KARİYER İŞE ALIM SÜRECİ DENETLEME DEĞERLENDİRME ÇALIŞAN - İŞ İLİŞKİLERİ İSTİHDAM
Hazırlayan: GÜSAM İnsan Kaynakları Araştırma Ekibi Rapor Tarihi: Kasım 2014 Tavsiye Edilen Referans Şekli: GÜSAM, (2014). 17/25 Aralık Sürecinin Emniyet Teşkilatı nın İnsan Kaynakları Uygulamaları Üzerine Etkisi. Güvenlik Stratejileri Araştırma Merkezi Raporu, Ankara Tüm yayın hakları Güvenlik Stratejileri Araştırma Merkezi ne (GÜSAM) aittir. İzin alınmadan tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik, fotokopi veya başka herhangi bir yöntem ile izinsiz basımı, yayını, çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz. 1
İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 3 İŞE ALIM SÜRECİ... 4 Güvenlik Bilimleri Fakültesi ve Polis Koleji... 4 Fakülte Yüksek Okullara (FYO) Öğrenci Alımı:... 5 Polis Meslek Eğitim Merkezlerine (POMEM) Öğrenci Alımı... 9 ATAMA VE YER DEĞİŞTİRME... 10 Bilgi ve Uzmanlık... 10 Yer değiştirmelerde gereklilik... 12 Tecrübe... 14 Sık Yer Değiştirme Sonucu Oluşan İş Gücü Kaybı... 14 İstihdamın niteliğe ve yetkinliğe göre yapılması... 15 Tercihlerin alınması... 17 Hukuk & Haklara Saygı ve Mahkeme Kararlarının Yerine Getirilmesi... 17 Planlama boyutu... 21 Personelin verimli kullanımı... 24 DENETLEME & DEĞERLENDİRME... 31 KARİYER... 32 Yatay Kariyer Olarak Branşlaşma... 32 Dikey Kariyer Olarak Terfi... 32 Terfi İşlemlerine İlişkin Yargı Kararları... 33 EĞİTİM VE GELİŞTİRME... 35 Temel Eğitimler... 36 Hizmet İçi Eğitimler... 37 ENFORMASYON BİLGİ SİSTEMLERİ... 39 ÇALIŞAN VE İŞ İLİŞKİLERİ... 41 Sosyo-Ekonomik Faktörler... 42 Örgütsel ve Yönetsel Motivasyonel Faktörler... 43 İNSAN KAYNAKLARI UYGULAMALARI VE KAMU KAYNAKLARININ KULLANIMI İLİŞKİSİ... 44 1.Sınıf Emniyet Müdürlerinin Zorunlu Emekliliği... 44 Branşlı Ve Uzman Personelin Alanları İle İlgisi Olmayan Alanlara Aktarılması... 44 Personelin İller Arası Yer Değişikliği... 45 İsraf Edilen Kamu Kaynakları... 45 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME... 46 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 47 2
GİRİŞ İnsan kaynakları yönetiminin temel amacı insan gücünü etkin, verimli ve insanın mutluluğunu sağlayacak biçimde değerlendirmektir 1. Günümüzde insan kaynaklarına sermaye ve diğer faktörlerden daha çok önem verildiği bilinen bir gerçektir. Buna göre insan kaynakları, kurum ve kuruluşların en değerli varlığıdır. Özellikle son yıllarda ülkemizde uygulanmaya başlanan insan odaklı yönetim anlayışına paralel olarak Emniyet Teşkilatında da insanı merkeze alan, insan kalitesini artırmayı hedefleyen, moral ve motivasyon unsurlarını ihmal etmeyen bir yönetim tarzı uygulandığı, bunun sonucunda da gerek polisin suç ve suçlularla mücadeledeki başarısında, gerekse toplumda polise olan güvenin arttığı görülmüştür. Ancak 17-25 Aralık süreci ve sonrasında yaşanan gelişmeler, son yıllardaki bu olumlu tabloyu bir anda tersine çevirmiş, kazanımlar bir bir elden çıkmış, adeta polis polise düşman hale getirilmiş, personel arasındaki saygı ve güven ortamı zedelenmiş ve personelin birbirinin yüzüne bakmaktan kaçındığı, en önemsiz bilgilerin bile paylaşılmasında sorumluluğu devredecek yazılı prosedürlerin devreye girdiği bir dönem yaşanmaya başlanmıştır. Bu raporda, 17-25 Aralık 2013 öncesi ve sonrası Emniyet Teşkilatı ndaki insan kaynakları uygulamaları, işe alım süreci, istihdam, denetleme/değerlendirme, çalışan ve iş ilişkileri, kariyer, eğitim ve geliştirme açılarından incelenecektir. 3
İŞE ALIM SÜRECİ İnsan kaynakları yönetiminin en temel özelliklerinden biri kuruma kazandırılacak olan personelin seçilmesi aşamasıdır. Bu kritik sürecin olumlu anlamda yapılandırılması, diğer süreçlerin işlevselliğini artırmak adına önem taşımaktadır. Personelin kuruma yerleştirilmeden önce, kurumların yaptıkları ve sorumlu oldukları iş alanları göz önünde bulundurarak personel planlamalarının yapılması maliyet, verimlilik ve hizmetin tam anlamı ile olumlu olarak verilmesi açısından önemlidir. 2 Emniyet Teşkilatında görev yapan polis amirleri Polis Akademisi Başkanlığı mezunları arasından atanmaktadır. Polis Akademisi nin öğrenci kaynağı ise, Polis Koleji, FYO (Fakülte Yüksek Okullar) ve liselerdir. Lise eğitiminden sonra öğrenci kabul eden Polis Meslek Yüksek Okulları (PMYO) ve Üniversite sonrası belirli bir süre mesleki eğitim veren Polis Meslek Eğitim Merkezleri Emniyet Teşkilatına Polis Memuru yetiştiren kurumlardır. Bu raporda, 17-25 Aralık 2013 öncesi ve sonrası Emniyet Teşkilatında yürütülen personel politikaları bu alanlarda ele alınarak ihtiyaç boyutu, süreklilik boyutu ve işgücü kullanımı boyutları ile ele alınacaktır. Güvenlik Bilimleri Fakültesi ve Polis Koleji Güvenlik Bilimleri Fakültesi A Grubu amir yetiştiren temel eğitim kurumudur. Onun temel öğrenci kaynağını ise Polis Koleji nden başarı ile mezun olmuş öğrenciler oluşturmaktadır. İhtiyaç duyulan sayının daha fazla olması halinde ise polis koleji öğrencilerinin yanı sıra liselerden mezun olmuş öğrenciler de alınabilmektedir. Bu uygulama 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu'na ve ilgili yönetmeliklere göre yıllardır bu şekilde uygulanmakta idi. Zira 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunun 19 uncu maddesinde Polis Akademisine öğrenci yetiştirmek üzere; polislik mesleğinin gerektirdiği bilgi, disiplin ve bedeni kabiliyete haiz, Milli Eğitim Temel Kanunu hükümlerine göre, Emniyet Genel Müdürlüğüne bağlı, lise seviyesinde parasız yatılı ve resmi üniformalı polis kolejleri açılır. hükmü yer almaktadır. 4
Polis Akademisinin asıl öğrenci kaynağı, 1937 yılında Atatürk ün talimatı ile Emniyet Teşkilatının üst düzey amir ihtiyacını karşılamak üzere kurulmuş ve o günden bugüne kesintisiz faaliyet gösteren, liselere giriş sınavlarında % 1 lik başarı dilimine giren ve aynı zamanda fen liselerini kazanan öğrencilerden oluşan Polis Kolejleridir. Buna karşın, daha önce Polis Kolejinden mezun olan öğrenciler doğrudan Polis Akademisine alınırken, 3 Haziran 2014 tarihli yönetmelikle bu geçiş hakkının idari bir kararla değiştirilmesi ile birçok öğrenci mağdur edilmiştir. Polis Kolejleri mezunları kolej kurulduğu tarihten itibaren doğrudan Polis Akademisine geçiş yapmışken, 17-25 Aralık soruşturması sonrası Emniyet Teşkilatında görevli üst düzey yöneticileri ve onların yetiştiği okulu cezalandırdı. Hukuka ve vicdana aykırı bir şekilde bu yıl mezun olan Polis Koleji öğrencilerinin Polis Akademisi'ne geçiş hakları mezuniyetlerine bir hafta kala ellerinden alınarak kapı önüne konmuşlardır. Polis Koleji öğrencileri, Polis Akademisi ne geçiş için kendilerini hazırlarken İçişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan yasal düzenlemede, 2014-2015 Eğitim Öğretim yılında Polis Akademisine Polis Koleji mezunlarından 80 öğrenci alınması ve bu öğrencilerin mülakat usulü ile belirlenmesi hükme bağlanmıştır. Polis koleji mezunu olan 316 öğrenciden sadece 80 öğrencinin mülakat yoluyla Polis Akademisi'ne alınması, diğer 236 öğrenciyi mağdur etmiştir. Üstelik bu öğrencilerin belirlenmesinde dört yıllık akademik başarı ve disiplin durumu yok sayılmış, en başarılı öğrenciler akademiye alınmamış, yerlerine ise sıralamalarda arkalarda olan öğrenciler yer bulabilmiştir 3. Fakülte Yüksek Okullara (FYO) Öğrenci Alımı: Emniyet Genel Müdürlüğü nün ihtiyaç duyduğu bazı özel alanlardaki amir ihtiyacı FYO sistemi ile Emniyet Genel Müdürlüğü adına yükseköğretim kurumlarında okutulan öğrenciler ile sağlanmaktadır. İstisnai olan bu uygulama, Emniyet Teşkilatının psikoloji, yabancı dil, hukuk gibi bazı alanlarda eğitim almış amir ihtiyacını karşılamak amacıyla getirilmiştir. Ancak istisnai olarak getirilen bu sistemin 17-25 Aralık 2013 öncesi ve sonrasında farklı uygulandığı görülmektedir. Bu farklardan bazıları Tablo 1'de sıralanmıştır. Tablo-1 de FYO alımlarına ilişkin veriler değerlendirildiğinde 17-25 Aralık 2013 süreci sonrasına ilişkin aşağıda belirtilen hususların öne çıktığı görülmektedir. 25 yılda toplam 600 civarında FYO öğrencisi alınmışken bu yıl bir seferde 2500 öğrenci alınmaktadır. FYO öğrencisi, emniyet teşkilatının ihtiyaç duyduğu alanlara göre okutulduğundan, 1989 yılından bu yana her yıl 20-25 civarında FYO öğrencisi alınmaktadır. Dolayısı ile 25 yıldır, her yıl alım yapılmak sureti ile ancak 600 civarında FYO öğrencisi alımı yapılmıştır. 2500 kişilik FYO alımının teşkilatın ihtiyaçları ve rutin uygulamalar dışında farklı bir amaçla yapıldığı çok açık ortaya çıkmaktadır. 5
Tablo- 1. FYO Sistemindeki Farklar 17-25 ARALIK 2013 ÖNCESİ 17-25 ARALIK 2013 SONRASI Süreç ve birimlerin görüşlerinin alınması İhtiyaç duyulan alanlardan alınması Nitelikli ve yetkin kişilerin alınması İhtiyaç duyulan sayıda alınması FYO sayısı ve alanları birimlerin ihtiyaç duydukları alanların belirlenmesi amacıyla birimlere sorularak tespit edilmekteydi. FYO alanları, Emniyet Genel Müdürlüğünün ihtiyaç duyduğu mühendislik, mimarlık, bilgisayar, psikoloji, yabancı dil gibi alanlarda alınmaktaydı. FYO ya alınan kişiler ÖSYM nin yaptığı sınavlarda yüksek puan alan ve zeki öğrencilerden oluşmaktaydı. Her yıl ihtiyaca göre ortalama 20-40 civarında alınmaktaydı. FYO sisteminin oluşturulduğu bütün yılların toplamında ise 600 kişi FYO ya alınmıştır. İntibak FYO ya alımlar mümkün mertebe ilk sınıflardan yapılarak, emniyet teşkilatında görev yapacak amirlerin mesleki bilgilerinin artırılmasının yanında mesleğe uyumu da sağlanmaktaydı. Mezuniyet görevlendirme sonrası FYO yönetmeliğine göre alınan öğrenciler bazı özel alanlardaki karşılanamayacak amir ihtiyacını gidermek için alınmakta ve öğrenciler mezun olduktan sonra bu alanlarda bu alanlarda istihdam edilmektedirler. 2014 yılında herhangi bir ihtiyaç analizi yapılmadan veya birimlerin görüşleri alınmadan sadece bakan talimatı ile karar verilmiştir. 2014 yılında su ürünleri, orman, hemşirelik gibi Emniyet Genel Müdürlüğü nün hizmet alanları ile alakalı olmayan alanlardan alınmaktadır. 2014 yılında düşük puanlı bölümlerden ve düşük puan alan kişilerden alınmaktadır. 2014 yılında ihtiyaç duyulan sayıya bakılmadan topluca 2500 kişi alınmaktadır. 2014 yılında üniversitelerin son veya sondan bir önceki sınıflarından öğrenci alınmaktadır. Bu uygulama ile bazı öğrenciler polis akademisinde hiç eğitim ve öğretim görmeden polis akademisi mezunu olacaklardır. Bu uygulamanın ise mesleki bilgi ve uyum açılarından etkileri olacaktır. 2014 yılında ise FYO kapsamında alınan 2500 öğrenci ve alındıkları bölümler Emniyet Genel Müdürlüğünün ihtiyaç duyduğu alanlardan olmadığından istihdamın da ilgili alanlarda olması mümkün olmayacaktır. 6
2013-2014 Eğitim Yılında İhtiyaç Duyulmadığı İçin FYO Alımı Yapılmadığı Halde 1 Yıl Sonra 2014-2015 Eğitim Yılı İçin 2500 Kişilik İhtiyacın Ortaya Çıkması Gerçeklikten Uzaktır. Her yıl mutat olarak devam eden FYO alımı, 2013-2014 eğitim-öğretim yılında ilk defa teşkilatın ihtiyacı olmadığı gerekçesiyle yapılmamıştır. Ancak 1 yıl sonra nasıl olduysa birden bire 2500 kişilik bir ihtiyaç çıkarılmıştır. Bu ihtiyacın gerçeklikten ne kadar uzak olduğu açıkça anlaşılmaktadır. Ayrıca, okuduğu üniversitelerin son sınıflarında olanlar sadece hafta sonları eğitim görerek 40 günlük bir eğitimle Komiser Yardımcısı olabileceklerdir. 2500 FYO Alımındaki Amaç Emniyet Teşkilatının Amir İhtiyacı da Değildir. Bu yıl Polis Akademisine öğrenci yetiştirmek üzere eğitim veren Polis Koleji nden mezun olan 316 kişiden sadece 80 i Polis Akademisi'ne alınmıştır. 236 kişi ihtiyaç fazlası olduğu belirtilerek Polis Akademisi'ne alınmamıştır. Aynı şekilde her yıl polis memurlarına yönelik düzenlenen komiser yardımcılığı sınavı 2014 yılında teşkilatın amir ihtiyacı olmadığı gerekçesiyle yapılmamıştır. Amir ihtiyacı olmadığı belirtilmesine rağmen, aynı süreçte 2500 FYO alımı yapılması büyük bir çelişki olarak ortaya çıkmaktadır. 2500 FYO Öğrencisi Kanun ve Yönetmelikte Belirtilen Amaç Kapsamında Alınmamaktadır. Gerek 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu nun 27. maddesinde, gerekse 22.05.2013 tarihli FYO yönetmeliğinin 1. maddesinde, Emniyet Teşkilatının ihtiyaç duyduğu uzmanlık alanlarında nitelikli personel yetiştirmek amacı ile FYO öğrencisi okutulacağı ifade edilmektedir. Ancak mevcut alımların Emniyet Teşkilatının ihtiyaçları dışında tamamen kadrolaşma amacı ile yapıldığı anlaşılmaktadır. Nitekim orman, ziraat, su ürünleri, maden, hemşirelik, veterinerlik, ilahiyat fakültesi gibi emniyet teşkilatının amir sınıfında uzmanlığına hiç ihtiyaç duymayacağı fakültelerden öğrenci alımı yapılmaktadır. 2500 kişilik kontenjan Emniyet teşkilatının ihtiyaç duyduğu alanlarda belirlenmemiştir. Mevzuat gereği, öğrenci okutulacak bölümlerin Emniyet Genel Müdürlüğü Daire Başkanlıklarının talepleri doğrultusunda belirlenmesi gerekmektedir (Yönt. Md:6). Belirlenen kontenjan ve alanlar Daire Başkanlıklarının talepleri doğrultusunda oluşturulmayarak ilgili mevzuat hükmü dikkate alınmamıştır. Mevzuata rağmen hangi alandan ve hangi bölümden kaç kişi alınacağı belirlenmemiştir. Yönetmelik gereği (madde 6), teşkilatın ihtiyaçları doğrultusunda FYO olarak okutulacak öğrencilerin sayısı ve bölümlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu yılki FYO alımlarında alınacak bölümler, bu bölümlere ilişkin kontenjanlar belirlenmemiştir. Hâlbuki önceki yıllarda mevzuata uygun olarak hangi bölümden kaç kişi alınacağı net olarak ilan edilerek alım yapılmıştır. Dolayısı ile bu yıl hangi bölümden kaç kişinin FYO öğrencisi olarak alınacağı ancak sınav sonuçlarından sonra belli olacaktır. Eğer gerçekten teşkilatın 7
ihtiyaçları doğrultusunda bir alım yapılacaksa hangi bölümden kaç kişiye ihtiyaç duyulduğu net bir şekilde belirlenmiş olması gerekirdi. Mevcut FYO Uygulamasının Verimsizliği Yıllardır Tartışılırken 2500 Kişilik FYO Alımın Açıklanabilecek Bir Gerekçesi Yoktur. FYO uygulaması, mezunların teşkilatta alanlarına uygun istihdam edilemediği ve dışarıda uygun iş bulmaları durumunda Emniyet Teşkilatından ayrılmalarından dolayı verimsiz bir uygulama olarak tartışılırken, hiçbir bilimsel çalışmaya dayanmadan 2500 FYO öğrencisi alımı Emniyet Teşkilatının verimliliği ve etkinliği açısından uygun olmayan bir girişimdir. Nitekim Emniyet Teşkilatında eğitim aldığı uzmanlık alanında çalışan çok az sayıda FYO mezunu bulunmaktadır. Bununla birlikte mezun olanların yarıya yakını teşkilatta aradığını bulamadığından farklı kurumlara geçmişlerdir. FYO ya Alınan 2500 Kişinin Uzmanlık Alanlarında Görevlendirilmesi Mümkün Değildir. FYO öğrencilerinin ilgili mevzuat gereği Emniyet teşkilatının ihtiyaç duyduğu alanlarda alınması ve istihdam edilmesi gerekmektedir. Hangi alandan kaç kişi alınacağı belli olmamakla beraber, mezuniyetlerinde bu kadar fazla personelin uzmanlık alanında çalıştırılması mümkün değildir. Örneğin Orman Fakültesinden, Maden Fakültesinden veya Su Ürünleri Fakültesinden 90-100 kişinin FYO yu kazanması halinde bunların Emniyet Teşkilatında kendi alanlarına uygun istihdam edileceği bir alan bulunmamaktadır. FYO Yönetmeliği 2013 Mayıs Ayında Sil Baştan Yeniden Düzenlenmişken 4, 2014 Ağustos 5 Ve 2014 Eylül 6 Tarihlerinde Öğrenci Alımına ve Sınav Komisyonlarına İlişkin Değişikliklerle Hızlı Kadrolaşma Amaçlanmıştır. 1989 yılından beri süre gelen 25 yıllık uygulamada, FYO öğrencisi olarak lise ve dengi okulları bitirenlerden o yıl üniversiteyi kazanmış veya okumakta olan bir, iki ve üçüncü sınıf öğrencileri alınırken, 9 Ağustos 2014 tarihinde yapılan Yönetmelik değişikliği ile sadece 3. ve 4. sınıf öğrencilerin FYO'ya alımı öngörülmüştür. Amaç hızlı bir şekilde kadrolaşmaya uygun öğrencilerin alınarak hemen mezun edilmesidir. Diğer taraftan yukarıdaki düzenlemeden sadece bir ay sonra 12 Eylül 2014 tarihinde yapılan yeni bir yönetmelik değişikliği ile mevcut uygulamada eğitim-öğretim yılı başında yapılan FYO alım işlemleri, ihtiyaç halinde her zaman yapılabilir şeklinde değiştirilerek, eğitim-öğretim yılının ortasında 2500 kişilik ihtiyaç oluşturulmuştur. 22 Mayıs 2013 tarihinde baştan sona değiştirilen FYO Yönetmeliğinin, peş peşe 9 Ağustos 2014 ve 12 Eylül 2014 tarihlerinde öğrenci alımı ve sınav komisyonlarını düzenleyen maddelerinin radikal bir tarzda değiştirilmesi kadrolaşma amaçlı yapıldığını açıkça ortaya koymaktadır. 8
2500 Kişinin Alım ve Yetiştirme İşlemlerinin Kontrol Dışı Olmaması İçin Yönetmelik Elverdiği Halde Ankara, İstanbul Ve İzmir Dışından Öğrenci Alınmamaktadır. FYO yönetmeliği gereği Polis Akademisi birimlerinin yani Polis Meslek Okullarının bulunduğu illerdeki (26 il) üniversitelerden FYO öğrencisi alınabileceği halde, alımlarda ve yetiştirmede kontrolün kaybedilmemesi için alımlar sadece Ankara, İstanbul ve İzmir illeri ile sınırlandırılmıştır. Kadrolaşmayı zorlaştırıcı mekânsal ayrılıkların oluşmaması sağlanarak, tek tip öğrenci alınması ve yetiştirilmesi hedeflenmiştir. FYO alımlarına ilişkin hususlar genel olarak değerlendirildiğinde, 17-25 Aralık 2013 süreci sonrasında 2014-2015 eğitim öğretim yılı için yapılan FYO alım işlemlerinin, son 25 yıldır yapılan uygulamalara ve ilgili mevzuata aykırı olduğu ve kadrolaşma amaçlı yapıldığı anlaşılmaktadır. Polis Meslek Eğitim Merkezlerine (POMEM) Öğrenci Alımı 17-25 Aralık 2013 öncesi her yıl ortalama 7000 kişi Polis Meslek Eğitim Merkezlerine alınmakta idi. Bu çerçevede 2014 yılında da 7000 kişinin Polis Meslek Eğitim Merkezlerine alınmasına ilişkin onay alınmıştı. Ancak 17-25 Aralık 2013 sonrası Polis Meslek Eğitim Merkezlerine ihtiyaç analizi yapılmadan, bakan talimatı ile 3500 öğrencinin alınmasına ilişkin ikinci bir onay alındı. Daha sonra üçüncü bir talimatla alımlar iptal edildi. Dördüncü bir onayla da 6500 öğrencinin alınması kararlaştırıldı. Bu süreçlerin hiç birisinde ihtiyaç analizi yapılmadı ve salt talimatla işlemler yapıldı. Yeni bir talimatın verilip verilmeyeceğine ilişkin belirsizlik devam etmektedir. Yukarıda görüldüğü gibi 17-25 Aralık 2013 sonrası emniyet teşkilatına personel alım süreçlerinde yer alan Polis Kolejine, Polis Akademisine, Polis Meslek Eğitim Merkezlerine, Fakülte ve Yüksekokullara hiçbir planlama yapılmadan, eşitlik ilkesi gözetilmeden, kamu yararına ve hukuka aykırı işlemlerle öğrenci alımları yapılmıştır. 9
ATAMA VE YER DEĞİŞTİRME Emniyet hizmetleri personelin atama ve yer değiştirme işlemlerine ilişkin usul ve esaslar, 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu ve Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Atama Ve Yer Değiştirme Yönetmeliği'nde düzenlenmiştir. Bu çerçevede Emniyet Teşkilatı personelinin 17-25 Aralık 2013 öncesi ve sonrasında atama sayıları Şekil- 1 de gösterilmiştir. Şekil- 1 de görüleceği üzere 2013 yılında 120 bin, 2014 yılında ise 210 bin yer değiştirme işlemi yapılmıştır. Bu çerçevede 2014 yılında yapılan atama ve yer değiştirme işlemleri 2013 yılına göre % 75 oranında artmıştır. 210.000 120.000 2013 Yılı 2014 Yılı Şekil- 1. Emniyet Teşkilatında Görev Yeri Değişiklikleri Emniyet teşkilatında atama ve yer değiştirme işlemleri bilgi ve uzmanlık, gereklilik, tecrübe, iş gücü kaybı, nitelik ve yetkinliklerin göz önünde bulundurulması, tercihler ve mazeretlerin alınması, kamu yararı ve hukuka uygunluk, planlama ve personelin verimli kullanılması boyutlarında incelenecektir. Bilgi ve Uzmanlık Günümüzde gerek suçla mücadelede gerekse vatandaşa hizmet etme noktasında Emniyet Teşkilatı bünyesinde organize suçlar, uyuşturucu ile mücadele, trafik, terör, bilişim gibi hizmet alanları birbirinden çok farklı birimler bulunmaktadır. Bu birimlerde çalışmak uzmanlık gerektiğinden dolayı teşkilatta branşlaşma yoluna gidilmiş, bu birimlerde çalışan personelin görevini hakkıyla yapabilmesi için gerekli eğitim alması sağlanmıştır. Personelden mümkün olduğunca yüksek verimin alınabilmesi, devlete ve 10
millete en üst derecede kaliteli hizmetin verilebilmesi ve iş gücü kaybı olmaması için personel istihdamında uzmanlık alanının göz önünde bulundurulması gerekmektedir. 17-25 Aralık 2013 öncesi Emniyet Teşkilatında uzmanlaşma ve branşlaşma işlemleri 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanununun 4 üncü maddesi 7 ve Devlet Memurları Kanununun 3 üncü maddesinde öngörülen "kariyer" ve "liyakat" ilkeleri 8 ile Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Branşlı Personel Yönetmeliği ve daha sonra yürürlüğe giren Emniyet Hizmetleri Sınıfı Branş Yönetmeliği 9 hükümleri çerçevesinde yürütülmekte idi. Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Branşlı Personel Yönetmeliği ve 2011 yılında yenilenen Emniyet Hizmetleri Sınıfı Branş Yönetmeliği kapsamında birim yapılanması esas alınarak 1) Kurbağa adam, 2) Bando, 3) Bilgi İşlem, 4) Bomba Uzmanı, 5) Havacılık, 6) İstihbarat, 7) Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele, 8) Kriminal, 9) Muhabere, 10) Olay Yeri İnceleme ve Kimlik Tespit, 11) Özel Harekât, 12) Terörle Mücadele, 13) Trafik, 14) Asayiş Suçu Soruşturma, 15) Tanık Koruma, 16) Toplum Destekli Polislik, 17) Siber Suçlar branşları oluşturulmuştur. Branşlaşma, aynı zamanda uzmanlığı veya uzmanlaşmayı ifade ettiğinden, bir personelin branşa aktarılması için Emniyet Hizmetleri Sınıfı Branş Yönetmeliğinin 7 nci maddesinde belirtilen esaslara göre o branşın gerektirdiği eğitimleri alması ve Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde belirtilen o branş için gereken diğer şartları taşıması gerekmektedir. Branşa aktarılacak personelin göreceği eğitimin süresi, kapsam ve içeriği ise, Yönetmeliğin 17 nci maddesine göre çıkarılan Yönergelerde düzenlenmektedir. Örneğin Emniyet Hizmetleri Sınıfı Olay Yeri İnceleme Ve Kimlik Tespit Branş Yönergesinin 13 üncü maddesi gereği, olay yeri inceleme ve kimlik tespit branşı için asgari on iki (12) hafta temel eğitim görmek zorunluluğu bulunmaktadır. Diğer branşlar içinde benzer süreler söz konusudur. Bu eğitimler ilgili personel diğer illerden Ankara ya geçici görevli olarak çağrılarak yapılmaktadır. Ayrıca, personel branşa aktarmaya esas ilk eğitimi almış olsa dahi sonraki süreçte de günün koşul ve ihtiyaçlarına ve değişen mevzuata göre yeni eğitimler almakta, bu eğitimler tekrarlanmakta, böylece uzmanlaşma ve kaliteli hizmet sunumunda süreklilik sağlanmaktadır. Belirtilen yönüyle eğitimlerin maliyetleri yüksek olup, doğal olarak kamu kaynakları kullanılarak karşılanmaktadır. Branşlardan çıkarılmalar ise Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtilen hallerde ve istisnai olarak yapılmakta idi. 11
17-25 Aralık 2013 sonrası uzun süreli eğitimler ve mesleki tecrübe gerektiren olay yeri incelemesi, siber suçlarla mücadele, organize suçlarla mücadele, özel harekât, kriminal inceleme gibi teknik görevler ifa eden branşlar işlemez hale getirilerek branşlı personel, trafik koruma gibi görevlere atandı. Yerlerine ise bu alanda uzmanlık ve tecrübesi hiç olmayan personel atanmıştır. Bu kapsamda ilk önce Emniyet Hizmetleri Sınıfı Branş Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi değiştirilmiş ve 8 inci maddesi yürürlükten kaldırılmıştır. Bu değişiklikler ile branşın tanımında yer alan Emniyet Teşkilatındaki görevlerin yerine getirilebilmesi amacıyla oluşturulan özel yetenek, teknik bilgi ve beceri gerektiren özel hizmet alanlarını, ifadesi Emniyet Teşkilatındaki görevlerin yerine getirilebilmesi amacıyla oluşturulan özel hizmet alanlarını şeklinde değiştirilerek uzmanlık gerektiren organize suçlarla mücadele, siber suçlarla mücadele, hırsızlık ile mücadele gibi alanlarda uzmanlık bilgisi ve eğitimi olmayan personelin istihdam edilebilmesinin önü açılmıştır. Bunun yanında, Branşlı personel kural olarak branşıyla ilgili görevde istihdam edilir ifadesinin yer aldığı yönetmeliğin 8 inci maddesinin yürürlükten kaldırılması ile de branşlı personelin uzmanlık alanı ile hiçbir alakası olmayan alanlarda görevlendirilmesinin önü açılmıştır 10. Yer değiştirmelerde gereklilik Emniyet Hizmetleri personelin ataması Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Atama Ve Yer Değiştirme Yönetmeliği ne göre yapılmaktır. Yönetmeliğin 9 uncu maddesine göre personelin bir hizmet bölgesindeki hizmet süresini bitirmeden atama durumuna düşmemesi ve asgari derecede yer değiştirmesi için, atamalar bir kaç yıl sonraki durumu göz önüne alınmak suretiyle yapılır. denilmektedir. 21 inci maddesinde ise Emniyet Hizmetleri Sınıfına mensup olanların atama ve yer değiştirmeleri için yurdumuz birinci ve ikinci bölge olmak üzere iki hizmet bölgesine ayrılmıştır. Her bölge, bölgeye dâhil olan il ve ilçeler itibarıyla alt bölgelere ayrılmış ve bunlar ekli (1) sayılı cetvelde belirtilmiştir. Emniyet Teşkilatındaki il ve ilçe kuruluşları dışında kalan ve doğrudan Genel Müdürlüğe bağlı kuruluşlarda görevli personelin o bölgede hizmet süresi, birimin bağlı bulunduğu il/ilçe merkezinin hizmet süresi kadardır. denilmektedir. Bunun yanında atama işlemlerinin zamanını düzenleyen 18 inci maddede Atamalar, emniyet ve asayişin zorunlu kıldığı sebepler dışında her yıl Mayıs ve Haziran aylarında bu Yönetmelikte gösterilen esaslara göre toplu olarak yapılır. denilmektedir. Zaman dışı atamayı düzenleyen 19 uncu maddede ise Aşağıdaki yazılı hallerde 18 inci maddedeki genel atama ve yer değiştirme zamanına bağlı kalınmaksızın her zaman atama ve yer değiştirme yapılabilir. a) Emniyet ve asayişin zorunlu kıldığı sebepler, b) Birimlerin kuruluşu, değişikliği ve kaldırılması, c) Personelin veya eş ve çocuklarının hastalığı nedeniyle bulunduğu yerde görev yapamayacağının tam teşekküllü Devlet hastanesinden verilecek sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi, d) (Mülga: 14/6/2010-2010/591 K.) e) Gördüğü kurs veya öğrenimle ilgili kadrolara atanma zorunluluğu, 12
f) Eşinin veya çocuğunun ölmesi, g) Yönetmeliğin 38 inci maddesinde yer alan eş durumu ve 40 ıncı maddesinde yer alan öğrenim durumu ile ilgili şartların ortaya çıkması, h) Yönetmeliğin 34 üncü maddesindeki şartların ortaya çıkması, ı) Deprem, heyelan ve sel baskını gibi tabii bir afet sebebiyle, hizmet yaptığı bölgede evi yıkılan personelin kendi isteği üzerine, k) Mevzuat değişikliği. l) Can güvenliği sebebiyle çalıştığı birimde hizmet görme imkânını kaybetmesi, m) Personelin boşanması ve boşandığını mahkeme ilamı ile belgelemesi üzerine kendi talebi halinde. denilmektedir. Yönetmeliğin 9 uncu maddesine göre personelin bir hizmet bölgesindeki hizmet süresini bitirmeden atama durumuna düşmemesi için idarece birkaç yıl sonrasını planlayacak şekilde atama planlamalarının yapılması gerekmektedir. Yönetmelikte atama dönemi Mayıs veya Haziran ayları olarak belirlenmiş ve atamaların topluca yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Ancak sınırları net olarak belirlenen durumlar için atama dönemi dışında istisnai atama yapılabileceği hüküm altına alınmıştır. Ancak 17-25 Aralık 2013 sonrası yapılan atamalar bu temel ilke ve kurallara uyulmadan yapılmıştır. Öyle ki her yıl bir defa yapılması gereken toplu atamalar bile Mayıs veya Haziran ayında yapılmamış, Temmuz ayında yapılmıştır. Yapılan bu atamalarda da atama dönemi istisnaları olarak belirlenmeyen birçok konuda farklı atamalar yapılmıştır. Mevzuatın hiçbir yerinde olmamasına ve gerekliliğe ilişkin en ufak bir unsur bulunmamasına rağmen, çocuklar için eğitim öğretim devam ettiği ve özellikle eşi öğretmen olanlar için atamaların hiçbir türlü yapılamadığı şu günlerde atamalar devam etmektedir. Burada dikkat çeken bir diğer husus ise gerekliliğin gözetilmemesi, aksine fazlalık olacak şekilde atamaların yapılmasıdır. Emniyet Teşkilatında, zorunlu şark görevi, eş durumu, sağlık durumu, eğitim durumu vb. nedenlerle bir yıl içerisinde ortalama 20 bin personel iller arası atamaya tabi olmaktadır. Ancak, 17-25 Aralık süreci ile birlikte sırf bu süreç nedeniyle yaklaşık 50 bin personel, hizmet süreleri, sağlık sorunları, çocuklarının eğitim durumları, şark hizmetini kaç defa yapmış oldukları ve mesleki başarıları gibi hiçbir ölçüte bakılmadan doğudaki ve batıdaki en küçük illere atanmıştır. Bu çerçevede yüzlerce personel görevlerinden alınarak yerlerine bu alanlarda uzmanlığı ve deneyimi hiç olmayan ve verilen talimatlardan başka hiç iş yapmayacak kişiler getirilmiştir. Normalde kamu yararı, hizmet gerekleri ya da ilgilinin mazereti sebebiyle yapılması gereken atamaların tek sebebinin bu süreci tersine çevirmek olduğu ortaya çıkmış, haksız ve hukuksuz atamalar sebebiyle, aileleri ve çocukları ile 200 bine yakın vatandaş mağdur edilerek devlet gereksiz ödenen harcırahlar sebebiyle milyonlarca lira zarara uğratılmıştır. 13
Tecrübe Uğur Kurt'u vurduğu iddia edilen polis memuru S.K'nın, daha önce makam şoförü olarak görev yaparken terörle mücadele şubesine 4 ay önce atanması, yeni görevi sonrasında ilk kez göstericilerle polis arasında yaşanan bir çatışmada bulunması 11 ve daha önce terör branşı ile ilgili herhangi bir eğitim almaması terörle mücadelede bilgi ve tecrübenin önemini ortaya koyan bir örnek olarak ortaya çıkmaktadır. Nitekim Emniyet Genel Müdürlüğünce 2013 yılında hazırlanan bir raporda terörle mücadelenin yoğun yaşandığı doğu ve güney doğu illerinde deneyimli polislerin görev yapmasının faydalı olacağı vurgulanarak, tecrübeli polislerin tayin edildikleri illerde şark hizmetini yapan genç personele ağabeylik yaparak bilgi ve deneyimlerini onlara aktarmaları için polislere 2. defa şark görevinin çıktığı 12 belirtilmiştir. Ancak 17-25 Aralık 2013 sonrası Emniyet Teşkilatı nda mesleki tecrübe ve uzmanlık isteyen ve branş olarak kabul edilen birçok birimde görev yapan personel görevlerinden alınarak yerlerine tecrübesiz personel atanmıştır. Daha önceki uygulamalarda sadece görevinden ayrılan veya emekli olan personelin yerine yeni personel alınırken 17-25 Aralık 2013 sonrası uygulama toptan değiştirme şeklinde yapılmış, kişilerin niteliklerine, başarılarına, performanslarına ya da soruşturmalarının olup olmamasına bakılmamıştır. Görevden almalar ve yerlerine yeni personelin atanması süreci çok kısa sürede olduğu için tecrübelerin aktarılmasına fırsat tanınmamıştır. Sık Yer Değiştirme Sonucu Oluşan İş Gücü Kaybı Personel çalıştığı birime adaptasyon sağlayıp, verimli çalışacak halde iken sık sık yeri değiştirilmektedir. Genel uygulama şeklinde yapılan bu yer değişikliği personelde motivasyonsuzluğa neden olmaktadır. Bu yer değişikliklerinin sadece il değişikliği ile sınırlı kalmaması bunun yanında personelin önceki görevinden tamamen farklı bir alanda istihdam edilmesi personelde motivasyonsuzluğa ve paralelinde önemli oranda iş gücü kaybına yol açmaktadır. Özellikle profesyonelliğin çok önemli olduğu alt rütbelerde personelin tam işi öğrendi denildiği durumlarda başka bir birime kaydırılması görevlerde uzmanlaşmanın da önüne geçmektedir. 17 Aralık yolsuzluk ve rüşvet operasyonu sonrası uzun süreli eğitimler ve mesleki tecrübeler gerektiren olay yeri incelemesi, siber suçlarla mücadele, organize suçlarla mücadele, kriminal inceleme gibi teknik görevler ifa eden 14
branşlar işlemez hale getirilerek branşlı personel trafik, koruma gibi görevlere atanmış, yerlerine ise bu alanda uzmanlık ve tecrübesi hiç olmayan personel atanarak, uzmanlık gerektiren organize suçlarla mücadele, siber suçlarla mücadele, hırsızlık ile mücadele gibi alanlarda polis fiilen görev yapamaz hale getirilmiştir. İstihdamın niteliğe ve yetkinliğe göre yapılması Emniyet Teşkilatında çalışan personelin doğru ve bilimsel yöntemlerle birimlere yönlendirilebilmesi doğru yapılandırılan ve uygulanan mesleki yönlendirmeler ile mümkün olabilmektedir. Bu amaçla, 17-25 Aralık 2013 öncesinde yapılan atamalarda mümkün olduğunca kişilerin eğitim seviyeleri, bilgileri, yetenek ve becerileri, psikolojik ve fizyolojik sağlık durumları ve fiziksel özellikleri göz önünde bulundurulmuştur. Emniyet Teşkilatı, bilim ve teknolojide yaşanan hızlı ilerlemelere paralel olarak toplumdaki faaliyet alanlarının sürekli geliştirilmesi gerektiğinin bilincindedir. Bu nedenle, sürekli değişen ve karmaşıklaşan suç şekilleriyle baş edebilecek uzman personele ihtiyaç duyan Emniyet Teşkilatı, bu ihtiyacı gidermek için mensuplarını eğitmek ve tecrübe kazanmış personelden azami derecede faydalanmak amacıyla meslek içinde branşlaşma (belirli dallara ayrılma) yoluna gitmiştir 13. Vatandaş odaklı güvenlik hizmetlerinin çoğu beraberinde ayrı ayrı mesleki özellikleri beraberinde getirmektedir. Örneğin bilgi teknolojileri biriminde çalışan personelin bu alanda teknik bilgi sahibi olması beklenirken, özel harekât biriminde çalışan personelin birimin gerektirdiği fiziksel yeterliliğe sahip olması beklenmektedir. Bu doğrultuda Emniyet Teşkilatında uzmanlık alanları analiz edilmiş ve analizler sonucunda branşlar oluşturulmuştu. Branşlara alımlarda personelin liyakat, mesleki ehliyet, başarı ve işe uygunluk yönünden uygun olduğunun belirlenmesine yönelik bir dizi işlem yapılarak, uzun süreli branş eğitimleri ve sonraki süreçte de yetiştirme ve uzmanlık eğitimleri yapılmakta idi. Seçilen personelin eğitimleri özel harekat, kurbağa adam, istihbarat, KOM (kaçakçılık ve organize suçlarla mücadele) ve kriminal gibi bazı branşlarda aylar veya yıllar alabilmekte idi. Bunun yanında kişilerin eğitim seviyeleri, bilgileri, yetenek ve becerileri, psikolojik ve fizyolojik sağlık durumları, fiziksel özellikleri ve akademik birikimlerinin yer aldığı bir modül oluşturulmuştu 14. Ancak 17-25 Aralık 2013 sonrası Emniyet Teşkilatında var olan uzmanlık alanlarına göre istihdamdan önemli oranda vazgeçilmiş ve Emniyet Hizmetleri Sınıfı Branş Yönetmeliği ile branşlı birimlerin yönetmeliklerinde temelde üç önemli değişiklik yapılmıştır. Bunlardan birincisi branşın tanımında yer alan Emniyet Teşkilatındaki görevlerin yerine getirilebilmesi amacıyla oluşturulan özel yetenek, teknik bilgi ve beceri gerektiren özel hizmet alanlarını, ibaresinden özel yetenek, teknik bilgi ve beceri gerektiren ibareleri çıkarılarak branşların asıl kuruluş amaçları dışında ve ne oldukları belli olmayan bir hal alması sağlanmıştır 15. İkinci olarak branşlı personelin zorunluluklar dışında uzmanlık alanları dışında çalışmasını engelleyen Yönetmeliğin 8 inci maddesi yürürlükten 15
kaldırılmıştır 16. Üçüncü olarak ise branşlı personelin istihdam edildiği birimlerin yönetmelik ve yönergelerinde branşlı personel dışında personel çalıştırılmasını engelleyen hükümler ortadan kaldırılmıştır. Bu değişikliklerle hedeflenen değişikliklerden bazıları aşağıda sıralanmıştır; 1) Birçok farklı mevzuat ile çelişse de; özel yetenek ve uzmanlık bilgisi gerektiren branşların bu özellikleri mevzuat kapsamından çıkarılması, 2) Bir çok aşamadan oluşan özel sınavlar ile seçilen ve uzun süreli branş temel eğitimi ile sonraki aşamada uzmanlık eğitimleri alan personelin çıkarılması, 3) Bu branşlardan çıkarma işlemlerinin topluca ve hiçbir gerekçe gösterilmeden yapılabilmesi, 4) Branşlardan çıkarılan personelin yerine alınacak personelde özel yetenek veya mesleki bilginin aranmadan branşlı birimlerde topluca istihdam edilebilmesi, 5) Branşa alımlarda o branşın özellikleri doğrultusunda gereken eğitimlerin alınmasına gerek olmadan branşlı birimlerde istihdam edilebilmesi, 6) Yargıda personelin lehine olarak çıkabilecek kararların önlenmesi, Bu kapsamda branşlı ve uzman 2900 personel 17-25 Aralık 2013 sonrası branşlı birimlerden alınarak uzmanlık ve özel yetenek alanı ile hiç ilgisi olmayan alanlarda istihdam edilmiştir. Bu kapsamda terörle mücadelede önemli rolü olan özel harekât polisi, istihbarat polisi, terörle mücadele şubesinde çalışan polisler, uyuşturucu ve organize hırsızlık çeteleri ile mücadelede çalışan polislerin tamamına yakını polis merkezileri, trafik ve resmi elbiseli sabit nokta nöbet görevlerine getirilmiştir. Bu personelin uzmanlık alanları ile ilgili almış oldukları 750 bin ders saatlik uzmanlık bilgisi ve tecrübeleri yok sayılmıştır. Bunların yerine ise bu alanlarda özel yeteneği, tecrübesi ve uzmanlık bilgisi olmayan personel alınmıştır. 17-25 Aralık 2013 sonrası polislik mesleğinin gerekleri doğrultusunda bilimsel yöntemlerle geliştirilip uygulanan personel yönlendirme sisteminin uygulanmaması nedeniyle; toplumu, vatandaşları, personeli ve Emniyet Teşkilatını olumsuz yönde etkileyen olaylar (uyuşturucuların kolayca satılabilmesi, kötü muamele, olaylara yanlış ve eksik müdahaleler, masum vatandaşların öldürülmesi, risk altındaki polislerin savunmasız bırakılması, vatandaşla iletişim çatışmaları, psikolojik sorunlar, intiharlar vb.) sık sık yaşanmakta ve telafi edilemez sonuçlar doğurabilmekte ve bunun yanında nitelikler ve yetkinliklerin göz önünde bulundurulmamasından kaynaklanan personel israfı ve meslek içi çatışmalarla karşılaşılabilmektedir. Bu konularda son dönemde büyük şehirlerde yaşanan uyuşturucu sorunlarının artması, sivil vatandaş Uğur Kurt un öldürülmesi, Bingöl emniyet müdürünün yaralanması ve Bingöl Emniyet Müdür Yardımcısı ile bir komiserin şehit edilmesi, Diyarbakır da 16
istihbaratçı polislerin art arda evlerinin önünde şehit edilmesi, Diyarbakır da bir astsubayın hamile eşinin gözleri önünde sokakta şehit edilmesi, Diyarbakır merkezinde polis merkezi ve çevik kuvvet birimlerine 1 dakikalık mesafede yer alan bir askeri birimdeki bayrağın şov şeklinde indirilmesi ve buna müdahale edilmemesi özellikle dikkat çekmektedir. Tercihlerin alınması Emniyet hizmetleri personelin atama ve yer değiştirme işlemlerinin dayanağını ve usulünü düzenleyen Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Atama Ve Yer Değiştirme Yönetmeliği nin 17 inci maddesinin birinci fıkrasına göre bölgelerdeki hizmet sürelerini dolduran personele atama döneminde, zaman dışı atamalarda ise atama öncesi 1 aylık dönemde atama ve istek formları gönderilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede ilgili yönetmelik ve genelgelere göre atama istek formlarında personelin istekleri ile eş durumu, çocukların öğrenim durumu, aile ferlerinin sağlık durumu, engellilik ve diğer mazeretleri yer almaktadır 17. 17-25 Aralık 2013 öncesi bu uygulama ilgili mevzuat gereği genel atama için Şubat ayında atamaya tabi personelin listesinin son hali verilerek, Mart ve Nisan aylarında atama istek formları kişilere gönderilir ve personelin yer değişikliğine ilişkin tercihleri, İPKA talepleri ile eş durumu, çocukların öğrenim durumu, aile ferlerinin sağlık durumu, engellilik ve diğer mazeretleri yazılı olarak alınırdı. Zaman dışı atamalarda ise atama öncesi personelden tercih ve mazeretleri alınarak atamaların tercihlere daha uygun ve mazeretleri gözetilerek yapılması sağlanırdı. Nitekim ilgili mevzuat da bunu gerektiriyordu. Ancak 17-25 Aralık 2013 sonrası ise atamalar kanunda ve yönetmelikte yazdığı gibi Mayıs veya Haziran ayında yapılmadığı gibi, Temmuz ayında yapılan toplu atamada ve zaman dışı diğer atamalarda da personele atama tercih formları gönderilmemiş ve eşlerinin aynı illere atanmasının mümkün olup olmadığı, eş ve çocuklarının sağlık sorunları, okul durumları, engellilik durumları ve diğer mazeretleri dikkate alınmamıştır. Öğretmen atamalarının olmadığı Ekim ayında eşi öğretmen olanların atamaları yapılmış, çocuğu ileri düzeyde engelli ve bakıma muhtaç olanların atamaları başka illere yapılmış, çocukları en yüksek puanlı Fen ve Anadolu liselerinde okuyanların atamaları ise çok düşük puanlı Anadolu ve Fen liselerinin bulunduğu illere yapılmıştır. Bu konuda yüzlerce örnek bulunmaktadır. İdarece atama yapılacak personelin mevzuata göre tercihlerinin ve mazeretlerinin alınması zorunluluğu ve imkânı varken, bunlar yapılmadan personelin kişisel ve ailevi şartlarına uygun olarak atanmaması insan haklarına ve hukuka aykırıdır. Hukuk & Haklara Saygı ve Mahkeme Kararlarının Yerine Getirilmesi Hukuk devletlerinde; hukuk kurallarını değiştirme yetkisi hukukun genel ilkeleri ile anayasal ve yasal ilkelerle sınırlandırılmış durumdadır. Bu yüzden hukuk kurallarını 17
değiştiren makamların, sınırsız bir değişiklik yapma yetkisi olamaz. Zira hukuk kuralları değiştirilirken bir yandan toplumun yeni ihtiyaçlarının karşılanması, diğer taraftan değişiklik tarihine kadar var olan mevcut hukuki durumun ve oluşmuş istikrarın zedelenmemesi gerekir. Hukuk kurallarının sık sık değişmesi hukuki istikrar ve belirliliği yok ederken, bu değişikliklerin geçmişte tamamlanmış ve/veya kazanılmış haklara geriye dönük olarak uygulanması belirlilik ve istikrarın yanı sıra hukuki güvenliğin de zedelenmesine sebep olur. Değişiklik yapma hususunda sınırlamanın geldiği son nokta ise hukuki güvenlik ilkesi dir 18. Hukuki güvenlik ilkesi, hukuk kurallarında sık sık değişiklikler yapılmak suretiyle hukuki istikrarı ve belirliliği yok eden kurallar ihdas edilmemesini ve geriye yürüyen kuralların kazanılmış haklara dokunmadan bireylerin temel hak ve özgürlüklerini güvence altına alması gerektiğini ifade eder 19. Hukuki güvenlik ilkesi, temel haklarda korunan ortak bir değerdir. Bu ilke, hukuk devleti ilkesinin olmazsa olmaz koşuludur 20 ve Anayasa nın bütününe egemen olan temel bir ilke görünümündedir 21. Hukuk devleti ilkesi, en kısa tanımıyla; vatandaşların hukuki güvenlik içinde bulundukları, devletin eylem ve işlemlerinin hukuk kurallarına bağlı olduğu bir sistemi anlatır 22. 17-25 Aralık 2013 öncesi Türkiye geneli kamu yönetiminde olduğu gibi Emniyet Teşkilatının da yönetim anlayışında hukuki güvenlik ilkesi egemen bir kavramdı. Bu bağlamda Emniyet Teşkilatı insan kaynakları uygulamaları bakımından eylem ve işlemleri yönü ile hukuk kurallarına başlı idi ve Emniyet Teşkilatı çalışanları, idarenin eylem ve işlemlerine karşı hukuki güvenlik içerisinde idi. 17-25 Aralık 2013 öncesi Emniyet Teşkilatı atama, yer değiştirme, kariyer, eğitim ve insan kaynakları uygulamaları bakımından yargı denetimine her zaman hazır idi. Bu doğrultuda kişilere yönelik yargı kararları derhal yerine getirilir, uygulamaların geneline ilişkin hatalar var ise ve bunlar yargı kararları ile belirtilmişse yine yargı kararları derhal yerine getirilir, bununla birlikte ilgili mevzuat da en kısa sürede değiştirilirdi. Bu bağlamda Emniyet Hizmetleri Atama Ve Yer Değiştirme Yönetmeliği 23 ile Emniyet Hizmetleri Branş Yönetmeliği 24 sayılabilir. Kişilerin bireysel haklarına yönelik uygulamalar da derhal yerine getirilir ancak zorunlu durumlarda en fazla 30 gün içerisinde yargı kararları yerine getirilir idi. Nitekim ilgili kanunda mahkeme kararlarının derhal yerine getirileceği, şartların oluşmaması halinde en geç 30 gün içerisinde mahkeme kararlarının uygulanması gerektiği düzenlenmiş idi. Bunun yanında 30 gün içinde kararı uygulamayan kişiler hakkında görevi kötüye kullanmaktan ceza soruşturması yapılmakta idi 25. 18
Ancak 17-25 Aralık 2013 sonrasında haksız ve hukuksuz olarak görevlerinden alınan, branş ve uzmanlıklarından çıkarılan, terfileri engellenen, haklarında idari soruşturma açılan ve ceza verilen kişilerin yargı mercilerindeki başvurularında haklı bulunmaları ve personelin lehine karar vermesi üzerine, yargı kararlarının uygulanmasını engellemek amacıyla AKP tarafından hazırlanan bir yasa değişikliği Türkiye Büyük Millet Meclisine sevk edildi. 2014 yılı Haziran ayında yürürlüğe giren 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 28 inci maddesinde değişiklik öngören yasa ile, polis müdürleri hakkında uygulanan görevden alma, göreve son verme, naklen atama, görev ve unvan değişikliğine ilişkin mahkemelerin vereceği iptal kararlarının 2 yıl boyunca uygulanmamasına imkân tanındı. Bunun yanında mahkeme kararlarını yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında ceza soruşturması ve kovuşturma yapılamayacağı hükme bağlandı. Getirilen düzenlemede, masum kamu görevlileri ile suçlu olanı ayıracak bir kıstas bulunmamaktadır. Devleti sınırlamak, vatandaşların devlet karşısındaki konumunu güçlendirmek amacıyla yola çıkan bir siyasi irade, bu düzenlemeyle; Devletin gücünün daha da sınırsız olacağı bir yapıyı 26 inşa etmektedir. Nitekim Anayasaya açıkça aykırı olan bu yasaya karşı Anayasa Mahkemesinde açılan iptal ve yürütmeyi durdurma istemi sonucunda Anayasa Mahkemesi düzenlemenin iptaline karar vererek yürütmesini durdurmuş ve kararın Mahkemece açıklandığı gün itibarıyla geçerli olacağını belirtmiştir 27&28. Bununla birlikte idare getirilen düzenleme öncesinde ve sonrasında bireysel hakları saygı göstermeme ve yargı kararlarını uygulamamaya yönelik birçok farklı arayışlar ve uygulamalar içerisinde olmuştur. Bunlardan birisi terfie ilişkin haklar ve yargı kararları ile ilgili olanlardır. 17-25 Aralık 2013 sonrası terfie ilişkin kararlarda da kişi haklarına saygı gösterilmemekte ve mahkeme kararları yerine getirilmemektedir. 2014 yılı terfi kurulunda, Emniyet Genel Müdürlüğü nce hukuk dışı ve birçok personeli mağdur eden bir kararla, terfii hak eden 2600 ün üzerinde polis amiri ve müdürü hiçbir hukuki gerekçe gösterilmeden terfi ettirilmemiştir. 17-25 Aralık öncesinde, terfie hak kazanan personelden sadece performansı terfiine engel olan ya da soruşturması veya cezası bulunan personel terfi ettirilmezken, 17-25 Aralık sonrasında hiçbir personel emniyet müdürlüğü rütbeleri içerisinde terfi alamadı. Bununla birlikte idare yargıya başvuran ve personelin lehine karar verilen birçok kararı uygulamadı. Bireysel hakları saygı göstermeme ve yargı kararlarını uygulamamaya yönelik bir diğer uygulama ise yer değiştirmeler ve branşlardan çıkarmalar hakkında olandır. 17-25 19