İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM: MAHALLİ İDARELERİN ORTAYA ÇIKIŞI VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE... 1 I. MAHALLİ İDARELERİN ORTAYA ÇIKIŞI... 1 A. Tarihsel Süreç... 1 B. Gelişim Sürecinde Kent ve İşlevleri... 2 C. Feodalite ve Orta Çağ Kentleri... 5 Ç. Komün Yönetimleri ve Avrupa... 9 II. KAVRAMSAL ÇERÇEVE... 13 A. Mahalli İdareler... 13 B. Yerel Demokrasi... 18 C. Demokratik Mahalli İdareler... 22 Ç. Mahalli İdarelerin Demokratikleşmesi... 24 Ek 1 - Avrupa Kentsel Şartı... 36 Avrupa Kentsel Şartı İlkelerinin Özeti... 36 Avrupa Kentsel Şartı Ana Metni... 40 Avrupa Kentsel Şartı... 42 Avrupa Kentsel Şartı nın Tarihçesi... 42 Şartın Amacı, Felsefesi ve Yapısı... 43 Avrupa da Kent... 44 Kent Kavramı ve Gelişimi... 44 Kent ve Yakın Çevresi... 45 Yerel Demokrasi... 46 Kentsel Politikanın Oluşma Nedenleri... 46 Geleceğin Kenti... 46 Yönetimler Arası İş Birliği... 47 Yerleşimlerde Haklar... 47 İKİNCİ BÖLÜM: TÜRKİYE DE MAHALLİ İDARELERİN GELİŞİMİ VE TEMEL İLKELER... 75 I. TÜRKİYE DE MAHALLİ İDARELERİN KISA TARİHÇESİ... 75 İl Özel Yönetimi... 78 v
vi Mahalli İdareler II. ANAYASALARIMIZDA MAHALLİ İDARELERLE İLGİLİ DÜZENLEMELER... 78 III. MAHALLİ İDARELER YÖNÜNDEN GEÇERLİ OLAN İLKELER... 82 A. Merkezden Yönetim ve Yerinden Yönetim... 82 B. Yönetsel Denetleme (İdari Vesayet)... 87 C. Özerklik... 90 Ç. Demokratik Mahalli İdare Anlayışı... 100 D. Etkin Mahalli İdare Anlayışı... 100 E. Sosyal Adalet İlkesine Dayalı Mahalli İdare... 101 F. Tarafsız Mahalli İdare Anlayışı... 102 Ek 2-1961 ve 1982 Anayasalarında Mahalli İdareler... 111 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: MAHALLİ İDARELERDE GÖREV VE GELİR BÖLÜŞÜMÜ... 113 I. MAHALLİ İDARELERDE GÖREV BÖLÜŞÜMÜ... 113 A. Görev Bölüşümünün Tanımı ve Kapsamı... 113 B. Görev Bölüşümünü Gerekli Kılan Nedenler... 115 C. Görev Bölüşümünde Dikkate Alınan Kriterler... 117 Ç. Görev Bölüşümü ve Avrupa Mahalli İdareler Özerklik Şartı... 120 D. Türkiye de ve Bazı Gelişmiş Ülkelerde Görev Bölüşümü Uygulamaları... 123 II. MAHALLİ İDARELERDE GELİR BÖLÜŞÜMÜ... 127 A. Mahalli İdarelerin Ulusal Ekonomideki Yeri... 128 B. Vergi Türleri... 129 C. Vergi Adaleti... 129 Ç. Verginin Yerelleştirilmesi... 130 D. Yerel Vergi Sistemi... 131 E. Devlet İle Mahalli İdareler Arasında Yeniden Paylaşılan Gelirler... 132 F. Mahalli İdareler ve Devlet Arasında Vergi ve Transferler... 133 III. GELİŞMİŞ BAZI ÜLKELERDE GÖREV VE GELİR BÖLÜŞÜMÜ ANLAYIŞI... 135 A. Fransa... 135 B. Avusturya... 138 C. Belçika... 140 Ç. Almanya... 142 D. Norveç... 143 Ek 3 - Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı... 149 Ek 4 - Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye nin Çekinceleri... 156
İçindekiler vii Ek 5 - İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun... 157 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: BİR MAHALLİ İDARE BİRİMİ OLARAK İL ÖZEL İDARESİ... 165 I. GENEL OLARAK İL ÖZEL İDARESİ... 165 A. İl Özel İdaresinin Tarihsel Gelişimi... 165 B. İl Özel İdaresinin Görevleri... 167 C. İl Özel İdaresinin Yetkileri ve Ayrıcalıkları... 169 Ç. İl Özel İdaresinin Gelirleri... 169 D. İl Özel İdaresinin Giderleri... 170 E. İl Özel İdaresi Bütçesi... 171 II. İL ÖZEL İDARESİ TEŞKİLATI VE DENETİM... 172 A. İl Özel İdaresi Teşkilatı... 172 B. İl Özel İdaresinde Denetim... 173 III. İL ÖZEL İDARESİ ORGANLARI... 173 A. Vali... 174 B. İl Genel Meclisi... 175 C. İl Encümeni... 180 Ek 6-22/2/2005 Tarih ve 5302 Sayılı İl Özel İdareler Kanunu... 186 BEŞİNCİ BÖLÜM: BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ YÖNETİMİ... 213 I. METROPOLİTEN İDARERELER VE HIZLI KENTLEŞME... 213 A. Yasal Durum... 213 B. Metropoliten İdareler... 214 C. Hızlı Kentleşme ve Sonuçları... 216 II. TÜRKİYE DE BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ YÖNETİMİ... 225 A. Kısa Tarihçe... 225 B. Büyükşehir Belediyesinin Kuruluşu... 227 Ç. Büyükşehir Belediyesinin Organları... 233 D. Büyükşehir Belediyesinin Mali Yapısı... 236 E. Avrupa Konseyi ve Bölgesel Kuruluşlar... 238 F. Diğer Ülkelerdeki Gelişmeler... 240 Ek 7-06/03/2008 Tarih ve 5747 Sayılı Kanun... 266 Ek 8-06/03/2008 Tarih ve 5747 Sayılı Kanun... 275 Ek 9-10/7/2004 Tarih ve 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu... 278 Ek 10-6260 Sayılı On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun... 299
viii Mahalli İdareler Ek 11 - On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun... 321 ALTINCI BÖLÜM: BİR MAHALLİ İDARE BİRİMİ OLARAK BELEDİYE... 323 I. GENEL OLARAK BELEDİYE... 323 A. Belediyenin Tarihsel Gelişimi... 323 B. Belediyenin Kuruluşu ve Görevleri... 325 II. BELEDİYE ORGANLARI... 331 A. Belediye Meclisi... 331 B. Belediye Encümeni... 337 C. Belediye Başkanı... 339 D. Belediye Teşkilatı ve Personeli... 342 III. BELEDİYE BÜTÇESİ VE MALİ YAPI... 343 A. Belediye Bütçesi... 343 B. Belediyenin Gelirleri... 344 C. Belediyenin Giderleri... 355 Ek 10-3/7/2005 Tarih ve 5393 Sayılı Belediye Kanunu... 360 Ek 11 - Büyükşehir Belediyesi Kanunu, Belediye Kanunu, İl Özel İdaresi Kanunu ve Mahallî İdare Birlikleri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun... 400 YEDİNCİ BÖLÜM: BİR MAHALLİ İDARE BİRİMİ OLARAK KÖY... 403 I. GENEL OLARAK KÖY... 403 A. Köyün Tanımı... 404 B. Köy Organları... 405 II. KÖY PERSONELİ... 410 A. Köy İmamı... 410 B. Köy Katibi... 411 C. Köy Korucuları... 411 Ç. Köy Öğretmeni... 412 III. KÖYÜN KURULUŞU, GÖREVLERİ VE GÖÇ SORUNU... 413 A. Köy Yerleşiminin Kurulması ve Sınırları... 413 B. Köyün İsteğe Bağlı ve Zorunlu Görevleri... 414 C. Köyden Şehre Göç... 415 IV. KÖY BÜTÇESİ... 416 A. Köy Giderleri... 416 B. Köy Gelirleri... 416 Ek 12-1924 Tarihli ve 442 Sayılı Köy Kanunu... 422
İçindekiler ix SEKİZİNCİ BÖLÜM: MAHALLİ İDARELERİN ÇEŞİTLİ ALANLARDAKİ GÖREV, YETKİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ... 445 I. İSTİHDAM SORUNU VE MAHALLİ İDARELER... 445 A. Türkiye de Nüfus Artışı ve Personel Sorunları... 445 B. Merkezi İdarede Memur İstihdam Yetkisi... 447 C. Mahalli İdarelerde İstihdam Sorunu... 448 Ç. Belediyelerin Ekonomik ve Ticari Teşebbüsleri... 449 II. MAHALLİ İDARELERİN ÇEVRE İLE İLGİLİ GÖREV VE YETKİLERİ... 450 A. Çevre Konusunun Önemi... 450 B. Mahalli İdarelerin Yasal Sorumlulukları... 452 III. MAHALLİ İDARELERİN KÜLTÜREL ALANDAKİ GÖREVLERİ... 454 A. Kültür Sözcüğünün Anlamı... 454 B. Anayasadaki Yeri... 454 C. Kültür Bakanlığı... 455 Ç. Mahalli İdarelerinin Kültürel Alandaki Görevleri... 455 IV. MAHALLİ İDARELERİN ARSA POLİTİKASI... 458 A. Tanım ve Kapsam... 458 B. Mahalli İdarelerin Arsa Alanındaki Müdahaleleri... 459 C. Arsa Kullanım Yöntemleri... 462 V. MAHALLİ İDARELER VE HABERLEŞME POLİTİKASI... 465 A. Haberleşme İlkeleri... 465 B. Haberleşmenin Kapsamı... 466 C. Kablolu Yerel Televizyonlar... 468 Ç. Korsan İstasyonlar... 469 VI. MAHALLİ İDARELER BİRLİKLERİ... 471 VII. MAHALLİ İDARELER VE AVRUPA BİRLİĞİ... 472 A. AB nin Mahalli İdarelere Bakışı... 472 B. Tek Pazar ve Mahalli İdareler... 473 Ek 13-26/5/2005 ve 5355 Sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu... 480 DOKUZUNCU BÖLÜM: MAHALLİ İDARELERİN PERSONELİ, NORM KADRO UYGULAMASI VE DENETİM... 493 I. MAHALLİ İDARELERİN PERSONELİ... 493 A. Mahalli İdareler Personelinin Görevleri ve Hakları... 493 B. Mahalli İdareler Memurları Tip Statüsü Çalışmaları... 495 C. İşe Alma Sistemleri... 497 Ç. Mahalli İdareler Personel Politikasının Unsurları... 499
x Mahalli İdareler D. Personel Politikasının Koordinasyonu... 502 E. Mahalli İdareler Personelinin Eğitimi... 503 II. BELEDİYELERDE NORM KADRO UYGULAMALARI... 529 A. Tanım ve Kavramsal Çerçeve... 529 B. Belediyelerde Norm Kadro Çalışmalarında Uyulacak Esaslar ve Mevzuat... 530 C. Norm kadro Çalışmasının Aşamaları... 535 Ç. Değerlendirme... 536 III. MAHALLİ İDARELERİN DENETİMİ... 538 A. Denetim ve Etkinlik... 538 B. Mahalli İdareleri Denetleyen Kuruluşlar... 547 Ek 14 - Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik ve Yapılan Değişiklikler... 567 ONUNCU BÖLÜM: İLLER BANKASI... 581 I. İLLER BANKASININ TARİHÇESİ... 581 II. İLLER BANKASININ SERMAYESİ... 582 III. İLLER BANKASININ AMACI VE FAALİYETLERİ... 584 IV. İLLER BANKASININ ORGANLARI VE YÖNETİMİ... 584 V. İLLER BANKASININ BELEDİYELERLE OLAN İLİŞKİLERİ VE YARDIMLARI... 586 Ek 15 - İller Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun... 589 KAYNAKÇA... 601