Türk Kütüphaneciliði 21,1(2007), 111-117 Atatürk Araþtýrma Merkezi Kütüphanesi Birsen Yanar * Kurumsal Misyon Atatürk Araþtýrma Merkezi (ATAM), Anayasa nýn 134. maddesi uyarýnca 2876 sayýlý kanunla Atatürk ün manevi himayelerinde, Cumhurbaþkaný nýn gözetim ve manevi desteðinde, Baþbakanlýða baðlý Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu na dahil, tüzel kiþiliðe sahip, bilimsel hizmet ve faaliyetlerde bulunmak üzere 11 Aðustos 1983 tarihinde Ankara da kurulmuþtur (Atatürk Araþtýrma Merkezi, 1999, s. 1). Çakýn (1991, s. 154) ýn da belirttiði gibi, araþtýrma faaliyetleri ulusal düzeyde çeþitli kuruluþlar tarafýndan gerçekleþtirilmektedir. Bu kuruluþlarý, üniversiteler, devlet sektörü ve özel sektör kuruluþlarý oluþturur. Devlet sektöründeki araþtýrmalar, Baþbakanlýða ve bakanlýklara baðlý kuruluþlar tarafýndan çeþitli düzeylerde yürütülmektedir. Kamu kuruluþlarýnda yürütülmekte olan araþtýrma faaliyetlerinin genel amaçlarý, sektörlere göre farklýlýk göstermekle beraber beþ ana baþlýk altýnda toplanabilir (Çakýn, 1991, s. 154): 1. Ülkenin kültürel zenginleþmesi ve bilimsel bilgi düzeyinin yükseltilmesi, 2. Ülkenin ekonomik ve sosyal alanlardaki geliþmesinin hýzlandýrýlmasý, 3. Ülkenin savunma gücünün arttýrýlmasý, 4. Ülkenin çeþitli alt yapý ve hizmet sektöründeki geliþmelerinin hýzlandýrýl masý, 5. Ülkenin saðlýk ve refah düzeyinin yükseltilmesi. Bu baþlýklara bakýldýðýnda ATAM ýn kuruluþunun ülkenin kültürel zenginleþmesine ve bilimsel bilgi düzeyinin yükseltilmesine hizmet ettiði söylenebilir. ATAM kurulduðu günden bu yana pekçok bilimsel eser ve derginin yayýmýný, elektronik ortama aktarýlmasýný gerçekleþtirmiþ, bu yayýnlarý satýþ yoluyla ve okul ve kütüphaneler aðýrlýklý olmak üzere yurtiçi-yurtdýþý kurum ve kuruluþlara ücretsiz göndererek kuruluþ hizmetine uygun hareket etmiþtir (Atatürk Araþtýrma Merkezi, 1999, s. xiii). Atatürkçü düþünceyi, Atatürk ilke ve inkýlâplarýný bilimsel yoldan araþtýrmak, tanýtmak, yaymak ve bu konularda yayýmlar yapmak amacýyla kurulmuþ bulunan ATAM Baþkanlýðý nýn gerçekleþtirdiði faaliyetleri aþaðýdaki ana baþlýklarda * Kütüphaneci. Atatürk Araþtýrma Merkezi Kütüphanesi. e-posta: byanar@atam.gov.tr
112 Tanýtým - Deðerlendirme / Reviews Birsen Yanar toplamak mümkündür (Atatürk Araþtýrma Merkezi, 1999, s. 85): Bilimsel faaliyetler (kongre, toplantý, seminer vs.) Yayýn faaliyetleri Kitaplýk ve arþiv faaliyetleri Tanýtým, yayýn daðýtým ve satýþ faaliyetleri Elektronik ortamda iletiþim faaliyetleri Atatürk Araþtýrma Merkezi ödülleri Diðer faaliyetler (Devlet yetkilileri, üniversiteler ve halktan gelen bilgi isteklerine verilen cevaplar, projeler vs.) ATAM Kütüphanesi ATAM kuruluþ amacý ve görevleri itibariyle bilimsel araþtýrma ve yayýn yapma üzerine odaklanmýþ bir araþtýrma kurumudur. Bu özelliðiyle kurumun faaliyet ve amaçlarýný destekleyen bir kütüphaneye ihtiyacý kaçýnýlmazdýr. Bu ihtiyacýn farkýnda olan kurum, 1984 yýlýnda 2876 sayýlý yasanýn 19. madde (c) ve (d) fýkralarý gereðince, konusu Atatürk, Milli Mücadele ve Cumhuriyet Tarihi olan Atatürk Ýhtisas Kitaplýðý ný ve Atatürk Arþivi ni kurmuþtur. 2876 sayýlý yasanýn 19. maddesinin kütüphane ve arþiv oluþturulmasýna iliþkin maddeleri þöyledir: C Maddesi: Atatürk, Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ile ilgili Türkçe ve yabancý dillerde yazýlmýþ kitap, broþür, dergi ve benzeri materyalden oluþan bir kitaplýk kurmak, D Maddesi: Milli Mücadele ve Türk Ýstiklal Savaþý, Cumhuriyetimizin Kuruluþu ve Cumhuriyet dönemi olaylarý ile Atatürk ilke ve inkýlâplarýnýn oluþmasýný belirleyen her türlü kaynak ve belgeleri toplamak, bunlarý bilimsel yöntemlerle düzenlemek, inceleme ve araþtýrma yapacaklarýn hizmetlerine sunmak (Atatürk Kültür, Dil, 1983, s. 7). ATAM Yayýnlarý ATAM ýn Atatürk Araþtýrma Merkezi Dergisi ile Ýnceleme ve Araþtýrma Dizisi, Yabancý Dilde Yayýnlar, Paneller ve Konferanslar, Sempozyum ve Kongreler, VCD-CD-ROM ana baþlýklarý altýnda yaptýðý yayýnlarý bulunmaktadýr. Bu yayýnlara kitap satýþ maðazasý ve web sayfasýndaki elektronik maðaza aracýlýðýyla eriþmek mümkündür. Ayrýca temel eserler olan, Nutuk, Atatürk ün Söylev ve Demeçleri, Atatürk ün Fikir ve Düþünceleri adlý eserler kurum web sayfasýndan tam metin olarak eriþime açýlmýþtýr. Atatürk Araþtýrma Merkezi Dergisi, 4 ayda bir, Mart, Temmuz ve Kasým
Atatürk Araþtýrma Merkezi Kütüphanesi 113 aylarýnda yayýmlanmaktadýr. Atatürk Araþtýrma Merkezi nin görevlerinden birisi de, Atatürk ün kiþiliðini, ilke ve inkýlâplarýný, Atatürkçü düþünceyi aydýnlatacak, deðerlendirecek bilimsel araþtýrmalar yapmak ve elde edilen sonuçlarý yayýmlamaktýr. Atatürk Araþtýrma Merkezi Dergisi bu amacý gerçekleþtirmek için hizmet etmektedir. Yayýn hayatýna 1984 yýlýnýn Kasým ayýnda baþlamýþ olan Dergi, bilim adamlarýnýn kuruluþ kanununda belirtilen ilkelere uygun Türkçe ve yabancý dillerde makalelerini ve araþtýrmalarýný yayýmlayan ve beþ kiþilik Yayýn Komisyonu ndan oluþan Hakemli bir dergidir ve uluslararasý indekslere de kayýtlýdýr. (Atatürk Araþtýrma Merkezi, 1999, s. 180). Dergi nin tüm sayýlarýna kurum web sayfasý üzerinden tam metin eriþim imkaný bulunmaktadýr. Kütüphane Koleksiyonu ATAM Kütüphanesi nde Atatürk ün hayatý, çalýþmalarý, Milli Mücadele dönemi, Cumhuriyet in kuruluþu, Cumhuriyet dönemi olaylarý, Atatürk ilke ve inkýlâplarý ile ilgili yayýnlar bulunmaktadýr. Kütüphane koleksiyonunda bugün çoðu Türkçe olmak üzere yaklaþýk 9.000 adet kitap ve 2.000 adet ciltli dergi mevcuttur. Ayný zamanda, tezler ve görsel-iþitsel materyaller de (ses bandý, CD, DVD vb.) yer almaktadýr. Koleksiyonda yer alan kitap ve kurum yayýnlarý açýk raf sistemi ile kullanýcýlarýn hizmetine sunulmaktadýr. Koleksiyonda bulunan kitaplar Dewey Onlu Sýnýflama Sistemi ne göre; süreli yayýnlar ise, yayýn adýna göre alfabetik olarak düzenlenmiþtir. Kütüphane de Dewey Onlu Sýnýflama Sistemi nin 15. basýmý kullanýlmaktadýr. Atatürk Arþivi ne belgeleriyle 216 adet dosya, 1237 fotoðraf, 1019 fotoðraf negatifi, 2196 fotoðraflý albüm, 1523 kartpostal, 2322 matbu resim, 308 gazete, 21 kitap, 27 dergi, 99 tablo, 107 teyp ve 41 videokaset, 1 film, 100 slayt, 9 CD- ROM, 3 compact disk, 56 kutu mikrofilm kazandýrýlmýþtýr. Mevcut mikrofilmlerin araþtýrmacýlar tarafýndan incelenmesine yardýmcý olmak için 2006 yýlý sonunda Atatürk Arþivi ne bir mikrofilm makinasý satýn alýnmýþtýr. Koleksiyon, çoðunluðu Türkçe olmakla birlikte, yayýn dili açýsýndan büyük bir çeþitlilik göstermektedir. Türkçe yayýnlarýn yaný sýra, Rusça, Kazakça, Bulgarca, Macarca, Gürcüce, Yunanca, Osmanlýca, Arapça, Ýngilizce, Fransýzca ve Almanca yayýnlar da bulunmaktadýr. Ayrýca Mustafa Kemal Atatürk ün Nutuk adlý eserinin, orijinal (Osmanlýca) ve bugünkü dille yayýmlanmýþ nüshalarýnýn yaný sýra çeþitli dillere çevrilmiþ (Ýngilizce, Almanca, Fransýzca, Kýrgýzca, Kazakça, Rusça, Farsça) nüshalarý da koleksiyon içerisinde yer almaktadýr. ATAM yayýnlarý kütüphane içinde ayrý bir bölümde kullanýcýlarýn hizmetine sunulmuþtur. Bu þekilde kullanýcýlarýn kurum yayýnlarýný bir arada görmesi saðlanmýþtýr.
114 Tanýtým - Deðerlendirme / Reviews Birsen Yanar Katalog Tarama ATAM Kütüphanesi, koleksiyonunu 2005 yýlýndan itibaren elektronik ortama aktarmaya baþlamýþtýr. Geriye dönük kayýtlarýn sisteme giriþ iþlemi tamamlanmak üzere olduðundan, 9 Þubat 2007 tarihinde kütüphane kataloðu Ýnternet üzerinden taranabilir hale gelmiþtir. Tamamlanmak üzere olan sisteme veriþ giriþ iþlemleri sonuçlandýðýnda, tam metin olarak kullanýma açýlan kurum yayýnlarýna katalog kaydý üzerinden de eriþim saðlanabilecektir. Þekil 1: ATAM Kütüphanesi Katalog Tarama Arayüzü Þekil 2: Atatürk Araþtýrma Merkezi Dergisi nde Yayýmlanan ve Kütüphane Koleksiyonunda Yer Alan Ayrýbasýma Katalog Kaydý Üzerinden Tam Metin Eriþimi Saðlayan Baðlantý Adresi.
Atatürk Araþtýrma Merkezi Kütüphanesi 115 Þekil 3: Katalog Kaydýnda Yer Alan Baðlantý Adresine Eriþildiðinde Kurum Web Sayfasý Üzerinden Eriþilen Tam Metin Makale. Kullanýcý Profili ATAM Kütüphanesi, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Kurumu na baðlý kurum personeli ile kurum dýþýndan gelen kullanýcýlara hafta içi mesai saatleri arasýnda hizmet vermektedir. Kütüphane, cumartesi, pazar ve resmî tatil günlerinde kapalýdýr. ATAM Kütüphanesi kullanýcýlarýný, iç kullanýcý ve dýþ kullanýcý olmak üzere iki gruba ayýrmak mümkündür. Ýç kullanýcýlar, kurum çalýþanlarýndan oluþmaktadýr ve kendilerine araþtýrma alanlarý çerçevesinde gereksinim duyduklarý bilgilerin karþýlanmasý doðrultusunda hizmetler verilmektedir. ATAM ýn Bilim Kurulu, Yürütme Kurulu, Bilim ve Uygulama Kollarý gibi organlarý bulunmaktadýr. * Atatürk Araþtýrma Merkezi nde yapýlan bilimsel çalýþmalar, Bilim Kurulu üyeleri arasýndan seçilen Bilim ve Uygulama Kollarý baþkan ve üyeleri ile uzmanlar tarafýndan yürütülmektedir. ATAM ýn bilim ve uygulama kollarý þunlardýr (ATAM, 1999, s. 9): * Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanun Tasarýsý henüz yasalaþmadýðýndan bu kollar aktif deðildir.
116 Tanýtým - Deðerlendirme / Reviews Birsen Yanar Atatürkçülük Bilim ve Uygulama Kolu Atatürk Ýnkýlâplarý ve Sosyal Deðiþme Bilim ve Uygulama Kolu Atatürk ve Dýþ Politika Bilim ve Uygulama Kolu Milli Mücadele Tarihi Bilim ve Uygulama Kolu Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim ve Uygulama Kolu Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Þahsiyetleri Biyografisi Bilim ve Uygulama Kolu Atatürk Bibliyografyasý Bilim ve Uygulama Kolu Atatürk ve Türk Dünyasý Bilim ve Uygulama Kolu Atatürk ve Biyografisi Bilim ve Uygulama Kolu. Bu kollar, yayýnlar yapmakta ve bunlarý makale olarak Atatürk Araþtýrma Merkezi Dergisi nde ya da kitap olarak yayýmlamaktadýr. Bu çalýþmalar sýrasýnda görev alan uzmanlar ATAM Kütüphanesi yayýnlarýndan yararlanmaktadýr. Uzmanlar tarafýndan hazýrlanan yayýnlar yine kütüphane koleksiyonuna kazandýrýlmaktadýr. Böylece iç ve dýþ kullanýcýnýn hizmetine sunulabilmektedir. Ýç kullanýcýlar kütüphaneden ödünç materyal alma hakkýna sahiptir. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ve baðlý kuruluþlarý personeli ile bu kuruluþlarda çalýþan uzman ve uzman yardýmcýlarý için 15 gün, Yüksek Kurum, Yönetim Kurulu ve Bilim Kurulu Üyeleri içinse en çok 30 gün süreyle ödünç kitap verilmektedir. Dýþ kullanýcý olarak ifade edilen grubu ise, ATAM bünyesinde görev almayan ancak ATAM kütüphanesini kullanmak isteyen kullanýcýlar oluþturmaktadýr. ATAM kütüphanesinden isteyen herkes yararlanabilmektedir. Dýþ kullanýcýlar, genellikle, Atatürk, Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti konusunda bilgi ihtiyacý olan araþtýrmacýlardýr. Kullanýcýlar, sýklýkla, yayýn yapmak isteyen araþtýrmacýlar ve uzmanlardan oluþmaktadýr. Yayýn hazýrlama aþamasýnda kütüphaneden yararlanan kullanýcýlar yayýnlarýnýn bir kopyasýný kütüphaneye baðýþlayarak koleksiyona da katkýda bulunmaktadýr. Kütüphaneye gelen dýþ kullanýcýlarýn yoðun olarak kullandýklarý kaynaklar arasýnda Atatürk ün fotoðraf albümleri yer almaktadýr. Dýþ kullanýcýlar, materyal ödünç alamamakta, materyallerden sadece kütüphane içinde yararlanabilmektedir. Ayrýca, isteyen kullanýcýlar için ücretli fotokopi imkaný da bulunmaktadýr. Kütüphane Web Sayfasý Uzaktan eriþim bütün kütüphaneler için olmazsa olmaz bir kural haline gelmiþtir. Bu nedenle merkezin yeniden yapýlandýrýlan web sayfasý üzerinde kütüphane için ayrýlan bölümde iç ve dýþ kullanýcýlarýn ihtiyacýna uygun baðlantýlar yer alacaktýr. Web sayfasý üzerinde kütüphaneyi tanýtýcý genel bilgiler, koleksiyon, çalýþma saatleri, çalýþan iletiþim bilgileri ve ödünç verme kurallarý yer alacak; ayrýca katalog
Atatürk Araþtýrma Merkezi Kütüphanesi 117 tarama, süreli yayýnlar listesi, yeni gelen yayýnlar ve araþtýrmacýlara yardýmcý açýk eriþimli veri tabanlarý ve Ýnternet sayfalarýna ait baðlantýlar bulunacaktýr. Düzenli olarak güncellenecek olan bu web sayfasý ile kullanýcýlar fiziksel olarak kütüphaneye gelmeden yayýnlarý tarayabilecek ve kütüphane hakkýnda genel bilgilere sahip olabilecektir. ATAM web sayfasý kurum yayýnlarýnýn tam metinlerini içermektedir. Buna Atatürk Araþtýrma Merkezi Dergisi nde yer alan makalelerin tam metinleri de dahildir. Yakýnda hizmete açýlacak olan kütüphane web sayfasýnda gerekli deðiþiklikler yapýlarak katalog taramasýnda eriþilen kurum yayýnlarýnýn mevcut tam metinlerine eriþim imkaný saðlanmasý da planlanmaktadýr. Hedefler 2007 yýlýndan itibaren kütüphane çalýþmalarýnda öncelik etiket yenileme ve kütüphane donanýmýnýn saðlanmasý olacaktýr. Yeniden düzenlenen raflarda kullanýcýlarý yönlendirecek raf etiketleri satýn alýnacaktýr. Bu þekilde kullanýcýlar ayný konudaki kitaplarý rafta bir arada inceleme imkanýna sahip olacabileceklerdir. Ayrýca bu yýl içinde kütüphaneyi tanýtýcý broþürler hazýrlanmasý amaçlanmaktadýr. Bu broþürler üniversite ve araþtýrma kütüphanelerine gönderilerek, ATAM ýn hazýrladýðý veya katýldýðý toplantýlarda kitap satýþ stantlarýna koyularak ve kitap satýþ maðazasý aracýlýðýyla daðýtýlacaktýr. Ayrýca, bu bilgilerin ATAM yayýn kataloðunda basýlmasý hedeflenmektedir. Böylece ATAM Kütüphanesi nin ve hizmetlerinin tanýtýmýnýn yapýlmasý ve kütüphane ile ilgili farkýndalýðýn artmasý planlanmaktadýr. Kaynakça Atatürk Araþtýrma Merkezi. (1999). Atatürk Araþtýrma Merkezi nin 15 yýlý. Ankara: ATAM. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Tüzüðü. (1986). 28 Þubat 2007 tarihinde http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/5144.html adresinden eriþildi. Çakýn, Ý. (1991). Araþtýrma faaliyetleri ve kütüphaneler. Türk Kütüphaneciliði, 5 (4), 153-160.