Bursa-Karacabey-Eskisaröbey Ko yu Arazi Toplulastörma Projesi C ercevesinde Ko y Yerlesiminin Iyilestirilmesi U zerine Bir C alösma Serife Tulin AKKAYA* Kemal Sulhi GU NDOG DU** Ismet ARICI*** O ZET U lkemizde arazi toplulastçrma c alçsmalarç ile birlikte tarla ic i hizmetleri olarak adlandçrçlan tarla ic i yol, sulama, drenaj sistemleri, arazi tesviyesi, gerek duyulan yerlerde arazi çslahçc alçsmalarçyapçlmaktadçr. Bu c alçsmada, arazi toplulastçrma projesi ile birlikte koy ic i yenilemenin yapçlabilmesi amacçile o rnek bir proje sec ilerek, arazi toplulastçrma ve koy yenileme planlarçbirlikte ele alçnmçs, elde edilen sonuc lar tartçsçlarak o neriler gelistirilmeye c alçsçlmçstçr. Calçsmada, ortak kullançm tesisleri ile koy ic i yenilemenin gereksinimi olan alanlar isletmelerin arazilerinden %6'lçk bir kesinti ile elde edilmistir. Bu deg er ulke genelinde yapçlan arazi toplulastçrma alanlarçndaki kesintilerle karsçlastçrçldçgçnda fazla deg ildir. Koy ici yenileme icin gerekli arazinin payçise % 1.5'dir. Calçsma sonunda, Koy yenileme c alçsmasçnçn mutlaka arazi toplulastçrma projesi ile birlikte ele alçnmasçve bir yasal duzenlemenin yapçlmasçnçn gereg i ortaya cçkmçs tçr. ANAHTAR KELIMELER: Koy yenilemesi, Arazi toplulastçrmasç, Kçrsal gorunum, Kçrsal yerlesim, Kçrsal altyapç * A Study On Improvement Of Village Settlement Application, To Getter With The Land Consolidation Project In Bursa-Karacabey-Eskisaribey Village ABSTRACT Melioration services, such as land roads, irrigation and drainage systems, land leveling and land reclamation where needed, are carried out together under the land consolidation projects in Turkey. *Aras. Gor.; U.U. Ziraat Faku ltesi, Tarçmsal Yapçlar ve Sulama Bolu mu. ** Yrd. Doc. Dr.; U. U. Ziraat Faku ltesi, Tarçmsal Yapçlr ve Sulama Bolu mu. *** Prof. Dr.; U.U. Ziraat Faku ltesi, Tarçmsal Yapçlar ve Sulama Bolu mu.
In this study, village renewal is carried out in a land consolidation project. The results are discussed and some suggestions are made. The area needed for the commonly used facilities and the village renewal is gained with a 6% deduction, 1.5% of which is village renewal's portion. This deduction is not so much when compared to other land consolidation projects. As a conclusion, village renewal activities are better to be applied in the content of land consolidation projects and the necessity to a legal arrangement is become apparent. KEY WORDS: Village renewal, Land consolidation, Rural landscape, Rural settlement, Rural infrastructure. 1. GIRIS Kçrsal alanda yas ayan insanlar, ekonomik gereksinimlerini tarçmdan kars çlamasçna kars çn mevcut tarçm potansiyelinden yeterince yararlanamamaktadçrlar. Bunun en onemli nedenleri; tarçmsal is letmelerimizin buyuk cog unlug unun kucu k aile isletmelerinden olus masç, tarçm arazilerinin kucu k ve parcalç olmasç, is letme sermayesinin yetersizlig i ve bu nedenlerle gelis en teknolojiden yeterince yararlançlmamasçdçr. Kçrsal alandaki yerles im birimleri ise gerek egitim, gerek sag lçk ve gerekse altyapç hizmetleri bakçmçndan s ehirlerden oldukca geri durumdadçr. Tarçmsal alt yapç hizmetleri icinde, tarçmsal verimin artçrçlmasç, tarçmsal mulkiyetin yeniden du zenlenmesi ve koyde yas ayan insanlarçn yas am kos ullarçnçn gelis tirilmesinde, arazi toplulas tçrmasç onemli bir rol oynamaktadçr. Arazi toplulas tçrmasçyla bir taraftan tarçm arazisinin yeniden s ekillenmesi gercekles irken, ote yandan yeni bir mu lkiyet sistemi ve yeni ortak kullançm tesisleri ortaya cçkmaktadçr. Toplulas tçrma ile u reticilerin mu lkiyet haklarç korunur ve daha uygun kos ullarda calçs malarç sag lançrken, aynç zamanda, yore ciftcisi ve kamu yararçna olan tarla ici yollarç, sulama ve drenaj sistemi, koy yerles im yerinin yenilenmesi, arazi tesviyesi vb. dig er faaliyetlerin de etkin bir bicimde gercekles mesi mu mku n olmaktadçr(arçcç ve Demir 1996). Toplulas tçrma calçs malarçnda tarçm parsellerinin du zenlenmesi daima ilk planda gelir, fakat imar yerleri, sanayi alanç, kultu r ve spor hareketleri ile trafik tesisleri icin gerekli yerleri belirtmeyen bir toplulas tçrma planç gercek amacçna ulas amamaktadçr(yçldçz 1983). Toplulas tçrma ile kçrsal yerles im birimlerinin arsa istekleri ve imar planlarç en uygun bicimde duzenlenebilir. Boylece yerles im birimlerinin du zensiz gelis imi onlenebilir, yerles imlerin tarçm topragçnç kullançmlarç en uygun hale getirilebilir(arçcç ve Korukcu 1990). Arazi toplulas tçrmasç kapsamçnda, ciftcilerin u retim ve yas am kos ullarçnç iyiles tirmeye yonelik yapçlabilecek calçs malarçn nitelik ve nicelikleri oldukca genis letilebilir. Bu bag lamda; koy yerles im yerlerinin iyiles tirilmesi, kçrsal cevrenin korunmasç ve koy sçnçrlarçnçn yeniden du zenlenmesi arazi
toplulas tçrmasç icerisinde gercekles tirilmektedir. Bu calçs malar, ces itli u lkelerde arazi toplulas tçrmasç kapsamçnda koy yenileme calçs masç adç altçnda yu ru tu lmektedir. Anonim 1993b). Koy yenilemesi icin ozellikle asagçdaki planlamalar ve onlemler onemlidir(schone 1978, Tarçm icin yerel cevre s artlarçnçn iyiles tirilmesi Koyde ve kçrsal alanda hayat s artlarçnçn iyiles tirilmesi Kçrsal nu fusun gocu nu n onlenmesi Sehir ve koy arasçndaki yas am farklçlçgçnçn azaltçlmasç Koyu n su rekli yas ançlçr bicimde korunmasç Kçrsal yerles me ve kçrsal goru nu mu n ozel karakterinin korunmasç Tarçmsal is letmelerin calçs ma ve yas am kos ullarçnçn iyiles tirilmesi, yeterli u retim kapasitesileri yaratçlarak daha yu ksek gelir elde edilmesi koy yenilemesinin amaclarç arasçndadçr. Koy ici ulas çm durumunun iyiles tirilmesi koy yenileme calçs malarçnçn en onemli amaclarçndandçr. Koy yollarçnçn koy yerles im goru nu mu nu n olus turulmasçnda ozel yeri vardçr. Bu alanlarda eksikliklerin giderilmesi koy yenileme calçs malarçnda en onemli onlemi olus turur. Bu amacla yeni alanlarçn ayrçlmasç, koy cevresinin ins asç, koy yollarçn iyi bir gu zergahla yapçmç, yerles im yeri, koy cevre sokaklarç ve yollarçyla yerles im yerinin uygun bicimde tarla yollarçna bag lanmasç, mevcut yollarçn genis letilmesi, kaldçrçmlar yapçlmasç, oto ve makine park yerlerinin yaratçlmasç ve yollarçn aydçnlatçlmasç koy yenilemenin temel elemanlarçnç olus turmaktadçr(schone 1978). Koy yenilemesinin dig er amaclarçndan birisi de ortak altyapç tesislerinin ces itli onlemlerle iyiles tirilmesidir. Yetersiz icme suyu temini ve kanalizasyon eksiklig i ortak yas amç engellemektedir. Aynç sekilde sel sularçna karsç yerles im yerlerinin korunmasç ve yangçna karsç onlemler modern yas amçn elemanlarçndandçr. Icme suyu ve kanalizasyon sistemlerine yonelik onlemler ku cu k yerles im yerleri icin sorun olmaktadçr. Merkez kanalizasyon sisteminin ve arçtma tesislerinin yapçlmasç koy yenilemesinin temel elemançdçr. Ancak burada s ehirdekinden daha farklç bir olcu kullançlmalçdçr, cu nku tesisler ucuza gercekles tirilmeli ve korunmalçdçr. Planlayçcç koy kirli sularçnçn koyden asagçdaki kaynaklarç kirletmemesi yonu nde onlemleri dusunmesi gerekir. Koy cevresindeki sel ve fazla sularçn tahliyesine yonelik onlemler sag lçklç bir koy yenilemesi icin temel elemanlardçr. Koy cevresindeki su yapçlarçna sel onleme goletleri dahil edilebilir. Bunlarçn cevre goru nu mu nu bozmamasç gerekir. Alt yapç tesislerini icerisine cevreye uygun bir cop deposunun da dahil edilmesi gerekir(schone 1978). Koy ihtiyaclarçnç kars çlayan tesislerin iyiles tirilmesi ve yerel sanayi ve hizmet is letmelerinin yaratçlmasç ve korunmasç koy yenilemesinin bir dig er gorevidir. Gu nlu k gereksinimlerin karsçlanmasç, yerel is olanaklarçn ve varsa turizm ve dinlenme olanaklarçn yaratçlmasç koy yenilemesinin yan gorevleri
arasçnda sayçlabilir. Ortak tesisler icin ihtiyaca gore alan ayrçlmasç, orneg in cocuk bahcesi, spor ve oyun alanlarç, mezarlçk, pazar yeri, cok yonlu kullançlan kapalç alanlar ile dinlenme ve turizm alanlarçnçn ayrçlmasç en yaygçn uygulamalardçr(schone 1978). 2. MATERYAL VE YO NTEM 2.1. Materyal C alçs mançn yurutuldugu proje alanç; Bursa ili Karacabey ilcesine bag lç Eskisarçbey Koyu arazilerini icine almaktadçr. Proje sahasç Bursa ilinin 70 km batçsçnda yer alan Karacabey Ovasçnda yaklasçk 530 ha alanç kapsamaktadçr. Proje alançnda arazi toplulas tçrma ve koy yerles iminin duzenlenmesindeki haritalama calçs malarç icin NETMAP ve NETCAD haritalama programç ve arazi toplulas tçrmasç icin dagçtçm plançnçn hazçrlanmasçnda bu amacla gelis tirilen CARE arazi dagçtçm programç kullançlmçs tçr. 2.2. Yo ntem 2.2.1. Arazi Toplulastörma Projesinin Hazörlanmasö C alçs ma kapsamçnda yeniden gercekles tirilen arazi toplulas tçrma projesinin hazçrlanmasçnda bilgisayar desteg inden yararlançlmçs tçr. Bu amacla materyal bolu mu nde belirtilen bilgisayar programlarç kullançlmçs tçr. Koy hizmetlerince 1991 yçlçnda yapçlan arazi toplulas tçrma projesinde sadece yol, sulama ve drenaj sistemi gibi ortak tesisler icin kullançlan alanlar icin bir ortak tesislere katçlçm oranç bulunmus tur. Bu calçs ma da ise ortak tesislere katçlçm oranç, koy arazileri icinde bulunan koy tuzel kis ilig i ve maliye arazileri, koyu n ilerdeki gelis me durumu dikkate alçnarak hesaplanmçs tçr. Ortak tesislere katçlçm payç, isletmelerin sahip oldug u parsel deg er sayçsç deg erinden yuzde olarak kesilmis tir. CARE programçnda yeniden du zenleme icin katçlçmcçlarçn istekleri esas alçnmçs ve katçlçmcçlardan alçnan bu isteklere gore dag çtçm fonksiyonu calçs tçrçlmçs tçr. Dag çtçm, Gundog du (1993)' de verilen esaslara gore gercekles tirilmis tir. Parsellerin yeniden duzenlenmesinde temel amac olan, her katçlçmcçya eski arazisi ile aynç deg erde ve yu ksek toplulas tçrma orançnda, is letme merkezinden orta uzaklçkta olmak u zere bir veya birkac parsel biciminde arazi verilmesine calçsçlmçs tçr. 2.2.2. Ko ye iliskin Yapösal Sorunlarön Belirlenmesi Koyu n yapçsal durumunu belirlemek icin, arazi calçs malarç yapçlmçs tçr. Proje alançndaki altyapç sistemi belirlenmis, toplam ulas çm ag çnçn uzunlug u tespit edilmis tir. Yol sisteminin yeterli olup olmadçgçnç belirlemek icin, yollar kullançm sçklçgçna ve onem derecesine gore ana yollar, ara yollar,
koy ici yollarç ve tarla yollarç olarak ayrçlmçs, yol guzergahlarç boyunca trafig i engelleyen dar ve bozuk yollar, cevreye rahatsçzlçk veren, insanlar ve hayvanlarç tehlikeye sokan hçzlç trafik akçsçnçn oldug u yollar, yapçlan arazi incelemeleri ve anketler sonunda belirlenmis tir. Is letme avlularçnçn yeterliliklerini belirlemek icin gelir durumu, arazi varlçgç, mekanizasyon durumu, isletme avlusu buyuklugu ve yapçlan u retim ces idine gore koyu temsil edebilecek ozellikte olan ornek is letmeler secilmis tir. Is letme binalarçnçn yeterlilik derecelerinin tespitinde, Balaban ve Sen(1988) ve Alkan (1972)'de verilen binalar icin gerekli alan buyu klu klerine gore Ekmekyapar(1975)'te verilen binalar icin faydalçlçk formu lu kullançlmçs tçr. Ihtiyac duyulan faydalç alan Faydalçlçk(%) = ------------------------------------ X 100...(3.1.) Mevcut faydalç alan Koy gelis me alançnçn buyuklugunu saptamak amacçyla ne kadar arsa gereksinimi oldug u hesaplanmçs tçr. Bunun icin bir arsaya verilecek minimum bu yu klu k kaynak aras tçrmasçnda verilen esaslar ve bir is letmenin sahip oldug u hayvan sayçsç, mekanizasyon s ekli, u retim s ekli ve koydeki mevcut is letme buyuklu kleri goz onu ne alçnarak belirlenmis tir. Ne kadar buyuklu kte bir gelis me alançna ihtiyac duyuldug u ise koyu n mevcut doluluk oranç, bugu nku nu fusu ve buna bag lç olarak 30 yçl sonraki nu fusu dikkate alçnmçs tçr(yardçmcç 1991). 2.2.3. Anket Bilgilerinin Belirlenmesi Bursa-Karacabey-Eskisarçbey Koyu'ne gidilerek koyun fiziksel, sosyal ve kultu rel yonden yapçsçnç ortaya koymak icin koyde yas ayan her kesimi temsil edecek kis ilerle kars çlçklç gorusmeler yapçlmçs tçr. Bu anketler sçrasçnda koyde yas ayanlarçn daha iyi bir koy yas antçsçndan beklentileri, istekleri, koyde varolan sorunlarç belirlenmis tir. 3. ARASTIRMA SONUC LARI VE TARTISMA Koy yerles im alançnçn yenilenmesi ançnda yenileme elemanlarç olan koy ici yollarçnçn, koy meydançnçn, kanalizasyon ve yuzey sularçnçn, cop depolama yerlerinin, spor, park ve yes il alanlarçn du zenlenmesi ve ileriye yonelik koy gelis im alanlarç icin yer ayrçlmasç, ilave alanlara gereksinim duymaktadçr. Bu alanlarçn yaratçlmasç ancak ozel mu lkiyetin yeniden du zenlendig i arazi toplulas tçrmasç ile olasçdçr. Ançlan bu tesislerin hemen hemen butunu sulama, drenaj ve yol sistemi gibi ortak kullançm tesisi nitelig indedir. Arazi icindeki tesisler, tarçm arazilerinden en iyi bicimde yararlanmayç ve tarçmsal
is letmecilig i kolaylas tçrçrken, koy ici ortak tesisleri koy icindeki yas ama kos ullarçnç iyiles tirmekte, koyde yas amayç ozendirmekte ve koy sevgisini artçrmaktadçr. Bu durum s ehrin cekicilig ini azaltacak, koyden kente olan gocu onleyecektir. Koy meydanlarç gerek tarçmsal u ru nlerin pazarlandçgç alanlar olarak, gerekse insanlarçn zaman zaman toplançp bir araya geldig i ces itli kutlamalarçn yapçldçgç, insan ilis kilerinin arttçgç bir alan olarak oldukca onemlidir. Bu is levlerinden dolayç koy meydanlarçnçn iyi bir s ekilde planlanmasç ve du zenlenmesi gerekmektedir. Eskisarçbey koyu, Ortasarçbey ve Sazlçca koyleri arasçnda bulunmaktadçr. Koylerin tarçm arazileri birbirine cok yakçn ve bir koyde oturup bas ka koylerde arazisi bulunan is letmeler oldukca fazla oldug undan koy icindeki yollarda tarçmsal trafik oldukca fazladçr. Koy icindeki fazla trafig in koy yerles im yerinin dçsçndan gecirilmesi gerekmektedir. Toplulas tçrma ile birlikte koyun icinden gecen trafig i koy dçsçna alacakyollar planlanmçs tçr. Koy yerles im alançndaki bu tu n yollar koy meydançna bag lanmaktadçr. Mera ve tarladan isletme binalarçna ulasçmç sag layan yollar koy meydançndan uzaklas tçrçlarak yeniden du zenlenmis tir. Koy yenileme calçs malarç ile birlikte koye kanalizasyon sistemi dusunulmesi gerekmektedir. Koyde yuzey sularçnçn toplandçgç kanallar mevcuttur. Ancak bu kanallar bakçmsçz bir s ekilde koy icinde akmaktadçr. Bu kanallarçn gerek koy sag lçgç ve gerekse koy gorunumu acçsçndan yeniden du zenlenmesinde yarar bulunmaktadçr. Sehirlerde oldug u gibi koylerde de coplerin toplanacagç alanlarçn planlanmasç gunumuzde bir ihtiyactçr. Belirli bir cop toplama alanç bulunmayan koylerde copler genellikle tarlalara atçlmaktadçr. Bu ise cevre kirlilig i yaratmaktadçr. Kçrsal alanda planlanacak cop depolama sahalarç bir veya birden fazla koye hizmet edecek s ekilde planlanabilir. Cop depolama alançn buyuklugu hizmet ettig i alana ve cevresindeki sanayi alanlarçna gore belirlenir. Toplulas tçrma calçs malarç cercevesinde koyu n konumu, ru zgar durumu, arazi yapçsç ve koms u koylere etkisi dikkate alçnarak cop toplama yeri belirlenmis tir. Koy yenileme calçs masç cercevesinde koyu n uzun yçllar gereksinmesini kars çlayacak 2 dekar bu yu klu gunde bir cop toplama alanç ayrçlmçs tçr. Cop depolama yeri secilirken cevredeki yerles im alanlarçna koku ve goru ntu bakçmçndan zarar vermeyecek, tarçmsal yonden fazla deg eri olmayan ve koye rahat olarak ulasçlabilecek bir yer olarak ulas abilecek bir yer secilmis tir. Bu cop depolama yapçsçnçn buyuklugu ve secilen yerin uygunlug u icin cesitli toprak etu tlerinin yapçlmasç gerekmektedir. Koyu n belli yerlerine cop kutularç yerles tirilmeli ve bu copler belli zaman aralçklarçnda du zenli olarak toplanmalçdçr. Toplulas tçrma ve tarla ici hizmet calçs malarç suresince proje alançnda yapçlan tesisler ya da var olan tesislerin bozulmasç hem uygulamayç zorlas tçrçr hem de dog al varlçklarçn bugu nku uygulamalarda oldug u gibi acçmasçzca yok edilmesine neden olur. Bircok u lkede toplulas tçrmacçlar eski uygulamalarçndan dolayç kamuoyunda cevre dusmanç olarak ilan edilmis lerdir. Cunku ozellikle toplulas tçrmadan sonra bu alanlar sadece tarçma yonelik hizmet etmemekte, tarçmla ugras mayanlarçn
gezinme, dinlenme ve tatil yeri olarak da ilgi cekmektedir. Bu nedenle u lkemizde Koy Hizmetleri Genel Mu du rlu gunce hazçrlanan yeni Arazi Toplulas tçrmasç Kanun Tasarçsçnda, proje alançnda bulunan dog al varlçklarçn(ces itli tarihi agac ve calç topluluklarç, yaban hayvanlarçn yararlandçgç sulak alan, cevreye goru nu m guzellig i veren varlçklar vb.) korunmasç, park ve yes il alanlarçn planlanmasç icin % 0.5'e kadar arazi ortak katçlçm payçndan ayrçlarak bu amacla kullançlmasç onerilmis tir. Koyde yas ayan genc sayçsç dikkate alçnarak koyde planlanacak spor alanlarç bu yu klu gu belirlenmis tir. Bu belirlemelere gore koye 1990 nufusuna gore toplam 7500 m 2 spor alanç ve yes il alan planlanmçs tçr. Yer seciminde ise koye ulasçmç kolay ve cevredeki isletmeleri rahatsçz etmemesi acçsçndan koy merkezinin dçsçnda ancak kolay ulas çlabilir olmasçna dikkat edilmis ve koy gelis im alançnçn yançnda planlanmasç uygun goru lmu stur. Yeni yapçlacak yol kenarlarçnda bçrakçlan agaclandçrma s eridi ve imara yeni acçlacak koy gelis im alanlarç icinde de yes il alanlarçn olus turulacagç parseller planlanmçs tçr. Ayrçca koyde bulunan genis mera alançn bir kçsmç(ozellikle koy merkezine yakçn olan yerler) agaclandçrçlarak yeni yes il alanlar olus turulabilir. Yol kenarçndaki ve koy cevresindeki ag aclandçrçlmçs alanlar hem koye gu zel bir goru nu m verirken hem de ciftcilerin sçcak havalarda gu nes ten korunacaklarç ve dinlenebilecekleri bir ortam olus turmaktadçr. Ulkemizde tarçm isletmeleri, genellikle yerles im planlamasçna ve imar teknig ine uygun olarak du zenlenmemis tir. Is letme binalarç birbirlerine cok yakçn veya bitis ik oldug undan isletmelerin gelis mesi ve daha gelis mis is letme merkezi yaratma mu mku n olmamaktadçr. Proje alançndaki yerles im birimlerinin yas am kos ullarçnçn du zeltilmesi, yerles im yerinin iyiles tirilmesi ve gelis imi ile kçrsal alanlarçn gelis tirilmesi icin yeni alanlara gereksinim vardçr. Bu alanlar ise ancak kanunlarçn izin verdig i olcu lerde sag lanabilir. Ihtiyac duyulan alanlar yeni hazçrlanan Arazi Toplulas tçrmasç kanun tasarçsçna gore oncelikle eski yol, ark, ve tescil dçsç alanlardan, devletin hukum ve tasarrufu altçndaki yerlerden, yetmedig i taktirde proje kapsamçndaki kamu kurulus larç, hazine, koy tuzel kis ilig ine ait araziler dahil olmak u zere butun katçlçmcçlarçn arazisinden alan veya deg er sayçsçndan aynç oranda kesilerek sag lanmasç onerilmis tir. Koye ait hazine, koy tu zel kis ilig i arazileri ve mera alanlarçnçn cok genis oldug u yerlerde ciftciyi fazla mag dur etmemek ve bu arazileri deg erlendirmek amacçyla 442 sayçlç Koy Kanununa yeni hu ku mler getiren 3367 sayçlç kanunun Ek 14. Maddesinde de belirtildig i gibi, koy yerles me plançnda konut alanç ve koy genel ihtiyaclar icin ayrçlacak alanlarçn bu alanlardan kars çlanmasç onerilebilir. Koy tuzel kis ilig ine tahsis edilen bu imar parsellerinin, isletme merkezlerinin koy gelis im alançna tas çnmasç ya da isletme merkezlerinin alanlarçnçn optimum buyuklu ge ulas tçrçlmasç amacçyla, yine yukarçda sozu gecen kanunun Ek 15. Maddesine gore ciftciyi borclandçrarak satçlmasç onerilebilir. C alçs ma alançnda koy ici parsellerinin s ekilleri du zensiz ve birbiri icine girmis bir bicimdedir. Bu durum modern isletme yapçlarçnçn yapçlmasçnç ve iyi bir isletme avlusu duzeni yaratçlmasç onlenmektedir.
Is letme avlularçnçn bu yu klu kleri farklçdçr. Bu nedenle avlu ici du zenlemeleri de farklç farklçdçr. Koy yerles im alançndaki is letme avlularçnçn bu yu klu klerine gore dagçlçmç Cizelge 4.1.'de verilmis tir. C izelge 4.1. Isletme Avlularönön Buyukluklerine Go re Dagölömö Is letme Avlusu Is letme Avlusu Sayçsç Toplam Alan Ortalama Bu yu klugu (m ) Adet % m 2 % m 2 <600 58 38.92 23763 16.82 409.71 600-1000 52 34.90 41005 29.02 788.56 1000-1500 17 11.41 20276 14.035 1192.71 1500 > 22 14.77 56235 39.81 2556.13 Toplam 149 100.00 141279 100.00 Ortalama Is letme Avlusu Bu yu klugu(m 2 ) 948.19 C izelge 4.1.'den de goruldugu gibi toplam 149 isletmeden 600 m 2 'den kucu k isletme avlularç % 38.92'lik bir payla ilk sçrayç almçs tçr. 600-1000 m 2 arasçnda alana sahip isletme avlularç ise % 34.90'lçk bir payla toplam alançn % 29.02'sini kaplamaktadçr. 1000-1500 m 2 arasçndaki isletme avlularçnçn oaranç %11.41'dir. Alanç 1500 m 2 'den buyuk isletme avlularç ise toplam sayçnçn % 14.77'sine sahiptir. Ortalama is letme avlusu bu yu klugu ise 948.19 m 2 olarak bulunmus tur. Arçcç(1982), Gu der(1972) ve Alkan(1985)'de yeterli bir isletme avlusu bu yu klugunu 600 m 2 ile 1500 m 2 arasçnda onermis lerdir. C izelge 4.1.'de de goruldugu gibi 600 m 2 'den kucu k isletmelerin ortalama buyuklugu 409.71 m 2 olup toplam isletme sayçsç icinde %38.92'lik bir paya sahiptir. Is letmeler icin mevcut avlu alanlarçnçn yeterli olup olmadçgç Balaban ve Sen(1988) ve Alkan (1972)'de verilen bina bu yu klu kleri, isletmede kullançlan alet makineler ve bakçlan hayvan sayçsçna gore belirlenmis ve isletme avlusunun faydalçlçk durumu Ekmekyapar(1975)'de verilen esaslara gore bulunmus tur. Yapçlan bu hesaplamalara gore cizelge 4.2.Öde de goruldugu gibi daha fazla alana ihtiyac duyan isletmelerin sayçsç 18 olup faydalçlçk oranlarç 100Öu n u zerindedir. C izelge 4.2. Isletme Avlusu Alanö Yetersiz Olan Isletmeler Parsel No Adö-Soyadö Mevcut Alan Ihtiyac Duyulan Faydalölök Oranö 947 Lu tfiye Tabaklar 426 600 140 950 Abdullah Eker 544 600 110 960 Nuri Sen 552 640 115 *961 Leyla Suat 444 650 146 962 Emin Gezegen 516 675 130 *963 Mehmet Bulut 360 680 188 *969 Mehmet Erim 232 600 258 970 Ismail Durmus 276 600 150 *979 Malik Ertan 332 600 180 *989 Ali Sener 146 640 438
*991 Hikmet Malcok 282 640 226 *1027 Fatma Duran 124 600 480 1031 Mehmet Uz 456 600 131 1033 Bahti Malcok 576 600 104 *1034 Halide Torun 256 600 234 *1035 Mustafa Ayyçldçz 360 600 240 1060 Sadettin C alçs an 466 650 139 1071 Yusuf Tas 304 675 222 * Ko y dösöna tasönmasö o nerilen isletmeler C izelge 4.2.'de verilen parseller u zerinde bir isletmede bulunmasç gereken yapçlar bulunmamakta, bulunanlarda ise oldukca sçkçsçk bir yapç gozlenmektedir. Modern bir isletmecilik icin bu is letmelerden bazçlarçnçn koy cevresinde olus turulan yeni imar alanlarçna tas çnmasç onerilmis tir. Koy dçsçna tasçnacak bu isletmelerin parsellerinin ise cevrelerinde arazi ihtiyacç olan isletmelere satçlmasç ile is letmelerin arazi istekleri karsçlanmaktadçr. Koy gelis me alançnçn belirlenmesinde koyun gelis im yonu dikkate alçnmçs, koy butunlugunu bozmayacak aksine tamamlayacak alanlar planlanmçs tçr. Koyu n gelis imi kuzey dog uya yani tarçm arazilerinin ag çrlçg çnçn oldug u bolgededir. Koyde ihtiyac duyulan arsa miktarç koyu n doluluk oranç ve gelecekteki olacak nufus artçsç dikkate alçnarak 65.000 m 2 alan belirlenmis tir. Bu araziler koy tuzel kis ilig ine ait arazilerden, hazine arazilerinden ve bir kçsmç ise toplulas tçrma ile yapçlan kesinti sonucu elde edilen ihdas arazilerden kars çlanmçs tçr. Toplulas tçrma projesi ile bu araziler koye gelis me alanç olarak belirtilen yerde planlanmçs tçr. Buna gore s ekil 4.1'de verilen koy gelis im planç olus turulmus tur. Yapçlan yerles im plançnda 56 adet imar parseli planlanmçs tçr. Bu parseller koyu n gelis im yonu nde ve koyden kopmayacak s ekilde planlanmçs tçr. Parsellerinin bu yu klu kleri proje alançndaki ciftcilerin alçm gu cleri ve ihtiyaclarç du su nu lerek optimum isletme bu yu klu klerine de uyularak 600 ile 1500 m 2 arasçnda alçnmçs tçr. Koy gelis me alanç icinde gelecekte ihtiyac duyulabilecek sosyal tesislerin yapçlabilmesi icin yerler ayrçlmçs tçr. Spor, park ve yes il alanlar icin de parseller planlanmçs tçr. Koyu olus turan yapçlarçn cog unda kullançlan materyal kerpictir. Ancak kerpic malzemesinin kullançmç gu n gectikce azalmakta yerini betonarme yapçlara bçrakmaktadçr. Koyu n geleneksel yapç tarzç ise is letme avlusu icinde tek katlç binadan olus an bir konut, traktor ve benzeri araclarçn konuldug u sundurma, hayvan barçnag ç, samanlçk ve ces itli depolardan olus maktadçr. Koyde yeni binalar bu tu nu yle beton yapç olarak yapçlmaktadçr. Betonarme yapçlmçs olan bu yapçlar koyun geleneksel yapç tarzçna ters dusmektedir. Yeni yapçlan evlerin bazçlarçnda koy evlerinde gorulen catç ve dçs boya yapçlmamaktadçr. Bu durum koy gorunumunu bozmaktadçr. Buna karsçn bazç yapçlar betonarme olmasçna karsçn koyun dig er yapçlarç ile uyum sag layacak bicimde tek katlç olarak ve eski yapç tarzçna uygun olarak yapçlmçs tçr. Boylece koy goru nu m gu zellig i korunmus tur.
Toplulas tçrma ve koy yenileme calçs malarç ile birlikte dog rudan ciftcilerin mulkiyet haklarçna mu dahale edildig inde bu calçs malar icin yasal dayanag çn olmasç gerekmektedir. Arazi toplulas tçrmasçnçn koy yenilemesi ile birlikte yapçlmasç icin oncelikle ciftcilerin bu calçs maya ikna edilmeleri ve aktif olarak bu calçs malarçn icinde bulunmalarç gerekmektedir. Cunku koyde yas ayacaklar ve topraklarç kullanacak olanlarda kendileridir. Bu amacla koy yenileme calçs malarç yapçlçrken ciftcilerden, koyu n ileri gelenlerinden(muhtar, og retmen, aza gibi) ve proje mu hendisinden olus an bir calçs ma grubunun olus turulmasç onerilebilir. Bu calçs ma grubu koyde yapçlacak calçs malarç tam olarak belirleyebilmek icin koylu ile toplantçlar yaparak onlarçn koyde oncelikli yapçlmasç gereken isler hakkçndaki goruslerini almalç ve buna gore oncelikli yapçlmasç gereken isler belirlenmelidir. Koy yenileme calçs malarç cok farklç ilgi alanlarçnç icerdig inden projeleme sçrasçnda farklç kurumlarçn koordineli bir s ekilde calçs masç sag lanmalç ve yapçlacak is lere gore uzmanlar calçs ma sçrasçnda bulunmalçdçr. Koye yeni gelis me alanlarçnçn acçlmasç, spor, park ve yes il alanlarçnçn du zenlemesi, koy icinden koy dçsçna is letmelerin cçkarçlmasç icin yeni yerlere ihtiyac duyulmaktadçr. Bu alanlarçn kars çlanmasçnda bir miktar arazinin kendilerinde kesileceg i konusunda ciftcilerin ikna edilmeleri gerekmektedir. Cunku koy icin yapçlan tum bu calçs malarda sulama, yol, drenaj gibi kamu yararçna olan calçs malardçr. Koy gelis me alanlarçnçn, park ve yes il alanlarçn koy cevresinde verilmesi sonucu bazç is letmelerin arazileri koy merkezinden uzaklas mak zorunda kalmaktadçr. Proje calçs masç sçrasçnda isletmelere en az zarar ve mag dur etmeyecek s ekilde projeleme yapçlmasç onemlidir. Koy yenileme calçs malarç sçrasçnda tum masraflarçn devletce kars çlanmasçnç dusunmek hatalç olmaktadçr. Cunku yapçlan islerin belli bir maliyeti bulunmaktadçr. Bu nedenle yapçlan islerde ciftcilerinde maddi katçlçmç olmalçdçr. Arazi toplulas tçrmasç cercevesinde katçlçmcçlarçn projeye katkçsç arazilerinden yapçlan kesinti ile olmaktadçr. Ancak Koy yenileme calçs masç daha kapsamlç ve proje masraflarç daha fazla olan bir calçs madçr. Bu nedenle bu calçs malar sçrasçnda farklç kaynaklar yaratmak gerekmektedir. Ancak u lkemizde koyler muhtarlçk ile yonetildig inden kendilerine ait kaynaklarç bulunmamaktadçr. Ulkemizde artçk bu uygulamadan vazgecilerek muhtarlçklarçn belediyelere donusturulmesi ve boylece her koyun kendine ait bir butcesinin ve daha fazla imkanlarçnçn olmasç sag lanabilir. Ayrçca proje alançndaki katçlçmcçlarçnda yapçlan calçs malara belli bir oranda borclandçrarak katçlmasç sag lanmalçdçr. Bu katçlçm para, arsa, bina veya isgucu olarak belirlenebilir. Boylece koye getirilen hizmetlerde katçlçm payç oldug undan koruma ve gelis tirme duygusu da daha fazla olacaktçr. 4. KAYNAKLAR ANONIM 1991b. Bursa-Karacabey Ovasç Eskisarçbey-Yenisarçbey-Ortasarçbey ve Sazlçca Koyleri Arazi Toplulas tçrma Projesi, T.C. Tarçm Orman Bakanlçgç Koy Hizmetleri Genel Mu du rlugu 17. Bolge Mu du rlugu, BURSA.
ANONIM 1993b. Bavyera'da Koy Gelis imi Programç, Bavyera Koy Gelis imi Icin Koy Yenileme Talimatç Bavyera Gçda Tarçm ve Orman Icin Devlet Bakanlçgçnçn 9 Temmuz 1993 gun ve Nr. E 3/B-4-7516-1500 sayçlç Teblig i. ARICI, I., A. KORUKC U 1990. Batç Almanya'da Arazi Toplulas tçrmasç, Uludag Universitesi Ziraat Faku ltesi Dergisi Cilt:7 Syf:105-114, BURSA. ARICI, I. ve A.O. DEMIR 1996. Tarla Ici Gelis tirme Hizmetlerinin Kçrsal Cevreye Etkisi, Tarçm-C evre Ilis kileri Sempozyumu, 13-15 Mayçs 1996, MERSIN. DEMIREL, Z., S. TAKKA, A. ISIK 1997. Ulkemizde Koy Yenileme Uygulamalarç. 6. Ulusal Ku ltu rteknik Kongresi 5-8 Haziran 1997, BURSA. EKMEKYAPAR, T. 1975. Elazçg Ili Ziraat Is letmelerinde Is letme Binalarçnçn Durumu, O zellikleri, Yeterlilikleri ve Gelis tirilme Imkanlarç Uzerine Bir Aras tçrma, Atatu rk Universitesi Yayçnlarç No:402, Ziraat Faku ltesi Yayçnlarç No:192, Aras tçrma Serisi No:122, ANKARA. GU NDOG DU, K.S. 1993. Arazi Toplulas tçrmasçnda Bilgisayar Destekli Bir Dag çtçm Modelinin Gelis tirilmesi ve Uygulanmasç Uzerine Bir Aras tçrma. Uludag Universitesi Fen Bilimleri Enstitu su, Doktora Tezi, Mayçs 1993, BURSA. HERMS, A. 1986. Dorferneurung und Laendlichen Raum Der Landkreis, H.6. SCHO NE, W. 1978. Ziele und Maä nahmen der Dorferneuerung bei der Neuordnung des Landlichhen Raumes, Dorferneuerung Flurbereinnigung und Bauleitplanung, Internationale Grune Wache, BERLIN. STRO SSNER, G. 1995. Bavyera'da Arazi Toplulas tçrmasçnçn Hedefleri ve Gayeleri, Almanya'da Arazi Toplulas tçrma C alçs malarç, ANKARA. YILDIZ, N. 1983. "Arazi Toplulas tçrmasç" Yçldçz Universitesi Yayçnlarç Sayç:167, ISTANBUL.