzere yabanc sefirlerin Osmanl devletine baflvurmalar üzerine 1831 de ilk kez Ka- 1 Nevzat Eren-Onur Hamzao lu, Türkiye de Bulafl c Hastal klar (Commmunicable Diseeases n Turkey (1925-1993),Türk Tabipler Birli i Yay., Ankara fiubat 1996, s.15. 2 Nihat ÖZYARDIMCI- A.Hilmi GÜRSES, Yurdumuzda ve Dünyada Verem Savafl ve Düflündürdükleri, Bursa 2004, s.12. 3 Eren-Hamzao lu, a. g. e. s. 15 4 Ayn eser, s.15 vd. 5 Prof.Dr. Esin Kahya-Prof. Dr. Ayflegül D. Erdemir, Bilimin Ifl nda Osmanl dan Cumhuriyet e T p ve Sa l k Kurumlar, Ankara 2000, s. 141 200

radeniz taraf ndan gelecek gemilerin on gün tutulaca stanbul da bir karantina Çanakkale de bir karantina kurulmufltur 6. Ancak neticesi bilinmemekle birlikte özel önlem anlam ndaki tek kapsaml giriflim 1843 y l nda Yemen Karantina Örgütü nün kurulmas d r 7.1838 y l nda kurulan Karantina Meclisi iki Türk üyeye karfl 14 yabanc üyesiyle bir kapitülasyon kuruluflu hüviyetinde Lozan Antlaflmas na (1923) kadar varl n sürdürmüfltür 8. Osmanl Devleti nde 19.yüzy la kadar hekimlerin kamu görevlisi olmamakla birlikte Darü flflifalarda görev yapan hekimlerin Hekimbafl 9 ndan onay almas gerekti i bilinmektedir.1861 de yap lan bir düzenlemeyle (Tababet-i Belediye cras na Dair Nizamname) Belediyelere ba l olsa da ülke genelinde ilk defa kamu görevlisi fleklinde hekim istihdam uygulamas bafllatm flt r 10. Bu tüzük ç kar ld nda henüz taflrada belediyelerin oluflturulmam fl olmas bir yana ülkede yeterli hekim yetifltirilememektedir.1866 da ilk sivil T p Okulu Mektebi T bbiye-i Mülkiye aç lmas ve ilk mezunlar n vermesinden k sa bir süre sonra Belediye tabipliklerinin de yetersiz kalmas üzerine 1871y l nda Memleket Tabibi ad alt nda taflrada hekim görevlendirilmesi karar al n r 11. Ancak Doç. Dr. Erdem Ayd n a göre; Devletin taflraya-k rsal kesime sa l k hizmeti götürmeyi yaln zca hekim tayini olarak alg lamaktad r.taflraya sa l k elemanlar ve t bbi donan m yla bir sa l k ünitesi kurma düflüncesi o dönemde henüz yeflermemifltir 12.1913 y l nda yap lan de ifliklilerle Memleket Tabipli i Hükümet Tabipli i ne dönüflmüfl, ayr ca taflrada kaza,liva ve vilayetlerde S hhiye Meclislerinin kurulmas na ilave olarak, illerde Vilayet dare-i S hhiye Nizamnamesiyle baflta koruyucu ve çevre sa l hizmetleri olmak üzere ilin tüm sa l k ifllerinin idaresinden sorumlu Sa l k Müdürlükleri kuruldu 13. Ancak Birinci Dünya Savafl na denk gelen bu düzenlemelerden beklenilen sonuçlar al namam flt r. Öte yandan bu savafl s ras nda çat flmalar n yan s ra, savafl n yol açt kötü koflullardan tifüs,kolera gibi bulafl c hastal klardan binlerce asker ve sivilin ölmesi dikkate flayand r 14. Cumhuriyet Dönemi sa l k politikas n anlaman n yolu Samsun a ç k fltan ölümüne kadar Atatürk ün yan nda olan ve ayn zamanda Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Sa l k Bakan olan Dr. brahim Refik Saydam tan maktan geçer. Kuflkusuz O,Türkiye de sa l k politikas n n oluflumunun mimar d r. Dr. Refik Saydam koruyucu sa l k, halk sa l, toplum sa l kavramlar n ülkemize getiren kiflidir 15. Dr. Refik Saydam n Sa l k Bakanl s ras nda 6 Erdem Ayd n, Türkiye de Sa l k Teflkilatlanmas Tarihi, Naturel yay. s.10 7 Eren-Hamzao lu, Ayn eser, s.19 8 Ayd n, Ayn eser, s.10-11 9 Hekimbafl : Osmanl Saray n n ve memleketin sa l k iflleriyle u raflan kimseye verilen unvan. Osmanl larda ilk hekimbafl Kutubüddin Efendi dir.( Meydan Larouse, Sabah Gazetesi Yay., cilt 8, s.567) 10 Eren-Hamzao lu, Ayn eser, s. 13 11 Ayn eser, s. 14 12 Ayn eser, s. 15 13 Ayn eser, s. 21 14Tifüs, Lekeli Humma vs. salg nlar n yol açt tahribat hakk nda Dr. Mustafa Karatepe, I. Dünya Savafl nda Kafkas Cephesinde Tifüsle Mücadele, Yeni T p Tarihi Araflt rmalar 8, s. 107-157 bkz. 15 Ayn eser, s. 29 201

ç kar lan 1930 tarihli Umumi H fz s hha Kanunu Cumhuriyet Türkiye sinin sa l k anayasas hüviyetindedir. 309 maddeden oluflan bu yasan n üçte biri (309 maddenin 103 ü 29-132 inci maddeler) bulafl c hastal klara ayr lm flt r 16. Dr. Refik Saydam,1930 lu y llarda koruyucu hizmetlerde çal flan hekim ve di er personele en yüksek kadrolar vermifl, hekimlere baflbakandan daha çok ödenek vererek hizmete özendirmifltir. Ayr ca hekimlere uygulanan zorunlu hizmetin uygulay c s yine o olmufltur. Zaman m zda yeniden bu uygulamaya geçilmekle birlikte özendirici önlemlerin 1930 lar n gerisinde kalmas hekimler ve hekim kurulufllar n n bu uygulamaya direnç göstermelerine yol açmaktad r. Ölüm nedenlerinin bafl nda gelen veremle savafl amac yla 1930-1940 y llar aras nda 52000 kifli taramadan geçirilmifl, stanbul,ankara, Bursa ve Trabzon da sanatoryum ve veremle savafl dispanserleri aç lm flt r 17.1923-1940 döneminde yatakl hastane say s 86 dan 198 e ç km fl ve bu kurumlarda hasta yatak say s 6437 den 143888 e ç km flt r.ayr ca yayg n sa l k e itimi çal flmalar da yap lm flt r. Bu y llar aras nda 700000 afifl, 500000 broflür, 146000 kitap ve dergi da- t lm flt r. 1936 da Sa l k Propagandas ve T bbi statistik Genel Müdürlü ü nün kurulmas yla faaliyetler h zlanm flt r. S.S.Y.B nin çal flmalar ndan sa lanan baflar Atatürk taraf ndan kutlanm flt r. 01.11.1934 tarihli konuflmas nda ulusun, ulus gençlerinin, çocuklar - n n sa l klar, sa laml klar, gürbüzlükleri üzerine düfltü ümüz çok gerekli bir dirilik ifltir.sa l k ve Sosyal Yard m Bakanl n n bu yönden bize k vanç verecek çal flmalar yapmakta oldu unu görmekteyiz demifltir. Dr. Refik Saydam n bu politikas 1940 larda terkedilmifl ve bunun sonucu olarak 1940 larda s tma, frengi ve verem yeniden epidemiler yaratm flt 18.1946 y l nda Behçet Uz un Sa l k Bakanl s ras nda yürürlü e konulan Birinci On Y ll k Sa l k Plan, Refik Saydam n 1925 y l nda Sa l k Bakanl n n hizmet hedefleri olarak belirledi i hususlardan içerik olarak pek farkl olmay p, sadece finansman yöntemi konusunda bir ayr flma söz konusudur. Buna göre Bat dünyas nda sa l k hizmetleri yaln zca devletin ifli olmaktan ç km fl belediyeler, özel idareler, kurum ve kurulufllar ve halk n da parasal katk s sa lan r olmufltur. Benzer flekilde Türkiye de de toplanacak çeflitli kaynaklar sa l k sand klar biçiminde ve oluflturulacak bir sa l k bankas arac l yla hem koruyucu hem de tedavi edici sa l k hizmetleri finansman nda kullan lacakt r 19 1961 y l nda ç kar lm fl olan 224 say l Sa l k Hizmetlerinin Sosyallefltirilmesi Hakk nda Kanun Refik Saydam n getirdi i ilkelerin daha ça dafllaflt r lm fl bir biçimi olarak görmek gereklidir 20. Verem Arapça dan dilimize girmifl olan verem sözcü ü, fliflme, flifl, fliflkinlik anlam na gelmektedir. Halk a z nda ince hastal k olarak an lan verem hastal n 21 T p terminolojisindeki is- 16 Eren-Hamzao lu, a. g. e. S.19 17 Dr. Refik Saydam(1881-1942) Ölümünün 40.Y l An s na, Sa l k ve Sosyal Yard m Bakanl Yay nlar,yay. No:495 Ankara 1982 18 a. g. e., s.123 19 Ayd n, a. g. e, s.55 20 S.S.Y.B Yay., a. g. e., s.123 21 smet Zeki Eyüpo lu, Türk Dilinin Etimoloji Sözlü ü, s.709 202

mi tuberküloz dur. Tuberküloz; Latince tuber sözcü ü herhangi bir yüzey üzerindeki yumru fleklindeki kabart veya flifllik manas na geliyor 22. Büyük Alman patolugu Franciscus Sylv u ölü aç m nda saptanan nodüllere tubercle ad n veren hekim oldu. Tuberküloz sözcü ü daha sonra bu Latince sözcükten türetildi 23. Robert Koch un hastal a katk s nedeniyle buldu u verem basili Koch Basili ad n alm flt r.koch un bu buluflundan sonra bir çok bilim adam hastal a karfl afl gelifltirmek için hummal bir çal flmaya bafllam fl ve 20 y l süren çal flmalar sonucunda Fransa da Pasteur Enstitüsü nde Bakteriyoloji Uzman Dr. Albert Calmette ile çal flma arkadafl Veteriner Dr. Camille Guer n bu sinsi mikrobu dize getiren afl y üretmifllerdir. Bilim çevreleri bu basile mucitlerinin ad na izafeten Bacile Calmette-Guerin ad n verdiler. lk baflar l afl 1821 de Paris te 600 çocuk üzerinde denendi. B.C.G. olarak bilinen bu afl uygulamas ndan sonra deneklerden hiçbiri hastalanmad. Ancak 1930 y l nda beklenmeyen inan lmaz bir dram yafland. Almanya n n Lubeck kentinde afl lanan 249 çocuktan 73 ü öldü. Afl üzerine kuflkular n artt bir anda görüldü ki, bir insan hatas neticesinde B.C.G. içine virülan bir bakteri kar flm flt. Böylece aklanan B.C.G, yeni ilaç deneylerinin geliflmelerine de zemin haz rlad. Nitekim 1943 y l nda Dr. Selman A. Waksman ve arkadafllar bir tavu un bo az ekiminden iki kültür elde ettiler. Buna streptomyces griseus ad n verdiler. ki ay sonra arkadafl Schatz ile bu mantar n tuberküloz basilin üremesini durdu unu ve belli dozlarda öldürdü ünü bildirmeleri A. B. D. nin ünlü Mayo Kinli i uzmanlar n Dr. Waksman la iliflki kurmaya itti. ki y l süren denemeler sonucunda mucize ilaç streptomycine insanlar üzerinde kullan lmaya baflland. Bu çal flmalar 1947 y l nda Dr. Waksman a Nobel T p Ödülü nü getirdi 24. Günümüzde daha geliflmifl ve daha etkili ilaçlar bulmak geliflen kimya sanayisi için zor olmad.ancak tüberkülozdan ölümlerin en önde gelen nedeni tüberküloz basili de il kötü yaflam koflullar d r. Yetersiz gelir ve buna ba l kötü çevre koflullar, özellikle yetersiz beslenme tüberküloz olgular n n as l nedenidir.tüberküloza yakalanmaktan ve tüberkülozdan ölmekten kurtulmada, bireysel ve toplumsal gönencin etkisi pek yüksektir 25.Bunun en somut göstergesi henüz afl ve ilaç kombinasyonlar n n bulunmad XX. Yüzy l sonlar nda veremden ölüm h z yüz binde 400-500 aras nda iken, 1930 da yüz binde 71.1, 1940 ta 45.9 olmufltur 26. Dünya da ve Türkiye de Ünlü Veremliler Bir hasta tedavi edilmedi i takdirde y lda 16 kifliye bu hastal bulaflt rabiliyor 27. Günümüzle ilgili bu veriyi geçmifle uyarlad m zda herhalde bu oran n iki- üç kat olmas muhtemeldir. Dolay s yla afla da ismini görece iniz flah slar sürpriz say lmamal d r. 22 Utkan Kocatürk, T p Terimleri Sözlü ü, s. 721 23 Nevzat Eren, Toplum, Sa l k ve nsan, s.454 24 Ayn eser, s.456-457 25 Ayn eser, s.457 26 Ayn eser, s.456-457 27 www.akflam.com.tr/haberprn.asp (tuberkuloz.info 04.04.2006) 203

T.H. Laennec (1782-1826), Maxim Gorki (1868-1936), Nicola Paganini (1782-1830), Franz Kafka(1883-1924),Frederic Chopin (1810-!849), D.H Lawrence (1885-1930), Zaro A a(1774-1934) 28, Anton Pavloviç Çehov (1860-1904) 29, Polonyal ünlü besteci Fryderic Francizsek Chopin (1810-1849) 30, Birinci Sultan Abdülmecid, 38 yafl n 2 ay geçe veremden öldü (25. 6. 1861 ) 31. O y llarda verem u rad evden kolay kolay ç km yordu.ali Adnan giderek zay flamaya bafllad. F tnat Han m ne yapsa bu zay fl n çaresini bulam yordu. Sonunda zmir Gureba Hastanesi hekimlerinden Dr. fiehri Bey küçük Ali Adnan a verem teflhisi koydu 32. Burada sözü edilen küçük Ali Adnan, Türkiye Demokrasi Tarihi nde bir döneme damgas n vuran Baflbakan Adnan Menderes ten baflkas de ildir. Ancak ne hazindir ki, verem illetinin y kamad bu önemli siyaset adam n demokrasimizin kara lekesi olan darbelerin ilkinin (1960 Darbesi) ya l ilmi i yok etmifltir. Bu listeyi uzatmak mümkündür.de erli T p Adam ve eski Sa l k Bakan Prof. Dr. Nusret Karasu nun Bir ülkede Verem Savafl o ülkenin uygarl k savafl d r 33 sözü konuyu en güzel ba layacak cümle olsa gerektir. Türkiye nin Veremle Mücadele Tarihçesi Türkiye de Verem Savafl için ilk ad m 1918 y l nda at lm flt r 34. Fakat bu tarihten önce Veremle Mücadele Tarihi içerisinde de erlendirebilece imiz baz geliflmeler oldu unu söylemek gerekir. Örne in;1895 te II.Abdülhamit in iste i ile Cemiyet-i T bbiye-i fiahane 35 toplanarak Tüberküloz un kontrol program tart fl lm fl; dernek ve sanatoryumlar n kurulmas önerilmifltir. Yine 1906 da Tb li çocuklar için ilk hastane Etfal Hastanesi aç lm flt r. 8 Haziran 1918 de kurulan Veremle Mücadele Osmanl Cemiyeti 36 Yukar da da de- indi imiz gibi gerçek manada Veremle Savafl n ilk ad m d r 37. Ancak iflgalciler bu cemiyeti kapatm fllard r. Burada iflgallerin sadece siyasi ve askeri sonuçlar n n de il, ayn zamanda sosyal sonuçlar üzerinde önemle durmak gerekti i sonucu ç k yor. zmir Veremle Savafl Derne i, bu sahada kurulan ilk Veremle Savafl Derne idir. 1923 y l nda Dr. Behçet Uz ve 18 arkadafl n n önderli inde kurulmufltur 38. Daha sonra 1927 de stanbul Veremle Savafl Derne i, 1944 te Denizli Verem Savafl Derne i ve 1946 da Ankara Veremle Savafl Dernek- 28 Eren, a. g. e., s.457 29 Geliflim Hachette, Alfabetik Genel Kültür Ansiklopedisi, Sabah Gazetesi yay., 1993, s.759 30 Meydan Larouse, Sabah Gazetesi Yay nlar, 4 cilt, s.182 31 Y lmaz ÖZTUNA, Osmanl Devleti Tarihi, stanbul 1986, s. 527 32 Soner YALÇIN, Efendi, Beyaz Türklerin Büyük S rr, 2.Bask, Nisan 2004, s. 196 33 Özyard mc -Gürses, a. g. e., s. 10 34 Özyard mc -Gürses, a. g. e., s. 39 35 Cemiyet-i T bbiye-i fiahane: 36 Veremle Mücadele Osmanl Cemiyeti, aralar nda Bahriye Naz r Ahmet Cemal Pafla ve Dr. Besim Pafla n n da bulundu u 15 kifli taraf ndan kurulmufltur. Daha genifl bilgi için Dr. Tevfik smail Gökçe, Türkiye Ulusal Verem Savafl Derne i Kurulufl Geliflim ve Çal flmalar 1948-1972, Yurdumuzda Verem Savafl Dernekleri, Türkiye Ulusal Verem Savafl Derne i Neflriyat stanbul 1973 bkz. 37 Özyard mc -Gürses, a. g. e, s.143 38 zmir Veremle Savafl Derne i (1923-1973), Dernek yay. s.1 204

leri aç lm flt r. Denizli Derne inin Ankara dan önce aç lm fl olmas n n yan s ra zmir den sonra kendi bölgesinin en eski derne i olmas takdire flayand r.1948 de sonraki y llarda tüm dernekleri kendi çat s alt nda (Türkiye Ulusal Verem Savafl Dernekleri Federasyonu ad yla) toplayacak olan Türkiye Ulusal Verem Derne i kuruldu. 1948 de 5237 say l kanun ile Sa l k Bakanl n n Verem Savafl Derneklerine para, teçhizat, malzeme ve personel yard - m sa lanm flt r. 1950 de oluflturulan Fitizyoloji Kürsüsü,1955 te Gö üs Hastal klar Kürsüsü olmufl ve daha sonra 2547 Say l Üniversite Kanununun uygulanmas ile Gö üs Hastal klar Ana Bilim Dal na dönüflmüfltür. lk önemli Tüberküloz Kongresi 1953 te stanbul da yap lm flt r. Sa l k ve Sosyal Yard m Bakanl n n WHO 39 ve UN CEF 40 ile yapt anlaflma sonucunda 1953-1972 y llar aras nda 67 ilde BCG Kampanyas yla 63 milyon kifliye tuberkülin 41 testi yap lm fl ve afl lanmas icap eden 28 milyon kifliye BCG Afl s yap lm flt r.1960 senesinde SSYB bünyesinde Verem Savafl Genel Müdürlü ü kuruldu. Bu birim özellikle koruyucu hizmetleri üstlenmifltir. Hastanelerin yönetimine kar flmam flt r. 20 doktor 200 sa l k memurunun bu örnek çal flmas WHO Verem Savafl fiubesi fiefi Dr. Mahler taraf ndan Türk Mucizesi olarak adland r lm flt r. Türkiye de Veremle Savafla katk yapm fl bilim adamlar aras nda Prof. Dr. Tevfik Sa lam, Prof Dr. Nusret Karasu, Prof. Dr. Tevfik smail Gökçe, Dr. Hamdi Açan, Prof. Dr. Selahattin Akkaynak, Prof. Dr. Necdet Menemenli ilk akla gelen isimlerdir 42. Denizli de Verem Gerçe i ve Veremle Mücadele 1920 y llar n n bafllar nda, baflta s tma, verem, frengi, trahom, tifo, dizanteri, v.b. olmak üzere, birçok bulafl c hastal k yayg n haldedir ve büyük ölçüde bunlar n sonucu olarak, çocukluk dönemine iliflkin olanlar baflta olmak üzere, ölüm h zlar çok yüksektir. Örne in 1931 de sadece 33 ilde yap lan saptamaya göre, genel ölüm h z binde 20 nin üstündedir ve verem ölüm nedenlerinin bafl nda yer almaktad r 43. 1917-1925 y llar aras nda, Sa l k Müdürlüklerinden al nan raporlara göre, s tmal oran ; Denizli ve Antalya da % 86 yla, Malatya ve Trakya bölgesinde % 25-30 aras nda de iflmektedir 44. Denizli de s tma ile ilgili oranlar Sarayköy ve Çivril gibi birkaç lokal alan d fl nda kentin genelini baz ald m zda veremden ileri de ildir. Üstelik ölüm riski ve tedavinin maliye- 39 Dünya Sa l k Örgütü 40 UNICEF;un ted Nat ons International Ch ldrens Emergency Fund un k sa yaz l fl d r.türkçesi; Birleflmifl Milletler Çocuklara Yard m Fonu dur.dünya çocuklar n n ihtiyaçlar n karfl lamak üzere oluflturulan bu kurulun 1954 te 6367 say l kanuna dayanilarak Türkiye de de oluflturulmufl bir temsilcili i vard r.(meydan Larouse,Sabah Gazetesi Yay., cilt 19, s.555) 41 Tubercülin: Tüberküloz basilleri kültüründen haz rlanan ve deri alt na enjekte edilmek suretiyle tüberküloz teflhisinde kullan lan eriyik Bu test tüberkülozlu kimsede k rm z mtrak kabar kl k oluflturmak üzere- reaksiyona neden olur. Tüberküloz olmayan kiflide ise reaksiyon oluflmaz. (Kocatürk, a. g. e. s.722 ). 42 Özyard mc -Gürses, a. g. e., s. 143-144 43 Dr. Refik Saydam (1881-1942 ) Ölümünün 40. Y l An s na, Sa l k ve Sosyal Bakanl yay.,yay. No: 495 Ank. 1982. s. 139 44 Ayn eser, s. 139 205