ÖLÜM BİLDİRİM SİSTEMİ

. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU ÖLÜM BİLDİRİM SİSTEMİ ÖLÜM NEDENLERİNİN BELGELENDİRİLMESİ EĞİTİMİ 27 Aralık 2012 ANKARA 1

Ölüm Kaydı Bildirim Sistemi Öğrenim Hedefleri Bu dersin sonunda aile hekiminin; Sağlık kurumu ve sağlık kurumu dışında meydana gelen ölümler için ölüm kaydı bildirim sisteminin güncellenmesinin amacını, Ölüm Kaydı Bildirim sisteminde dikkat edilmesi gereken hususları, Sağlı kuruluşlarına yapılabilecek bu tür başvurularda, elektronik ortamda Ölüm Kaydı Bildirim Sistemi işlemlerini bilmesini ve uygulamasını bekliyoruz. Özet Ölüm belgeleri, ölüm nedenlerine odaklanan epidemiyolojik çalışmaların temelini oluştururlar. Ölüm belgeleri, mesai saati içerisinde, belediye tabibi tarafından, yoksa toplum sağlığı merkezi hekimi, yoksa aile hekimi tarafından doldurulur. Mesai saati dışında ise; Birleşik nöbet sistemi uygulanır ve nöbetçi hekim ( Müstakil şoförlü araç sağlanır) tarafından doldurulur. Ölümün belgelenmesi, hekim tarafından ICD-10 kodlamaları ile standart bir elektronik form kullanılarak yapılır. Halk sağlığı müdürlüğünde ölüm belgelerinin kalitesinin kontrolü yapılır. Bu belgeler 24 saat içerisinde elektronik imza ile onaylanır ve Mernis te kaydının kesinleşmesi ve sağlık bilgi sistemlerinde sağlık kayıtları kullanıma kapatılır. Ölüm nedenlerinin belgelenmesinin amacı (1,2) Ölüm verileri, tüm ülkelerde düzenli ve yaygın olarak toplanmaktadır. Bu nedenle Ulusal ve Uluslararası düzeyde sağlık durumunu karşılaştırmak ve ölçmek için kullanılan en önemli göstergedir. Ölüm belgeleri, ölüm nedenlerine odaklanan epidemiyolojik çalışmaların temelini oluştururlar ve hastalık etyolojisi ve tanı tekniklerinin değerlendirilmesindeki araştırmalar için temel verilerdir. Bu veriler ile elde edilen ölüm istatistikleri, ölüme yol 2

açan olaylar zincirini başlatan durum/hastalık gibi esas nedenin erkenden kontrol edilmesini de sağlar. Ölüm belgeleri kimler tarafından düzenlenir? o Mesai saati içerisinde; Ölüm belgesinin varsa belediye tabibi tarafından, yoksa toplum sağlığı merkezi hekimi, yoksa aile hekimi tarafından doldurulur. o Mesai saati dışında ise; Bölgenin özelliğine uygun olarak Halk Sağlığı Müdürlüklerinde defin belgesi düzenlenmesi ve adli uygulamalara dair birleşik nöbet sistemi uygulanır ve nöbetçi hekim ( Müstakil şoförlü araç sağlanır) tarafından doldurulur. Temel prensipler (1,2) Ölüm verilerinin tam ve kapsamlı olması için; aşamalarına uyulmalıdır(şekil 1): aşağıdaki ölüm bildirim sistemi Şekil 1. Ölüm Bildirim Sistemi Aşamaları (1,2) ÖLÜMÜN TESPİTİ VE BELGELENMESİ Sağlık kurumunda veya dışında ölüm tespiti ve belgelenmesi ( ICD-10 kodlamaları ve ölüm nedeni belgelenmesinin doğru içerikle yapılmalıdır). ÖLÜM BELGESİNİN ONAYLANMASI Halk sağlığı müdürlüğünde ölüm belgelerinin kalitesinin kontrolü yapılır. Uygun içerik ile hazırlanmamış olan belgeler, hazırlayan hekime iade edilir ve doğru içerikle tamamlanması sağlanır. ÖLÜM BELGELENMESİNİN KESİNLEŞMESİ Bu belgeler 24 saat içerisinde elektronik imza ile onaylanır ve Mernis te kaydının kesinleşmesi ve sağlık bilgi sistemlerinde sağlık kayıtları kullanıma kapatılır. 3

Ölüm Bildirimi Uygulama Algoritması (1,2) Ölüm belgesinin tıbbi bölümü nasıl doldurulur? ( ÖLÜM BELGESİ için tıklayınız.) (1,2) Bazı önemli tanımlar (1,2,3) Altta yatan ölüm nedeni, doğrudan ölüme yol açan hastalık veya durumdur (yaralanma, kaza veya şiddet eylemi). Önceki neden(ler) yukarıda bahsedilen altta yatan ölüm nedeninin kaynağı olan her türlü durumdur. Katkıda bulunan nedenler, ölüme yol açan olaylar zincirinin parçası olmayan ancak formu dolduran kişiye göre ölüme katkıda bulunmuş olan hastalıklar veya durumlardır. Birden fazla ölüm nedeni, bir ölüm belgesinde rapor edilen bütün hastalıklar ve durumlardır. Mevcut kullanımla ilgili olan diğer önemli tanımları açıklayan SÖZLÜK tıklayınız. için 4

Uluslararası ölüm nedenin tıbbi belgesi ölüm belgesinin ölüm nedeni bölümü (1,2) Bu bölüm sadece hekim tarafından doldurulur. Ölüm Nedeni Hastalığın başlangıcından ölüme kadar geçen yaklaşık süre Bölüm I Doğrudan sebep hastalık durum* ölüme olan veya a) Bağlı olarak Önceki nedenler b) Eğer yukarıda verilen nedene yol açan ölüm ile sonuçlanan durumlar varsa, altta yatan durum en son belirtilecek c) d) Bağlı olarak Bağlı olarak Bölüm II Ölümün gerçekleşmesine etkisi olan, fakat ölüme neden olan hastalık veya durumla ilgili olmayan diğer önemli durumlar yazılacaktır * Bu bölüme kalp arresti ve solunum yetmezliği gibi ölüm şekilleri değil, ölüme sebebiyet veren hastalık, yaralanma veya komplikasyon türü yazılacaktır. Tıbbi bölüm, hekimler arasında farklılık gösterebilecek tıbbi görüşü temsil etmektedir. Ölüm nedeni belgelenirken, ölüme katkıda bulunduğu düşünülen her türlü hastalık, olağandışı durum, kaza veya zehirlenme rapor edilmelidir. Eğer alkol, madde kullanımı, sigara kullanımı, son zamanlarda yaşanan bir hamilelik/ameliyat, toksik gazlara maruz kalma veya maden endüstrisinde 5

çalışma gibi çevresel etmenlerin, vs ölüme katkıda bulunduğuna inanılıyorsa, bu durum/durumlar da rapor edilmelidir. Ölüme neden olan sürecin tanımlanması bazen karışıktır; böyle durumlarda ölüm nedenlerine dahil olabileceğinden şüphe edilen nedenler seçilmeli ve son olarak "olası" ya da "tahmin edilmiş" gibi kelimeler ile sağlanan tanımın tam anlamıyla kesin olmadığı belirtilmelidir (1,2). Hekimlerin, ölüm belgesi sınıflandırmasında gerekli olan ayrıntıları bilemeyecekleri için, ölüme neden olan olayların sırasına göre En Uygun Tıbbi Görüşü bildirmesi gereklidir(bakınız vaka incelemesi 7). En uygun tıbbi görüşün titiz bir şekilde rapor edilmesi hem altta yatan ölüm nedeni hem de birden fazla ölüm nedeni için ölüm istatistiklerinin kalitesinin artması ile sonuçlanmaktadır (1,2). Ölüm belgesi büyük harflerle okunaklı bir şekilde doldurulmalıdır. Değiştirme yapılmamalı veya silinmemelidir. Tıbbi terimlerdeki kısaltmalar kullanılmamalıdır (1,2). Ölüm belgelerinde yer alan kişiye özel veriler, herhangi bir biçimde ifşa edilemeyeceği akıldan çıkarılmamalıdır (1,2). Ölümün belgelenmesi, hekim tarafından standart bir elektronik form kullanılarak yapılır. 6

7

T.C. Türkiye Sağlık Halk Sağlığı Bakanlığ ı ÖLÜM KAYDI BİLDİRİM SİSTEMİ UYGULAMASI Sistem internet explorer, Mozilla Firefox, Google Chrome, Safari vb tüm tarayıcılarda çalışacak şekilde hazırlanmıştır. İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı 8

T.C. Sağlık Türkiye Bakanlığı Halk Sağlığı Sistem internet explorer, Mozilla Firefox, Google Chrome, Safari vb tüm tarayıcılarda çalışacak şekilde hazırlanmıştır. Size verilen kullanıcı adı ve şifreyle sisteme giriş yapınız. Şifreniz yoksa yada sistemde kayıtlı e-postanızı hatırlamıyorsanız lütfen Halk Sağlığı Müdürlüğünüze başvurunuz. İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı 9

Sistemde 4 farklı kullanıcı tipi vardır. 1)Temel Kullanıcı Sisteme girerek sadece ölüm bildirimi ve düzenlemesinde bulanabilir. Hekim Kullanıcısı: Ölüm bilgileri formunda ölüm nedenleri başta olmak Hekim Dışı Kullanıcı: Sadece demografik (A, B ve MERNİS bölüm) üzere tüm bilgileri kaydedebilir ve görebilir. bilgilerini kaydedebilir. 2)İstatistik Kullanıcısı Tüm İstatistiki (Bebek ölümleri, anne ölümleri vs.) verileri görebilen kullanıcı türüdür. 3)Kontrolör İlde bulunan görevlidir. İlinde meydana gelen ölüm vakaları kontrol tarafından onaylanarak MERNİS ve TÜİK e bildirilir. 4)İl Yöneticisi İl düzeyinde tüm yetkilere sahip olup, ilde bulunan kullanıcılara yetkilendirme yapabilir. 10

T.C. Sağlık Türkiye Bakanlığı Halk Sağlığı Ölüm Kaydı Bildirimi Kullanıcı adı şifrenizi girdikten sonra karşınıza çıkacak ana menüde bulunan Yeni Ölüm Bildirimi linkini tıklayınız. A KISMI Vefat eden vatandaşın TC Kimlik Numarasını girerek sorgula butonuna basınız. MERNİS bilgileri otomatik olarak yüklenecektir. Vatandaşın TC kimlik numarası yoksa lütfen TC Nosu Yok seçeneğini seçiniz. Not: Sistem, TC numaralı vatandaşlarda, doğrulama 11 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı yapmadan veri kaydı yapmamaktadır.

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı MERNİS BİLGİLERİ KISMI Kişinin ikamet bilgilerinin ve Nüfus Cüzdanı bilgilerinin yer aldığı kısımdır. 12 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı

B KISMI T.C. Sağlık Türkiye Bakanlığı Halk Sağlığı Kişinin ölüm bilgilerinin olduğu kısımdır. Zorunlu alandır boş geçilemez, ileri tarih girilemez. NOT: BU KISIMDAN SONRASINI SADECE HEKİMLER GÖREBİLİR. 13 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı

C-D-E KISMI T.C. Sağlık Türkiye Bakanlığı Halk Sağlığı Ölüm Şekli Yaralanma ve Otopsi bilgilerinin bulunduğu kısımdır. Zorunlu alandır ve seçilmeden kayıt yapılamaz. 14 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı

F KISMI T.C. Sağlık Türkiye Bakanlığı Halk Sağlığı Doğumun ardından 11 Ay 29 gün ve öncesinde meydana gelen ölümlerde görünür olur. Zorunlu alandır. 15 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire

F KISMI T.C. Sağlık Türkiye Bakanlığı Halk Sağlığı Sadece kadın ölümlerinde görünür olur. Zorunlu alandır. 16 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı

1 2 H KISMI T.C. Sağlık Türkiye Bakanlığı Halk Sağlığı Ölüm Nedenleri Giriş Kısmıdır. Sadece hekimler tarafından girilebilir. 1)Serbest(manuel) Giriş Kaydı Hekim ölüm nedenlerini istediği şekilde kısıtlama olmaksızın belirtir. 2)ICD 10 Girişi Hekim karşısına çıkan ICD10 listesinden seçerek giriş yapar. ICD 10 girişi için önce ICD 10 Kodlamasıyla Giriş butonunu tıklayınız. Ardından karşınıza çıkan butonlardan Seç butonunu tıklayınız. Açılacak pencerede ICD 17 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire 10 kodunu Başkanlığı bulduktan sonra yeniden Seç butonunu tıklayınız.

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Ölüm Formları Çıktı İşlemleri Ana menüde bulunan Form Yazdır linkini tıklayınız. Açılan listeden yazdırmak istediğiniz kaydı seçiniz. Bu kısımda; Ölüm Formu Mernis Belgesi Geçiş İzin Belgesi Yol İzni Belgesi Belgeleri yazdırabilir. 18 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı

T.C. Sağlık Türkiye Bakanlığı Halk Sağlığı 19 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Yeni Kullanıcı Oluşturma ve Kullanıcı Bilgilerini Güncelleme Ana menüde bulunan Yönetim Paneli > Kullanıcı İşlemleri linkini tıklayınız. Tüm alanları doldurduktan sonra kullanıcıya yetki kısmından yetki tanımlanır. Burada yer alan yetkiler, kullanıcının bağlı olduğu kurum yetkilerinden gelir. Kullanıcıya; bağlı olduğu kurumun yetkilerinin üstünde yetki tanımlanamaz. Kullanıcı güncellemek için, Kullanıcılar listesinden kullanıcı seçilir, gerekli bilgiler girilir ve Güncelle seçeneği seçilir. 20 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kullanıcının Genel Bilgilerini ve Şifresini Değiştirmesi Ana menüde bulunan Kullanıcı Bilgilerim linkini tıklayınız. Tüm verilerinizi giriniz ve güncelle butonunu tıklayınız. Şifre değiştirmek için alt kısımda bulunan şifre değiştirme panelini kullanınız. 21 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire

T.C. Sağlık Türkiye Bakanlığı Halk Sağlığı Verilerin Kontrolü, TUİK ve MERNİS e Gönderimi ÖLÜM KAYDI GİRİŞİ YAPILIR. KAYIT 24 SAAT BOYUNCA GÜNCELLENEBİLİR. ARDINDAN GÜNCELLEMEYE KAPANIR. RED ONAY 22 İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı

Dokümanlar Ölüm Belgesi İçin tıklayınız Ölüm Belgesinin Tıbbi Bölümünün Doldurulması ile ilgili broşüre ve dökümana (1,2) ulaşmak için tıklayınız (Broşür 1 ve 2 ve ilgili doküman açılacak) Vaka İncelemeleri (1,2) İçin tıklayınız Kesin Olmayan Nedenlerin Listesi Ve Nasıl Belirlilik Ekleneceğine Dair İpuçları (1,2) İçin tıklayınız Ölüm Kaydı İle İlgili Mevzuat (1,2) İle Bilgi Almak İçin tıklayınız Kılavuzlar Ölüm Nedenleri Eğitim Dokümanı, Ölüm Nedenlerinin Belgelenmesi Üzerine Bir AB Eğitim Paketinin Hazırlanması Projesi Kapsamında Hazırlanan Avrupada Ölüm Nedenlerinin Belgelenmesi İle İlgili El Kitabı nın Türkçe Çevirisi, Türkiye İstatistik, Ankara / Türkiye www.tuik.gov.tr/indir/sid/olum_nedeni.zip Ölüm Kaydı Bildirim Sistemi; T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı İletişim Adresi: bilgi@obs.gov.tr Hazırlayan ve katkıda bulunanlar Türkiye Halk Sağlığı Doç. Dr. Yusuf Üstü Ankara Atatürk Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Kliniği Oluşturulma tarihi: 11.12.2012 23

Kaynaklar 1) Ölüm verilerinin kalitesini artırmak ve AB üye ülkeleri, AEA/ ASTB ülkeleri, katılımcı ve aday ülkeler tarafından ölüm belgelerinde toplanacak bilgiler için ortak ve standart eğitim referansı sağlamak amacıyla Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) ile imzalanan bir anlaşmayı takiben ISTAT ta (İtalya Ulusal İstatistik ) bulunan Ölüm Nedenleri Birimi tarafından Avrupa için geliştirilen döküman. 2) Ölüm Nedenleri Eğitim Dokümanı, Ölüm Nedenlerinin Belgelenmesi Üzerine Bir AB Eğitim Paketinin Hazırlanması Projesi Kapsamında Hazırlanan Avrupada Ölüm Nedenlerinin Belgelenmesi İle İlgili El Kitabı nın Türkçe Çevirisi, Türkiye İstatistik, Ankara / Türkiye www.tuik.gov.tr/indir/sid/olum_nedeni.zip 3) Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tanımları ve uluslararası ölüm belgesi. Diğer yararlı Kaynaklar(2 no lu el kitabından alınmıştır) Avustralya İstatistik Bürosu. Ölüm nedeni belgesi: ICD- Sürüm 10. Avustralya İstatistik Bürosu, Avustralya, 2001. CDC, NCHS web sayfası: Uhttp://www.cdc.gov/nchs/about/major/dvs/mortdata.htmU Centre d Epidémiologie sur les Causes Médicales de Décès. Avrupa ölüm nedenleri istatistiklerinin karşılaştırılabilirliğinin ve kalitesinin artırılması. CépiDc, INSERM, Fransa 2001. Centro Mexicano para la Clasificaciòn de Enfermedades. Guìa de autoaprendizaje para el llenado correcto del certificado de defunctión. CEMECE, Meksika, 2001. İtalya Ulusal İstatistik. Ölüm nedenlerinin belgelenmesi üzerine bir AB eğitim paketinin hazırlanması - Teknik rapor. i ISTAT, İtalya 2003. Myers KA, Farquhar DR. Ölüm belgesinin doğruluğunun artırılması. CMAJ, 158(10): 1317 1323, 1998. Yeni Zelanda Sağlık Bilgi Servisi. Ölüm nedenlerinin belgelenmesi ile ilgili bir kılavuz. NZHIS. Yeni Zelanda 2001. 24

Nova Scotia Nüfus İstatistikleri. Tıbbi ölüm ve ölü doğum raporu: Doktorlar ve otopsi uzmanları için el kitabı. Nova Scotia Servisi ve Belediye İlişkileri ve Bilgi Yönetimi Servisleri Nüfus İstatistikleri, Halifax, Kanada, 2002. Ulusal İstatistik Ofisi, Ölüm belgesi eğitim paketi. ONS, Londra, Birleşik Krallık, 1997. Organisation Mondiale de la Santè. Le certificat médical de la cause de décès. Quatrième édition, OMS, Cenevre, İsviçre,1980. Teksas Sağlık Bölümü (TDH), A.B.D. Tıbbi ölüm ve ölüm şekli raporu, Web sayfası: Uhttp://www.tdh.state.tx.us/phpep/cme/cme_dc/default.htmlU. Birleşik Devletler Sağlık ve İnsani Hizmetler Bölümü, Hastalık Kontrol Ve Önleme Merkezleri, Sağlık İstatistikleri Ulusal Merkezi. Otopsi uzmanlarının ve adli tabiplerin, ölüm kayıtları ve fetüse ilişkin ölümlerin rapor edilmesi üzerine el kitabı. CDC, NCHS, Hyattsville, Maryland, 2003. Birleşik Devletler Sağlık ve İnsani Hizmetler Bölümü, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, Sağlık İstatistikleri Ulusal Merkezi. Otopsi, tıp ve ölüm istatistikleri. NCHS, CDC, Hyattsville, Maryland, ABD, Nüfus ve Sağlık İstatistikleri Serileri 3, N 32, Ekim 2001. Birleşik Devletler Sağlık ve İnsani Hizmetler Bölümü, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, Sağlık İstatistikleri Ulusal Merkezi. Yönerge el kitabı, Bölüm 2a- esas ölüm nedenini sınıflandırmak için yönergeler, ICD- 10, NCHS Ocak 2003. Birleşik Devletler Sağlık ve İnsani Hizmetler Bölümü, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, Sağlık İstatistikleri Ulusal Merkezi. Tıbbi ölüm raporu üzerine doktorların el kitabı. NCHS, CDC Hyattsville, Maryland, 2003. Ufficio Federale di Statistica, Statistiche Svizzere delle Cause di Morte. Direttive per la compilazione del certificato medico delle cause di morte. Bern, İsviçre, 1996. DSÖ, UNFPA, UNHCR. Mülteci durumlarında üretken sağlık, kurumlar arası alan el kitabı, 1999. Dünya Sağlık Örgütü. Hastalıkların ve ilgili sağlık sorunlarının uluslararası istatistiksel sıralaması- Onuncu sürün (ICD10). Cilt 1, 2, DSÖ, Cenevre, 1992-93. 25