Kriz Dergisi (): 60 800 YILLARI ARASINDA TÜRKİYE'DE YAPILAN İNTİHARA İLİŞKİN YAYINLARIN ÇOK YÖNLÜ DEĞERLENDİRİLMESİ Birsen CEYHUN* İnsanın kendini bilerek ve isteyerek yok etmesi olan intihara ilişkin yayınlar oldukça eskidir. 8'de Emil Durkheim bu alanda ilk yayın olarak kabul edilen Le suicide: Etüde de Sociologie'yi yayınlamıştır. Durkheim bu yapıtında yayımladığı istatistiksel bilgilerden kendini öldürmenin bireysel nedenlerden çok toplumsal nedenlerden ileri geldiği sonucunu çıkarmaktadır (). İntihar konusunda yapılan ilk yayınlarda konu sosyolojik ve felsefi boyutu ile ele alınıp incelenmiştir. Daha sonraki yayınlarda toplum bilimcilerin yanısıra doktorların da hastaları nedeniyle intihar konusu ile ilgilendikleri görülmektedir. İntihar konusu klinik alanda yaklaşık yıl önce (8) Viyana'da Viyana Psikanaliz Enstitüsünün yıllık toplantısında tartışılmış fakat konuya ilişkin herhangi bir yayın yapılmamıştır (). Türkiye'de ise Tanzimat döneminde intiharlar roman kahramanları aracılığı ile yayınlarda ele alınmıştır. Fakat bu konuda ilk bilimsel yayın 0 yılında yapılan bir çeviridir (). Ülkemizde ilk bilimsel araştırma ise yılında Cemal Zeki tarafından gerçekleştirilmiş ve kadınlarda intihara neden olan olaylar ve önleme yöntemleri tartışılmıştır (). 'den 68'e kadar geçen yaklaşık 0 yıllık şiire içinde intihara ilişkin yayınlar oldukça azdır ve (yayın sayısı: ) * Doç. Dr. G.Ü. Tıp Fakültesi. çoğunluğu çeviridir. 68'den itibaren özellikle klinik temelli araştırma yazılarının arttığı görülmektedir. Yapılan bu çalışmada A.Ü. Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin hazırladığı "Türkiye'de İntihar Olgusu: Bibliyografya" () dan yararlanılarak 800 yılları arasında Türkiye'de yapılan yayın taranmıştır. Araştırmada amaç ülkemizde intihar ile ilgili olarak yapılan yayınları çeşitli yönleri ile değerlendirmek ve daha sonra yapılacak çalışmalara ışık tutmaktır. YÖNTEM 800 yıllarında 0 yıllık süre içinde intiharı temel alan bütün yayınlar araştırma amaçlı olarak toplanmıştır. Bu süre içinde toplam yayın sayısı 'tür. Yayınların değerlendirilmesinde: a. Araştırmanın yapıldığı kurumla ilgili bilgiler, b. Araştırmayı yapan grup, c. Konu ve içerik, d. Yöntem, e. Kaynaklar temel olarak alınmıştır. yayından 8 yayın tez, D.İ.E. kayıtları, kitap, yabancı yayın ve basılmamış bildiriler olduğu için değerlendirme dışı tutulmuştur. Kongre, dergi
Tablo : 800 yılları arasında intihara ilişkin yayın dağılımı. 80 8 8 8 8 8 86 8 88 8 0 TOPUM % %.6 %.6 %. %6.0 %. % %. %.6 %. %8. %. YAYIN S. KONGRE. 8 6 8 0 6 DERGİ 8 6 YD 6 D.İ.E. 0 GAZETE KİTAP TEZ SEMP. 8 8 S 8 g S 6 t 8 8 S M SB0 S 8 S M U t t 8 8 f 8 0 Şekil :800 yılları arasında yayın dağılımı. Şekil :800 Yılları arasında kongre ve dergi yayınları. ve gazetelerde yayınlanan toplam sayı 8'tir. Basılı yayınlar toplam yayınların %0'ini oluşturmaktadır. 8 basılı yayından ulaşılabilen yayın sayısı 'dir. Bu da basılı yayınların %'ini temsil etmektedir. Konu bu alanda diğer araştırma bulguları dikkate alınarak tartışılacaktır. Tablo 'de yayınların yıllara ve yayınlandıkları ve/veya sunuldukları yerlere göre dağılımı verilmiştir. Şekil 'de görüldüğü gibi intihara ilişkin en çok çalışma 88'de yapılmıştır. Toplam yayınların %.'i bu yılda yapılmış, daha sonra 8 (%.6) ve 8 (%) yılları gelmektedir. İntihar 8'den itibaren araştırıcıların ilgisini çekmiştir. yayından 8'i (%.6) son yıllık sürede yapılmıştır. Şekil 'de ise basılı yayınların yayınlandıkları yerlere göre dağılımı verilmiştir. Şekil 'de görüldüğü gibi kongre yayınları oldukça fazladır, intihar konusunda yapılan yayınların %'si kongrelerde sunulmuştur. Yayınlarda kongrelerin tercih edilmesinin nedenlerinden biri kongrelerin her yıl düzenli olarak yapılması ve özellikle son yıllarda kongre kitaplarının çok kısa sürede oldukça düzenli basılması olabilir. Yayınların yapıldıkları kurumlarla ilgili dağılımı Tablo 'de verilmiştir. 6
Tablo : Araştırmaların yapıldıkları kurumlar. Kurum N Devlet Hastanesi Bakırköy Ruh Sağ. ve Hst. izmir Devlet Has. Numune Psikiyatri Kliniği Sigorta Hastanesi Ankara Hastanesi Üniversiteler Ankara Üniversitesi Tıp Fak. Psikiyatri Anabilim. Dalı Hukuk Fak. Bursa Uludağ Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fak. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fak. Çukurova Tıp Fak. Eskişehir Anadolu Üniv. Tıp. Fak. Gazi Ün. Tıp Fak. Gülhane Askeri Tıp Akademisi Hacettepe Üniversitesi Çocuk Ruh Sağlığı Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Sosyoloji istanbul Üniversitesi Çocuk Ruh Sağlığı Ens. Edebiyat Fak. Selçuk Üniversitesi TOPLAM 6 % 0..6 6.....0.0...6..6.0.6.6..0.0.6.0. YAPILAN ARAŞTIRMALARIN KURUMLARA GÖRE DAĞILIMI Devlet Hastaneleri Üniversiteler bakırköy Onumune izmir dev.hast ANKARA H ESKİŞEHİR BGATA HACETTEPE İSTANBUL B DİĞER Toplam 6 yayın çeşitli kurumlar, devlet hastaneleri ve üniversiteler tarafından yapılmıştır. Geriye kalan yayının tanesi çeviridir ve çeviri yapan kişiler belli değildir. yazı serbest meslek sahibi kişiler tarafından yazılmıştır. yazı ise gazeteciler tarafından derlenmiştir. Kurumların kendi içinde dağılımına bakıldığında devlet hastanelerinin azınlıkta olduğu (Yayın sayısı=, %.) üniversitelerin psikiyatri kliniklerinin ilk sırada yer aldığı görülmektedir (Yayın sayısı=, %66.). Üniversitelerde Ankara Üniversitesi Psikiyatri Kliniği intihar konusunda en çok araştırmanın yürütüldüğü kurumdur (Yayın sayısı=, %.). Araştırmaların değerlendirilmesi: biçim yönünden. 0 yılda intihar konusunda yapılan toplam yayın sayısı olup bunun 6'sı kongre yayını, I
'si makale, 'u tez, 0'u sempozyum bildirisi ve 6'sı yurt dışı yayındır. İntihar ile ilgili yayınlar 800 yılları arasında kongre kitabında ve dergide yayınlanmıştır.. Basılmış olan toplam yayının 'ünü tek yazar (%.), 0'sini yazar, 'sini ise ve 'ten fazla yazar yapmıştır. araştırmada 6 yazar vardır. Yayınların çoğunda psikiyatrist ve psikologlar birlikte çalışmışlardır. Bunun dışında hukukçular (N=6), sosyologlar (N= ) ve gazeteciler konuyla ilgilenmişlerdir. Araştırmalarda biçim değerlendirmesinden sonra içerik değerlendirmesi üzerinde durulacaktır. İntihar konusunda yapılan çalışmalarda araştırılmaya çalışılan konu başlıkları Tablo 'te verilmiştir. Konu ve içerik açısından yapılan değerlendirmede tek bir kriterin ele alındığı çalışma sayısı 60 (%8), iki kriterin araştırıldığı çalışma sayısı (%)'dir. Konu kategorileri açısından değerlendirildiğinde intihar araştırmalarındaki temel başlıklar aşağıda verilmiştir. Yöntem açısından bakıldığında yayından (%.0)'sinde D.İ.E.'nin intihar istatistiklerinin kullanıldığı, intihar girişimlerini araştıran (%) yayında denek grubu alındığı, bu yayınların sadece 'ünde kontrol grubu kullanıldığı görülmektedir. İki yayında da normal örneklem grubu ile çalışılmıştır. İntihar girişimleri açısından bakıldığında toplam denek sayısının en yüksek olduğu çalışma 66 kişi (K, 0E) ile yapılmıştır (6). Normal örneklem grubunda da yapılan bir çalışmada da denek kullanılmıştır (). Araştırmanın yürütüldüğü örneklem gruplarında kadın deneklerin sayısı oldukça yüksektir, intihar girişimleri ile yapılan çalışmanın 0'sinde cinsiyet dağılımı verilmiştir. Araştırmalarda kadınların erkeklere oranı./'dir. Bu da intihar girişimlerinin kadınlar tarafından daha fazla gerçekleştirildiği hipotezini desteklemektedir. Tablo : Araştırmalardaki konu kategorileri. Demografik Demografik özellikler: Sosyal Araştırmalar Cinsiyet: Yaş: Beden Yapısı: Yaşam Olayları: Ekonomik Sorunlar: Kullanılan Yöntem: Klinik Araştırmalar Psikiyatrik Tanı: Tedavi Yaklaşımı: Ölçek Uyarlaması: Organik Araştırmalar: Kliniklerarası İşbirliği: Klinik Bilgilendirme: Doktor intiharları:, Epidemiyolojik Görülme Sıklığı: Araştırmalar Coğrafi Bölge Dağılımı: Şehirlerde Dağılımı: Genel Yasalar: Homicid: Tutumlar: Yayın Organları Gazete: Sanatçı: Ötenazi: Çocuk ve Ergen İntiharları Yaşam Olayları: Psikiyatrik Tanı: Aile Yapısı: Demografik Özellikleri: Testler: Tutumlar: 8 8
araştırmanın 0 tanesinde farklı araçlar kullanılmıştır (%6.). Bunlar Tablo 'de verilmiştir. PSİKOLOJİK TESTLER DEP.ÖLÇ. HANK.ÖLÇ. MMPI D TAT Tabi o : Yayınlarda kullanılan araçlar. BCAT E ZEKA TESTİ «SORU FORMU ARAÇ SAYI GÖRÜŞME 8 DOSYA KAYDI D.I.E. KAYDI ADLİ KAYIT ORGANİK TETKİK 0 araştırmada ise yukarıda tanımlanan yöntemlerin dışında psikolojik testler kullanılmıştır. Bunlar Tablo 'te verilmiştir. ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN ARAÇLAR. GÖRÜŞME S DOSYA»D.I.E. DADÜ B ORGANİK KAYIT DÖKÜM TETKİK Tablo : Araştırmalarda kullanılan psikolojik testler. PSİKOLOJİK TESTLER SAYI DEPRESYON ÖLÇEKLERİ ANKSİYETE ÖLÇEKLER MMPI TEMATİK ALGILAMA TESTİ ÇOCUKLAR İÇİN TEMATİK ALGILAMA TESTİ ZEKA TESTİ _ 6 çalışmada ise araştırıcılar tarafından geliştirilen soru formları kullanılmıştır. Yayınlara yöntem açısından bakıldığında denek gruplarının tek başına kullanıldığı sadece araştırmada kontrol grubu kullanıldığı görülmektedir. Denek gruplarının tanımlanması yayınlarda oldukça iyi yapılmıştır. Araştırmalarda kullanılan araçların yeterince iyi tanımlanmadığı görülmektedir. Örneğin görüşme başlığı altında nelerin üzerinde durulduğu pek çok araştırmada belirtilmemiştir. Kullanılan psikolojik testlerin bir kısmının Türk toplumu için uyarlanması yapılmadan araştırma amaçlı kullanıldığı görülmektedir. Bu da araştırmaların ne derece güvenilir olduğu konusunda soru işaretleri doğurmaktadır. Yayınlarda araştırıcılar tarafından geliştirilen soru listeleri de sıklıkla kullanılmıştır. Listelerin geliştirilmesinde belirlenen kriterler açık değildir ve bu listelerin hangi amaçla kullanıldığı anlatılmamıştır. Araştırmalarda belirlenen amaç ile kullanılan yöntemin uygunluğu tartışmalıdır. Burada kullanılan araçların yeterince iyi tanıtılmaması, bir neden olabilir. Yayınlarda yöntemde verilen bazı araçların bulgularda kullanılmadığı dikkati çeken diğer bir noktadır. Bu araçların hangi amaçla verildiği bu nedenle anlaşılmamaktadır. Yapılan yayınlar kaynak dağılımı açısından değerlendirildiğinde araştırmada kaynak kullanıldığı görülmektedir (%8.). Kullanılan kaynakların çoğunluğu yabancıdır. Araştırmaların 'ünde Türkçe kaynak kullanılmıştır (%.) fakat bu kaynakların sayısı 'ü geçmediği gibi oldukça da eski yıllara aittir. Yayınların bir kısmı çeviri, derleme, gazete haberi veya özet yayın olduğu için kaynak verilmemiştir.
SONUÇ İntihar son yıllarda ülkemizde de üzerinde en fazla durulan ve araştırma yapılan konulardan biri haline gelmiştir. Yapılan yayınlarda intihar özellikle epidemiyolojik açıdan ele alınıp detaylı bir biçimde araştırılmıştır. Amaçların oldukça iyi saptandığı yayınlarda kullanılan araçlara ilişkin sorunlar dikkat çekicidir. Özellikle Türk toplumuna uyarlanmamış ölçeklerle yapılan araştırmalardan elde edilen veriler oldukça tartışmalıdır. Bu nedenle bundan sonra yapılacak çalışmalarda uyarlanmış ölçeklerle araştırmaların yapılması daha yararlı olabilir. Yapılan araştırmalarda intihar etmiş veya intihar girişimi olan deneklerle çalışılmıştır. Bu alanda bundan sonra yapılacak çalışmalarda farklı grupların intihar girişimi olan gruplarla karşılaştırılmasının risk gruplarının saptanması açısından oldukça yararlı olacağı düşünülmektedir. KAYNAKLAR () Hançerlioğlu, D. (). Felsefe Ansiklopedisi. Cilt İstanbul, Remzi Kitabevi. () Freud, S. (8). Standart Edition. Vol XVII,. London: The Hogarth Press. () Pervale, L. (0). Terbiyei Eftal, Intihari Eftal Tetkikat ve Tebebbuati Ruhi ve İçtimaiye". Çev. Faik Şevket. Tarih Mecmuası, s.,0, İstanbul. () Cemal, Z. (). Genç kız ve kadınlarda intihar sebepleri, korunma çareleri. Kader Mecmuası, s. 6,. İstanbul. _ () Sayıl I. () Türkiye'de İntihar Olgusu. Bibliyografya. A.Ü. Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, No:. A.Ü. Basımevi: Ankara. (6) Samuk, F. ve arkadaşları. (8). Çeşitli yaş gruplarında intihar teşebbüsü nisbeti ve seçilen yaşıtlar. Symposium Ocak.8. () Sayıl, I. ve arkadaşları. (88). Toplumda intihar Olgusuna Karşı Tutum ve inançlar Üstüne Bir araştırma. XXIV. Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi. Gülhane Askeri Tıp Akademisi ve Askeri Tıp fakültesi. Eylül 88. GATA, Ankara. 60