Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği

Transkript

1 Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Doç.Dr.Tufan BAL 6.Bölüm Tarımsal Üretim Faktörleri Not: Bu sunuların hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.İ.Hakkı İnan ın Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Kitabından Faydalanılmıştır.

2 2 Üretim Faktörleri Üretimde kullanılan girdiler, üretim faktörleri olarak adlandırılır ve dört grupta toplanır. Toprak Sermaye Emek Girişimcilik

3 3 Üretim Faktörleri TOPRAK 1-Toprak üretim olayının meydana geldiği yerdir. 2-Toprak insanların yerleşim merkezidir. 3-Toprak doğal güçlerin kaynağıdır.

4 4 Üretim Faktörleri TARLA TARIMI SÜT SIĞIRCILIĞI BAHÇE TARIMI PAZAR Thunen Yerleşim Teorisi 1826

5 Üretim Faktörleri Tarım Toprakları 1. Tarla Arazisi (Tahıllar, baklagiller, endüstri bitkileri ve yem bitkileri) 2. Bağ Arazisi 3. Meyve Bahçeleri 4. Sebze Bahçeleri 5. Çiçek Bahçeleri 6. Çayır-Mera Arazisi (Çayırlardan ot biçilir, meralarda hayvan otlatılır.) 7. Orman Arazisi (Doğal olarak yetişen veya emekle yetiştirilen ağaç ve ağaççık topluluklarına denir) 8. Sazlık Bataklık Alanlar 9. Tarımsal Su Yüzeyleri (Akarsu, ırmak, dere, göl, gölet) 5

6 6 Üretim Faktörleri Türkiye de Tarım ve Orman Alanlarının Dağılımı (2010) Alan (1000 Ha) Oran (%) Tahıllar ve diğer bitkisel ürünler Toplam Ekilen alan Nadas Sebze bahçeleri Bağ Meyveler, içecek ve baharat bitkileri Zeytin Çayır -mera Orman Toplam

7 7 Sermaye Sermaye: Üretimin etkinliğini artıran ve kendileri de üretilmiş olan araçlar -Sabit Sermaye ve Amortisman Amortisman sabit sermayede bir yıl süresince meydana gelen kıymet azalmalarını karşılamak için ayrılan bir fondur. (Doğru Hat Yöntemi, Azalan Kalıntı Yöntemi) -Döner İşletme Sermaye İşletme sermayesi olarak da adlandırılır. Kömür, hammadde stoku, nakit gibi üretimde bulunabilmek için harcanan kıymetlere denir.

8 8 Sermaye Tarım işletmelerinde sermayenin sınıflandırılması Tarım işletmelerinde sermaye daha çok fonksiyonlarına göre sınıflandırılmaktadır. Burada aktif sermaye işletmeye yatırılmış bulunan bütün sermaye unsurlarını kapsamaktadır. Pasif sermaye grubunda ise borçlar yer almaktadır. Aktif sermaye ile pasif sermaye arasındaki fark ise öz sermayeyi oluşturmaktadır.

9 Sermaye Envanter: Belli bir zaman itibariyle (genellikle bir yıl) işletmenin maddi varlığının, borç ve alacaklarının sayılması, değerlendirilmesi ve bir liste halinde belirtilmesine denir. Envanterin belirli bir tarih itibariyle yapılan sayım ve değerlendirme işlemleri tamamlandıktan sonra elde edilmiş bulunan dağınık bilginin amaca uygun anlamlı bir şekilde özetlenmesi gerekir. Envanterin bu özet tablosuna bilanço denir. Bilançoda tarım işletmelerinin sermaye unsurları fonksiyonlarına göre sınıflandırılmaktadır. 9

10 10 Sermayenin Sınıflandırılması A- AKTİF B- PASİF I- Çiftlik Sermayesi 1) Toprak varlığı parseli parseli 2) Toprak ıslahı varlığı sulama, drenaj vb.... TL... TL... TL 3) Bina varlığı ahır, depo vb.... TL 4) Bitki varlığı ekili, dikili ürünler... TL II- İşletme varlığı 1) Sabit işletme varlıkları a) Alet-makine varlığı traktör, pulluk vb.... TL b) Hayvan varlığı Büyük ve küçük baş... TL 2) Döner işletme varlıkları a) Malz.-mühimmat varlığı Gübre, ilaç vb.... TL b) Alacaklar ve kasa mev. I- Yabancı Sermaye (Borçlar) 1) Uzun vadeli 5 yıl ve daha fazla vadeli 2) Orta vadeli 1-5 yıl vadeli 3) Kısa vadeli (cari) En fazla 1 yıl vadeli II- Öz Sermaye (Özvarlık) (Aktif Toplamı Borçlar Toplamı) Aktif toplamı...tl Pasif toplamı...tl

11 11 Sermayenin Sınıflandırılması Toprak sermayesi: İşletmelerde en önemli sermaye grubu toprak sermayesidir. Türkiye de tarım işletmelerinde en yüksek paya sahip olan gruptur. Toprak ıslahı sermayesi: Üretimde verimlilik sağlayan uzun ömürlü toprak ıslahları ya da başka bir deyişle arazi üzerinde yapılan çeşitli iyileştirmelerdir. Malzeme sermayesi: İşletmede kullanılan ve pazarda satılmak üzere depolanan ürün, girdi, araç ve gereçler malzeme sermayesine aittir. Bir kısmı işletmede üretilir, diğerleri dışardan alınır. Para sermayesi: Para mevcudu, işletme sermayesi içinde en hareketlisi ya da likiditesi en yüksek olanıdır.

12 12 Emek Emek insanların mal ve hizmet üretimi amacıyla sarf ettikleri vücut ve kafa çabası şeklinde tanımlanabilir. Emek Arzı: Toplam nüfus içindeki çalışabilecek kişilerin oranıdır. Emek Verimliliği=Üretim miktarı/emek Miktarı Erkek İş Birimi Katsayıları: 0-6 yaşında kadın veya erkek 7-14 yaşında kadın veya erkek yaşında kadınlar yaşında erkekler 50 ve yukarısı kadın 50 ve yukarısı erkek 0.00 EİB 0.50 EİB 0.75 EİB 1.00 EİB 0.50 EİB 0.75 EİB

13 13 İş Bölümü Yararları: İşçiden yeteneğine göre yararlanma, Zamandan tasarruf, Makinelerden yararlanarak iş verimliliğinin artması. İş verimliliğine etki eden yönetim dışındaki değişkenler; Tarım işletmesinin büyüklüğü, Üretim deseni, Tarlanın şekil, büyüklüğü, uzaklığı, İşletme binalarının yerleşim düzeni, Toplam sermaye ve makine sermayesinin durumu, İş planı ve işlerin basitleştirilmesidir.

14 Girişimcilik Girişimci: Ana üretim faktörleri olan tabiat, emek ve sermayeyi kombine ve organize ederek üretime girişen ve giriştiği faaliyetlerin tüm sorumluluklarını yüklenen kişi olarak tanımlanır. Üretim araçlarıyla ekonomik üniteyi kurar, bunları organize eder ve en etkin şekilde değerlendirerek maksimum geliri elde etmek (yani kâr) için çaba gösterir. 14

15 15 Girişimcilik Piyasaya yeni ürünler sunabilir, Yeni bir işletme sistemi veya organizasyonu meydana getirebilir. Bilinen bir malın şeklini veya üretim yöntemini değiştirebilir,

16 16 İletişim Bilgilerim Doç.Dr.Tufan BAL Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Isparta. e-posta: