Basyazı, Yıl: 50 Sayı: 595 ARALIK 2011 Sahibi Türk Standardları Enstitüsü Adına Hulusi ŞENTÜRK Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Bilal DURDALI Yayına Hazırlayanlar O. Murat PERÇİN A. Sabit YÖNEY Türkay BİRBEN Aslıhan KÖKER Canan DOĞAN Belgin TAŞDİREK Mehmet Fatih IŞIK Ebru CEM Yönetim Yeri TSE Pazarlama ve Tanıtım Dairesi Başkanlığı Necatibey Cad. No:112, 06100 Bakanlıklar / ANKARA Tel: 0.312. 416 63 12 416 63 25 Faks : 0.312. 416 65 84 e-mail: standarddergi@tse.org.tr Reklam ve Abone Ayşe Nedret GÜNEŞ tel: 0.312. 416 63 17 e-mail: pazarlama@tse.org.tr 2011 Yılı Reklam Tarifesi Arka Kapak: 2000 TL + KDV Kapak İçleri: 1500 TL + KDV Son Sayfa: 1500 TL + KDV İç Tam Sayfa: 1300 TL + KDV Grafik Tasarım Aydın TUTÇALI Tasarım, Baskı, Dağıtım KORZA YAYINCILIK Basım San. ve Tic. Ltd. Şti. Büyük San. 1. Cadde 95/1 İskitler-Ankara Tel:0.312 342 22 08 Fax: 0.312 341 14 27 www.korzabasim.com.tr Yayın Türü: Yerel Süreli Basım Tarihi: 20.12.2011 Dergide yayınlanan yazılardaki görüşler yazarına ait olup Derginin ve yazarın adı alınarak iktibas edilebilir. Dergimize gönderilen yazılar yayınlansın veya yayınlanmasın iade edilmez. Değerli Standard Okuyucuları, Beslenmemizin en önemli unsurlarından biri olan protein ihtiyacını karşılama biçimimiz özellikle beslenme kültürümüzle birebir ilişkilidir. Bizim beslenme kültürümüzde de et ve süt ürünleri büyük ve önemli bir yer kaplamaktadır. Dolayısıyla hemen hemen her gün tükettiğimiz et ve süt ürünlerinin nasıl ortamlarda ve hangi koşullarda üretildiği sağlığımızı doğrudan etkilemektedir. Ülkemizde hayvancılık sektöründe yakın bir geçmişe kadar kesim ve üretim aşamalarında hijyen koşullarına yeterince uyulmadığı ve standardlara uygunluğun yaygın olmadığı bilinmektedir. Ancak Avrupa Birliği müktesebatına uyum çalışmaları çerçevesinde yapılan çalışmalarla gerek hijyen, gerek standardlar gerekse de modernizasyon konularında olumlu çalışmaların yaygınlaştığı aşikârdır. Türkiye de belgelendirme alanında öncü ve lider kuruluş olan Türk Standardları Enstitüsü (TSE) olarak, tüketicilerin uygun hijyen koşullarında ve belli standardlar doğrultusunda üretilen et ve süt ürünlerini tüketebilmeleri için TS EN ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi ile ISO 22002-1/PAS 220 ön gereksinim program şartları ve HACCP prensiplerini içeren FSSC 22000 Gıda Güvenliği Sistem Belgelendirmesi yapıyoruz. Ayrıca tüketicilerin dini hassasiyetlerini göz önüne alarak geçtiğimiz temmuz ayında başlattığımız Helal Gıda belgelendirmesini Diyanet İşleri Başkanlığı ile iş birliği içinde yapıyoruz ve Türkiye de Helal Gıda belgelendirmesi konusunda İslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) tarafından yetkilendirilen ilk kuruluşuz. Helal Gıda belgelendirmesi konusunda bilinmesi gereken önemli bir husus da özellikle hayvancılık sektöründeki üreticilerimize, ihracatta büyük bir kolaylık ve avantaj sağlayacağıdır. Değerli okuyucular, sizlerle ülkemiz ve Enstitümüz adına olumlu sonuçlanan sevindirici bir gelişmeyi paylaşmak istiyorum. Geçtiğimiz Kasım ayında, Brüksel de düzenlenen 38. Olağanüstü Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) Genel Kurul Toplantısında yapılan oylamada TSE nin CEN e tam üyeliği kabul edilmiştir. Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi (CENELEC) tam üyeliği ise CENELEC üyeleri arasında yazışma yoluyla yapılan oylama ile 28 Kasım 2011 tarihi itibariyle kabul edilmiştir. Bu iki kuruluşa 1 Ocak 2012 tarihinden geçerli olmak üzere tam üye olarak kabul edildik. Böylece Türkiye, CEN ve CENELEC te en yüksek oy oranına sahip dört ülke olan Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere ile eşit oy oranına sahip beşinci ülke konumuna sahip oldu. Avrupa standardlarının yüzde 99 undan fazlasını uyumlaştıran ve AB Müzakere sürecinde Malların Serbest Dolaşımı faslının öngördüğü en önemli hususlardan biri olan standardlardaki birliğin sağlanması şartını CEN ve CENELEC e tam üye olarak yerine getiren TSE sayesinde sanayicilerimiz artık ayna komiteler vasıtasıyla, hazırlık aşamasından başlayarak standard hazırlama faaliyetlerine katılan, görüş veren ve kabul aşamasında söz sahibi olan bir konuma gelecek. Saygılarımla. Hulusi ŞENTÜRK TSE Başkanı
içinde 4 4 HAYVANCILIK Ekonomik ve Teknik Dergi Yıl:50 Sayı: 595 ARALIK 2011 ISSN: 1300-8366 10 Ayın Konuğu: Haberler Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Dr. Mehmet Mehdi EKER 24 30 34 Helal Gıda Belgelendirme Süreci Et, Et Hijyeni, Soğuk Zincir ve Saklama Koşulları Süt ve Süt Ürünleri 48 58 66 Türkiye de Hayvancılık Sektörü ve Kırmızı Et Sanayi Ekonomi Perspektifinden Süt Sığırcılığı İşletmelerinde Sürü Sağlığı ve Hastalık Yönetimi Organik (Ekolojik, Biyolojik) Hayvansal Üretimin Genel Prensipleri (Sığır, Koyun, Keçi ve Tavuk) 96 104 Avrupa Birliği Ülkelerinde ve Türkiye de Yem Bitkileri Desteklemeleri Çayırlar, Meralar, Otlaklar, Biçenekler
16 kiler 23 21 Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvancılık Sığır Eti İthalatı Standardlar ve Büyükbaş Hayvancılığımız 36 40 43 Kırmızı Et Üretimini ve Tüketimini Artırma Halk Sağlığı Hayvan Sağlığı İlişkileri ve Ülkemizdeki Durum Türkiye Karma Yem Sanayii Mevcut Durumu 74 79 88 Büyük ve Küçükbaş Hayvanlarda Veteriner Hormon İlaçlarının Kullanımı Tahılları Depolama Yöntemleri Kırmızı Et Tüketiminin İnsan Sağlığı ve Beslenmesindeki Önemi 107 108 Dijital Suç Deneyim Pazarlamasını Zorunlu Kılan Temel Faktörler
HABERLER Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün, TSE Standını Ziyaret Etti İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından 14-15 Aralık ta İstanbul Kongre Merkezi nde düzenlenen 10. Sanayi Kongresi ve İnovasyon Sergisi nin açılışı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, İSO Başkanı Tanıl Küçük tarafından yapıldı. `Dalgaları Yöneterek Geleceği Tasarlamak` temasıyla düzenlenen 10. Sanayi Kongresi ve İnovasyon Sergisi nin açılışında konuşan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün, Türkiye`nin ekonomide önemli aşamalar katettiğini vurguladı. Eski Türkiye ile yeni Türkiye arasında siyah ile beyaz kadar fark olduğunu dile getiren Ergün, eskiden dünyada durumlar iyiyken, Türkiye sıkıntılarla karşı karşıya kalırdı. Şu an dünyada hal kötüye giderken Türkiye iyi bir durumda. Kuşku yok ülkemizin elde ettiği bu başarıda girişimcilerin önemli rolü var dedi. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün açılış töreninin ardından Türk Standardları Enstitüsü (TSE) standını ziyaret ederek, son dönemlerde kamuoyunun yakından takip ettiği Helal Gıda Belgelendirmesi faaliyetleri hakkında yetkililerden bilgi aldı. Kalite Günleri Başladı Türk Standardları Enstitüsü (TSE) tarafından toplumda kalite ve standard bilinci oluşturmak amacıyla düzenlenen Kalite Günleri nin pilot uygulaması Kocaeli de başladı. Kalite Günleri projesini tanıtmak amacıyla TSE Başkanı Hulusi Şentürk, 21 Kasım 2011 tarihinde Kocaeli de basın toplantısı düzenledi. TSE nin bugüne kadar 36 bine yakın Standard yayınlamış ve 80 bine yakın işletmeyi belgelendirmiş bir kuruluş olduğuna dikkat çeken TSE Başkanı Hulusi Şentürk, ancak ülkemizde kalite konusunda yapılan bunca çalışmaya rağmen ne yazık ki istenilen seviyeyi yakalamış değiliz. Burada en büyük handikabımız toplumun kalite konusundaki bilgi yetersizliği ve tüketicilerimizin de bir ürün veya hizmeti satın alırken kaliteye yeterli önemi vermemeleridir. Dünyanın her yerinde kalite ile ilgili çalışmalar ihtiyari çalışmalardır. İşletmeler isterlerse kalite belgesi alırlar; istemezlerse almazlar. İşletmeleri kalite belgesi almaya yönlendirecek olan tüketicilerimizdir. Tüketicilerimiz bir ürün veya hizmeti alırken, almış olduğu ürün veya hizmetin kalitesini önemsemeye başladığı 4
zaman işletmelerimiz de kalite belgesi alma konusunda kendilerini zorunlu göreceklerdir. Bu konuda gerek 60 bin tirajlı Öncü Çocuk dergimiz, gerek 12 bin tirajlı aylık yayınlanan Standard dergimizle Türkiye de toplumsal bilinci oluşturmaya çalışıyoruz. Fakat bugüne kadar yaptığımız çalışmalar bize şunu gösterdi ki belli bir yaş kesimine ne anlatırsak anlatalım ne yazık ki toplumsal duyarlılığı yeterince geliştiremiyoruz. Ancak çocuklarımıza anlattığımız her şey karşımıza verimli olarak geri dönüyor. TSE olarak bundan sonra toplumu kalite konusunda bilinçlendirme çalışmalarımızı ağırlıklı olarak çocuklarımız üzerinden yürütmeye karar verdik dedi. Kocaeli de pilot uygulamasını başlattıkları Kalite Günleri kapsamında çocuklara bir ürün veya hizmet alırken neden TSE belgesi aranması gerektiği konusunda konferanslar vereceklerini belirten Şentürk, çocuklarımıza aynı zamanda TSE çalışanlarının oynadığı Önce Kalite adlı tiyatro oyununu sahneleyeceğiz. Eğitimlere katılan çocuklarımıza sertifika ve Gönüllü TSE Temsilcisi kartı vereceğiz. Amacımız ülke çapındaki tüm çocukları TSE nin gönüllü kalite temsilcileri yapabilmek. Bunun yanı sıra çocuklarımıza ailelerine teslim edilmek üzere bir mektup vereceğiz. Çocuklarımızın sağlığı ve geleceği için, ülkemizin menfaati için belgeli ürünler kullanmanın önemini anlatan mektubu kendilerine vereceğiz. Kocaeli de başlattığımız bu pilot uygulamadan verim alabilirsek tüm Türkiye ye yaymayı düşünüyoruz dedi. -Sanayiciye yüzde 60 indirim- İl Milli Eğitim Müdürlüğü ile yaptıkları iş birliğiyle Kocaeli deki tüm okullarda eğitim çalışması vermeyi planladıklarına işaret eden Şentürk, ilk etapta 30 okulda 3 bin öğrenciye düzenledikleri konferanslarla eğitim verdiklerini dile getirdi. Kalite Günleri projesinin diğer ayağını da sanayicilerin oluşturacağına dikkat çeken Şentürk, şöyle devam etti: Proje kapsamında sanayi temsilcilerine yönelik kalite eğitimleri vereceğiz. İlk etapta 300 sanayi temsilcimizin bu eğitimlerden geçmesini ve sertifikasını almasını hedefliyoruz. Bu eğitimlere katılacak sanayici temsilcilerine yüzde 60 oranında indirim yapacağız. Dünyada ilk standardın 1502 yılında II. Bayezid Han tarafından Bursa da yayınlandığının altını çizen Şentürk, Dünyada standardların çıkış kaynağı bu topraklardır, bu topraklarda 500 yıl önce başlayan standard çalışmalarını tekrar dünya çapına yayabilmek amacıyla 15 Mart ta Kocaeli de Türkiye ve Dünyada Standardizasyon konulu panel düzenleyeceğiz diye konuştu. -TSE Belgeli Ürünler Fuarı- TSE belgeli ürünlerin tüketiciyle buluşmasında köprü rolü oynayabilmek amacıyla Kocaeli Valiliği ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ile birlikte 15-19 Mart 2012 tarihleri arasında Kocaeli de düzenleyecekleri TSE Bel- 5 ARALIK 2011
geli Ürünler Fuarı nın bir ilk olacağını belirten Şentürk, bu fuarın toplumun kalite konusundaki duyarlılığını artıracağını söyledi. -Kalite, işimizi doğru dürüst yapmaktır- TSE olarak kalite kavramını çok basit bir ifadeyle bir işi doğru dürüst yapmak olarak tanımladıklarını dile getiren Şentürk, sözlerini şöyle sürdürdü: İşimizi doğru dürüst yapıyorsak orda kaliteden bahsedebiliriz. Peki, kalite günlük hayatımızda neden bu kadar önemlidir? İçtiğimiz sudan yediğimiz yemeklere, kullandığımız kalemden giydiğimiz elbiseye, bindiğimiz arabadan izlediğimiz televizyona kadar hayatımızda ne varsa hepsi bize hizmet için var. Ama ne yazık ki bunların hepsi eğer yeterli önlemler alınmamışsa bizim için bir risk taşıyor. İşte kalite ve standard bu riski ortadan kaldırmak için yapılan çalışmalardır. Bir ürünü kullandığınızda, eğer bu üründe TSE logosu görebiliyorsanız bunun bir anlamı vardır. Gönül rahatlığıyla bu ürünü kullanabilirsiniz. -Çin de şube açacağız- Yapılan mevzuat değişikliğiyle yeni dönemde artık dünyanın her yerinde belgelendirme yapabileceklerine dikkat çeken Şentürk, Çin den başlamak üzere dünyanın her yerinde belgelendirme faaliyetlerine başlayacağız. Türkiye ye ithal edilen malları gümrüklerde kontrol etme politikamızdan yavaş yavaş vazgeçeceğiz. Bu mallar hangi ülkeden ithal edilecekse, daha gümrüğe gelmeden ve o fabrikadan çıkmadan yerinde kontrolünü yapacağız. Standardlarımıza uymuyorsa o malın o ülkeden çıkmasına bile müsaade etmeyeceğiz. Böylece tüketicimizi zararlı ve kalitesiz ithal mallardan korumuş olacağız. Bununla ilgili mevzuat değişikliği yeni yapıldı. Birkaç aya kalmaz ilki Çin de olmak üzere, ardından Avrupa da hızlı bir şekilde temsilciliklerimizi açmaya başlayacağız. Türkiye, 2023 için bir vizyon belirledi; küresel güç olmak istiyor, dünyanın 10 uncu büyük ekonomisi olmak istiyor. Türkiye nin küresel güç olabilmesi için Türkiye nin kurumlarının da küresel güç olması lazım. İşte TSE küresel güç olma vizyonuyla bu çalışmaları yapıyor. TSE nin küresel güç olabilmesi için önce Türkiye de çok güçlü olması gerekiyor; çünkü aslan yattığı yerden belli olur dedi. Basın toplantısının ardından 3000 öğrenciyi temsilen 8 öğrenciye sertifikaları verildi. Diğer öğrencilerin sertifikaları 15 Mart Dünya Tüketiciler Günü nde düzenlenecek törende verilecek. 6
Özel Antalya Yaşam Hastanesi ne Kalite Belgesi HABERLER TS EN ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi belgesini almaya hak kazanan Özel Antalya Yaşam Hastanesine belgesi, hastane toplantı salonunda düzenlenen bir törenle teslim edildi. Belge töreninde konuşan Türk Standardları Enstitüsü (TSE) Başkanı Hulusi Şentürk, belgeyi almaya hak kazanmalarından dolayı hastane çalışanlarını ve Başhekim Cengiz Denizer i tebrik etti. TSE Başkanı Şentürk konuşmasında, TSE nin milli bir kuruluş olduğunu ve aynı zamanda kendi alanında Avrupa da 5 inci, dünyada ise 10 uncu büyük kuruluş olduğunu ifade etti. Hulusi Şentürk, Avrupa Birliği Standardlar Kuruluşu na da tam üye olarak kabul edilen TSE nin, Türkiye nin AB ye giren ilk kuruluşu olduğunu belirtti. TSE nin bin 600 çalışana sahip olduğuna da dikkati çeken Şentürk, Bizim özel sektöre göre handikaplarımız var. Milli bir kuruluş olduğumuz için her şeyi sıkı tutmak zorundayız. Torpil işlemiyor bizde. O yüzden de kuruluşlarımız TSE nü tercih etmekte biraz çekiniyorlar. Ama kalitemize gerçekten güveniyorsak, Enstitümüzü tercih etmemiz gerektiğini düşünüyorum diye konuştu. Kalitenin yapılan işi hem teknik açıdan, hem de sunum olarak doğru yapmak olduğunu ifade eden Şentürk, kurumdaki herkesin müşteriyi memnun etmek için çalışması halinde kalitenin ortaya çıktığını söyledi. Şentürk, Kalite bir araya geldiğinde vücut bulan entegre bir yapı. Hani çocuk çizgi filmlerinde Voltranlar olur ya, kalite öyle oluşur. Yoksa bir bacağı ya da kolu olmayan Voltran gibi ortaya acayip bir şey çıkar ve o kalite olmaz dedi. Yöneticilerin personelini en büyük sermayesi olarak görerek, onlardan en büyük verimi almaya çalışması gerektiğinin altını çizen Şentürk, kaliteyi bisiklet sürmeye benzetti. Şentürk, Durmak yok. Çünkü durursanız düşersiniz diye konuştu. Özel Yaşam Hastanesi Başhekimi Uzman Doktor Cengiz Denizer ise, yapılan denetimler sonucunda belgeyi almaya hak kazanmalarından dolayı duyduğu memnuniyeti dile getirdi. Denizer, bu süreçte özverili çalışmalarıyla katkı sağlayan çalışanlara teşekkür etti. Konuşmaların ardından TS EN ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi belgesi TSE Başkanı Şentürk tarafından Denizer e verildi. 7 ARALIK 2011
HABERLER TSE, SIAL 2011 Ortadoğu Gıda Fuarı nda Fuara 40'ın Üzerinde Ülkeden 500 Firma ve 80 Ülkeden 12 binin Üzerinde Ziyaretçi Katıldı. " ABU DABİ'deki SIAL Ortadoğu Gıda Fuarı'na 37 Türk Firması ve Türk Standardları Enstitüsü Damgasını Vurdu. " 8 Türk Standardları Enstitüsü (TSE), 21 23 Kasım 2011 tarihleri arasında Birleşik Arap Emirlikleri nin başkenti Abu Dabi de düzenlenen SIAL Ortadoğu Gıda Fuarı na katıldı. Ortadoğu nun en büyük gıda fuarı olan ve bu yıl ikincisi düzenlenen SIAL Ortadoğu Gıda Fuarı'nın bu seneki onur konuğu Türkiye oldu. İstanbul Ticaret Odası nın (İTO) organizasyonu ve desteğiyle 37 firma ve TSE fuarda stand açtı. TSE yi Pazarlama ve Tanıtım Dairesi Başkanı Bilal Durdalı ile daire başkanlığı personeli Erdal Çınar ın temsil ettiği fuara 40 ın üzerinde ülkeden 500 firma ve 80 ülkeden 12 binin üzerinde ziyaretçi katıldı.
TSE, Toyzeria 2011 Oyuncak, Lisans, Oyun ve Oyun Ekipmanları Fuarı nda HABERLER Güvenli Oyuncak sloganıyla binlerce yeni oyuncağın sergilendiği dördüncü Toyzeria Oyuncak Fuarı, İstanbul da açıldı. Oyun ve oyuncak sektöründe faaliyet gösteren firmaları buluşturan Toyzeria 11 Oyuncak, Lisans, Oyun ve Eğitim Araçları Fuarı 24 27 Kasım 2011 tarihleri arasında kapılarını ziyaretçilere açtı. OYDER Oyuncakçılar Derneğinin katkılarıyla, Aktif Fuarcılık tarafından İstanbul Fuar Merkezi nde düzenlenen, Toyzeria 11 Oyuncak, Lisans, Oyun ve Eğitim Araçları Fuarı nın açılışında konuşan Oyuncakçılar Derneği (OYDER) Başkanı Ahmet Alioğlu, oyuncak sektörünün büyük ve güçlü bir sektör olduğunun altını çizerek, ciddi bir yükseliş sergileyen bu sektörde bu tarz organizasyonlar düzenlenmesinin çok önemli olduğunu vurguladı. Alioğlu, oyuncak sektöründe son yıllardaki en önemli gelişmenin oyuncaklardaki ciddi kalite yükselişi olduğunu ifade ederek, üretici firmaların birbirinden güzel ve kaliteli dünyanın birçok ülkesine ihraç ettiğini anlattı. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de oyuncakların yüzde 85'inin Çin den ithal edildiğinin altını çizen Alioğlu, oyuncak sektöründe çok ciddi kontroller yapılması sayesinde artık her oyuncağın ülkeye getirilmesine onay verilmediğini anlattı. Sadece Sağlık Bakanlığı onaylı, TSE belgeli ve CE işaretli oyuncakların yer aldığı fuarda Türk Standardları Enstitüsü (TSE) de yer alarak fuar süresince başta oyuncaklar olmak üzere vermiş olduğu hizmetler hakkında detaylı bilgilendirme yaptı. Kalite çocuk yaşta başlar düşüncesi ile yola çıkan Türk Standardları Enstitisü Tiyatro Grubu fuar süresince, Önce Kalite adlı çocuk oyunu ile çocukları hem çoşturdu, hem eğitti. 9 ARALIK 2011
AYIN KONUĞU Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Dr. Mehmet Mehdi EKER 10
Dr. Mehmet Mehdi EKER KİMDİR? Doğum Yeri ve Tarihi : Diyarbakır Bismil 01.01.1956 Medeni Hali : Evli, 3 çocuk babası. Eğitim: -Diyarbakır, Bismil-Tepe İlkokulu, 1968 -Diyarbakır, Ali Emiri Ortaokulu, 1973 -Diyarbakır, Ziya Gökalp Lisesi, 1976 -Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hekimliği Lisans Eğitim, 1982 -Aberdeen University, Master Programı (M.Sc.), İngiltere, 1992 -Tez: Use of information in the Economics Control of Bovine Mastitis Ankara Üniversitesi, Doktora Programı (Ph.D.), 1997 -Tez, Marmara ve Trakya Bölgesi Bazı Tarım İşletmelerinde Sığır Mastitisinin Ekonomik Maliyet Tahmini ve Mücadelede Enformasyon Sisteminin Uygulanması Siyasi Görevler: -Tarım ve Köyişleri Bakanı 2005 -. -Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesi Türk Grubu Üyesi (Ekim 2004-2005) -Batı Avrupa Birliği Parlamentolarararası Avrupa Güvenlik ve Savunma Asamblesi Türk Grubu Üyesi (Ekim 2004-2005) -AK Parti Merkez Karar ve Yönetim Kurulu Üyesi (1 Ekim 2003 -..) -TBMM,Türkiye- Pakistan Parlamentolarası Dostluk Gurubu Başkanı (Mayıs-2003) -Tarım Orman ve Köyişleri Komisyonu Üyesi (Alt Komisyon Başkanı) Bürokratik ve İş Tecrübesi: -Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Bakanlık Müşaviri (1998-2002) -Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürü (1997) -Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Yüksek Komiserler Kurulu Genel Sekreteri (1997) -Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Genel Müdür Yardımcısı (1996) -Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara-Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü Müdür Yardımcısı (1989 1994) -Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, APK Kurulu Başkanlığı, Veteriner Hekim, Uzman (1982-1989) Bu sayımızın konuğu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Dr. Mehmet Mehdi Eker. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının faaliyetleri sektör itibarıyla toplumun hem üretici, hem de bütün tüketici kesimini ilgilendiren konuları kapsayan geniş bir yelpazeye sahip. Standard Ekonomik ve Teknik Dergi olarak, Dr. Mehmet Mehdi Eker den Büyükbaş, Küçükbaş Hayvancılık Sektörünü değerlendirmesini istedik. Bakanımızın değerlendirmelerini sizlerle paylaşıyoruz. STANDARD- Ülkemizde büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık sektörünü değerlendirir misiniz? DR. M. M. EKER- Biliyorsunuz ki hayvansal proteinler insanların beslenmesinde en temel maddelerden biridir ve dışarıdan besin ile alınması zorunludur. Bu nedenle et, süt ve ürünlerinin üretimi ayrı bir önem arz etmektedir. Biz de Bakanlık olarak et ve sütte verimi, üretimi artırmaya yönelik politikalar benimsedik. Bu politikalar sonucunda da hayvan varlığı sayımızı artırmayı başardık. 2002 yılında ülkemizin büyükbaş hayvan varlığı 9,9 milyon baş, küçükbaş hayvan varlığı ise 32 11 ARALIK 2011
milyon baş iken 2010 yılında büyükbaş hayvan sayısı 11,5 milyon başa yükselirken küçükbaş hayvan varlığı ise aynı oranda kalarak 27 milyon baş olarak tespit edildi. Tabi şunu da unutmamak gerekir hayvancılıkta; hayvan başına verim miktarı, hayvan sayısından çok daha önemli bir kriterdir. Hayvan başına verimi artırmanın yolu da ıslahtan geçmektedir. Hayvan ıslahında en etkin ve ekonomik yöntem de suni tohumlamadır. Suni tohumlamanın gelişmesini sağlamak amacı ile önceleri uygulayıcılara destekleme ödemesi yapılmış bu konuda belli bir mesafe alındıktan sonra da yetiştiricilerimize suni tohumlamadan doğan buzağıları için destekleme ödemesi yapılmaya başlanmıştır. Bu çalışmalar sayesinde, 2002 yılında % 63 olan kültür ve kültür melezi oranı 2010 yılında % 78 e ulaşmıştır. Ülkemizde son yıllarda hayvansal üretimde sağlanan artışın temel etkeni de bu ıslah çalışmaları olmuştur. Ülkemizde kırmızı et üretimi ise % 86 oranında bir artış ile 420 bin tondan 780 bin tona çıkarken süt üretimimiz de aynı dönemde % 49 oranında bir artış ile 8,4 milyon tonda 13,6 milyon tona yükselmiştir. Ülkemizde hayvancılığı geliştirmek, üretimi, verimi ve kaliteyi yükseltmek, uygulanan politikaların etkinliğini sağlamak, sektörün öncelikli problemlerinin çözümüne katkıda bulunmak, sürdürülebilirliği ve kayıtların güncellenmesini sağlamak amacıyla; Anaç sığır-manda, suni tohumlamadan doğan buzağı, damızlık koyunkeçi, tiftik, çiğ süt, ipek böceği, arı ve su ürünleri yetiştiriciliği, kaba yem üretimi, tazminatlı hayvan hastalıkları, hastalıktan ari işletme, hayvan hastalıkları ile mücadele, programlı aşı uygulamaları ve sığır besiciliği konularında destekleme ödemeleri yapılmaktadır. Islah Edilen Çeşitler Sığır Oranları Büyükbaş Manda Kültür Melez Yerli Toplam 2002 9.803.498 19,0% 44,4% 36,6% 121.077 9.924.575 2003 9.788.102 19,8% 43,8% 36,4% 113.356 9.901.458 2004 10.069.346 20,9% 43,6% 35,4% 103.900 10.173.246 2005 10.526.440 22,4% 43,1% 34,5% 104.965 10.631.405 2006 10.871.364 25,5% 43,2% 31,3% 100.516 10.971.880 2007 11.036.753 29,9% 40,5% 29,7% 84.705 11.121.458 2008 10.859.942 32,7% 41,0% 26,2% 86.297 10.946.239 2009 10.723.958 34,7% 41,1% 24,2% 87.207 10.811.165 2010 11.369.800 36,9% 41,4% 21,7% 84.726 11.454.526 TÜRLERE GÖRE ET ÜRETİMİ (TON) Yıl TOPLAM SIĞIR KOYUN KEÇİ MANDA 2002 420.541 327.629 75.828 15.454 1.630 2003 366.656 290.454 63.006 11.487 1.709 2004 446.965 365.000 69.715 10.301 1.950 2005 409.391 321.681 73.743 12.390 1.577 2006 438.511 340.705 81.899 14.133 1.774 2007 576.830 432.406 118.075 24.360 1.989 2008 482.444 370.619 96.738 13.753 1.334 2009 412.600 325.286 74.633 11.675 1.005 2010 780.718 618.584 135.687 23.060 3.387 12
STANDARD- Sektörün başlıca sorunları nelerdir? Sorunların giderilmesi açısından Bakanlığınızın çalışmaları, projeleri nelerdir? DR. M. M. EKER- Tabi ki her sektörde olduğu gibi bu sektörün de çözülmemiş birçok sorunu var. Bu sorunlarından en önemlilerini kaba yem açığı, optimum büyüklükte işletme sayısının azlığı, girdi maliyeti yüksekliği ve kayıt dışılık olarak sıralayabiliriz. Bu sorunlara çözmek için çeşitli uygulamalarız var. Mesela kaba yem açığının kapatılabilmesi için kaba yem ekilişlerine dekar başına destekleme ödemesi yapılmaktadır. Bu sayede 2002 yılında 25 milyon ton olan yem bitkisi üretimi 2010 yılında % 48 oranında artışla 37 milyon tona çıkmıştır. Yine girdi maliyetlerinin düşürülmesi ve işletmelerin optimum büyüklüğe ulaşmasını sağlamak amacı ile; yeni işletme kuran veya kurulu işletmesinin kapasitesini artırmak isteyen yetiştiricilere; Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığı ile damızlık sığır yetiştiriciliği, damızlık düve yetiştiriciliği, büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği ile büyükbaş ve küçükbaş hayvan besiciliği konularında düşük faizli işletme ve yatırım kredisi kullandırılmaktadır. Faiz indirim oranları % 100 olarak uygulanmaktadır. Bakanlığımızca söz konusu faizsiz kredi uygulaması kapsamında 75.887 yatırımcıya 5,1 milyar TL kredi verilmiştir. Bölgesel uygulamalar çerçevesinde Doğu Anadolu Bölgesinde kombine ve etçi ırklarla kurulan damızlık işletmesi, Güney Doğu Anadolu Bölgesinde ise süt işletmesi kuranlara inşaat için % 30 makine ve damızlık hayvan alımı için de % 40 oranında hibe desteği ödemesi yapılmaktadır. Yaptığımız bu çalışmalar sayesinde, 50 baş ve üzeri kapasiteye sahip işletme sayısı 2002 yılında 4300 iken bu sayı 2010 yılında 24.000 e ulaşmıştır. Ayrıca üretimin kayıt altına alınması hem de gıda güvenirliğini sağlamak amacı ile Ulusal Süt Kayıt Sistemi, Ulusal Kırmızı Et Kayıt Sistemi kurulmuş ve bu konulardaki destekleme ödemeleri bu sistemler üzerinden yapılmaya başlanmıştır. Son olarak; üreticiler, sanayiciler ve/veya bunların oluşturdukları birlikler ile kamu ve araştırma kurumları, 13 ARALIK 2011
meslek odaları ve dernekleri bir araya getiren Ulusal Süt Konseyi ve Ulusal Kırmızı Et Konseyi kurulmuştur. STANDARD- Ülkemizde büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığı desteklemek adına yapılan çalışmalar nelerdir? DR. M. M. EKER- Hayvancılık destekleri kapsamında yetiştiricilerimize; anaç sığır-manda, koyun-keçi, suni tohumlamadan doğan buzağı, suni tohumlamadan doğan çevirme melezi, çiğ süt, çiğ sütün değerlendirilmesi, projeli damızlık koyun-keçi, besilik erkek sığır, gen kaynaklarının korunması, tiftik, ipek böceği, arı ve su ürünleri yetiştiriciliği, kaba yem üretimi, tazminatlı hayvan hastalıkları, hastalıktan ari işletme, hayvan hastalıkları ile mücadele, programlı aşı uygulamaları konularında destekleme ödemeleri yapılmaktadır. Bakanlığımız hayvancılığımızın geliştirilmesi amacıyla tarımsal destekler içerisinde hayvancılığa ayrılan payı yıllar itibariyle devamlı artırmaya özen göstermiştir. 2002 yılında tarımsal destek bütçesi içerisinde hayvancılığa 83.000.000 TL (% 4,4) pay ayrılmış iken 2011 yılında 1.700.000.000 TL (% 27) ayrılmıştır. Buna ilave olarak Bakanlığımızca Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde uygulanmakta olan hibe desteklemeleri için 50.410.000 TL bütçe ayrılmıştır. Bu kapsamda 31.10.2011 tarihi itibariyle toplam 5.958.925.000 TL tarımsal destek ödemesi yapılmış olup, bu rakamın 1.497.830.000 TL si hayvancılık desteklemesidir. Doğu Anadolu Projesi kapsamındaki illerde kombine veya etçi ırklarla damızlık işletmesi kuranlara inşaat yapımında % 30, makine ve gebe düve alımında ise % 40 oranında hibe desteği veriliyor ve projenin uygulanması 2012 yılına kadar devam edecek. Bu kapsamda ise 73 proje gerçekleştirilmiş, 6.680 baş hayvan verilmiş ve 25.683.931 TL hibe ödemesi yapılmıştır. Bu destekler kapsamında Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamındaki illerde 98 proje gerçekleştirildi böylece 12.480 baş hayvan verildi ve 42.576.973 TL hibe ödemesi yapıldı. Bildiğiniz gibi çiftçi tarafından da rağbet gören ülke genelinde başlatılan faizsiz kredi uygulamamız devam ediyor. Bu kapsamda 2010 yılında 3.632.297.000 TL olan sıfır faizli hayvancılık kredileri 11.11.2011 tarihi itibari ile 5.455.769.630 TL ye ulaşmıştır. Bakanlığımızın bir projesi de 2000 yılında 10 ilde başlatılan Koyun ve Keçi Yetiştiriciliğini Geliştirme Projesi dir. Proje için her ile 40.000 TL olmak üzere toplam 1.600.000 TL ödenek tahsisi yapılmıştır. Destekler TARIMSAL DESTEK (BİN TL) HAYVANCILIK DESTEKLERİ (BİN TL) ORAN (%) 2002 1.868.000 83.000 4,4 2003 2.804.000 107.000 3,8 2004 3.084.000 248.000 8,0 2005 3.681.000 352.000 9,6 2006 4.789.000 679.000 14,2 2007 5.628.000 723.000 12,8 2008 5.826.000 1.330.000 22,8 2009 4.938.000 895.827 18,1 2010 5.881.069 1.320.000 22,4 2011 6.300.000 1.497.830 23,8 14
STANDARD- Besicilik konusunu da değerlendirebilir misiniz? DR. M. M. EKER- Ülkemizde kırmızı et sektörünün en önemli sorunu işletme büyüklüklerini yeterli olmamasıdır. Buna bağlı olarak da üretim maliyetleri artmaktadır. Önemli bir sorun olarak da besi materyalinin temin edileceği damızlık işletmelerinin sayısının az olmasıdır. Bu sorunun aşılması amacıyla Bakanlığımızca ülke genelinde damızlık hayvan başına destekleme ödemesi yapılmaktadır. STANDARD- Et ve Süt piyasalarında fiyat dalgalanmaları çok sık gündeme geliyor. Bunun önüne nasıl geçilebilir? DR. M. M. EKER- Süt sektörünün içinde bulunan üretici, özel sektör ve kamu sektörlerinin katılımları ile 2009 yılı içerisinde kurulmuş olan Süt Konseyi sayesinde süt üreticilerinin sıkıntılarını yakından takip edebiliyoruz ve süt regülasyon desteğinin de gerekli zamanlarda devreye sokabiliyoruz. Böylece süt piyasasında bir denge oluşturmaya çalışıyoruz. Bu kapsamda 2009 yılında üretilen 4.709 ton süt tozuna 14.155.555 TL, 2010 yılında 10.737 ton süt tozuna karşılık 32.274.535 TL, 2011 yılında ise üretilen 2.230 ton süt tozuna karşılık 22.11.2011 tarihi itibari ile 4.906.206 TL ödeme gerçekleştirildi. Ödemeler ihracatların gerçekleştirilmesine bağlı olarak halen devam etmektedir. Ayrıca Bakanlığımız çiğ süt desteği de vermektedir. 2011 yılının ilk üç ayında sığır-manda sütü için 0,08 TL/lt, koyun-keçi sütü için 0,15 TL/lt, 2. ve 3. üç aylık dönemler için sığır-manda sütü için 0,06 TL/lt, koyunkeçi sütü için 0,15 TL/lt, olarak belirlenmiş olup 2011 yılının ilk üç aylık döneminde 1.507.314 ton çiğ süt için 121.276.378 TL destekleme ödemesi yapılmıştır. İkinci 3 aylık dönemde ise 1.818.482 ton çiğ süt için 113.948.485 TL ödeme yapılmıştır. STANDARD- Okul Sütü projeniz hakkında bilgi alabilir miyiz? DR. M. M. EKER- Okul Sütü Projesi Ulusal Süt Konseyi ile Milli Eğitim Bakanlığı ortaklaşa yürüttüğü bir projedir. 2009 2010 öğretim yılında Ankara, İstanbul, İzmir ve Diyarbakır illerinde 8 okulda toplam 3473 öğrenci için bu proje hayata geçirilmiştir. Okul Sütü Projesinin uygulanmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir. STANDARD- Büyük ve küçükbaş hayvancılık sektöründe ileriye yönelik hedeflerinizi öğrenebilir miyiz? DR. M. M. EKER- Tabi ki hayvancılık sektörü için daha çok yapılacak şey var. Öncellikli hedeflerimiz ıslah çalışmalarına hız verilmesi, kayıt sisteminin geliştirilmesi, kaba yem açığının kapatılması, hayvan sağlığı hizmetlerinin yaygınlaştırılması, örgütlülük bilincinin yerleşmesi gibi temel problemlerin çözülmesi ve Avrupa Birliği normlarında çiftçimizin üretim yapması sağlamaktır. STANDARD- Son olarak sektörün emekçilerine nasıl bir mesaj iletmek istersiniz? DR. M. M. EKER- Hayvancılığın geliştirilmesi, et ve süt üretiminin artırılması için bundan sonra da desteklerimizin artarak devam edeceğini söylemek isterim. Yetiştiricilerimizin ve besicilerimizin her zaman arkasında olduk. Yetiştiricilerimizin emeklerinin karşılıklarını alması için çalışıyoruz tabi bunu yaparken de tüketiciyi de düşünerek hareket ediyoruz. 15 ARALIK 2011
HAYVANCILIK Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvancılık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Hayvancılık Genel Müdürlüğü 16
2002 yılında ülkemizin büyükbaş hayvan varlığı 9,9 milyon baş, küçükbaş hayvan varlığı ise 32 milyon baş iken 2010 yılında büyükbaş hayvan sayısı 11,5 milyon başa çıkarken küçükbaş hayvan varlığı çok fazla değişiklik göstermeyerek 29 milyon baş olarak tespit edilmiştir. Yıl SIĞIR MANDA BÜYÜKBAŞ KOYUN KEÇİ KÜÇÜKBAŞ 2002 9.803.498 121.077 9.924.575 25.173.706 6.780.094 31.953.800 2003 9.788.102 113.356 9.901.458 25.431.539 6.771.675 32.203.214 2004 10.069.346 103.900 10.173.246 25.201.155 6.609.937 31.811.092 2005 10.526.440 104.965 10.631.405 25.304.325 6.517.464 31.821.789 2006 10.871.364 100.516 10.971.880 25.616.912 6.643.294 32.260.206 2007 11.036.753 84.705 11.121.458 25.475.293 6.286.358 31.761.651 2008 10.859.942 86.297 10.946.239 23.974.591 5.593.561 29.568.152 2009 10.723.958 87.207 10.811.165 21.749.508 5.128.285 26.877.793 2010 11.369.800 84.726 11.454.526 23.089.691 6.293.233 29.382.924 Diğer taraftan, hayvansal üretimde kültür ve kültür melezi ırkların sayısı toplam hayvan sayısından çok daha önemli bir kriterdir. Bu çerçevede yapılan değerlendirmede; aşağıdaki tablolarda da görüleceği gibi 2002 yılında sığır varlığımız için % 63 olan kültür ve kültür melezi oranı 2010 yılında % 78 e ulaşmıştır. Küçükbaş hayvan varlığında ise kültür ırkında 2002 yılına göre 2010 yılında % 47 oranında artış sağlanmıştır. Sığır Oranları Büyükbaş Manda Kültür Melez Yerli Toplam 2002 9.803.498 19,0% 44,4% 36,6% 121.077 9.924.575 2003 9.788.102 19,8% 43,8% 36,4% 113.356 9.901.458 2004 10.069.346 20,9% 43,6% 35,4% 103.900 10.173.246 2005 10.526.440 22,4% 43,1% 34,5% 104.965 10.631.405 2006 10.871.364 25,5% 43,2% 31,3% 100.516 10.971.880 2007 11.036.753 29,9% 40,5% 29,7% 84.705 11.121.458 2008 10.859.942 32,7% 41,0% 26,2% 86.297 10.946.239 2009 10.723.958 34,7% 41,1% 24,2% 87.207 10.811.165 2010 11.369.800 36,9% 41,4% 21,7% 84.726 11.454.526 Koyun Merinos Yerli Toplam 2002 699.880 24.473.826 25.173.706 2003 742.370 24.689.169 25.431.539 2004 762.696 24.438.459 25.201.155 2005 752.353 24.551.972 25.304.325 2006 815.431 24.801.481 25.616.912 2007 971.082 24.504.211 25.475.293 2008 1.018.650 22.955.941 23.974.591 2009 1.027.583 20.721.925 21.749.508 2010 1.086.392 22.003.299 23.089.691 17 ARALIK 2011
Soykütüğü ve Önsoykütüğü Sistemi Yetiştirici Birliklerindeki Mevcut Durum Soykütüğü Kayıt Durumu 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 İl sayısı 25 26 28 38 47 57 69 73 75 75 77 80 İşletme Sayısı Dişi Hayvan Sayısı 5.087 7.328 8.422 13.442 21.937 34.545 51.931 68.611 79.716 85.452 98.248 123.356 96.144 148.717 178.471 271.948 435.351 695,636 1.018.939 1.382.959 1.542.531 1.718.459 2.053.511 2.695.954 Önsoykütüğü Kayıt Durumu 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 İl Sayısı 81 81 81 81 81 81 81 81 81 81 81 81 İşletme Sayısı Dişi Hayvan Sayısı 28.293 177.168 230.340 452.253 592.607 875.616 1.147.622 1.326.358 919.423 915.288 904.096 942.074 111.875 531.518 764.784 1.246.629 1.586.324 2.314.271 3.190.677 4.206.073 2.945.713 3.383.446 3.063.249 3.496.174 Ülkemizde hayvancılığı geliştirmek, üretimi, verimi ve kaliteyi yükseltmek, uygulanan politikaların etkinliğini sağlamak, sektörün öncelikli problemlerinin çözümüne katkıda bulunmak, sürdürülebilirliği ve kayıtların güncellenmesini sağlamak amacıyla; Anaç sığır- manda, suni tohumlamadan doğan buzağı, damızlık koyun- keçi, tiftik, çiğ süt, ipek böceği, arı ve su ürünleri yetiştiriciliği, kaba yem üretimi, tazminatlı hayvan hastalıkları, hastalıktan ari işletme, hayvan hastalıkları ile mücadele, programlı aşı uygulamaları ve sığır besiciliği konularında destekleme ödemeleri yapılmaktadır. 2010 yılında da uygulanması planlanan desteklemelere ilişkin çalışmalar devam etmektedir. Kaba yem üretimini artırmak amacı ile hayvancılık desteklemeleri içinde kaba yem ekilişlerine dekar başına ürüne göre değişmek üzere 30 TL ile 130 TL arasında destekleme ödemesi yapılmaktadır. Bu çalışmalar ile, 2002-2010 yılları arasında yem bitkileri üretimi % 48 artarak 25 milyon tondan 37 milyon tona çıkmıştır. Son yıllarda bir taraftan tarımsal desteklere ayrılan kaynak artırılırken diğer taraftan bu destekler içinden hayvancılık desteklemelerine ayrılan pay da artırılmıştır. Bakanlığımızca yürütülen tarımsal destekler için 2011 yılında ayrılan toplam kaynak 6,3 milyar TL olup bunun içinde hayvancılığa ayrılan pay 1,7 milyar TL dir. 31.10.2011 tarihi itibariyle 1.497.807.000 TL destekleme ödemesi yapılmıştır. 2002 yılında tarımsal destekler içinde hayvancılığın payı % 4,4 iken 2011 yılında bu oran % 23,8 e yükselmiştir. YILLAR 18 TARIMSAL DESTEK (000 TL) HAYVANCILIK DESTEKLERİ (000TL) ORANI (%) 2002 1.868.000 83.000 4,4 2003 2.804.000 107.000 3,8 2004 3.084.000 248.000 8,0 2005 3.681.000 352.000 9,6 2006 4.789.000 679.000 14,2 2007 5.628.000 723.000 12,8 2008 5.826.000 1.330.000 22,8 2009 4.938.000 895.827 18,1 2010 5.881.069 1.320.000 22,4 2011 6.300.000 1.497.807 23,8 Yeni işletme kuran veya kurulu işletmesinin kapasitesini artırmak isteyen yetiştiricilere; Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığı ile damızlık sığır yetiştiriciliği, damızlık düve yetiştiriciliği, büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği ile büyükbaş ve küçükbaş hayvan besiciliği konularında düşük faizli işletme ve yatırım kredisi kullandırılmaktadır. Faiz indirimi oranları % 100 olarak uygulanmaktadır.
Diğer taraftan; Doğu Anadolu Bölgesinde kombine ve etçi ırklarla kurulan damızlık işletmesi, Güney Doğu Anadolu Bölgesinde ise süt işletmesi kuranlara inşaat için % 30 makine ve damızlık hayvan alımı için de % 40 oranında hibe desteği ödemesi yapılmaktadır. Uygulama kapsamında toplam 171 işletme kurulmuş ve 68,3 milyon TL hibe desteği ödemesi yapılmıştır. Bu çalışmalar sayesinde, 50 baş ve üzeri kapasiteye sahip işletme sayısı 2002 yılında 4300 iken bu sayı 2010 yılında 24.000 e ulaşmıştır. Ülkemizde süt üretimi 2002-2010 yılları arasında % 49 oranında bir artış ile 8,4 milyon tonda 13,6 milyon tona yükselmiştir. Aynı dönemde kırmızı et üretimi ise % 86 oranında bir artış ile 420 bin tondan 780 bin tona çıkmıştır. Türkiye Et Üretimi YIL SIĞIR KOYUN KEÇİ MANDA TOPLAM 2002 327.629 75.828 15.454 1.630 420.541 2003 290.454 63.006 11.487 1.709 366.656 2004 365.000 69.715 10.301 1.950 446.965 2005 321.681 73.743 12.390 1.577 409.391 2006 340.705 81.899 14.133 1.774 438.511 2007 432.406 118.075 24.360 1.989 576.830 2008 370.619 96.738 13.753 1.334 482.444 2009 325.286 74.633 11.675 1.005 412.621 2010 618.584 135.687 23.060 3.387 780.718 *2011 357.421 60.080 11.110 644 429.256 * 2011 yılı 8 aylık toplam et üretimi Kaynak:TÜİK Türkiye de Et Üretiminde Verimlilik Yıllar KARKAS ET (Kg / Baş ) Sığır Koyun Keçi Manda 2002 184,7 19,3 20,4 161,2 2009 216,6 18,7 19,3 207 Türkiye Süt Üretimi YIL İNEK KOYUN KEÇİ MANDA TOPLAM 2002 7.490.634 657.388 209.621 50.925 8.408.568 2003 9.514.138 769.959 278.136 48.778 10.611.011 2004 9.609.326 771.715 259.087 39.279 10.679.407 2005 10.026.202 789.878 253.759 38.058 11.107.897 2006 10.867.302 794.681 253.759 36.358 11.952.100 2007 11.279.340 782.587 237.487 30.375 12.329.789 2008 11.255.176 746.872 209.570 31.422 12.243.040 2009 11.583.313 734.219 192.210 32.443 12.542.186 2010 12.418.544 816.832 272.811 35.487 13.543.674 Kaynak:TÜİK Türkiye de Süt Üretiminde Verimlilik SÜT ( Lt / Baş ) Yıllar Sığır Koyun Keçi 2002 1705 48 59 2010 2846 77 105 Yurt içinden temin edilmiş ve besi süresini tamamlayarak Bakanlığımızdan çalışma izni almış mezbahalarda kesilen hayvanlar için yetiştiricilere destekleme ödemesi yapılmaktadır. Çiğ süt desteği 2011 yılının ilk üç ayında sığır-manda sütü için 0,08 TL/lt, koyun-keçi sütü için 0,15 TL/lt, 2. ve 19 ARALIK 2011
3. üç aylık dönemler için sığır-manda sütü için 0,06 TL/ lt, koyun-keçi sütü için 0,15 TL/lt, olarak belirlenmiştir. 2011 yılının ilk altı aylık döneminde toplam 3.325.796 ton çiğ süt için 235.224.863 TL destekleme ödemesi yapılmış olup bu rakam içerinde yer alan 63.645 ton koyun ve keçi sütü için 9.546.897 TL destekleme ödemesi yapılmıştır. Süt sektörünün içinde bulunan üretici, özel sektör ve kamu sektörlerinin katılımları ile 2009 yılı içerisinde kurulmuş olan Süt Konseyi sayesinde süt üreticilerinin sıkıntıları yakın takip edilmekte ve süt regülasyon desteğinin de gerekli zamanlarda devreye sokulması ile bu zorlukların giderilmesi ve süt piyasasında bir denge oluşturulmasının sağlanması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda 2009 yılında üretilen 4.709 ton süt tozuna 14.155.555 TL ödeme gerçekleştirilmiştir. 2010 yılında ise 10.737 ton süt tozuna karşılık 32.274.535 TL ödenmiştir. 2011 yılında ise üretilen 2.287 ton süt tozuna karşılık 22.11.2011 tarihi itibari ile 6.094.231 TL ödeme gerçekleştirilmiştir. Ödemeler ihracatların gerçekleştirilmesine bağlı olarak halen devam etmektedir. Bakanlığımızca 2011 yılında damızlık koyun-keçi yetiştiriciliği yapan, damızlık koyun-keçi yetiştiricileri birliklerine üye ve hayvanları Koyun-Keçi Kayıt Sistemine (KKKS) kayıtlı yetiştiricilere koyun ve keçi başına 15 TL destekleme ödemesi yapılmaktadır. Damızlık koyun-keçi yetiştiricileri birlikleri tarafından verim kayıtları tutulan işletmelerden temin edilen asgari 200 baş küçükbaş damızlık hayvan ile projeli yeni işletme kuran yetiştiricilere, koyun ve keçi başına 40 TL destekleme ödemesi yapılacaktır. Küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin geliştirilmesi ve üreticilerimizin geçim standardlarının yükseltilmesi amacıyla 2000 yılında 10 ilde başlatılmış olan Koyun ve Keçi Yetiştiriciliğini Geliştirme Projesi 40 ilde devam etmektedir. Proje için her ile 40.000 TL olmak üzere toplam 1.600.000 TL ödenek tahsisi yapılmıştır. Tiftik keçisi yetiştiriciliğinin teşvik edilmesi ve tiftik üretiminin artırılması için üretmiş oldukları tiftiği, Tiftik ve Yapağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (Tiftikbirlik) ne ve/veya kooperatiflerine satan yetiştiricilere, tiftiğin kalitesine göre beher kilogram için Oğlak tiftiğine 15 TL/kg, Ana mal a (ince, iyi) 14 TL/kg, Tali ye 10 TL/ kg destekleme ödemesi yapılmakta olup 2011 yılında 139.430 Kg tiftik için 1.918.509 TL ödeme yapılmıştır. Kırmızı et sektörüne yönelik sorunları tespit edilebilecek ve çözüm önerileri geliştirebilecek Ulusal Et Konseyi 25.08.2010 tarihinde kurulmuştur. Ayrıca besicilerimizin desteklemesi amacıyla 1 Ocak 2011-1 Temmuz 2011 tarihleri arasında birim başına 300 TL ödeme yapılmıştır. Bu kapsamda 32.790 işletmede bulunan 205.607 baş hayvan için 58.514.451 TL ödeme gerçekleştirilmiştir. 2011 yılı itibariyle çevirme melezinden doğan buzağıya 150 TL destek ödenmektedir. 1 Ağustos 2010 tarihi itibari ile ülke genelinde başlatılan faizsiz kredi uygulaması devam etmektedir. Bu kapsamda 2010 yılında 3.632.297.000 TL olan sıfır faizli hayvancılık kredileri 11.11.2011 tarihi itibari ile 5.455.769.630 TL ye ulaşmıştır. İndirimli kredi uygulamasının 2012 yılında da uygulanmasına yönelik çalışmalar devam ettirilmektedir. Bakanlığımızca uygulanmakta olan desteklemeler sayesinde; ıslah çalışmalarına hız verilmesi, kayıt sisteminin geliştirilmesi, kaba yem açığının kapatılması, hayvan sağlığı hizmetlerinin yaygınlaştırılması, örgütlülük bilincinin yerleşmesi gibi temel problemlerin çözülmesi ve Avrupa Birliği normlarında çiftçimizin üretim yapması hedeflenmektedir. 20
Sığır Eti İthalatı SIĞIR ETİ İTHALATI Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Ülkemiz et piyasasında özellikle 2010 yılı içerisinde meydana gelen aşırı fiyat artışlarının önüne geçilebilmesi ve halkımızın beslenmesine katkı sağlanması ve besilik materyal ihtiyacının karşılanması amacıyla, piyasalara ithalat yoluyla müdahale edilmesi zorunlu hale gelmiş bu kapsamda kasaplık ve besilik canlı hayvan ile karkas et ithalatına izin verilmiştir. Yapılan ithalatlar, piyasalarda olumlu etkiye sebep olmuş ve perakende et fiyatlarında düşüş gerçekleşmiştir. Ülkemize ithal edilecek etler için, ihracatçı ülkede kesilecek hayvanların kesim öncesi ve sonrası resmi kontrolleri, ülkenin resmi görevli Veteriner Hekimleri tarafından yapılmaktadır. Ayrıca, bu kontrole ilaveten Bakanlığımızca görevlendirilen ve ihracatçı ülkeye gönderilen Veteriner Hekimler tarafından kesilecek mezbahanın kontrolü ve kesilecek hayvanların kesim öncesi, kesim sırasında muayeneleri yapılmaktadır. Söz konusu etler, veteriner hekimlerimizin gözetimi altında, örf ve adetlerimize uygun olarak hayvanların kesildiğinden emin olarak temin edilmektedir. Bakanlığımız tarafından hazırlanmış ve ihracatçı ülkelerdeki resmi veteriner hekimler tarafından et ithalatı için düzenlenecek olan Evcil Büyükbaş Hayvanların Taze, Soğutulmuş, Dondurulmuş Etleri (Karkas) için Veteriner Sağlık Sertifikası AB direktiflerine, ulusal mevzuatımıza ve Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı nın (OIE) tavsiyelerine uygun olarak hazırlanmış olup, bu sertifikada istenen kriterleri karşılayan taze soğutulmuş ve dondurulmuş etlerin ithalatına izin verilmektedir. Ayrıca söz konusu sağlık sertifikasında; ihracatçı ülke, AB mevzuatına uygun olarak kalıntı planlarının canlı hayvan ve bunların ürünlerini kapsayan garantileri karşıladığını, taze et ve gıda maddelerinde mikrobiyolojik kriterlere ilişkin ilgili gereklilikleri yerine getirdiğini, HACCP prensiplerinin uygulandığı tesislerden geldiğini, kesim öncesi ve sonrası yapılan denetimler sonucunda insan tüketimi için uygun bulunduğunu, kesimhanede, kesim öncesinde hayvanların 24 saat içinde sağlık muayenesinden geçirilmiş olduğunu resmi olarak taahhüt etmektedir. Hem ulusal hem de uluslararası mevzuatlar gereğince, BSE (Deli dana hastalığı) açısından gerekli kontrol tedbirlerinin alındığı Bakanlığımızın belirlediği şartlar altında, ihmal edilebilir ve kontrol edilebilir BSE risk kategorisinde yer alan ülkelerden ithalata izin verilmek- 21 ARALIK 2011
tedir. Ülkemize ithal edilecek etlerin elde edildiği bütün hayvanların 30 aylığın altında olması şartı bulunmaktadır. Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı nın (OIE) ve AB nin mevzuatlarına göre, 30 aylığın altındaki hayvanlarda risk görülmediğinden BSE yönünden test edilme zorunluluğu bulunmamasına rağmen, ülkemize et ithalatında ilave önlem olarak, BSE hiç görülmemiş ülkeler hariç olmak üzere, etlerin elde edildiği bütün hayvanların karkasları, BSE yönünden test edilmekte ve BSE testi negatif olan etlerinin ithalatına izin verilmektedir. Ayrıca brusella ve tüberküloz ile diğer hastalıklara ilişkin olarak, gerek kesim öncesi gerekse kesim sonrası yapılması gerekli olan bütün kontrol ve denetimler ihracatçı ülkede AB kriterleri de sağlanarak yapılmakta ve AB kriterlerine göre insan tüketimi için uygun olan etlerin ülkemize ithalatına izin verilmektedir. Sığır etlerinin ithalatı gerçekleştirilirken, ülkemiz sınırlarında da resmi Veteriner hekimler tarafından sevkiyatla birlikte gelen veteriner sağlık sertifikası ve BSE test sonuçları kontrol edildikten sonra, ülkemiz mevzuatlarına göre gerekli sağlık kontrolleri ve muayeneleri yapılmakta ve sağlık kriterlerine göre uygun olan etlerin ülkemize girmesine izin verilmektedir. Besilik ve Kasaplık Hayvan (Sığır ve Koyun) İthalatı Bakanlığımız, canlı hayvan ve hayvansal ürünlerle ilgili bütün ithalat kararlarını üyesi olduğumuz Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı (OIE) standardlarına ve ulusal mevzuatımıza göre yürütmektedir. Bakanlığımızca alınan kararlar, Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı (OIE) uluslararası standardlarıyla birlikte bazı ilave önlemleri de içermektedir. Bu çerçevede kasaplık ve besilik hayvanlar için belirlenen şartlarını karşılayan veteriner sağlık sertifikaları hazırlanmıştır. Ayrıca teknik ve sağlık şartnameleri hazırlanarak ithalata ilişkin kurallar belirlenmiştir. Canlı hayvan ithalatında Bakanlığımızda görevli iki veteriner hekim gerekli sağlık ve teknik şartlarının kontrolünü yapmak üzere ihracatçı ülkede görevlendirilmekte olup, veteriner hekimler tarafından hayvanların muayene ve kontrolleri yapıldıktan sonra ülkemize sevk edilecek olanlar belirlenmektedir. Besilik sığırlara yurt dışında ve ülkemizde karantina uygulanmakta, ülkemizde karantina süresi içerisinde hastalıklar açısından testler yapıldıktan sonra hastalık taşımadığı belirlenen hayvanların fiili ithalat işlemleri tamamlanmaktadır. Besilik koyunlar için de ülkemizde karantina uygulamakta, yapılan kontroller sonucu hastalık taşımadığı belirlenen hayvanların fiili ithalat işlemleri tamamlanmaktadır. Kasaplık sığır ve koyunlarda hayvanlar ithalat sonrası doğrudan kesim için mezbahalara sevk edilmektedir. Kesilen kasaplık sığırlardan, BSE (deli dana) ve kalıntı analizleri (hormon, antibiyotik) yönünden testler yapıldıktan sonra uygun bulunanların tüketime sunulmasına müsaade edilmektedir. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı gıdanın her alanında olduğu gibi ülkemiz insan ve hayvan sağlığının korunmasına yönelik canlı hayvan ithalatında da alınabilecek en üst tedbirleri alarak ithalata izin vermektedir. 22
TSE Standardlar ve Büyükbaş Hayvancılığımız Ahmet ATICI TSE Ziraat ve Mamul Gıdalar İhtisas Grubu Başkanı Son 30 yılda büyükbaş hayvancılığımızda sürekli bir iniş-çıkış görülmüştür. Bunun çeşitli sebepleri olmakla birlikte ana nedeni uzun vadeli bir eylem planının sabırla uygulanmamış olmasıdır. Ülkemizde kişi başına düşen milli gelirin artması, refah düzeyinin yükselmesi ve artan nüfus gibi hususlar göz önünde bulundurulduğunda et tüketiminin artması kaçınılmazdır. Toplumdaki bilinç seviyesinin artması da hem alınacak et kalitesinin, hem de tüketim şeklinin değişmesinde önemli rol oynamaktadır. getirilmiştir. Bilindiği üzere hayvan kaçakçılığını önleyecek en önemli işlem künyeleme (küpeleme) işlemidir. Büyükbaş hayvancılık sektörünün genel olarak bilinçlendirilmesi, bu alanda yayımlanmış standardlardan daha iyi bir şekilde faydalanması ile mümkündür. Bu alanda yapılacak bir proje ile ziraat mühendislerinin ve veterinerlerin de katkısı sayesinde besicilik sektöründe çok büyük kazanımlar ortaya çıkabilir. Standard No Standard adı Standardlar, büyükbaş hayvancılıkta yetiştirme, bakım ve kesim gibi alanlardan, hayvanların ürünlerinden yararlanmaya kadar bir çok aşamada kuralları belirler ve önemli bir ihtiyacı karşılar. Aşağıda bazı örneklerini gördüğünüz standardlar büyükbaş hayvanların ırksal özelliklerini belirlediği gibi, onların yaşadıkları yerler, yemlerinin özellikleri, sütlerinin sağılmasında kullanılan cihazlar, kesim yerleri ve kuralları gibi birçok alandaki belirsizlikleri ortadan kaldırır. Büyükbaş hayvancılığı ilgilendiren tüm standardlar göz önünde bulundurulduğunda, toplam standard sayısı 150 yi geçmektedir. Bu alanda en son çıkan standard, hayvanların künyelenmesi hakkında olup yapılan güncellemelerle bu alandaki önemli bir ihtiyacı karşılayacaktır. Zira künyeler ve künyeleme işlemlerindeki tağşiş edilebilir noktalar tümüyle gözden geçirilmiş ve sektöründe görüşleri alınarak güncel hale TS 11620 TS 11621 TS 11628 TS 11723 TS 12119 TS 5061 TS 11745 TS 10053 TS 11865 TS 11866 TS 12669 TS 11105 TS 11106 TS 5398 TS 7808 TS 7899 TS 11303 TS 8464 TS 4798 Damızlık Hayvanlar-Simental Sığırı Damızlık Hayvanlar-Yerli Kara Sığır Hayvan Besleme-Terimler Tarifler Damızlık Hayvanlar-Doğu Anadolu Kırmızı Sığırı Damızlık Hayvanlar-Manda Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvanlar-Markalama Kuralları Damızlık Hayvanlar-Jersey Sığırı Hayvan Yemleri-Sığır Süt Yemi Damızlık Hayvanlar-Abeerden Angus Sığırı Damızlık Hayvanlar-Hereford Sığırı İşyerleri-Kasaplık Hayvanlar Kesim Yerleri (Mezbahalar)- Sınıflandırma-Genel Kurallar Damızlık Hayvanlar-Brown Swiss (Esmer) Sığır Damızlık Hayvanlar-Holstein Friz (Siyah-Beyaz-Alaca) Sığır Metal Izgaralar (Büyükbaş Hayvan Ahırlarında Kullanılan) Hayvan Künyeleri Kasaplık Canlı Hayvanlar Terim ve Tarifleri-Sığır Burun Halkası ve Pensi (Büyükbaş Hayvanlar İçin) Padanlar (Büyükbaş Hayvanlar İçin) Süt Sağım Makinaları 23 ARALIK 2011