Suriye den Göçün Etkileri. GSA 2015 GLOBAL İ YAŞAMAK ULUSLAR ARASI KONFERANSI (Roehampton Üniversitesi, Londra, İngiltere) BİLDİRİSİ

Suriye den Göçün Etkileri GSA 2015 GLOBAL İ YAŞAMAK ULUSLAR ARASI KONFERANSI (Roehampton Üniversitesi, Londra, İngiltere) BİLDİRİSİ Hazırlayan: Sezai ÖZTÜRK İSTANBUL-2015

İÇİNDEKİLER Abstract... 5 1. Giriş... 6 2. Göçle İlgili Uluslar arası ve Ulusal Hukuki ve İdari Düzenlemeler... 7 3. Türkiye deki Suriyeli Mülteciler... 11 4. Sonuç... 13 5. Kaynakça... 15

KISALTMALAR AB : Avrupa Birliği ABD : Amerika Birleşik Devletleri AFAD : Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı AP : Avrupa Parlamentosu BM : Birleşmiş Milletler BMMYK: BM Mülteciler Yüksek Komiserliği GİGM : Göç İdaresi Genel Müdürlüğü GDK : Göç Danışma Kurulu GPK : Göç Politikaları Kurulu ICRC : Uluslar arası Kızılhaç Örgütü IDPs : Ülkesinde Yerinden Edilmiş Kişiler İHEB : İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi MEB : Milli Eğitim Bakanlığı NATO : Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu SUT : Sağlık Uygulama Tebliği UİHS : Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmesi UNICEF: BM Çocuklara Yardım Fonu YUKK : Yabancılar ve Uluslar arası Koruma Kanunu

SURİYE DEN GÖÇÜN ETKİLERİ Sezai ÖZTÜRK* ÖZET Suriye deki çatışma, Mart 2011 de kesin bir insani trajediye dönüştü. Hiç bir yaşam güvenliğine sahip olmayan Suriyeliler, diğer ülkelere göç etmeye başladılar. Sonuç olarak, diğer bazı ülkeler gibi, Türkiye de sayısız Suriyelilere kucak açtı. Eğer Suriye den Türkiye ye göç edenlerin algılamaları ve göçler hakkında tam bir anlayışa sahip olunduğu takdirde, bu insanlık krizine bir çözüm bulunabileceğine inanılmaktadır. Kitlesel göç, insanlık sorunları yarattı, fakat bir çoğu da problem çözme çabasına katkı sağladı. Bu durumun sebep olduğu en önemli problemler Suriyelilerin statüsü, barınma, beslenme, eğitim, sağlık ve çalışma hakkı konularıdır. Problemi yerinde yaşayarak ve yaşanması muhtemel diğer problemleri dikkate alarak, Türkiye iyi çözümler bulma gayretine girmiştir. Bununla birlikte, Türkiye deki yaklaşık 1,6 milyon Suriyeli göz önüne alındığında, durumu, herkesin güvende olduğu bir dereceye getirmek hiç de kolay değildir. Kültürel farklılıkların yanı sıra, göçmenler kendi küresel düşünme metotlarında ve yeni yaşama yöntemleri bulmada engellerle karşı karşıyadırlar. Mültecilerin sayısı, beklenenden çok daha fazla olduğu için, Türkiye nin konu üzerinde ne yaptığını, hangi tedbirlerin alındığını ve göçmen bakış açısından, neye ihtiyaç duyulduğunu anlamaya daha fazla önem vermek bir görev haline gelmiştir. Suriyelilerin statüsü, barınma, beslenme, eğitim, sağlık ve çalışma hakkı konularında geliştirilecek yeni siyasalar ve tedbirlere yönelik incelemelerin yanında, bunları Türkiye deki Suriyeliler kapsamında incelemek ve insanların karşılık verdiği, görüşmeler yaptığı ve küresel süreçleri kullanmaya çalıştıkları günlük uygulamalara yakından bakmak hayatidir. Burada amaç, insanların kendilerini küresel yaşamaya nasıl alıştırdıklarını ve aynı zamanda, belli şartlarda onu nasıl yönettiklerini bulmaktır. Amaç, örgütleri ve süreçleri küreselleşmeye zorlayan kriz ve çatışma kapsamında, insan yaratıcılığının bu alanlarına işaret etmek ve deneyimler arasındaki bağlantı ve kopuklukları keşfetmektir. Anahtar Kelimeler: Çatışma, Göç, Suriyeliler, Türkiye, Küresel süreçler. * Harp Akademileri K.lığı nda Öğretim Elemanı

ABSTRACT The Syrian Conflict in March 2011 has turned into a severe human tragedy. Syrians, who do not have any security of life, have set out to immigrate to other countries. As a result, along with some other countries, Turkey has welcomed countless Syrians. It is believed that should there be a full understanding about migration and migrants perceptions from Syria to Turkey, a solution to this humanitarian crisis could be found. Mass migration has created humanitarian problems, but many have contributed in the problem solving effort. The most important problems caused by this situation are the status of Syrians, lodging, feeding, education, health, and right to work issues. Feeling the problem at the hot point and considering other related problems likely to be experienced, Turkey is in a struggle to come up with some sound solutions. However, taking into consideration approximately 1,6 million Syrians in Turkey so far, it is not so easy to settle the situation to an extent that everybody is clearly safe and sound. Besides cultural differences, migrants are hindered in their way of thinking globally and finding new ways of living. Since the number of refugees have amounted to numbers that are much more than anticipated, it is an obligation to give more importance in seeing what Turkey is doing on the issue, which measures have been taken so far and what are needed from migrants perspective. Investigation into the measures taken and new policies to be improved in regards to the status of Syrians, lodging, feeding, education, health, and right to work as well as examining them in terms of Syrians in Turkey and paying closer attention to everyday practices in which people respond to, negotiate, and attempt to harness global processes is vital. The objective here is to find out how people accommodate themselves to living the global but also how they may drive it too, under certain conditions. The intention is to address these areas of human creativity in the context of conflict and crisis which strain globalizing organizations and processes, and explore the connections and disjunctures between these experiences. Key Words: Conflict, Migration, Syrians,Turkey, Global processes.

1. Giriş Dünya genelinde hemen her ülke göçten etkilenmiştir. Özellikle 20 nci yüzyılın ikinci yarısı, toplu nüfus hareketlerine şahitlik etmiştir. Nitekim son elli yıllık dönemde, 175 milyondan fazla insanın kitlesel olarak göç ettiği bilinmektedir. Birleşmiş Milletler (BM) küresel göç verilerine göre, dünya üzerinde 232 milyon kişi-yani dünya nüfusunun % 3.2 si uluslararası göçmenlerden oluşmaktadır. 1 Türkiye, coğrafi ve stratejik konumu sebebiyle tarih boyunca kitlesel sığınma hareketleri de dâhil olmak üzere, geniş anlamda göç hareketlerinin nihai durağı olmuş ve milyonlarca göçmene ev sahipliği yapmıştır. Türkiye, doğusunda ve güneyinde çatışma ve istikrarsızlıkların yaşandığı bazı Orta Doğu ve Asya ülkeleriyle, batısında refah düzeyi ve insan hakları standartları yüksek Avrupa ülkeleri arasında köprü konumundadır. Özellikle son yıllarda artan ekonomik ve siyasi gücü ve istikrarlı yapısı, Türkiye yi düzenli ve düzensiz göç hareketleri için çekim merkezi haline getirmiştir. Bu durum, göçün Türkiye nin ekonomik, sosyokültürel ve demografik yapısı ile kamu düzeni ve güvenliği üzerindeki etkilerini gündeme getirmektedir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde din ve ırk ayrımı yapılmaksızın gelenlere hoşgörüyle yaklaşıldığı bilinmektedir. Kitlesel göç hareketleri, Cumhuriyet in kuruluş süreci ve sonrasında da devam etmiştir. 2 Türkiye, 1922 den günümüze kadar 4 milyondan fazla kişiye kucak açmıştır. 3 Bu sayıya, yasal yollarla Türkiye ye gelen ve çalışma, öğrenim, yerleşme, evlilik gibi nedenlere bağlı olarak Türkiye de bulunanlar dâhil değildir. Göç, bir kişinin veya bir grup insanın uluslararası bir sınırı geçerek veya bir devlet içinde bir yerden başka bir yere gitmesi olarak tanımlanmakta ve süresi, yapısı ve nedenine bakılmaksızın insanların yer değiştirmesi sonucunu doğuran nüfus hareketleri, bu kapsama dâhil edilmektedir. 4 Silahlı çatışmalar, doğal afetler, siyasal veya ekonomik sebeplerle milyonlarca insan, doğup büyüdüğü toprakları terk etmektedir. Dolayısıyla, göç kavramının içine mülteciler, sığınmacılar, ekonomik göçmenler, düzensiz göçmenler ve çeşitli sebeplerle yerinden edilmiş insan grupları 1 Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları, Yayın No:4, Pozitif Matbaa, Ankara, 2013, s. 5. 2 a.g.e., s. 9. 3 Kemal Kirişçi, Reconciling Refugee Protection with Efforts to Combat Irregular Migration: the Case of Turkey and the European Union, Global Migration Perspectives, No.11, October 2004, s. 2. 4 Bülent Çiçekli, Açıklamalı Göç ve İltica Hukuku Terimleri Sözlüğü, (Basım yeri belirtilmemiştir), Nisan 2013, s. 39-40.

dâhil edilmektedir. Göç, siyaset, ekonomi, sosyal ve kültürel yaşamla yakından ilgilidir. Özellikle uluslar arası göç, birden fazla devleti aynı anda etkilemektedir. Bu göç türü, çoğu zaman bir yandan yerleşilen ülkeye işgücü katkısı sağlamakta, farklı beceriler ve yeni fikirler getirmekte, diğer yandan kaynak ülkelerde nitelikli işgücü kaybına sebep olabilmektedir. Dolayısıyla göç, göçmenlerin yerleştikleri ülkeler kadar arkalarında bıraktıkları ülkeleri de ilgilendirmekte ve bu ülkeler arasındaki etkileşimi şekillendirip kalıcı izler bırakmaktadır. Göçün, birçok nedene bağlı olarak önümüzdeki yıllarda da devam etmesi beklenmektedir. Göç hareketleri, iyi yönetilebildiği takdirde olumlu, aksi halde başta kamu düzeni ve güvenliğine tehdit olmak üzere insan hakları ihlallerinin ortaya çıkmasına kadar bir dizi olumsuz sonucu beraberinde getirebilmektedir. Bu nedenle ekonomik kalkınmayı destekleyen, kamu güvenliğini muhafaza eden ve göçmenlerin insan haklarının korunmasını amaçlayan etkili bir göç yönetimi geliştirebilmek hayati derecede önem kazanmıştır. Bu çalışmada, göç kavramı, bu kavram kapsamında uluslar arası ve ulusal hukuk düzenlemeleri, Türkiye deki şartlı mültecilerin durumu ve alınması gereken tedbirler üzerinde durulmuştur. Türkiye de güçlü bir nüfus kayıt sistemi mevcut olmasına rağmen, şartlı mültecilerin çokluğu ve bir an önce güvenli bölgeye geçme arzusu nedeniyle kamp dışındakilerin sisteme kaydı muntazam yapılamamıştır. Kampların dolu olması ve diğer nedenlerle, Suriye den gelenlerin yaklaşık 1,35 milyonu Türkiye deki diğer bölgelere kendi inisiyatifleri ile göç etmiş ve yaşam mücadelesine girmişlerdir. Gerek kamplardaki, gerekse şehirlerdeki Suriyelilerin entegrasyonu için önemli çaba gösterilmesine ve her iki ülkenin komşu ve Müslüman ağırlıklı olmalarına rağmen, sanıldığının aksine, farklılıklardan kaynaklanan sorunlar yaşanmaktadır. Bu çalışmada, zaman kısıtlaması nedeniyle, ağırlıklı olarak kamplardaki Suriyeliler üzerinde durulacaktır. 2. Göçle İlgili Uluslar arası ve Ulusal Hukuki ve İdari Düzenlemeler Mülteci, Mültecilerin Hukuki Statüsüne Dair BM Sözleşmesi madde 1 de, Irkı, dini, tabiiyeti, belli bir gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden, zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle, yararlanmak istemeyen; yahut tabiiyeti yoksa ve bu tür olaylar sonucu

önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen şahıs (lar) olarak tanımlanmıştır. 5 Sığınmacı, mülteci statüsü almaya yönelik başvurusu henüz karara bağlanmamış kişiler için kullanılan bir terimdir. Aynı zamanda henüz başvuru yapmamış veya başvurusu hakkında cevap bekleyen kişiler de sığınmacı olarak tanımlanmaktadırlar. Sığınmacı, iltica prosedürü hakkında cevap bekleyen kişi olduğuna göre, mülteci korumasının temel ilkesi olan non-refoulement (geri göndermeme) ilkesinden ve insanca muamele standartlarından peşinen yararlanması gerekir. Ancak prosedür sonucunda ilgili kişinin mülteci kriterlerine uygun olduğuna karar verilirse, bu kişi en başından itibaren mülteci olarak kabul edilir. Yani, mülteci statüsünün tanınması duyurma ve açıklama mahiyetindedir. 6 Göçmen ise, siyasi kriterler nedeniyle değil de sırf ekonomik nedenlerle, daha müreffeh bir hayat standardı yakalayabilmek için vatandaşı olduğu ülkeden bir başka ülkeye göçen kişiye denir. Göçmenler vatandaşı olduğu ülkenin korumasından yararlanmaya devam ederler ve bu yolculuğa kendi istek ve arzuları ile çıkarlar. Göçmen kabul eden ülkeler, göçmen politikalarına bağlı olarak başvuruları kabul veya reddedebilirler. Bu ülkelerin bu anlamda temel bir insan hakkından kaynaklanan sorumlulukları yoktur. Göçmenler göç ettikleri ülkelere resmi bir zeminde göç edip etmemelerine göre düzenli ve düzensiz göçmenler olarak ikiye ayrılırlar. 7 Ülkesinde yerinden edilmiş kişiler (IDPs), Nisan 1998 tarihinde BM İnsan Hakları Komisyonu na sunulan BM Ülkesinde Yerinden Edilmiş Kişilere İlişkin Kılavuz İlkeler de tanımlandığı üzere silahlı bir çatışma, genel şiddet, insan hakları ihlalleri ya da doğal ya da insan yapımı felaketler nedeniyle yaşadıkları yerlerden kaçmak ya da buraları terk etmek zorunda kalmış, ancak, uluslararası olarak tanınmış hiçbir devlet sınırını geçmemiş kişiler dir. Kavram esasen mülteci tanımındaki siyasi kriterleri taşımakla birlikte, vatandaşı olduğu ülkenin dışına çıkmamış veya çıkamamış kişileri ifade etmektedir. Bu açıdan sorunları mültecilerin korunma ihtiyaçları ile aynıdır, ancak bu kişiler bir sınır geçmedikleri için 1951 Sözleşmesi ve 5 Tamer Kılıç, Türkiye de Mültecilerin Hukuki Durumu, Uyum Meselesi, Uzm.Servet Karaca ve Araş.Gör.Uğur Doğan (Eds.), Suriyeli Göçmenlerin Sorunları Çalıştayı Sonuç Raporu, Mersin Üniversitesi, Mersin, 2014, s. 7. 6 a.g.e., s. 8. 7 a.g.e., s. 8.

UNHCR Tüzüğü kapsamına girmemektedirler. Ancak BM Genel Kurulu ve BM Genel Sekreteri tarafından veya ilgili devlet tarafından bir talep olması halinde UNHCR, sahip olduğu özel uzmanlık alanı ve deneyimleri ile insani yardım operasyonlarına katılmaktadır. Bu kapsamda, 20 nci yüzyılda şahit olunan, 3 yılı aşkın süre devam eden Bosna-Hersek savaşında, Kızılhaç Örgütü (ICRC) nün verilerine göre, 350 bin kişinin hayatını kaybettiği, 2 milyon insanın yerlerinden edildiği bilinmektedir. Geçici koruma (temporary protection) ise, 1951 Sözleşmesindeki mülteciyi tanımlayan bireysel duruma ilave olarak, ülkeden kitlesel kaçışlar halinde uygulanabilecek bir hukuki tanım olarak geliştirilmiştir. 8 Türkiye nin Suriye den gelen mültecilere uyguladığını deklare ettiği statü budur. 1948 yılında ilan edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (İHEB) nin 14. maddesinde iltica hakkı temel / birinci kuşak bir insan hakkı olarak ilan edilmiştir: Herkes zulüm karşısında başka ülkelerde sığınma talebinde bulunma ve sığınma olanağından yararlanma hakkına sahiptir. Maddenin 2. fıkrasında Gerçekten de siyasi olmayan suçlar veya Birleşmiş Milletler in amaçları ve ilkelerini ihlal eden davranışlardan kaynaklanan kovuşturmalar söz konusu olduğunda bu hakka başvurulamaz. denilmektedir. Kabul eden ülkelerin sayısı çok fazla olmasına rağmen İHEB, uluslararası hukuk anlamında bir sözleşme olmadığından, tanımladığı haklar konusunda takip, denetim ve yaptırım mekanizmalarına sahip değildir. Bu nedenle, İHEB de tanımlanan haklar için ayrı ve özel sözleşmeler düzenlenmesi ihtiyacı belirmiştir. 28 Temmuz 1951 tarihinde Cenevre de 26 ülkenin temsilcisi tarafından kabul edilen Mültecilerin Hukuki Statüsüne Dair Sözleşme (daha çok 1951 Sözleşmesi şeklinde anılır) tarihte ilk kez yazılı hukuk anlamında bir mülteci tanımı yapmakla, haklar ve standartlarının çağdaş bir listesini sunmakla, mülteci iadesinin limitleri ile geleneksel hukukta bulunan geri göndermeme (non-refoulement) ilkesini sözleşme hükmü altına almakla ve yasal entegrasyona odaklanması ile mülteci hukukunda bir milat olma misyonunu yüklenmiştir. Türkiye, bu Sözleşmeyi hazırlayan ve ilk imzalayan ülkelerden birisidir. Aynı zamanda halen Sözleşmenin yürütülmesinden sorumlu olan Yürütme Komitesi (EXCOM) üyesidir. 8 a.g.e., s. 9.

Türkiye, Suriye den gelenlere, en başından itibaren açık kapı politikası uygulamış ancak onları en başından belli bir zamana kadar mülteci değil misafir olarak tanımlamıştır. Kasım 2011 de Cenevre de vatansızların durumuna ilişkin bir BM toplantısına katılan dönemin İçişleri Bakanı ağzından ilk kez Türkiye ye sığınan kişilere geçici koruma (temporary protection) rejimi uygulandığı deklare edilmiştir. Geçici koruma rejimi, 11 Nisan 2013 tarihinde yasalaşmış 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslar arası Koruma Kanunu 9 (YUKK) nda tanınmış, burada konuya atıf yapılan Bakanlar Kurulu yönetmeliği, 22 Ekim 2014 tarihinde Resmi Gazetede (29153 sayılı) yayımlanmıştır. Geçici koruma, devletlerin geri göndermeme yükümlülükleri çerçevesinde kitleler halinde ülke sınırlarına ulaşan kişilere, bireysel statü belirleme işlemleri ile vakit kaybetmeden, belirli haklar sağlamayı hedefleyen pratik ve tamamlayıcı bir çözüm yoludur. 10 Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK), coğrafi sınırlama uygulamasını devam ettirmektedir ve belli ki AB üyelik sürecinde tam üyelik işleminin gerçekleşme anına kadar bu uygulama titizlikle korunacaktır. Bu nedenle Türkiye nin mültecilerle birlikte daimi olarak yaşamama, onların birileri tarafından 3 üncü ülkelere transfer edilene kadar sadece geçici bir süre ülkede kalmalarına izin verme şeklindeki strateji ve politikası en azından yakın ve orta vadede değişmeyecek gözükmektedir. 1951 Cenevre Konvansiyonu nun 1A (2) maddesinde yer alan mülteci tanımı YUKK a aktarılmış, Ülkemizin 1951 Cenevre Sözleşmesi ne koymuş olduğu coğrafi kısıtlama nedeniyle Avrupa dışından gelen ve sığınma talep eden kişiler için kullanılan sığınmacı tanımının yarattığı kavram kargaşasına son verilerek bu kişiler şartlı mülteci olarak adlandırılmıştır. 11 YUKK kapsamında, görev ve sorumluluk almak üzere sivil bir yapı olarak kurulan Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM) nün kuruluşuna yönelik hükümler kabul edilmiş, esasa ilişkin hükümleri ise 11 Nisan 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Strateji ve politika oluşturma mekanizmaları, YUKK ile öngörülmüş ve yasal dayanakları oluşturulmuştur. İçişleri Bakanı başkanlığında ve büyük oranda Bakanlıklar arası koordinasyonu sağlamak üzere kurulan Göç Politikaları Kurulu (GPK) üst düzey kamu yöneticilerinin içinde olduğu bir kurul olarak düşünülmüştür. 9 5543 Sayılı İskân Kanunu, Resmî Gazete, 26 Eylül 2006, Sayı: 26301. 10 Kate Jastram, Mültecilerin Korunması:Uluslararası Mülteci Hukuku Rehberi, 2001, s.127. 11 Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları, Yayın No:4, Pozitif Matbaa, Ankara, 2013, s. 25.

Müsteşar veya müsteşar yardımcısı başkanlığında ve içinde alanda çalışan 5 STK temsilcisi ve 5 öğretim görevlisinin de yer aldığı ve daha birçok aktörü buluşturacak olan Göç Danışma Kurulu (GDK) da bu strateji ve politikaların oluşturulmasında araç olarak düşünülmüş ikinci önemli kuruldur. 3. Türkiye deki Suriyeli Mülteciler 12 Türkiye nin çabalarına karşın, uluslar arası camia Türkiye de bulunan Suriyeliler için yaklaşık 250 milyon USD katkıda bulunmuştur. AFAD barınma merkezlerinde 12 Suriye İnsani Yardım Raporu, AFAD, 10 Ekim 2014, s. 1.

(kamplarda), market, ısınma, güvenlik, ibadet, alt yapı, haberleşme, itfaiye, tercümanlık, psiko-sosyal destek ve bankacılık hizmetleri verilmekte, çamaşırhane, bulaşıkhane, ve duş ihtiyaçları karşılanmaktadır. Sosyal ihtiyaçlara yönelik eğitim ve mesleki kurs faaliyetleri de yürütülmektedir. Dinlenme merkezleri, çocuk ve oyun parkları, televizyon odaları ve internet hizmeti mevcuttur. Barınma merkezleri, uluslar arası toplumda model olmuştur. Türkiye deki toplam Suriyeli mülteci sayısı, yaklaşık 1.6 milyon civarındadır. Bu sayının 1,35 milyonu kamplar dışındadır. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin (BMMYK) ana ofis Ankara da bulunurken Türkiye nin çeşitli bölgelerinde saha ofisleri ve birimleri bulunmaktadır. Bunlar İstanbul da ve Gaziantep te saha ofisleri ve Hatay, Urfa, Van ve Silopi de de saha birimleridir. Bu birimler, AFAD ile koordinasyon sağlamaktadır. Türkiye deki Suriyeli mültecilerin önemli konuları kayıt, çocukların korunması, eğitim, kadınların korunması, sağlık ve iş piyasasına erişimdir. 13 Kayıt, mültecilerin korunması, haklarına ve kamu hizmetlerine erişimlerinin sağlaması açısından en önemli husustur. Krizin başından itibaren kamplarda kalanların kayıtları sistematik bir şekilde yapılırken, isteksizlikleri yüzünden kamp dışındakiler için aynı durum söz konusu olmamıştır. Halen gelişmiş sistemlerde kayıtlar yapılırken, kamp-dışı nüfusa ulaşmadaki güçlükler devam etmektedir. Bu kapsamda kayıtlar, genellikle AFAD koordinesindeki mobil koordinasyon/kayıt araçlarında veya tahsis edilmiş belirli yerlerde yapılmakta, Nisan 2013 ten itibaren biometrik parmak izi alınmaktadır. Suriyeli mültecilerin % 53 ünün çocuk olduğu düşünüldüğünde, çocukların korunması da Suriye krizinde karşılaşılan en önemli konulardan biridir. Bu konuda karşılaşılan başlıca hususlar, çocuk/erken yaşta evlilikler, çocukların eğitime erişimleri, çocuk işçiliği, kapasite sıkıntıları, refakatsiz ve ailesinden ayrı düşmüş çocuklar ve doğum kaydıdır. Suriyeli mültecilerle ilgili diğer önemli bir konu ise eğitimdir. Rakamlara göre, kamplarda yaşayan çocukların çoğunluğu (% 80) eğitim görmekte, kamp dışında yaşayan çocukların ise çok azı eğitim görebilmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) nın genelgesi, Eylül 2014 te yayımlanmıştır ve geçici koruma altındaki 13 Aslı Velieceoğlu Yonca, Türkiye deki Suriyeli Mülteciler, Uzm.Servet Karaca ve Araş.Gör.Uğur Doğan (Eds.), Suriyeli Göçmenlerin Sorunları Çalıştayı Sonuç Raporu, Mersin Üniversitesi, Mersin, 2014, s. 26.

Suriyeliler dahil tüm yabancıları kapsamaktadır. Bu genelgeye göre, kayıt altındaki tüm Suriyeliler devlet okullarına (1-12. sınıf) kayıt olabilmektedir. Sağlık, bir başka önemli alandır. Geçici koruma yönetmeliğine göre, kayıtlı olmayan Suriyeliler sadece acil durumlarda sağlık hizmetlerine erişebilmektedirler. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) genel sağlık sigortalılar için belirlediği Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) kapsamında, kayıtlı Suriyelilerin sağlık hizmeti bedelini ödemektedir. Bu ödemeler, müteakiben AFAD a fatura edilmektedir. Bu kapsamda, yüksek maliyetli ilaçların ödenmesi için ilave kaynağa ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun dışında dil engeli, sağlık hizmeti alma açısından önemli bir konudur. Suriye krizinde özel ihtiyaç sahibi kadınların korunması da çok önemli bir husustur. Özellikle acil ve özel bakım ihtiyacı olan mağdurlarının erken tespiti, tespit edilenlerin doğru merkezlere yönlendirilmesi ve korunması konuları önem arz etmektedir. Suriyelilerle ilgili konulardan bir diğeri iş piyasası ile sosyal yardım ve hizmetlere erişim konularıdır. Bu hususlar, geçici koruma yönetmeliği ile düzenlenmiştir. 4. Sonuç Türkiye ye yönelik artan ve çeşitlenen göç hareketleri, ülkenin ekonomik, sosyal ve demografik yapısını, kamu düzenini ve güvenliğini derinden etkilemiş ve yeni bir göç yönetimi anlayışına olan ihtiyacı da beraberinde getirmiştir. Bu kapsamda, yeni düzenlemeler yapılmış haklar ve güvenlik dengesinin kurulması hedeflenmiştir. Haklar ve güvenlik dengesinin güçlü bir göç yönetimiyle sağlandığı ve göç ve uluslararası koruma alanında stratejilerin belirlendiği, insan hakları temelli, yönetilebilir ve kurumsal bir yapılanma için, önemli mevzuat ve altyapı çalışmaları devam etmektedir. YUKK la, yabancıların her aşamada bireysel hak ve özgürlüklerinin gözetilerek, yeterli personel ve uzmanlığa sahip, göç sürecine ilişkin gerekli tüm işlemlerin en kısa sürede sonuçlandırılacağı ve göç politikalarının öngörülebilir hedefler doğrultusunda siyasi irade tarafından belirleneceği, göç olgusunun bütün aşamalarını kapsayan kapsamlı bir yaklaşıma dayanan ve kurumlar arası etkin işbirliğini imkan sağlayan güçlü bir göç yönetiminin temeli atılmış ve Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM) kurulmuştur. YUKK la, göç ve uluslararası koruma alanındaki ulusal politikaların zemini oluşturulmuş, göçmen ve mülteci haklarının yasal çerçevesi, uluslararası standartlar ve yükümlülüklere uygun hale gelmiştir.

Bu çerçevede, Suriye den gelen şartlı mülteciler konusunda önem arz eden hususlar; Suriyelilerin kayıt alınması ve kayıtlar sırasında özel ihtiyaç sahibi kişilerin tespiti, psiko-sosyal destek, dil/tercüman ihtiyacı, illerde barınma ihtiyacı, özellikle acil durumlarda ve özel ihtiyaç sahibi mültecilerin hijyen malzemeleri ve yatak gibi temel ihtiyaç malzemelerinin karşılanması, kamp dışı çocukların eğitime erişimleri ve genel haklar ve hizmetler hakkında Suriyelilerin bilgilendirilmesidir. Bu konularda, çözümler üretmek, uygulamak, aktif çalışmak, takibini yapmak, eksikliklerini tespit etmek ve eksiklere göre programlar geliştirmek, Suriyeli mültecilerin yerel halkla uyum içerisinde yaşayabilmeleri ve korunabilmeleri açısından önem arz etmektedir. Türkiye, geçmişte Dünya nın dört bir yanında yaptığı gibi, Suriyeli mültecilerin acılarını unutmaları ve insanca bir yaşam sürmeleri konusunda, kaynaklarını zorlayarak, devleti ve milleti ile elinden gelenin en iyisini yapma azim ve kararlılığını göstermektedir. Şüphesiz, bu çabanın, uluslar arası toplum tarafından yeterince desteklenmesine ihtiyaç vardır.

5. Kaynakça 5543 Sayılı İskân Kanunu, Resmî Gazete, 26 Eylül 2006, Sayı: 26301. Çiçekli, Bülent, Açıklamalı Göç ve İltica Hukuku Terimleri Sözlüğü, (Basım yeri belirtilmemiştir), 2013. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları, Yayın No:4, Pozitif Matbaa, Ankara, 2013. Jastram, Kate, Mültecilerin Korunması:Uluslararası Mülteci Hukuku Rehberi, 2001. Kılıç, Tamer, Türkiye de Mültecilerin Hukuki Durumu, Uyum Meselesi, Uzm.Servet Karaca ve Araş.Gör.Uğur Doğan (Eds.), Suriyeli Göçmenlerin Sorunları Çalıştayı Sonuç Raporu, Mersin Üniversitesi, Mersin, 2014. Kirişçi, Kemal, Reconciling Refugee Protection with Efforts to Combat Irregular Migration: the Case of Turkey and the European Union, Global Migration Perspectives, No.11, October 2004. Suriye İnsani Yardım Raporu, AFAD, 10 Ekim 2014. Velieceoğlu Yonca, Aslı, Türkiye deki Suriyeli Mülteciler, Uzm.Servet Karaca ve Araş.Gör.Uğur Doğan (Eds.), Suriyeli Göçmenlerin Sorunları Çalıştayı Sonuç Raporu, Mersin Üniversitesi, Mersin, 2014.