ÇOCUKLARA HAYIR DEMEYİ ÖĞRETMEK Aslında çocuklarımız okulumuz da yapılan Hayır Demek Ne Demek? ve Nelere Hayır Demeliyiz? konulu seminerimizde bilgi sahibi oldular. Evde siz ebeveynlerde çocukları bu konuda desteklerseniz onların sağlıklı adım atmalarını sağlayacak olduğunuzu lütfen unutmayınız. İşte size konu ile ilgili birkaç bilgi; Ebeveynler, aile üyelerinin belli bir düzen dâhilinde yaşamaları için evde uyulması gereken bazı kurallar koyarlar. Örneğin, akşam yatma saati, yemek yeme saati, yatmadan önce tuvalete gidilmesi- ellerin yıkanması- dişlerin fırçalanması gibi. Anne-babalar, işte bu gibi durumları belirleyerek sağlıklı ve düzenli yaşama alanı oluştururlar. Çocuklar bu kurallara uymadığında ebeveynler çocuklarına HAYIR der ve kurallara uymasını sağlamaya çalışırlar. Ebeveynin getirdiği sınırlar ve bu anlamda hayır denilmesi, çocuğu üzmekten çok ona güven verir. Tutarlı bir şekilde, ebeveynlerin çocuklarına gerektiğinde hayır
diyebilmeleri çocukta güven duygusu uyandırır ve bazı şeylerin gerçekleşemeyeceğini anlamalarını sağlayarak, olgunlaşmalarına destek olurlar. Peki, çocuğunuz nelere HAYIR demeli? Bu yaşlardan başlayarak ergenlik dönemlerinin bitimine kadar çocuklarınıza bu konuda yol gösterici olmak ve onlara bu konuda destek olmanız gerektiğini biliyor muydunuz? Peki, ebeveynleri olarak sizler bugüne kadar bu konu hakkında fikir sahibi olmuş muydunuz? Ve çocuğunuza bu konuda doğru yolu öğretmek için nasıl bir yol izlediniz? Ülkemizde özelikle son yıllarda cinsel suçların giderek arttığını ve aynı zamanda Çocuk Cinsel İstismarının ilk sıralarda yer aldığını biliyor muydunuz? Çocuklarımız bedenlerini korumayı daha küçük yaşlarda öğrenmeli ve istemediği şeylere karşı çıkarak HAYIR demeyi bilmelidir. Çocukluk dönemi, cinsel gelişim ve bilgilenmenin tam olarak tamamlanmadığı bir dönemdir. Bu dönemde yaşanacak her hangi bir cinsel istismar eyleminin çocuklarda uzun süreli duygusal ve davranışsal etkileri, korku, depresyon, kızgınlık, düşmanlık ve uygunsuz cinsel davranışlara yol açtığı unutulmamalıdır. Çocukluk döneminde yaşanacak herhangi bir cinsel istismar eyleminin, özellikle aile içinden kaynaklanmasının çocukta meydana gelebilecek zararın daha ağır olacağı gözden kaçmamalıdır. Ebeveynler çocuklarında oluşabilecek bazı davranış değişikliklerine dikkat ederlerse çocuklarının istismara uğradığını fark edeceklerdir. 3-6 yaş arasındaki çocuklarda gözlemlenen davranışlar; bebek gibi konuşmaya geri dönme davranışı, aşırı derecede kendi içene kapanmak, anne babaya yapışmak, gündüz veya gece idrar ya da kaka kaçırmak, aşırı derecede yemek yeme ya da hiç yemek yememek, aşırı uyumak istemek ya da uykuya direnmek ve hiç uyumamak, aşırı öfke nöbetleri geçirmek ya da her uyarı karşısında boyun eğmek gibi davranışlar gösterdikleri gözlemlenmiştir. Aynı zamanda çocuklar cinsel oyunlar oynama isteği gibi bulgularla ebeveynlere yaşadıkları durum hakkında bilgi verirler.
Çocuklarınıza eğer hoşlanmıyorsa kendilerinin ellenmesi ve öpülmesi durumlarında bunu reddetmelerini öğretmeniz gerekmektedir. Eğer birisi çocuğunuzu kendisinin istemediği halde eller ve bunun sır olarak saklanması gerektiğini söylerse mutlaka size söylemesi gerektiğini anlatmalısınız. Çocuklarınıza, güvenliklerini korumak için gerekirse kendilerine zarar veren kişiden kaçmak, yüksek sesle bağırmak ve onu tekmelemek gibi bazı kural dışı davranışlarda bulunabileceklerinin bilgisini siz ebeveynlerinden öğrenirlerse böyle bir durum karşısında öğrendiklerini uygulayacak ve kendilerini tehlikelere karşı korumasını öğreneceklerdir. Eğer çocuğumuzun cinsel istismar ile karşılaşmasını istemiyorsanız, cinsel istismarın oluşmasını önlemek ve çocuğunuza hayır demesini öğretmeniz gerekmektedir. Öncelikle çocuk güvenliğini nasıl sağlayacağını bilmelidir. Ona ebeveyni olarak güvende olma hakkının olduğunu, kimsenin bu hakkı elinden alamayacağını anlatın. Bedeninin kendisine ait olduğunu, özellikle vücudunun çamaşırı ile kapatılan bölgelerin çok özel bölgeler olduğunu ve kimsenin bu bölgelere dokunmaya ve bu bölgeleri görmeye hakkının olmadığını anlatın. Aynı zamanda herhangi birisinin kendisini incitmeye kalkarsa o kişiye HAYIR demesi gerektiğini belirtin. Çünkü birçok çocuğa, büyüklerinin söylediklerine itaat etmesi gerektiği öğretilmiştir. Çocukların bilmesi gereken, birisi onlara kötü, rahatsız edici bir şey yaparsa arkadaşlarından ya da büyüklerinden yardım istemesini gerektiğidir. Sizden yardım istediklerinde onlara kızmayacağınızı mutlaka belirtin. Bu noktada çocuğunuza mutlaka inanın ve sizden yardım istediğinde onu geri çevirmeyin. Araştırmalar sonucunda çocukların bu konularda çok ender yalan söyledikleri görülmüştür. Ebeveyn olarak çocuklara bazı sırların hiçbir zaman saklanmaması gerektiğini öğretin. Çocuklarını tehlikelerden korumak isteyen anne- babalar öncelikle çocuklarına hayır demeyi öğretmeleri gerekmektedir. Bunu yaparken sana birisi istemediğin şeyleri yapmak isterse hayır diyerek olmaz şeklinde öğretilmemelidir. Günlük hayatının içerisinde kullandığı hayır kelimesinin değerli olduğunun hissettirilmesi gerekmektedir. Örneğin, hayır anne ıspanak yemek istemiyorum dediği zaman
ebeveyn olarak saygı gösterip o zaman gel balık yiyelim denmelidir. Çocuk hayır dediği zaman istemediği bir şeyin kendisine zorla yaptırılamayacağını, günlük hayatında yaşayarak öğrenmelidir. Bunu öğrenen çocuk okulda evde ya da bulunduğu diğer ortamlarda kendisine istemediği bir şeyi yapan herkese hayır diyerek karşı koymayı öğrenecektir. Ve böylece çocuk hayır kelimesini kullanmaya hakkının olduğuna inanacaktır. Çocuğa anlatılması gereken diğer önemli noktalar: Vücudundaki özel bölgeler anlatılmalı ve bu bölgelerin kimseye gösterilmemesi ve kimseye dokundurulmaması gerektiği kavratılmalıdır. Belli yaştan sonra poposunu tek başına yıkaması gerektiği benimsetilmelidir. Mümkünse sizin kontrolünüzde kendi başına banyo yapması sağlanmalıdır. Tanımadığı insanların evlerine gitmemeleri, arabalarına binmemeleri gerektiği öğretilmelidir. Tanımadığı insanlardan yiyecek-içecek almaması gerektiği ayrıca pahalı hediyeleri kabul etmemeleri gerektiği örnekler ile anlatılmalıdır. Son olarak; Çocuklarımıza bedenlerini korumayı öğretmeliyiz. Bunu yaparken öncelikle ebeveynler olarak çocuklarının bedenlerine zarar vermemeleri gerekmektedir. Sizin onun iyiliği için attığım dediğiniz bir tokat onun bedeninde ve ruhunda açılacak çok büyük bir yara olmasını sağlayacaktır. Ayrıca çocuk, bu davranışın doğru olduğunu kabullenecek okul ortamında o da bir başka arkadaşına uygulayacak ya da başka bir arkadaşı ona uyguladığında annem- babamda bana böyle davranıyor bu çok doğal diye düşünüp kendisini korumaya geçmeyecektir.
Cinse istismara uğramış bir çocuğun anne- babasının yapması gerekenler: Öncelikle çocuğunuza inanın. Yaşadığı istismar konusunda sizinle konuşması için çocuğunuzu yüreklendirin. Yaşadığı travmatik olayı anlatabilmesi için konuşmaya ihtiyacı vardır bu yüzden onun konuşmasını bölmeden dinleyin (iyi bir dinleyici olun). Çocuğunuza şefkat ve anlayış göstererek duygusal destek sağlayın. Yaşanan olay ne kadar acı verici olsa da çocuğunuza aşırı kaygı ve acıma duygusu ile asla yaklaşmayın. Duygularınızı kontrol edin, öfke ve suçluluk duygularınızı çocuğunuzla değil, başka bir yetişkin ile paylaşmaya özen gösterirseniz çocuğunuzun olumsuz duygularınız için sorumluluk üstlenmesini engellemiş olursunuz. Kesinlikle çocuğunuzun yaşadığı istismarın onun sorumluluğu ya da suçu olmadığını anlamasını sağlayın. Kesinlikle Uzman yardımı alın.