[PS005][Doğal immünite] Bazı Yılan Ham Zehirlerinin LPS ile Ġndüklenen RAW 264.7 Makrofaj Hücrelerinde inos Ġnhibisyonu ve Enflamatuvar Hastalıklarda Kullanım Potansiyeli Üzerine Etkilerinin AraĢtırılması Ayşe Nalbantsoy 1, Mert Karış 2, Bayram Göçmen 2 1 Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Biyomühendislik Bölümü 35100, Bornova İzmir. 2 Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Zooloji ABD, 35100, Bornova İzmir, Türkiye. Amaç: Yılan zehri yüz yıllardır halk arasında birçok patofizyolojik rahatsızlığın tedavisinde kullanılan, içerdiği çeşitli aktif protein ve/veya peptid bileşiklerle potansiyel terapötik değere sahip doğal bir biyolojik kaynak niteliğindedir. Toksik olmayan yılan zehiri dozlarının indüklenebilir nitrik oksit sentetaz (inos) inhibisyonu, anjiyogenezisi durducu ve solid tümörlerin küçülmesinde etkili olduğu bilinmektedir. Bu etkileri zehir içerisinde bulunan biyoaktif peptit/proteinlerin özelliklerine bağlı olarak farklı mekanizmalar üzerinden göstermektedir. Nitrik oksidin (NO) enflamasyon mekanizmalarındaki anahtar sinyal molekülü olduğu ve inos inhibisyonunun NO oluşumunu engellediği ve hücreyi oksidatif stresten koruduğu yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Günümüzde yeni biyoaktif bileşiklerin keşfi üzerine yürütülen çalışmaların önemli bir kısmı hayvansal zehirlerden yeni bileşiklerin bulunması üzerinedir. Bu nedenle özelikle ülkemizde yayılış gösteren hayvansal zehir kaynaklarının değerlendirilebilmesine yönelik etkin stratejilerin geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Türkiye de dağılış gösteren zehirli yılan türleri Colubridae, Viperidae ve Elapidae olmak üzere üç farklı familyada toplanmaktadır. Özellikle Viperidae familyasına ait engerek türleri ülkenin genelinde yaygındır ve bazı türleri de Türkiye ye endemiktir. Bu çalışmada bazı engerek türleri (Vipera kaznakovi (Kafkas Engereği), Montivipera raddei (Radde Dağ Engereği), Montivipera wagneri (Wagner Engereği), Montivipera albizona (Beyaz Bantlı Dağ Engereği), Vipera barani (Baran Engereği), Vipera darevskii (Darevski Engereği), Vipera ammodytes (Burunlu Engerek), Vipera anatolica vb.) ve ülkemizde tek kobra türü olan Walterinnesia morgani (Çöl Kobrası) yılanına ait önceki çalışmalardan elde edilmiş ham zehirlerin inos inhibisyonuna etkisi RAW 264.7 makrofaj hücrelerinde LPS ile indüklenerek araştırılmıştır. GereçYöntem: RAW264.7 makrofaj hücreleri RPMI 1640 (%10 FBS, %1 Lglutamin, %1 gentamisin, ve 1 mm HEPES) besi ortamı içerisinde 96 gözlü hücre kültürü pleytlerine 100 er μl ekilerek (1x105 hücre/göz) 24 saat inkübe edilmiştir. Daha sonra LPS (1 µg) ve farklı dozlarda ham yılan zehiri ile muamele edilerek 24 saat 37oC ye ayarlanmış CO2 li etüvde inkübe edildikten sonra ortamdaki nitirit miktarı süpernattlara Griess reajanı eklenerek belirlenmiştir. Absorbans değeri 540 nm de ölçüldükten sonra nitrit üretiminin yüzde inhibisyonu kontrolle karşılaştırılarak doz eğrisinden IC50 değeri hesaplanmıştır. Bulgular: Elde edilen sonuçlar bazı yılan ham zehirlerinin nitrit oluşumunu önemli oranda doza bağlı olarak inhibe ettiğini göstermiştir ve IC50 değerleri 0.3 10.5 μg/ml arasında bulunmuştur. Sonuç: Çalışmada, bazı yılan zehirlerinin bazı enflamatuvar hastalıklardan korunmada kullanılabilecek potansiyel protein ve peptitleri içerdiğini ortaya koymaktadır. Bu amaçla, etkin biyoaktif protein ve/veya peptidlerin saflaştırılması için ileriye dönük biyoaktivite rehberli çalışmalara başlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Yılan zehiri, inos inhibisyonu, enflamatuvar hastalık 33
1
İÇİNDEKİLER KURULLAR & KOMİTELER..3 KURS PROGRAMI 4 BİLİMSEL PROGRAM.58 SÖZEL BİLDİRİLER.928 POSTER BİLDİRİLER..29106 Alerji ve İnflamasyon 2932 Doğal immünite.3340 Edinsel immünite...4143 Enfeksiyon immünolojisi ve bağışıklama..4458 İmmün düzenlenme.5969 İmmün yetmezlikler.7078 Kanser immünolojisi 7991 Otoimmünite ve tolerans..92105 Transplantasyon immünolojisi.106 2
KURULLAR & KOMİTELER DÜZENLEME KURULU BİLİMSEL KURUL Doç. Dr. Neşe AKIŞ Prof. Dr. Tunç AKKOÇ Doç. Dr. Esin AKTAŞ ÇETİN Prof. Dr. Selim BADUR Prof. Dr. Vedat BULUT Prof. Dr. Yıldız CAMCIOĞLU Prof. Dr. Günnur DENİZ Doç. Dr. Güneş ESENDAĞLI Prof. Dr. Dicle GÜÇ Prof. Dr. İhsan GÜRSEL Prof. Dr. H. Barbaros ORAL Prof. Dr. Güher SARUHAN DİRESKENELİ Doç. Dr. Ayça SAYI YAZGAN Doç. Dr. Gülderen YANIKKAYA DEMİREL 3
Bazı Yılan Ham Zehirlerinin LPS ile İndüklenen RAW 264.7 Makrofaj Hücrelerinde inos İnhibisyonu ve Enflamatuvar Hastaliklarda Kullanım Potansiyeli Üzerine Etkilerinin Arastirilmasi Ayşe Nalbantsoy1, Mert Karış2, Bayram Göçmen2 1Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Biyomühendislik Bölümü 35100, Bornova İzmir, Türkiye. 2Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Zooloji ABD, 35100, Bornova İzmir, Türkiye. Giriş Yılan zehri yüz yıllardır halk arasında birçok patofizyolojik rahatsızlığın tedavisinde kullanılan, içerdiği çeşitli aktif protein ve/veya peptid bileşiklerle potansiyel terapötik değere sahip doğal bir biyolojik kaynak niteliğindedir. Toksik olmayan yılan zehiri dozlarının indüklenebilir nitrik oksit sentetaz (inos) inhibisyonu, anjiyogenezisi durducu ve solid tümörlerin küçülmesinde etkili olduğu bilinmektedir. Bu etkileri zehir içerisinde bulunan biyoaktif peptit/proteinlerin özelliklerine bağlı olarak farklı mekanizmalar üzerinden göstermektedir. Nitrik oksidin (NO) enflamasyon mekanizmalarındaki anahtar sinyal molekülü olduğu ve inos inhibisyonunun NO oluşumunu engellediği ve hücreyi oksidatif stresten koruduğu yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Günümüzde yeni biyoaktif bileşiklerin keşfi üzerine yürütülen çalışmaların önemli bir kısmı hayvansal zehirlerden yeni bileşiklerin bulunması üzerinedir. Bu nedenle özelikle ülkemizde yayılış gösteren hayvansal zehir kaynaklarının değerlendirilebilmesine yönelik etkin stratejilerin geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Türkiye de dağılış gösteren zehirli yılan türleri Colubridae, Viperidae ve Elapidae olmak üzere üç farklı familyada toplanmaktadır. Özellikle Viperidae familyasına ait engerek türleri ülkenin genelinde yaygındır ve bazı türleri de Türkiye ye endemiktir. Bu çalışmada bazı engerek türleri (Vipera kaznakovi (Kafkas Engereği), Montivipera raddei (Radde Dağ Engereği), Montivipera wagneri (Wagner Engereği), Montivipera albizona (Beyaz Bantlı Dağ Engereği), Vipera barani (Baran Engereği), Vipera darevskii (Darevski Engereği), Vipera anatolica vb.) ve ülkemizde tek kobra türü olan Walterinnesia morgani (Çöl Kobrası) yılanına ait önceki çalışmalardan elde edilmiş ham zehirlerin inos inhibisyonuna etkisi araştırılmıştır. ham zehirlerin inos inhibisyonuna etkisi RAW 264.7 makrofaj hücrelerinde LPS ile indüklenerek araştırılmıştır. Şekil 2. Çalışmada kullanılan bazı yılan türleri. Sonuçlar ve Tartışma Ortamdaki nitirit miktarı hücre kültürü süpernatantlarına Griess reajanı eklenerek belirlenmiştir. Absorbans değeri 540 nm de ölçüldükten sonra nitrit üretiminin yüzde inhibisyonu kontrolle karşılaştırılarak doz eğrisinden IC50 değeri hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlar bazı yılan ham zehirlerinin nitrit oluşumunu önemli oranda doza bağlı olarak inhibe ettiğini göstermiştir ve IC50 değerleri 0.3 10.5 µg/ml arasında bulunmuştur. inos IC50 (µg/ml) MTT IC50 (µg/ml) 1.5 0.4 0.33 9.603 0.6 6.6 Tablo 1 Türlere ait zehir örneklerine maruz bırakılan ve LPS ile indüklenen RAW 264.7 hücre hattında inos inhibisyonu sitotoksik etki Şekil 1. inos un Hücre Üzerine Olan Etkileri (Virag ve Szabo, 2002). Materyal ve Metot Yılan Zehirleri: Proje kapsamında kullanılan yılan zehirlerinin tamamı daha önceki çalışmalardan elde edilmiştir. Zehir örnekleri, arazi çalışmaları sırasında yakalanan yılanların parafilm gerilmiş tüpleri ısırtılması suretiyle sağılmış ve protein/peptid yapısının bozulmaması amacıyla 86 oc de dondurularak liyofilizasyon işlemi ile kurutulup çalışmalara hazır hale getirilmiştir. Yapılan tüm çalışmalar hayvan deneyleri yerel etik kurulu onayı ve bakanlık izinleri çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Hücre Hattı ve Kültürün Devamlılığı: RAW 264.7 makrofaj hücre hattı ATCC kültür koleksiyonundan sağlanmıştır. Hücreler, RPMI 1640 (%10 FBS, %1 Lglutamin, %1 gentamisin, ve 1 mm HEPES) besi ortamı içerisinde 37oC ye ayarlanmış CO2 li inkübatörde inkübe edilmiştir. Hücreler haftada iki defa pasajlanmış ve logaritmik fazda aktif olarak çoğalan hücreler testlerde kullanılmıştır. inos Aktivitesinin İnhibisyonu Makrofaj hücreleri (RAW264.7) LPS ve fenol kırmızısı içermeyen RPMI 1640 (%10 FBS, %1 Lglutamin, %1 gentamisin, ve 1 mm HEPES) besi ortamı içerisinde 37oC ye ayarlanmış CO2 li etüvde inkübe edilecektir. Test için hücreler 96 gözlü hücre kültürü pleytlerine 100 er μl ekilerek (1x105 hücre/göz) 24 saat inkübe edilmiştir. Daha sonra LPS (1 g) ve farklı dozlarda zehir ile muamele edilerek 24 saat 37oC ye ayarlanmış CO2 li etüvde inkübe edilmiştir. Ortamdaki nitirit miktarı süpernattlara Griess reajanı eklenerek belirlenmiş ve oluşan pembe rengin absorbans değeri 540 nm de ölçülmüştür. Nitrit üretiminin yüzde inhibisyonu kontrolle karşılaştırılarak belirlenerek doz eğrisinden IC50 değeri hesaplanmıştır. Parthenolide pozitif kontrol olarak kullanılmıştır (Quang et al., 2006). Sitotoksik etki MTT testi ile belirlenmiştir. İndüklenebilir nitrik oksit sentetaz inhibisyonu fare makrofaj hücre hattında (RAW 264.7) test edilmiştir. İndükleme işlemi LPS ile yapılmış her bir zehrin hücre hattına sitotoksik etkisi olup olmadığı ayrıca MTT tesi ile kontrol edilmiştir. Yapılan test sonucunda çalışılan yılan zehirlerinden Wagner Engereği zehri, Raddei Dağ Engereği zehri ve Çöl Kobrası türü zehrinin ekstraksiyonu etkin bulunmuş, Diğer türlerde ise inos inhibisyonu gözlemlenmemiştir. Sadece Çöl Kobrası türünün bir ekstraksiyonun (W. morgani) RAW 264.7 hücre hattı üzerinde sitotoksik etkisinin bulunduğu belirlenmiştir. inos inhibisyonuna ve hücre hattına olan sitotoksik etkilere dair sonuçlar Tablo 1 de verilmiştir. Sonuç olarak bazı yılan zehirlerinin bazı enflamatuvar hastalıklardan korunmada kullanılabilecek potansiyel protein ve peptitleri içerdiğini ortaya koymaktadır. Yüksek terapötik potansiyele ve zengin biyoaktif içeriğe sahip olan yılan zehirleri ile ilgili çalışmaların detaylandırılarak artırılması, ilaç adayı olabilecek yeni molekül keşifleri ve çeşitli hastalıkların tedavisi potansiyeli açısından oldukça önemlidir. Bu amaçla, etkin biyoaktif protein ve/veya peptidlerin saflaştırılması için ileriye dönük biyoaktivite rehberli çalışmalara başlanmıştır. Teşekkür Çalışma Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi (14MÜH046) olarak desteklenmiştir. Çalışmaların yürütülmesinde laboratuvar imkanları için Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırme ve Eğitim Laboratuvar (AREL) ve personeline teşekkür ederiz. sunarız Kaynaklar 1. Quang, D.N., Harinantenaina, L., Nishizawa, T., Hashimoto, T., Kohchi, C., Soma, G., Asakawa, Y. (2006). Inhibition of Nitric Oxide Production in RAW 264.7 Cells by Azaphilones from Xylariaceous Fungi. Biol. Pharm. Bull., 29: 34 37. 2. Virag L, Szabo C. (2002). The therapeutic potential of poly(adpribose) polymerase inhibitors. Pharmacol Rev 54:375 429.