CONSEIL DE L'EUROPE AVRUPA KONSEYĐ AVRUPA ĐNSAN HAKLARI MAHKEMESĐ AYAZ VE DĐĞERLERĐ - TÜRKĐYE DAVASI (Başvuru no:11804/02) KARARIN ÖZET ÇEVĐRĐSĐ STRAZBURG 22 HAZĐRAN 2006 Đşbu karar Sözleşme nin 44 2. maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecek olup şekli bazı düzeltmelere tabi tutulabilir. 1 T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2006. Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.
Türkiye Cumhuriyeti aleyhine açılan 11804/02 başvuru no lu davanın nedeni, Türk vatandaşı Cevdet Ayaz, Necat Özbey, Ramazan Şahin, Ziya Uçar, Harun Uçar, Mahir Korkmaz, Nuri Temel, Şeref Yalçın, Nadir Yıldız, Salih Özkan, Şenay Yıldız, Filiz Artuk ve Enver Gündüz ün (Başvuranlar) Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi ne (AĐHM) 15 Ağustos 2001 tarihinde, Avrupa Đnsan Hakları ve Temel Özgürlükleri Sözleşmesi nin (AĐHS) 34. maddesi uyarınca yapmış oldukları başvurudur. Başvuranlar, AĐHM önünde Diyarbakır Barosu avukatlarından M.S. Tanrıkulu tarafından temsil edilmektedirler. OLAYLAR Başvuranlar Cevdet Ayaz, Necat Özbey, Ramazan Şahin, Ziya Uçar, Harun Uçar, Mahir Korkmaz, Nuri Temel, Şeref Yalçın, Nadir Yıldız, Salih Özkan, Şenay Yıldız ve Filiz Artuk sırasıyla 1973, 1972, 1973, 1968, 1964, 1978, 1968, 1949, 1978, 1968, 1973 ve 1970 doğumlu olup, Muş, Diyarbakır, Ergani, Kulp, Yaylak, Çınar, Mardin, Yeniköy, Mardin, Bismil, Muş, Şırnak ve Diyarbakır da ikamet etmektedirler. Cevdet Ayaz, Muş Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şubesi polisleri tarafından 9 Nisan 2001 tarihinde yürütülen operasyon çerçevesinde yakalanarak gözaltına alınmıştır. Aynı gün Necat Özbey, Ramazan Şahin, Ziya Uçar, Harun Uçar ve Mahir Korkmaz Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şubesi polisleri tarafından yakalanarak gözaltına alınmışlardır. Nuri Temel, 11 Nisan 2001 tarihinde, Mardin Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şubesi tarafından yakalanarak gözaltına alınmıştır. Şeref Yalçın ve Nadir Yıldız, 12 Nisan 2001 tarihinde Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şubesi tarafından yakalanarak gözaltına alınmışlardır. Salih Özkan, 13 Nisan 2001 tarihinde, Erzincan Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şubesi tarafından yakalanarak gözaltına alınmıştır. Aynı gün Şenay Yıldız ve Filiz Artuk, Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şubesi tarafından yakalanarak gözaltına alınmışlardır. Başvuranlar, yasadışı örgüt PSK-KDP ye (Kürdistan Devrimci Partisi) mensup olmakla suçlanmışlardır. Emniyet Müdürlükleri nin talebi üzerine Ziya Uçar, Harun Uçar, Ramazan Şahin, Mahir Korkmaz, Necat Özbey ve Cevdet Ayaz ın gözaltı süreleri altı gün uzatılmıştır. Diğer başvuranların gözaltı süreleri iki gün uzatılmıştır. Silopi Emniyet Müdürlüğü polisleri, 17 Nisan 2001 tarihinde başvuranların ifadelerini almışlardır. Başvuranlar, 18 Nisan 2001 tarihinde Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından dinlendikten sonra Diyarbakır Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) yedek hakimi tarafından dinlenmişlerdir. 2
Aynı gün DGM, Cevdet Ayaz, Mahir Korkmaz, Ramazan Şahin, Ziya Uçar ve Necat Özbey in tutuklu yargılanmasına karar vermiştir. DGM Harun Uçar, Nuri Temel, Şeref Yalçın, Salih Özkan, Şenay Yıldız, Filiz Artuk ve Nadir Yıldız ın serbest bırakılmasına karar vermiştir. HUKUK AÇISINDAN I. AĐHS NĐN 5 3 VE 4 MADDESĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI HAKKINDA Başvuranlar, AĐHS nin 5 3 ve 4 maddesinin güvence altına aldığı haklarının ihlal edildiğinden şikayetçi olmaktadırlar. A. Kabuledilebilirlik Hakkında Hükümet, AĐHM yi iç hukuk yollarının tüketilmediği gerekçesiyle başvuruyu reddetmeye davet etmektedir. Hükümet, başvuranların, gözaltı süresine ve gözaltına alınmalarının yasal olup olmadığına itiraz etmek amacıyla yetkili ulusal mahkemelere hiçbir zaman başvurmadıklarını savunmaktadır. Başvuranlar, dava konusu tedbirlerin o dönemde yürürlükte olan mevzuata uygun olarak alındığından dolayı, her türlü hukuki girişimin başarısızlıkla sonuçlanacağını savunmaktadırlar. AĐHM, buna benzer itirazı Öcalan-Türkiye kararında reddettiğini hatırlatmaktadır. AĐHM, daha önceden verdiği karara aykırı bir karar vermek için hiçbir gerekçe görmemekte ve dolayısıyla Hükümet in itirazını reddetmektedir. AĐHM, içtihadından çıkan kriterler ışığında ve elinde bulunan unsurları gözönüne alarak, başvurunun geri kalan kısmının esastan incelenmesi gerektiğine kanaat getirmektedir. Sonuç itibariyle AĐHM, başvurunun hiçbir kabuledilemezlik gerekçesiyle ters düşmediği tespitinde bulunmaktadır. B. Esas Hakkında 1. 5 3 maddesine göre yapılan şikayet Başvuranlar gözaltı süresinin uzunluğundan şikayetçi olmaktadırlar. Hükümet, o dönemde yürürlükte olan mevzuatın öngördüğü süre sınırını aşmadan kanunlara uygun olarak başvuranların gözaltına alındıklarını vurgulamaktadır. AĐHM, Cevdet Ayaz, Ziya Uçar, Ramazan Şahin, Harun Uçar, Mahir Korkmaz ve Necat Özbey in gözaltı süresinin dokuz gün, Nuri Temel in yedi gün, Şeref Yalçın ve Nadir Yıldız ın altı gün ve Salih Özkan, Şenay Yıldız ve Filiz Arturk un 1 beş gün olduğunu belirtmektedir. AĐHM, Brogan ve diğerleri-birleşik Krallık (29 Kasım 1988 tarihli karar) kararında, adli müdahale olmaksızın dört gün altı saatlik gözaltı süresinin, teröre karşı toplumu koruma 1 Ç.N.: Adıgeçen başvuranın ismi dosyada Filiz Artuk olarak geçmektedir. 3
maksadı taşısa da, 5 3 maddesinde belirlenen kesin zaman sınırlarını aştığına karar verdiğini hatırlatmaktadır. AĐHM, hakim önüne çıkarılmadan başvuranların bu kadar uzun süre tutulu bulundurulmalarının gerekli olduğunu kabul edemez. Dolayısıyla AĐHS nin 5 3 maddesi ihlal edilmiştir. 2. 5 4 maddesine göre yapılan şikayet Başvuranlar, gözaltı sürelerine itiraz edebilecekleri etkili başvuru yolunun bulunmamasından şikayetçi olmaktadırlar. AĐHM, daha önce bu davanınkine benzer soruları gündeme getiren başka davalar da incelemiş ve 5 4 maddesinin ihlal edildiği sonucuna varmıştır (Bkz. diğerleri arasında Öcalan ve Sakık ve diğerleri kararları). AĐHM, mevcut davayı incelemiş ve Hükümet in davayı farklı şekilde sonuçlandıracak hiçbir tespit ve delil sunmadığına kanaat getirmektedir. AĐHM, içtihadın bulunmamasının, uygulamada sözüedilen başvurunun halihazırdaki belirsizliğini ortaya koyduğunu tespit etmektedir. Sonuç olarak AĐHS nin 5 4 maddesi ihlal edilmiştir. II. AĐHS NĐN 41. MADDESĐNĐN UYGULANMASI HAKKINDA A. Tazminat Başvuranların her biri, uğradığı manevi zarar adı altında 15.000 Euro talep etmektedir. Hükümet, abartılı bulduğu bu iddialara itiraz etmektedir. AĐHM, başvuranların ihlal sonucunun yeterince telafi edemediği manevi zarara uğradıklarını kabul etmektedir. Dolayısıyla AĐHM, hakkaniyete ve içtihadına uygun olarak; - başvuranlar Cevdet Ayaz, Ziya Uçar, Ramazan Şahin, Harun Uçar, Mahir Korkmaz ve Necat Özbey in her birine 2.500 Euro; - Nuri Temel e 1.500 Euro; - başvuranlar Şeref Yalçın ve Nadir Yıldız ın her birine 1.000 Euro; - başvuranlar Salih Özkan, Şenay Yıldız ve Filiz Arturk un her birine 500 Euro olmak üzere toplam 20.000 Euro nun başvuranlara ödenmesine karar vermiştir. B. Masraf ve Harcamalar Başvuranlar, mahkeme ve avukat masrafları için 7.680 Euro istemektedirler. Bunun için başvuranlar ücret makbuzları sunmaktadırlar. Hükümet iddiaları abartılı bulmaktadır. 4
AĐHM içtihadına göre, bir başvurana masraf ve harcamalar ancak, gerçekliği, gerekliliği ve makul oranda oldukları ortaya konulduğu sürece ödenir. Bu davada AĐHM, elinde bulunan unsurları ve yukarıda belirtilen kriterleri gözönüne alarak AĐHM önündeki yargılama için 3.000 Euro nun başvuranlara ortaklaşa ödenmesinin makul olduğuna kanaat getirmektedir. C. Gecikme Faizi AĐHM, Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi kolaylıklarına uyguladığı faiz oranına 3 puanlık bir artışın ekleneceğini belirtmektedir. BU GEREKÇELERE DAYALI OLARAK, AĐHM OYBĐRLĐĞĐYLE, 1. Başvurunun geri kalan kısmının kabuledilebilir olduğuna; 2. AĐHS nin 5 3 ve 4 maddesinin ihlal edildiğine; 3. a) AĐHS nin 44 2 maddesi uyarınca, kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden Yeni Türk Lirası na çevrilmek üzere Savunmacı Hükümet in; i. manevi tazminat için - başvuranlar Cevdet Ayaz, Ziya Uçar, Ramazan Şahin, Harun Uçar, Mahir Korkmaz ve Necat Özbey in her birine 2.500 (iki bin beş yüz) Euro; - Nuri Temel e 1.500 (bin beş yüz) Euro; - başvuranlar Şeref Yalçın ve Nadir Yıldız ın her birine 1.000 (bin) Euro; - başvuranlar Salih Özkan, Şenay Yıldız ve Filiz Arturk un her birine 500 Euro; ii. masraf ve harcamalar için başvuranlara ortaklaşa 3.000 (üç bin) Euro; iii. miktara yansıtılabilecek her türlü vergiden muaf tutularak ödemesine, b) Sözkonusu sürenin bittiği tarihten itibaren ödemenin yapılmasına kadar, Hükümet in, Avrupa Merkez Bankası nın o dönem için geçerli olan faiz oranının üç puan fazlasına eşit oranda faiz uygulanmasına; 4. Adil tazmine ilişkin diğer taleplerin reddine; KARAR VERMĐŞTĐR. Đşbu karar Fransızca olarak hazırlanmış ve AĐHM Đçtüzüğü nün 77 2 ve 3 maddesine uygun olarak 22 Haziran 2006 tarihinde yazılı olarak tebliğ edilmiştir. 5