ÖABT SOSYAL KPSS 2016 Pegem Akademi Sınav Komisyonu; 2015 KPSS ye Pegem Yayınları ile hazırlanan adayların, 40'ın üzerinde soruyu kolaylıkla çözebildiğini açıkladı. BİLGİLER COĞRAFYA SORU BANKASI Eğitimde 29. yıl
Komisyon ÖABT SOSYAL BİLGİLER 2. KİTAP COĞRAFYA SORU BANKASI ISBN 978-605-318-060-9 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2015, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 3. Baskı: 2015, Ankara Proje-Yayın: Neslihan Gürsoy Türkçe Redaksiyon: Şafak Tangıç Dizgi-Grafik Tasarım: Kezban Öztürk Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Korza Yay. Basım San. Tic. A.Ş. Yenice Mah. No: 3 Esenboğa-Ankara 0312 342 22 08 Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 30233 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
Sevgili Öğretmen Adayları, Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) ÖABT Sosyal Bilgiler Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Coğrafya) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. ÖABT Sosyal Bilgiler 2. Kitap Coğrafya Tamamı Çözümlü Soru Bankası yayınımızda 44 testten oluşan 896 soru yer almaktadır. Kitap, çıkmış ve çıkması olası soruların titizlikle incelenmesiyle ÖSYM formatına uygun sorular ve çözümleriyle bilgilerin açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilerek hazırlanmıştır. * Özgün, * Güncel, * * Öğrenme ve öğretme tekniklerine uygun, Zaman kazandırıcı çözüm teknikleri içeren yapısıyla sınava hazırlanmada öncü bir kitap olma amacıyla da hizmetinize sunulmuştur. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi pegem@pegem.net adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...
İçindekiler COĞRAFYA TARİHİ VE FELSEFESİ Coğrafya Tarihi...3 Coğrafyanın Konusu ve Felsefesi...7 Karma Test...12 FİZİKİ COĞRAFYA Evren Dünya nın Şekli ve Hareketleri...19 Kartografya - Projeksiyonlar - Harita Türleri...25 Yerin Yapısı - Jeolojik Zamanlar - Taşlar...30 Yer Kabuğu Hareketleri ve İç Kuvvetler...35 Dış Etken ve Süreçler - Çözülme - Kütle Hareketleri...40 Flüviyal Topoğrafya...45 Kıyı Topoğrafyası...51 Karst Topoğrafyası...56 Kurak ve Yarı Kurak Topoğrafya...61 Buzul ve Buzul Çevresi Topoğrafya...67 Volkan Topoğrafya...72 İklime Giriş - Atmosfer...77 Sıcaklık - Hava Basıncı - Rüzgâr - Nem - Yağış...82 Büyük İklim Tipleri...92
vi Hava Kütleri - Hava Tipleri...97 Küresel İklim Değişikliği...102 Hidrografya...108 Toprak Oluşumu - Dağılışı - Toprak Sınıflandırmaları...113 Bitki Coğrafyası...118 BEŞERÎ VE EKONOMİK COĞRAFYA Nüfus Coğrafyası Nüfusun Tarihçesi ve Dağılışı...125 Nüfus Yapısı ve Kavramlar...130 Yerleşme Coğrafyası Yerleşmenin Tarihçesi...135 Yerleşmenin Dağılışı...140 Kırsal ve Kentsel Yerleşmeler...145 Ekonomik Coğrafya Tarım...150 Madenler ve Enerji Kaynakları...155 Sanayi, Ulaşım, Turizm, Ticaret...160
vii SİYASİ COĞRAFYA Siyasi Coğrafyaya Giriş...167 Dünyada Başlıca Örgütler...172 Önemli Kanallar - Boğazlar ve Ülkeler...177 İNSAN - ÇEVRE ARASINDA KARŞILIKLI ETKİLEŞİM İnsanın Doğaya Müdahaleleri...185 Türkiye ve Dünya Koruma Alanları ve Özellikleri...190 TÜRKİYE COĞRAFYASI Türkiye nin Konumu ve Sonuçları...197 Türkiye nin Yerşekilleri...202 Türkiye nin İklimi...207 Türkiye de Su, Toprak ve Bitki...213 Türkiye de Nüfus ve Yerleşme...218 Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası...223 Türkiye de Tarım...228 Türkiye de Madenler, Enerji Kaynakları, Sanayi...233 Türkiye de Ulaşım - Turizm - Ticaret...238 Deneme...243 Cevap Anahtarı...253
COĞRAFYA TARİHİ VE FELSEFESİ
3 COĞRAFYANIN TARİHİ 1. Eski Çağ da yaşamış olan ve doğal zenginlikleri kısıtlı olan bölgelerde devlet kurmanın zor olduğunu belirten, diğer bir ifade ile çevreci determinist görüşe sahip olan filozof aşağıdakilerden hangisidir? A) Herodotos B) Strabon C) Batlamyus D) Aristo E) Biruni 4. Orta Çağ İslam Dünyası nın ünlü gezginlerinden birisidir ve en önemli eseri Kitap El-İbar (İbret Verici Kitap) dır. Bu kitapta Berberi topluluklarının İslam öncesindeki sosyal-ekonomik özellikleri hakkında bilgi vermektedir. Yukarıda sözü edilen Orta Çağ gezgini aşağıdakilerden hangisidir? A) İbni Batuta B) Biruni C) Katip Çelebi D) Evliya Çelebi E) İbni Haldun 2. Astronomi, matematik ve coğrafya alanlarına katkı yapmıştır. Daha çok astronomi çalışmalarıyla tanınmış büyük gök sistematiği adlı eseriyle bilinen ve zamanına kadar ulaşan astronomi bilgisinin sentezini yapmış ve bunları Mathematike Syntaxis (Matematik Sentezi) adlı yapıtında toplamıştır. 13 kitaptan oluşan bu eser günümüz Batı dünyasında Almagest adıyla tanınmaktadır. Hakkında bilgiler verilen bu filozof aşağıdakilerden hangisidir? A) Herodotos B) Batlamyus C) Strabon D) Posedion E) Eratosthenes 5. Coğrafi Keşifler; XV. yüzyıl ve XVI. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla başlattıkları ve yeni okyanusların ve kıtaların bulunmasıyla gerçekleşmiş olan keşiflerdir. Coğrafi keşiflere öncülük eden millet aşağıdakilerden hangisidir? A) İngilizler B) Portekizliler C) İtalyanlar D) Fransızlar E) Almanlar 3. XV. yüzyılda yaşamış önemli bir astronomi ve matematik bilgini olan; astronomi ve matematik alanında yazmış olduğu ve Otlukbeli Savaşı zaferinden sonra Fatih Sultan Mehmet e sunulduğu için Fethiye adı verilen astronomi kitabının yazarı kimdir? A) Uluğ Bey B) Katip Çelebi C) Evliya Çelebi D) İbni Haldun E) Ali Kuşçu 6. Coğrafi keşiflerin en önemli nedeni ekonomiktir ve Batılılar, doğuya giderek buralardaki zenginliklerden yararlanmak istemektedir. Doğuya doğru giden yolun en önemli noktalarından biri ise Ümit Burnu dur. Aşağıdaki gemicilerden hangisi Ümit Burnu nu ilk olarak keşfeden gemicidir? A) Bartelmi Diaz B) Macellan C) Vasko da Gama D) Kristof Colomb E) Americo Vespuci
4 7. Çevre ve insan arasındaki ilişkileri inceleyen bilim olarak beşeri coğrafya yı tanımlayan; beşeri incelemelerde insan ve çevrenin aynı oranda etkili olduğunu bu nedenle sadece birisine ağırlık vermenin doğru olmadığını savunan ve beşeri coğrafyanın kurucusu olarak sayılan bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? A) Frederich Ratzel B) Carl Ritter C) Alexander von Humboldt D) James Cook E) Paul Vidal Blache 10. Tüm kıtaların geçmişinde Pangea isimli tek bir kıta vardır ve Pangea nın parçalanarak dağılması sonucunda günümüzdeki kıtaların oluştuğunu tezini ileri süren yerbilimci aşağıdakilerden hangisidir? A) Alexander von Humboldt B) Alfred Wegener C) Bernhard Varenius D) Copernicus E) Johnnes Kepler 11. I. Herodot II. Thales 8. Aşağıda verilen yazar - eser eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir? Yazar Eser A) Eratosthenes Geographika B) Batlamyus Geographika Hypgesis C) Piri Reis Kitab-ül Bahriye D) Katip Çelebi Seyahatname E) Herodot Historie III. Aristo IV. İbni-Haldun V. Mackenzie Yukarıda verilen bilim adamlarından hangisi Eski Çağ coğrafyacılarından değildir? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) IV ve V E) I ve V 12. Mısır, Nil in hediyesidir. sözüyle neden-sonuç ilişkisi kurma özelliğine uyum sağlamıştır. 9. Önceleri tek bir ada olduğu düşünülen; ancak seyahati sonucunda Yeni Zelanda nın iki adadan oluştuğunu keşfeden ve Kuzey Adası ile Güney Adası arasındaki boğaza adı verilen denizci kimdir? A) Bartelmi Diaz B) Vasko da Gama C) Makro Polo D) Ferdinand Macellan E) James Cook Yukarıda anlatılan ilk çağ coğrafyacısı aşağıdakilerden hangisidir? A) Thales B) Herodot C) Aristo D) Strabon E) Batlamyus
5 13. Orta Çağın, islam dünyasına ait coğrafyacıları içerisinde aşağıdakilerden hangisi yer almaz? A) Mesudi B) İbni-Batuta C) İbni Haldun D) Burini E) Evliya Çelebi 16. Doğa insan davranışlarında sorumlu olan faktördür. İnsanın, doğanın kendine sunduğu kadar doğadan yararlanabildiğini savunan coğrafi akım aşağıdakilerden hangisidir? A) Determinizm B) Possiblizm C) Pozivitizm D) Modernizm E) Probabilizm 14. I. J.Ross Antartika ya ulaşmış. II. R.Scatt Güney kutbuna gitmiş. III. E. Hillary Evereste tırmanmış. IV. J. Cook Umit Burnuna ulaşmış. V. V. Gama Hindistan a ulaşmış. Yukarıda yeni ve yakın çağda yapılan keşifler ve kaşifler eşleştirilmiştir. Yapılan eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 17. Yeryüzündeki basınç kuşaklarını, bu kuşakların dağılışını, basıncın meydana geliş nedenlerini ve ortaya çıkardığı sonuçlarını inceleyen bir araştırmacı, fiziki coğrafyanın hangi bölümünde çalışmış olur? A) Jeomorfoloji B) Klimatoloji C) Hidrografya D) Zoocoğrafya E) Kartografya 15. Bu döneme ait önemli bilim adamları, A. Von Humbolt, Karl Ritter, Frederic Ratzel dir. Yukarıda anlatılan dönem, Coğrafya nın gelişim devrelerinden hangisi içinde yer alır? A) Ansiklopedik devre B) Klasik devre C) Bölgesel devre D) Çağdaş devre E) Gezi-gözlem devresi