CON S EI L D E KONSEYĐ

Transkript

1 CON S EI L D E L'EUROPE AVRUPA KONSEYĐ AVRUPA ĐNSAN HAKLARI MAHKEMESĐ ÜÇÜNCÜ DAĐRE ERÜKÇÜ - TÜRKĐYE DAVASI (Başvuru no: 4211/02) KARARIN ÖZET ÇEVĐRĐSĐ STRAZBURG 13 Kasım 2008 Đşbu karar Sözleşme nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecek olup şekli bazı düzeltmelere tabi tutulabilir. T.C. Dışişleri Bakanlığı, Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir. 1

2 USUL T.C. vatandaşı Özkan Erükçü (başvuran) tarafından Türkiye Cumhuriyeti aleyhine, 20 Ağustos 2001 tarihinde, Đnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına ilişkin Sözleşme nin (Avrupa Đnsan Hakları Sözleşmesi - AĐHS) 34. maddesi uyarınca yapılan 4211/02 numaralı başvuru sonucu bu dava görülmektedir. Başvuran Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi (AĐHM) önünde Đstanbul barosu avukatlarından A. Güler tarafından temsil edilmektedir. OLAYLAR I. DAVANIN KOŞULLARI Başvuran 1970 doğumlu olup Đstanbul da ikamet etmektedir. Başvuran askerlik hizmeti işlemlerini başlatmak üzere 3 Mayıs 1994 tarihinde Maltepe Askerlik Şubesi ne (Şube) müracaat etmiştir. Talebi üzerine şube sağlık kontrolü için Gümüşsuyu Askeri Hastanesi ne yönlendirmiştir. Başvuran ise GATA Haydarpaşa Askeri Hastanesi ne giderek O.A. adlı bir astsubayın hazırladığı çürük raporunu almıştır. Bu çürük raporunu vermesi üzerine başvuran askerlik hizmetinden muaf tutulmuştur. Belirtilmeyen bir tarihte, askeri yetkililer başvuranın verdiği raporun sahte olduğunu anlamış ve adı geçeni asker kaçağı listesine almışlardır. Başvuran 17 Nisan 2000 tarihinde yakalanarak gözaltına alınmıştır. Genelkurmay Başkanlığı Askeri Mahkeme Savcısı (Askeri Mahkeme) 21 Nisan 2000 tarihli bir iddianame ile Askeri Ceza Kanunu nun 81/1 maddesine dayalı olarak başvuranı askerlik hizmetinden kaçmak amacıyla sahte evrak kullanmak suçu ile itham etmiştir. O.A. da suç ortağı olduğu gerekçesiyle gözaltına alınmıştır. 15 Mayıs 2000 tarihinde yapılan ilk duruşmada başvuran kendisine rapor düzenleyen O.A. nın maksadını hemen anlayamadığını ifade ederek yapılan suçlamaları reddetmiştir. Başvuran hiçbir zaman askerlik şubesine böyle bir raporu vermediğini ileri sürmüştür. Bahse konu olaylara dayanarak müvekkilinin kandırıldığını iddia eden başvuranın avukatı Askeri Ceza Kanunu nun 81/2 maddesinin ikinci bendi uyarınca «daha az» bir cezaya çarptırılmasını talep etmiştir. Avukat ihtilaf konusu suçun TCK nın 356. maddesinde yer alan «resmi makamlara sahte evrak vermek» kapsamına girdiğini, bunun ise askeri mahkemenin yetki alanına girmediğini öne sürmüştür. Avukat ayrıca Ö. Erükçü nün serbest bırakılmasını talep etmiştir. Yine aynı gün 15 Mayıs 2000 de askeri mahkeme bilirkişi görüşüne başvurmuş, bilirkişi askerliğe elverişsiz raporunun tek başına bir kişiyi askerlik hizmetinden muaf tutmaya yetmeyeceğini, rapor sonuçlarının yetkili tam teşekküllü bir hastane tarafından doğrulanması gerektiğini ifade etmiştir. Başvuran bunun üzerine aynı gün serbest bırakılmıştır. Askeri Mahkeme 6 Ekim 2000 tarihinde Askeri Ceza Kanunu nun 81/1 maddesi uyarınca başvuranı on ay ağır hapis cezasına çarptırmıştır. 21 Aralık 2000 tarihinde 4616 sayılı Kanun yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun Nisan 1999 tarihine kadar işlenen suçlardan dolayı açılan ceza davalarının ertelenmesini öngörmekteydi. 2

3 Kanun un 5 a) bendi uyarınca diğerlerinin yanı sıra Askeri Ceza Kanunu nun 81. maddesi alanına giren suçlar da muafiyet kapsamında yer almaktaydı. Askeri Mahkeme nin bu hükmü başvurana 4 Nisan 2001 tarihinde tebliğ edilmiştir. Başvuran özellikle O.A. nın duruşmaya katılmadığı gerekçesiyle kararı temyize götürmüştür. Başvuran ayrıca 4459 sayılı Kanun dan yararlanma talebini belirtmiş ve 81. maddenin 4616 sayılı Kanun un uygulama alanında yer almamasının eşitlik ilkesine aykırı olduğunu iddia etmiştir. Askeri Yargıtay 16 Haziran 2001 tarihli nihai kararı ile temyiz edilen kararı onamış ve 4616 sayılı Kanun un Anayasa ya aykırı olduğu itirazını reddetmiştir. HUKUK I. AĐHS NĐN 6/1 MADDESĐ NĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI HAKKINDA Başvuran sivil bir kişi olarak yalnızca askeri hakimlerden oluşan bir mahkeme tarafından yargılanmasının bağımsızlık ve tarafsızlık ilkesi ile bağdaşmadığından, askeri mahkemedeki ceza davasının hakkaniyete uygun gerçekleşmediğinden şikayetçi olmaktadır. Başvuran bu bağlamda AĐHS nin 6/1 maddesine atıfta bulunmaktadır. Hükümet bu iddiaya karşı çıkmaktadır. AĐHS nin 35. maddesinin 3. paragrafı çerçevesinde şikayetlerin dayanaktan yoksun olmadığını kaydeden AĐHM, ayrıca başka açılardan bakıldığında da kabuledilemezlik unsuru bulunmadığını tespit eder. Şikayetler kabuledilebilir niteliktedir. A. Askeri Mahkemenin bağımsızlığı ve tarafsızlığı hakkında AĐHM bu başvurudakine benzer şikayetleri ortaya koyan başvuruları daha önce de incelediğini ve AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiği sonucuna vardığını hatırlatır (Bkz. Ergin (no:6); Onaran-Türkiye kararı no: 65344/01, 5 Haziran 2007; Düzgören-Türkiye no: 56827/00 9 Kasım 2006; Özel vd.-türkiye kararı no: 37626/02, 31 Ocak 2008). AĐHM, Hükümetin mevcut davada farklı bir sonuca ulaşmasını sağlayacak ikna edici hiçbir tespit ve delil sunmadığını kaydetmektedir. Bunun yanı sıra sivil kişi olarak orduya sadakat göstermek zorunluluğu olmayan başvuranın yalnızca askeri hakimlerden oluşan bir mahkemede askerlik hizmetinin yerine getirilmemesine ilişkin görülen davada ordu mensubu hakimler tarafından yargılanmaktan endişe duymasının anlaşılabilir olduğu tespitinde bulunmaktadır. Başvuran hakkında açılan davada askeri mahkemenin kararını dava konusunun özüne yabancı gerekçelere dayandırmasından endişe duyabilir. Bu nedenle başvuranın bu yargı makamının tarafsız ve bağımsız olmadığı yönündeki şüpheleri objektif olarak doğrulanmaktadır (sözü edilen Ergin (no: 6) kararı, ve sözü edilen Özel vd. kararı). AĐHM bu nedenle AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiği sonucuna varmaktadır. B. Ceza davasının adilliği hakkında Başvuran hapis cezasına çarptırılması ile sonuçlanan ceza davasının adil olmadığını öne sürmekte, bu bağlamda askeri mahkemenin en önemli tanığın duruşmaya katılmasını reddettiğinden ve temyize gittiği Askeri Yargıtay ın kararından haberdar olamadığından yakınmaktadır. AĐHM, benzer kararlarda verdiği hükümleri hatırlatarak bağımsızlıktan ve tarafsızlıktan 3

4 yoksun bir mahkemenin her halükarda kendi yargısına tabi kişilere adil bir yargılama sunamayacağı kanısına varmaktadır. Başvuranın bağımsız ve tarafsız bir mahkemede yargılanma hakkının ihlalinin tespiti ışığında AĐHM, bu şikayetin incelenmesini gerekli görmemektedir (Bkz. diğerleri arasında, Çıraklar- Türkiye, 28 Ekim 1998). II. DĐĞER ĐDDĐALAR HAKKINDA Başvuran resen yapılan bilirkişi incelemesi sonuçlarını dikkate almaksızın Askeri Ceza Kanunu nun 81. maddesinde yer alan suç kapsamında mahkum edilmesi nedeniyle AĐHS nin 7. maddesinin ihlal edildiğini ileri sürmektedir. Başvuran ayrıca herhangi bir AĐHS hükmüne atıfta bulunmadan Askeri Ceza Kanunu nun 81. maddesinin 4616 sayılı Kanun un uygulama kapsamından çıkarılmasının kanun önünde eşitlik ilkesine aykırı olduğunu iddia etmektedir. Başvuran son olarak 4459 sayılı Kanun dan yararlanan kişilerin her türlü adli kovuşturmadan muaf olacağı hükmünün açıkça yer almasına rağmen mahkum edildiğinden yakınmaktadır. AĐHM, AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiği tespiti ışığında, mevcut başvuruda yer alan temel hukuki sorunu incelediğine itibar etmektedir. Dava olaylarının bütünü ve tarafların argümanları dikkate alındığında, AĐHM yapılan bu şikayetleri ayrıca incelemeyi gerekli görmemektedir. III. AĐHS NĐN 41. MADDESĐ NĐN UYGULANMASI A. Tazminat Başvuran Euro maddi tazminat, Euro manevi tazminat talep etmektedir. Hükümet bu miktarlara karşı çıkmaktadır. AĐHM öne sürülen maddi zarar ile ilgili olarak sözkonusu dava AĐHS nin 6/1 maddesinin gereklerine uygun olarak gerçekleştirilseydi sonucunun ne olacağı konusunda spekülasyonda bulunamayacağını ifade etmektedir. O halde başvurana bu yönde bir tazminat ödenmesine gerek görmemektedir (Bkz. Findlay-Birleşik Krallık kararı, 25 Şubat 1997, Kartal ve Kızıldağ-Türkiye kararı no: 59641/00, 8 Nisan 2008). Manevi zarara gelince, AĐHM mevcut dava koşullarında ihlal tespitinin tek başına başvuran açısından adil bir tatmin oluşturacağı kanısındadır. AĐHM ayrıca, bu başvurudaki gibi özel bir durumda, bağımsızlık ve tarafsızlık koşullarını yerine getirmeyen bir mahkeme tarafından mahkumiyet kararı alındığında, ilgilinin talebi doğrultusunda yeni bir sürecin ya da yargılamanın başlatılmasının ilke olarak tespit edilen ihlalin giderilmesi bakımından uygun bir yöntemi oluşturduğu görüşündedir (Bkz. sözü edilen Kartal ve Kızıldağ kararı; Özel vd. kararı ve Ergin kararı). B. Yargılama masraf ve giderleri Başvuran AĐHM önünde yapmış olduğu yargılama giderleri için Euro talep etmektedir. Başvuran bu yönde avukatı ile imzaladığı ve temsil ve tercüme masraflarını kapsayan Euro tutarındaki sözleşmeyi sunmaktadır. Başvuran başka herhangi bir kanıtlayıcı belge sunmamıştır. Hükümet bu miktarlara karşı çıkmaktadır. 4

5 AĐHM nin yerleşik içtihadına göre bir başvuran gerçekliğini, gerekliğini kanıtladığı makul miktarlardaki yargı giderlerini elde edebilir. AĐHM sunulan belgeler ve sözü edilen kıstaslar ışığında AĐHM önünde yapmış olduğu yargılama giderleri için başvurana Euro ödenmesine karar verir. C. Gecikme Faizi AĐHM, Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi kolaylıklarına uyguladığı faiz oranına üç puanlık bir artışın ekleneceğini belirtmektedir. BU GEREKÇELERE DAYALI OLARAK, MAHKEME, 1. Oybirliğiyle, AĐHS nin 6/1 maddesi hakkındaki şikayetlerin kabuledilebilir olduğuna; 2. Oybirliğiyle, askeri mahkemenin bağımsızlıktan ve tarafsızlıktan yoksun olması nedeniyle AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğine; 3. Oybirliğiyle, kalan diğer şikayetlerin ayrıca incelenmesine gerek olmadığına; 4. 2 ye karşı 5 oy ile, ihlal tespitinin kendisinin başvuranın uğradığı manevi zararı gidermesi bakımından adil bir tatmini oluşturduğuna; 5. Oybirliğiyle, a) AĐHS nin 44 / 2 maddesi gereğince kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, miktara yansıtılabilecek her türlü vergi ve masraflarla birlikte, ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden YTL. ye çevrilmek üzere Savunmacı Hükümet tarafından başvurana yargılama giderleri olarak (bin) Euro ödenmesine; b) sözkonusu sürenin bittiği tarihten itibaren ödemenin yapıldığı tarihe kadar Hükümet tarafından, Avrupa Merkez Bankası nın o dönem için geçerli olan faiz oranının üç puan fazlasına eşit oranda faiz uygulanmasına; 6. 2 ye karşı 5 oy ile, adil tatmine ilişkin diğer taleplerin reddine; KARAR VERMĐŞTĐR. Đşbu karar Fransızca olarak hazırlanmış ve AĐHM nin iç tüzüğünün 77. maddesinin 2. ve 3. paragraflarına uygun olarak 13 Kasım 2008 tarihinde yazılı olarak bildirilmiştir. Mevcut karar ekinde AĐHS nin 45/2 ve Đçtüzüğün 74/2 maddesi uyarınca yargıçlar I. Ziemele ve A. Power ın karşı oy görüşü yer almaktadır. 5

6 6