3. KAYSERİ EKONOMİSİ SEMPOZYUMU

3. KAYSERİ EKONOMİSİ SEMPOZYUMU 24-25 NİSAN 2014 Kayseri Hilton Otel BİLDİRİLER KİTABI Editör: Prof. Dr. Ekrem ERDEM Düzenleyenler Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kayseri Ticaret Odası Kayseri, 2014

1. Baskı : Haziran 2014 ISBN : 978-605-4940-56-1 Dizgi Baskı ve Cilt : Detay Yayıncılık : Bizim Büro Matbaacılık ve Basımevi GMK Bulvarı No: 32/C Demirtepe-Ankara KİTAP YAPIM DETAY ANATOLIA AKADEMİK YAYINCILIK LTD. ŞTİ. Adakale Sokak No: 14/1-5 Kızılay/ANKARA Tel : (0.312) 434 09 49 Faks: (0.312) 434 31 42 Web: www.detayyayin.com.tr e-posta: detayyay@gmail.com

3. KAYSERİ EKONOMİSİ SEMPOZYUM KURULLARI ONUR KURULU Orhan DÜZGÜN, Kayseri Valisi Mehmet ÖZHASEKİ, Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı M. Rifat HİSARCIKLIOĞLU, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Prof. Dr. H. Fahrettin KELEŞTEMUR, Erciyes Üniversitesi Rektörü DÜZENLEME KURULU Mahmut HİÇYILMAZ (Eş Başkan), Kayseri Ticaret Odası Başkanı Prof. Dr. Ekrem ERDEM (Eş Başkan), Erciyes Üniversitesi, İİBF Dekanı Prof. Dr. Osman UNUTULMAZ, Erciyes Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayriye ATİK, Erciyes Üniversitesi Öğretim Üyesi AKADEMİK DANIŞMA KURULU Prof. Dr. M. Ali BİLGİNOĞLU, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Rıfat YILDIZ, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Asuman AKDOĞAN, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Filiz ÇALIŞKAN, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. İnci VARİNLİ, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet İNBAŞI, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Mahmut ÖZDEVECİOĞLU, Melikşah Üniversitesi Prof. Dr. Şaban UZAY, Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Nısfet UZAY, Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Recep DÜZGÜN, Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Tekin AKDEMİR, Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Muhittin KAPLAN, Melikşah Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet DOĞAN, Erciyes Üniversitesi

SEKRETERYA Doç. Dr. Ferit KULA (Başkan), Erciyes Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Eyyup ECEVİT, Erciyes Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Yasemin YAVUZ, Erciyes Üniversitesi Araş. Gör. Dr. Ferhat AKBEY, Erciyes Üniversitesi Uzm. Sabri GÜNGÖR, Erciyes Üniversitesi Araş. Gör. Fatma ÜNLÜ, Erciyes Üniversitesi Ferhat AKMERMER, Kayseri Ticaret Odası Nedim OLGUNHARPUTLU, Kayseri Ticaret Odası

İÇİNDEKİLER Sempozyum Kurulları... iii İçindekiler... v Önsöz: Mahmut HİÇYILMAZ... xi Önsöz: Prof. Dr. Ekrem ERDEM... xii AÇILIŞ KONFERANSI: İllerin Rekabetçi Dinamikleri ve Kayseri İçin Rekabetçi Bir Paradigma Arayışı... 1 Prof. Dr. Ekrem ERDEM 1. OTURUM KALKINMA, BÜYÜME ve FİNANS Kayseri nin Diğer Büyük Şehirler Karşısındaki Göreli Kalkınma Düzeyi: İstatistiksel Bir Analiz... 15 Hayriye ATİK Kayseri İlinin Kültürel Büyüme Dinamikleri: Para ve Maliye Politikalarının Bu Dinamikler Üzerindeki Etkileri... 32 Ekrem ERDEM ve Can Tansel TUĞCU BIST Şehir Endeksleri ile Kayseri Şehir Endeksinde Yer Alan Şirketlerin Borsa Performanslarının Karşılaştırmalı Analizi... 46 Veli AKEL Kayseri de Dolarizasyon Olgusu... 69 Selma BÜYÜKKANTARCI TOLGAY ve Zübeyde ŞENTÜRK ULUCAK

46 BIST ŞEHİR ENDEKSLERİ İLE KAYSERİ ŞEHİR ENDEKSİNDE YER ALAN ŞİRKETLERİN BORSA PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ Veli AKEL * ÖZ Bu çalışmada, Borsa İstanbul (BIST) tarafından 2009 yılından beri hesaplanmaya başlanan ve zaman içerisinde sayıları 12 yi bulan şehir endekslerinin günlük verileri kullanılarak Şubat 2014 sonu itibariyle borsa performansları istatistiksel analiz yöntemleriyle değerlendirilmiştir. Ayrıca, Kayseri Şehir Endeksi (XSKAY) kapsamında yer alan 7 şirketin (Ayen Enerji, Birlik Mensucat, Erciyas Boru Sanayi, Karsu Tekstil, Lüks Kadife, Oylum ve Yataş) kapsamına girdikleri endekslerle olan ilişkisi, tanımlayıcı istatistikler ve korelasyon analizleri yardımıyla karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Anahtar Kavramlar: Borsa İstanbul, Şehir Endeksleri, Kayseri Şehir Endeksi, Performans Ölçümü. COMPARATIVE ANALYSIS OF THE STOCK MARKET PERFORMANCE FOR BIST CITY INDICES AND FIRMS CONTAINED IN KAYSERI CITY INDICE ABSTRACT In this study, it has been evaluated stock market performance of the 12 city indices, currently calculated by Borsa Istanbul (BIST) in the beginning of 2009, using daily data of indices with statistical analysis methods at the end of the February 2014. There are 7 firms in the scope of Kayseri City Indice (XSKAY), namely, Ayen Energy, Birlik Textile, Erciyas Pipe Mill, Karsu Textile, Luks Textile, Oylum and Yatas. Also, descriptive statistics and correlation analysis are used to analyze the relationship between 7 firms whose equities are traded in BIST and to which they belong equity indices. Keywords: Borsa Istanbul, City Indices, Kayseri City Indice, Performance Measurement * Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü.

GİRİŞ Sermaye piyasasında yatırımcılar, portföylerinin getirilerini alternatif yatırım araçlarının getirileri ile kıyaslamakta ve portföylerinin piyasanın üzerinde bir getiri elde edip etmediğini piyasa endeksleri ile ölçmektedirler. Endeks bir veya daha fazla değişkenin hareketlerinden ibaret olan ve oransal değişimi ölçmeye yarayan bir göstergedir. Endeksler, gazete sayfalarında ve ekonomi sitelerinde adı sıkça geçen ve piyasanın yönü hakkında piyasa katılımcılarına bilgi sağlayan göstergelerdir. Özellikle hisse senedi piyasa endeksleri, borsada işlem gören hisse senetlerinin fiyat ve getirilerinin performanslarının ölçülmesini sağlayan ve endeksler kapsamında yer alan hisse senetlerinin fiyatlarını baz alarak piyasa performansı hakkında genel bilgi veren göstergelerdir. İlk hisse senedi piyasa endeksi, Charles Dow tarafından 12 demiryolu şirketinin kapanış fiyatlarının ortalaması alınarak 1884 yılından itibaren hesaplanan Dow Jones Taşımacılık Endeksi dir. Charles Dow un amacı hisse senedi piyasasının günlük performansını ölçmek olduğu için 4 sayfadan oluşan bir gazete çıkarmaya başlamıştır. Bu gazete daha sonra Wall Street Journal olarak anılmaya başlamıştır (Sincere, 2004: 10-11). Sermaye piyasalarında oluşturulan ana, alt ve sektör endekslerinin belli başlı kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir (Dağlı, 2000: 191): Endeksler, hisse senedi fiyatlarında zaman içinde meydana gelen toplu değişim hakkında piyasa katılımcılarına fikir verirler. Piyasa portföyünün performansının hesaplanmasında çeşitli endekslerden yararlanılır. Dolayısıyla, kurumsal ve bireysel yatırımcılara, sahip oldukları portföylerin belli bir dönem boyunca gösterdiği performansı, piyasanın genel performansıyla karşılaştırma (benchmark) imkânı sunarlar. Endeksler, hisse senedi piyasasındaki gelişmeler ile genel ekonomik göstergelerdeki değişmeler arasında karşılaştırma yapma imkanı vermektedirler. Sermaye piyasası analizlerinde, hisse senedi fiyatının piyasa portföyüne olan duyarlılığının hesaplanmasında endekslerden yararlanılır. Endekslerden yararlanarak, endekse dayalı opsiyon ve future sözleşmeleri ile yatırım fonları gibi yeni yatırım araçları geliştirilebilir. Alternatif yatırım araçlarının getirilerinin karşılaştırılmasında endeksler yatırımcılara faydalı bilgiler sağlar. Çalışmanın amacı, Borsa İstanbul (BIST) tarafından 2009 dan bu yana hesaplanan Şehir endekslerinin performansını ölçmek ve Kayseri de faaliyet gösteren ve Kayseri Şehir Endeksi kapsamında yer alan şirketlerin bazı tanımlayıcı istatistikleri ile borsa performanslarını karşılaştırmaktır. Bu amaçla, çalışmanın ilerleyen bölümlerinde ilk olarak şehir endeksleri kavramı üzerinde durulmuş ve şehir endekslerinin Türkiye uygulaması hakkında tanıtıcı bilgi verilmiştir. Daha sonra, BIST şehir endeksleri arasındaki risk ve getiri ilişkileri, endeksler arasındaki korelasyon katsayıları hesaplanarak BIST Kayseri Şehir 47

48 Endeksinin diğer endekslerle ilişkisi araştırılmıştır. Son kısımda ise Kayseri Şehir Endeksinde yer alan 7 şirketin borsa performansı ile bu şirketlerin kapsamına girdikleri endekslerin borsa performansı karşılaştırmalı olarak analiz edilmeye çalışılmıştır. I. ŞEHİR ENDEKSLERİ VE TÜRKİYE UYGULAMASI Şehir endeksleri kavramı ile ilgilenilen bir konu ya da probleme ilişkin sürekli olarak meydana gelecek gelişmelerin, bir bölge ya da bir şehir ölçeğine indirgenmesi yoluyla incelenmesini sağlayan endeksler anlaşılmaktadır. Şehir endeksleri, sağlık, spor, kültürel faaliyetler yanında sermaye piyasalarında da kullanılmakta ve bu endekslerden bazıları bir bölgenin bazıları ise bir şehrin finansal açıdan performansını değerlendirmek için kullanılmaktadır. Şehir endeksleri, bir performans göstergesi niteliği taşıdığından yatırımcıların yatırım kararlarını verme aşamasında oldukça etkin şekilde yararlanabileceği endekslerdir. Ayrıca, bölgesel kalkınmanın sıkça gündeme geldiği günümüz ekonomileri içerisinde, finans alanında oluşturulan şehir endekslerinin önemi giderek artmaktadır (Bayramoğlu, 2010: 200-201). Şehir endekslerinin oluşturulmasındaki temel amaç, aynı şehirdeki firmaların fiyat ve getiri performanslarını takip etmek olduğu için endekslerin performans bazında karşılaştırılması mümkün olmaktadır. Borsa İstanbul (BIST) Hisse Senetleri Piyasası Endeksleri, BIST te işlem gören hisse senetlerinin fiyat ve getirilerinin bütünsel ve sektörel bazda performanslarının ölçülmesi amacıyla oluşturulmuştur. 1996 yılı sonuna kadar sadece BIST Ulusal-100, Mali ve Sınai sektör endeksleri hesaplanmakta iken, 1997 yılı başından itibaren sektör ve alt sektör endeksleri hem fiyat hem de toplam getiri olarak hesaplanmaya başlanmıştır. Şehir endeksleri ile hem ildeki şirketlerin hisse senetlerinin performansı yansıtılmakta hem de bu endeksler üzerine çıkarılacak borsa yatırım fonları sayesinde yatırımcıların tek bir menkul kıymet ile istedikleri şehre yatırım yapabilmeleri önündeki engeller ortadan kaldırılmış olmaktadır. Borsa İstanbul, 2009 yılının başından itibaren ana üretim ya da faaliyet merkezi aynı şehirde olan şirketlerin fiyat ve getiri performansının izlenmesi amacıyla şehir endekslerini hesaplamaya başlamıştır. Borsada hisse senetleri işlem gören en az 5 şirketin bulunduğu iller için hesaplanan şehir endeksleri halen BIST 100 Endeksinin 31 Aralık 2008 gününe ait kapanış değeri olan 26.864,07 nin baz değer olarak alındığı şehir endeksleri, 16 Şubat 2009 tarihinden bu yana gerçek zamanlı olarak hesaplanmaktadır. BIST tarafından yayınlanan 10.09.2012 tarih ve 402 Sayılı genelgeye göre; şehir endeksleri hesaplanırken, üretim faaliyetinde bulunan şirketlerin üretimlerinin en az %50 sinin gerçekleştiği şehir, hizmet şirketlerinin faaliyet gelirlerinin en az %50 sinin elde edildiği şehir, üretimin/faaliyet gelirinin en az %50 sinin gerçekleştiği/elde edildiği bir şehir bulunmuyorsa şirket merkezinin bulunduğu şehir dikkate alınmaktadır. Haberleşme ve inşaat sektöründe faaliyet gösteren şirketler ile holdingler için şirket merkezinin bulunduğu şehir dikkate alınmaktadır. Holdingler hariç mali sektörde yer alan şirketler ile perakende ticaret sektöründe faaliyet gösteren şirketler şehir endeksleri kapsamı dışında tutulmuştur. Hisse senetlerinin endeks kapsamına alınabilmesi için, öncelikle şirketin fa-

aliyet konusunun şehir endekslerinin kapsamına giriyor olması, aynı zamanda da kapsamına girdiği şehir için bir endeks hesaplanıyor veya hesaplanabiliyor olması gerekmektedir. BIST te hisse senetleri işlem gören en az 5 şirketin bulunduğu iller için hesaplanan şehir endeksleri; halen Adana (XSADA), Ankara (XSANK), Antalya (XSANT), Balıkesir (XSBAL), Bursa (XSBUR), Denizli (XSDNZ), İstanbul (XSIST), İzmir (XSIZM), Kayseri (XSKAY), Kocaeli (XSKOC), Konya (XSKON) ve Tekirdağ (XSTKR) için hesaplanmaktadır. Türkiye de, BIST tarafından hesaplanan şehir endekslerinin performansının ölçülmesi üzerine kısıtlı sayıda çalışmaya rastlanmıştır. Bayramoğlu ve Pekkaya (2010) tarafından yapılan ilk çalışmada, şehir endekslerinin finans alanında kullanımı üzerinde durularak, BIST şehir endeksleri temel istatistiksel analiz ve korelasyon analizi ile değerlendirilmiştir. Ancak, çalışmanın veri setinin yeni ve sınırlı olması, kapsamlı bir değerlendirme yapmaya imkan vermemiştir. Bir diğer çalışmada ise Aşkın ve Büyüklü (2014), şehir endeksleri için haftanın günü anomalisinin varlığını araştırmışlar ve çoğunlukla imalat sektörüne ait hisse senetlerinden oluşan Bursa şehir endeksinin ortalama getirilerinde pozitif Pazartesi etkisinin gözlendiğini, Antalya, Kayseri ve Tekirdağ şehir endekslerinin getiri volatilitesinin haftanın günlerine göre değiştiğine dair bazı bulgulara ulaşmışlardır. Bu çalışmanın hem şehir endekslerinin hem de Kayseri Şehir Endeksindeki şirketlerin performansının uzun bir dönem için karşılaştırmalı analiz sonuçlarını sunma açısından literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. II. VERİ SETİ VE YÖNTEM Endeks getirilerinin hesaplanmasında aritmetik ve geometrik ortalamaya göre getirilerin hesaplandığı bilinmektedir. Ancak, geometrik getirilerin aritmetik getirilerden istatistiki olarak daha anlamlı olabileceği ifade edilmektedir (Çıtak, 2004: 80). Bu çalışmada endeks getirileri geometrik getiri hesaplama yöntemine göre; P t, endeksin veya hisse senedinin t dönemindeki kapanış fiyatını ve P t-1 ise endeksin t-1 dönemindeki kapanış fiyatını göstermek üzere, endekslerin veya hisse senetlerinin günlük getirisi (Rt), aşağıdaki (1) nolu denkleme göre hesaplanmıştır (Francis, Ibbotson, 2001: 22): R t Pt ln( ) (1) Pt 1 Borsa İstanbul da hisse senetleri işlem gören en az 5 şirketin bulunduğu iller için hesaplanan şehir endeksi sayısı 12 adet olup bu şehir endekslerinin kodları ve endeks kapsamında yer alan şirket sayıları Tablo 1 de gösterilmiştir. 49

50 Tablo 1: BIST Şehir Endeksleri ve Kapsamı Kodu Açıklama Endeks Kapsamındaki Şirketler Şirket Sayısı Yüzde (%) XSADA BIST Adana Şehir Endeksi 6 2,78 XSANK BIST Ankara Şehir Endeksi 16 7,41 XSANT BIST Antalya Şehir Endeksi 5 2,31 XSBAL BIST Balıkesir Şehir Endeksi 4 1,85 XSBUR BIST Bursa Şehir Endeksi 18 8,33 XSDNZ BIST Denizli Şehir Endeksi 5 2,31 XSIST BIST İstanbul Şehir Endeksi 101 46,76 XSIZM BIST İzmir Şehir Endeksi 26 12,04 XSKAY BIST Kayseri Şehir Endeksi 7 3,24 XSKOC BIST Kocaeli Şehir Endeksi 19 8,80 XSKON BIST Konya Şehir Endeksi 4 1,85 XSTKR BIST Tekirdağ Şehir Endeksi 5 2,31 Toplam 216 100,00 Tablo 1 e göre, Şubat 2014 sonu itibariyle endeks kapsamında yer alan toplam şirket sayısı 216 olup şirket sayılarına göre 101 şirket ile XSIST birinci, 26 şirket ile XSIZM ikinci ve 19 şirket ile XSKOC üçüncü sırada iken XSKAY 7 şirket ile altıncı sırada yer almaktadır. III. BIST ŞEHİR ENDEKSLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ANALİZİ XU100 Endeksi piyasayı temsil eden, piyasanın göstergesi niteliğinde bir endeks olduğu için bir hisse senedinin veya bir endeksin performansının değerlendirilmesinde kullanılmaktadır. Bu çalışmada benchmark portföy olarak XU100 endeksinin günlük verileri kullanılmıştır. Tablo 2, Şubat 2009-Şubat 2014 döneminde BIST şehir endeksleri ile karşılaştırma ölçütü olarak XU100 endeksinin günlük getirileri dikkate alınarak hesaplanan bazı tanımlayıcı istatistikleri göstermektedir.

Tablo 2: BIST Şehir Endekslerine Ait Tanımlayıcı İstatistikler PANEL A (n=1262) RXSADA RXSANK RXSANT RXSBAL RXSBUR RXSDNZ RXU100 Ortalama 0,000276 0,000676 0,000141-0,000915 0,000790-0,000957 0,000758 Ortanca 0,000808 0,001000 0,000307-0,000409 0,001479-0,000420 0,001469 En 0,067732 0,072131 0,089528 0,077168 0,111167 0,076029 0,068952 Yüksek En Düşük -0,115080-0,108498-0,155038-0,110865-0,168644-0,100311-0,110638 Std. 0,015650 0,015448 0,020816 0,018650 0,018468 0,016244 0,015776 Sapma Çarpıklık -0,97-0,53-0,60-0,60-0,84-0,44-0,45 Basıklık 9,79 7,69 8,64 8,12 10,82 9,02 6,59 PANEL B (n=1262) RXSIST RXSIZM RXSKAY RXSKOC RXSKON RXSTKR RXU100 Ortalama 0,000773 0,000848 0,000468 0,000862-0,001453 0,001307 0,000758 Ortanca 0,001541 0,001470 0,001435 0,001399-0,000176 0,000350 0,001469 En 0,060618 0,066498 0,074481 0,076253 0,084711 0,169931 0,068952 Yüksek En Düşük -0,107245-0,102951-0,124187-0,101372-0,111686-0,197841-0,110638 Std. 0,013578 0,015164 0,016626 0,018052 0,018846 0,025483 0,015776 Sapma Çarpıklık -0,80-0,61-0,94-0,64-0,38 0,79-0,45 Basıklık 8,44 7,16 9,12 6,56 9,76 14,95 6,59 Jarque- 2620,88 1217,76 1744,79 809,14 3363,95 636,11 718,53 Bera Olasılık 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Jarque- 1689,72 986,79 2155,89 751,69 597,28 7642,05 718,53 Bera Olasılık 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Tablo 2 ye göre en yüksek ortalama günlük getiriye sahip endeks % 0.001307 ile XSTKR iken en düşük ortalama günlük getiri sağlayan endeks ise -0.001453 değeri ile XSKON dur. Ortalama günlük getirileri negatif olan endeksler ise XSBAL, XSDNZ ve XSKON dur. Ortalama getiriler açısından XU100 Endeksinden daha yüksek performans gösteren endeksler XSTKR, XSKOC, XSIZM, XSBUR VE XSIST olurken diğer endeksler ise XU100 e göre düşük performans göstermişlerdir (Grafik 1). XU100 ün ortanca değeri %0.1469 olup XSIST, XSBUR ve XSIZM endeksleri onun üzerinde bir ortancaya sahiptir. En yüksek ve en düşük değerler açısından birinci sırada XSTKR, ikinci sırada XSBUR, üçüncü sırada ise XSANT endeksi yer almaktadır. Büyük şirketlerin endeks içerisindeki ağrılığının göreceli olarak yüksek olduğu XIST, XSIZM gibi şehir endekslerinin en yüksek ve en düşük değerler açısından daha aşağılarda yer aldığı görülmektedir. Standart sapma açısından en yüksek riske sahip endeks %2.5483 ile XSTKR olurken en düşük riske sahip endeks ise %1.3578 ile XSIST olmuştur. XU100 ün standart sapması ise %1.5776 olup XSADA, XSANK, XSIZM ve XSIST endeksleri piyasadan daha düşük bir riske sahiptir. Analiz kapsamında incelenen endekslerin içinde en hareketli, en volatil endeks ise XSTKR dir. 51

52 Finansal zaman serilerinin dağılımları incelendiğinde genel olarak normal dağılıma göre ortalamada daha sivri ve kuyrukta daha kalın dağılım özellikleri gösterdiği bilinmektedir (Xiao ve Aydemir, 2007: 3). Endeks getirilerinin normal bir dağılım göstermediği çarpıklık ve basıklık değerlerinden anlaşılmaktadır. Çünkü normal bir dağılım için çarpıklık değeri 0, basıklık değeri ise 3 tür. Bir veri setinin, çarpıklık değeri 0 dan küçük ise sola çarpık, 0 dan büyük ise sağa çarpık bir dağılıma sahip olduğu anlaşılır. Basıklık istatistiği 3 ü geçtiği zaman, dağılımın normal dağılıma göre tepesi sivri (leptokurtik) olduğu söylenmekte ve böylesi bir getiri dağılımının aşırı değerler içerebileceği anlamına gelmektedir (Gujarati, 1999: 143). XSTKR dışında diğer endekslerin çarpıklık değerlerinin negatif olması endeks getirilerinin sola çarpık bir dağılıma sahip olduğunun bir göstergesidir. Endeks getirilerinin basıklık değerinin 3 den oldukça büyük olması, normal dağılıma göre daha sivri bir dağılım gösterdiği anlamına gelmektedir. Endeks getirilerinin normal dağılıma sahip olup olmadığı Jarque-Bera (JB) test istatistiği ile analiz edilmiş ve hesaplanan test istatistiklerinin 2 serbestlik dereceli χ 2 tablosu değerlerinden büyük ve istatistikî olarak anlamlı olmasından dolayı endekslerin normal bir dağılıma sahip olduğu hipotezi reddedilmiştir. Başka bir ifadeyle, endeks getirilerinden oluşan zaman serilerinin hiç biri normal dağılıma sahip değildir. Grafik 1: BIST Şehir Endeksleri Arasındaki Risk ve Getiri İlişkileri Std. Sapma Ortalama 0,0300 0,0250 0,0200 0,0150 0,0100 0,0050 0,0008 0,0158 0,0015 0,0010 0,0005-0,0005-0,0010-0,0015-0,0020

53 Tablo 3: BIST Şehir Endeksleri Getirileri Arasındaki Korelasyon Matrisi XSADA XSANK XSANT XSBAL XSBUR XSDNZ XSIST XSIZM XSKAY XSKOC XSKON XSTKR XSADA 1,00 XSANK 0,52 1,00 XSANT 0,58 0,48 1,00 XSBAL 0,64 0,53 0,61 1,00 XSBUR 0,60 0,58 0,52 0,55 1,00 XSDNZ 0,57 0,57 0,58 0,53 0,54 1,00 XSIST 0,66 0,68 0,61 0,63 0,71 0,58 1,00 XSIZM 0,59 0,57 0,56 0,58 0,58 0,48 0,69 1,00 XSKAY 0,62 0,49 0,59 0,67 0,60 0,56 0,65 0,56 1,00 XSKOC 0,52 0,53 0,48 0,55 0,61 0,46 0,68 0,55 0,51 1,00 XSKON 0,72 0,73 0,64 0,71 0,65 0,60 0,75 0,66 0,76 0,60 1,00 XSTKR 0,39 0,29 0,36 0,49 0,35 0,39 0,39 0,35 0,37 0,35 0,52 1,00 XU100 0,67 0,70 0,60 0,65 0,72 0,58 0,93 0,70 0,65 0,71 0,76 0,39 Endeksler arasındaki korelasyon katsayısı (KK) (Tablo 3) incelendiğinde, 12 şehir endeksinin getirilerinin kendi aralarındaki korelasyon katsayılarının, %29 - %76 arasında değişkenlik gösterdiği, en düşük korelasyon katsayısının %29 ile XSANK ile XSTKR arasında en yüksek korelasyon katsayısının da %76 ile XSKAY ile XSKON endeksleri arasında olduğu görülmektedir. Ayrıca, şehir endeksleri arasındaki ortalama korelasyon katsayısı %56 olup endeksler arasında orta kuvvette ve pozitif bir ilişkinin geçerli olduğunu ifade etmek mümkündür. Tabloda BIST Şehir Endeksleri ile BIST 100 Endeksi getirileri arasındaki korelasyon katsayıları %39 - %93 arasında değişirken, ortalama korelasyon katsayısı ise %67 dir. XU100-XSTKR arasındaki KK= 0.39 ve XU100-XSIST arasındaki KK= 0.93 tür. BIST 100 Endeksi ile BIST İstanbul Şehir Endeksi arasındaki ilişkinin derecesinin bu kadar yüksek olması beklenen bir sonuçtur. Kısaca ifade etmek gerekirse, ortalama olarak şehir endekslerinin XU100 endeksi ile olan korelasyon düzeyleri, şehir endekslerinin kendi aralarındaki korelasyon düzeyinden daha güçlüdür. XSTKR, XSKAY, XSANT gibi endekslerin diğer endekslerle korelasyon derecesinin nisbi olarak düşük kalmasının nedeni, bu endekslerin derinliği az, tekstil ve turizm ağırlıklı hisselerden oluşması olabilir. Burada, çalışmanın kapsamı içerisinde XSKAY in diğer endekslerle olan ilişkisine daha yakından bakmak gerekmektedir. Bu amaçla yukarıdaki korelasyon tablosundaki verilerden hareketle ilişkinin gücünü görmek için aşağıdaki Grafik 2 oluşturulmuştur.

54 Grafik 2: XSKAY Endeksiyle Diğer Şehir Endeksleri Arasındaki Korelasyon Katsayıları 90% 80% 70% 60% 50% 40% 63% 49% 60% 67% 61% 56% 65% 57% 51% 77% 38% 66% 30% 20% 10% 0% Grafik 2 ye göre XSKAY ile XU100 arasındaki KK=%66 olup bu iki endeks arasında orta derecede kuvvetli ve pozitif bir ilişkiye işaret etmektedir. Bu sonuç, XSKAY kapsamındaki şirketlerin XU100 Endeksinin hareketlerine orta düzeyde tepki verdiği şeklinde yorumlamak mümkündür. Şekil 2 ye göre XSKAY ile diğer şehir endeksleri arasındaki ortalama KK= %59 ile şehir endekslerinin kendi aralarındaki ortalama %56 lık korelasyon düzeyinin biraz üzerinde çıkmıştır. XSKAY in korelasyon ilişkisinin en düşük olduğu endeks %38 ile XSTKR iken en yüksek olduğu endeks ise %77 ile XSKON dur. IV. KAYSERİ ŞEHİR ENDEKSİ KAPSAMINDA YER ALAN ŞİRKETLERİN KAPSAMINA GİRDİĞİ DİĞER ENDEKSLERLE İLİŞKİSİNİN ANALİZİ BIST Kayseri Şehir Endeksi kapsamında toplam 7 adet şirket bulunmakta olup bu şirketlerin hisse senedi kodları, şirket adları ve kuruluş tarihleri Tablo 4 de verilmiştir. XSKAY endeksinde yer alan şirketlerin, Borsa İstanbul tarafından hesaplanan alt endeksler, sektör endeksleri ve diğer endekslerle olan ilişkilerini analiz etmek üzere 28 Şubat 2014 sonu itibariyle her bir şirketin ait olduğu endeksler aşağıdaki Tablo 5 de verilmiştir.

55 Tablo 4: XSKAY Endeksi Kapsamındaki Şirketler Hisse Senedi Kodu Şirket Adı Kuruluş Tarihi AYEN Ayen Enerji A.Ş. 15.08.1990 BRMEN Birlik Mensucat Tic. ve San. İşl. A.Ş. 02.11.1966 ERBOS Erciyas Boru Sanayi ve Tic. A.Ş. 02.04.1974 KRTEK Karsu Tekstil Sanayi ve Tic. A.Ş. 14.03.1973 LUKSK Lüks Kadife Tic. ve San. A.Ş. 03.07.1972 OYLUM Oylum Sınai Yatırımlar A.Ş. 1969 YATAS Yataş Yatak ve Yorgan San. Tic. A.Ş. 09.09.1987 Tablo 5: Kayseri Şehir Endeksindeki Şirketlerin Kapsamına Girdiği Endeksler (Şubat 2014 Sonu İtibariyle) Endeksler AYEN BRMEN ERBOS KRTEK LUKSK OYLUM YATAS XELKT X - - - - - XGIDA - - - - - X - XHARZ - - - - - X - XIKIU - X - X X X - XKOBI - X - - X X - XMANA - - X - - - - XSKAY X X X X X X X XTEKS - X - X X - X XTMTU - - X - - - - XTUMY X X X X X X X XUHIZ X - - - - - - XULUS X - X - - - X XUSIN - X X X X X X XUTUM X X X X X X X Burada, XULUS Endeksinin hesaplanmaya başlandığı tarih 03.01.2011, XKOBI Endeksinin başlangıç tarihi 02.12.2013 ve XTMTU Endeksinin hesaplanmaya başladığı tarih ise 01.07.2011 olduğu için analiz dışında tutulmuştur. Diğer endeksler, şirketlerin borsa kotuna girdiği dönemlerle uyumlu oldukları için analizde kullanılmıştır. Analiz yapılırken BIST100 (XU100) Endeksi, piyasanın göstergesi olduğu için benchmark portföy olarak tüm karşılaştırmalarda referans değer olarak dikkate alınmıştır. Grafiklerde, sol eksen standart sapmayı, sağ eksen ise günlük ortalama getiriyi göstermektedir.

56 A. AYEN İN DİĞER ENDEKSLERLE İLİŞKİSİNİN ANALİZİ Ayen Enerji A.Ş., XELKT (BIST Elektrik), XSKAY, XTUMY (BIST Tüm-100), XUHIZ (BIST Hizmetler) ve XUTUM (BIST Tüm) endeksleri kapsamında yer almaktadır. Ayen ile diğer endekslere ilişkin tanımlayıcı istatistikler aşağıda verilmiştir (Tablo 6 ve Grafik 3). Tablo 6: AYEN ve Diğer Endekslere Ait Tanımlayıcı İstatistikler (n=1262) RAYEN RXELKT RXSKAY RXTUMY RXU100 RXUHIZ RXUTUM Ortalama 0.000379 0.000166 0.000468 0.000843 0.000758 0.000607 0.000762 Ortanca 0.000000-0.000067 0.001435 0.001846 0.001469 0.000852 0.001519 En Yüksek 0.124053 0.084643 0.074481 0.067284 0.068952 0.062034 0.068806 En Düşük -0.107145-0.123065-0.124187-0.108684-0.110638-0.096993-0.110500 Std. Sapma 0.020487 0.018965 0.016626 0.012374 0.015776 0.013086 0.015272 Çarpıklık 0.16-0.17-0.94-1.62-0.45-0.58-0.54 Basıklık 7.31 7.24 9.12 15.46 6.59 7.57 7.06 Jarque-Bera 983.67 951.77 2155.89 8713.91 718.53 1167.04 926.62 Olasılık 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 KK 1.00 0,61 0,69 0,57 0,55 0,49 0,56 Grafik 3:AYEN ve Diğer Endekslerin Risk-Getiri Açısından Görünümü Std. Sapma Ortalama 0,0400 0,0350 0,0300 0,0250 0,0200 0,0150 0,0100 0,0050-0,0050 0,0008 0,0158 0,0020 0,0015 0,0010 0,0005-0,0005-0,0010-0,0015-0,0020-0,0025-0,0030

Tablo 6 ve Grafik 3 e göre, kapsamına girdiği endekslere kıyasla günlük ortalama getiri açısından AYEN, XELKT (BIST Elektrik Endeksi) endeksinden sonra en düşük ikinci ortalama günlük getiriye sahiptir. AYEN, XSKAY in günlük ortalama getirisinin (0.000468) altında bir performans göstermiş ve risk seviyesi de diğer endekslerin ortalamasının oldukça üzerinde gerçekleşmiştir. Bundan dolayı, AYEN, kapsamına girdiği hisse senedi endekslerinin borsa performansının altında bir performans göstermiştir. Analiz dönemi içerisinde, AYEN ile kapsamına girdiği endeksler arasındaki en yüksek korelasyon katsayısı %69 ile XSKAY, en düşük korelasyon katsayısı ise %49 ile XUHIZ endeksleri arasında olup diğer endekslerle olan korelasyon düzeyi %49 ila %61 arasında değişmektedir. Tanımlayıcı diğer istatistikler incelendiğinde hem hisse senedi hem de endeks getirilerinin normal bir dağılım göstermediği anlaşılmaktadır. B. BRMEN İN DİĞER ENDEKSLERLE İLİŞKİSİNİN ANALİZİ Birlik Mensucat Tic. ve San. İşl. A.Ş., XIKIU (BIST İkinci Ulusal Pazar), XSKAY, XTEKS (BIST Tekstil, Deri) XTUMY, XUSIN (BIST Sınai), XUTUM endeksleri kapsamında yer almaktadır. BRMEN ile diğer endekslere ilişkin tanımlayıcı istatistikler aşağıda verilmiştir (Tablo 7 ve Grafik 4). Tablo 7: BRMEN ve Diğer Endekslere Ait Tanımlayıcı İstatistikler (n=1262) RBRMEN RXIKIU RXSKAY RXTEKS RXTUMY RXU100 RXUSIN RXUTUM Ortalama -0.000172 0.000542 0.000468 0.000962 0.000843 0.000758 0.000895 0.000762 Ortanca 0.000000 0.000720 0.001435 0.001122 0.001846 0.001469 0.001580 0.001519 En Yüksek 0.214148 0.082535 0.074481 0.089945 0.067284 0.068952 0.064551 0.068806 En Düşük -0.168335-0.119249-0.124187-0.139863-0.108684-0.110638-0.114010-0.110500 Std. Sapma 0.034122 0.016433 0.016626 0.015340 0.012374 0.015776 0.013203 0.015272 Çarpıklık 1.04-0.95-0.94-1.29-1.62-0.45-1.17-0.54 Basıklık 11.99 10.74 9.12 15.81 15.46 6.59 12.32 7.06 Jarque-Bera 4474.50 3335.41 2155.89 8982.17 8713.915 718.53 4852.02 926.63 Olasılık 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 KK 1.00 0,36 0,43 0,37 0,37 0,31 0,33 0,32 Tablo 7 ve Grafik 4 e göre, kapsamına girdiği endekslerle ortalama getiri ve risk açısından kıyaslandığında BRMEN nin en yüksek riske ve en düşük getiriye sahip olduğu görülmektedir. Özellikle, standart sapma değerinin 0.0034122 olması, BRMEN in endekslerin ortalamasınının yaklaşık iki katı kadar riskli olduğunun bir göstergesidir. Korelasyon katsayıları incelendiğinde ise yüksek korelasyon katsayısı %43 ile XSKAY, en düşük korelasyon katsayısı ise XU100 endeksleri arasında olup diğer endekslerle olan korelasyon düzeyi %31 ila %37 arasında değişkenlik göstermektedir. Buradan BRMEN in, kapsamına girdiği endekslerle özellikle piyasa portföyü olan XU100 endeksi ile çok güçlü olmayan pozitif yönlü bir korelasyona sahip olduğunu ifade etmek mümkündür. 57

58 Grafik 4: BRMEN ve Diğer Endekslerin Risk-Getiri Açısından Görünümü Std. Sapma Ortalama 0,0400 0,0350 0,0300 0,0250 0,0200 0,0150 0,0100 0,0050-0,0050 0,0008 0,0158 0,0020 0,0015 0,0010 0,0005-0,0005-0,0010-0,0015-0,0020-0,0025-0,0030 C. ERBOS UN DİĞER ENDEKSLERLE İLİŞKİSİNİN ANALİZİ Erciyas Boru Sanayi ve Tic. A.Ş., XMANA (BIST Metal Ana) XSKAY, XTUMY, XUSIN ve XUTUM endeksleri kapsamında yer almaktadır. ERBOS ile diğer endekslere ilişkin tanımlayıcı istatistikler aşağıda verilmiştir (Tablo 8 ve Grafik 5). Tablo 8: ERBOS ve Diğer Endekslere Ait Tanımlayıcı İstatistikler (n=1262) RERBOS RXMANA RXSKAY RXTUMY RXU100 RXUSIN RXUTUM Ortalama 0.001412 0.000831 0.000468 0.000843 0.000758 0.000895 0.000762 Ortanca 0.000000 0.001444 0.001435 0.001846 0.001469 0.001580 0.001519 En Yüksek 0.164492 0.093025 0.074481 0.067284 0.068952 0.064551 0.068806 En Düşük -0.154713-0.106222-0.124187-0.108684-0.110638-0.114010-0.110500 Std. Sapma 0.026908 0.017250 0.016626 0.012374 0.015776 0.013203 0.015272 Çarpıklık 0.54-0.42-0.94-1.62-0.45-1.171-0.54 Basıklık 9.32 7.42 9.12 15.46 6.59 12.32 7.06 Jarque-Bera 2162.69 1065.98 2155.89 8713.92 718.53 4852.02 926.63 Olasılık 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 KK 1.00 0,45 0,72 0,54 0,45 0,49 0,46 Tablo 8 ve Grafik 5 e göre, kapsamına girdiği endekslerle ortalama getiri ve risk açısından kıyaslandığında ERBOS un, en yüksek riske ve aynı zamanda en yüksek pozitif günlük ortalama getiriye sahip olduğu anlaşılmaktadır. Buradan ERBOS un yüksek ris-

kiyle uyumlu olarak yüksek getiri elde etmede başarılı bir performans gösterdiği görülmektedir. Korelasyon katsayıları incelendiğinde ise en yüksek korelasyon katsayısı %72 ile XSKAY arasında olup diğer endekslerle olan korelasyon düzeyi %45 ila %54 arasında değişkenlik göstermektedir. Başka bir ifadeyle, ERBOS ile XSKAY endeksinin günlük fiyat hareketleri arasında güçlü bir ilişki varken diğer endekslerle ilişkisinin düzeyi orta düzeydedir. Grafik 5: ERBOS ve Diğer Endekslerin Risk-Getiri Açısından Görünümü 59 Std. Sapma Ortalama 0,0400 0,0350 0,0300 0,0250 0,0200 0,0150 0,0100 0,0050-0,0050 0,0008 0,0158 0,0020 0,0015 0,0010 0,0005-0,0005-0,0010-0,0015-0,0020-0,0025-0,0030 D. KRTEK İN DİĞER ENDEKSLERLE İLİŞKİSİNİN ANALİZİ Karsu Tekstil Sanayi ve Tic. A.Ş., XIKIU, XSKAY, XTEKS, XTUMY, XUSIN ve XUTUM endeksleri kapsamına girmektedir. KRTEK ile kapsamına girdiği endekslere ilişkin tanımlayıcı istatistikler aşağıda verilmiştir (Tablo 9 ve Grafik 6).

60 Tablo 9: KRTEK ve Diğer Endekslere Ait Tanımlayıcı İstatistikler (n=1262) RKRTEK RXIKIU RXSKAY RXTEKS RXTUMY RXU100 RXUSIN RXUTUM Ortalama 0.000694 0.000542 0.000468 0.000962 0.000843 0.000758 0.000895 0.000762 Ortanca 0.000000 0.000720 0.001435 0.001122 0.001846 0.001469 0.001580 0.001519 En Yüksek 0.139762 0.082535 0.074481 0.089945 0.067284 0.068952 0.064551 0.068806 En Düşük -0.21459-0.11924-0.12418-0.13986-0.10868-0.11063-0.11401-0.11050 Std. Sapma 0.029578 0.016433 0.016626 0.015340 0.012374 0.015776 0.013203 0.015272 Çarpıklık -0.58-0.95-0.94-1.29-1.62-0.45-1.17-0.54 Basıklık 11.30 10.74 9.12 15.81 15.46 6.59 12.32 7.06 Jarque-Bera 3688.88 3335.41 2155.89 8982.17 8713.91 718.53 4852.02 926.63 Olasılık 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 KK 1.00 0,31 0,45 0,37 0,35 0,31 0,33 0,32 Grafik 6: KRTEK ve Diğer Endekslerin Risk-Getiri Açısından Görünümü Std. Sapma Ortalama 0,0400 0,0350 0,0300 0,0250 0,0200 0,0150 0,0100 0,0050-0,0050 0,0008 0,0158 0,0020 0,0015 0,0010 0,0005-0,0005-0,0010-0,0015-0,0020-0,0025-0,0030 Tablo 9 ve Grafik 6 ya göre, kapsamına girdiği endekslerle risk açısından kıyaslandığında KRTEK, en yüksek riske sahipken günlük ortalama getiri açısından ortalamaya getiri seviyesine yakın bir getiri elde etme başarısı göstermiştir. KRTEK in standart sapma değeri 0.0029578 olup diğer endekslerin ortalamasının yaklaşık iki katı kadar bir risk düzeyinde olduğu ifade edilebilir. Korelasyon katsayıları incelendiğinde ise en yüksek korelasyon katsayısı %45 ile yine XSKAY arasında olup diğer endekslerle olan korelasyon düzeyi %31 ila %37 arasındadır. Buradan KRTEK in, kapsamına girdiği endeks-

lerle çok güçlü olmayan pozitif yönlü bir etkileşim içinde olduğunu ifade etmek mümkündür. Bu sonuçlara göre, KRTEK ile BRMEN in borsa performanslarının benzer özellikler taşıdığı sonucunu çıkarmak mümkündür. Ancak, her iki şirketin aynı sektörde yer alması nedeniyle bu sonuç çok da şaşırtıcı görülmemelidir. E. LUKSK NİN DİĞER ENDEKSLERLE İLİŞKİSİNİN ANALİZİ Lüks Kadife Tic. ve San. A.Ş., XIKIU, XSKAY, XTEKS, XTUMY, XUSIN ve XUTUM endeksleri kapsamına girmektedir. LUKSK ile diğer endekslere ilişkin tanımlayıcı istatistikler aşağıda verilmiştir (Tablo 10 ve Grafik 7). Tablo 10 ve Grafik 7 ye göre, kapsamına girdiği endekslerle risk açısından kıyaslandığında LUKSK, en yüksek riske ve en düşük getiriye sahip olup endekslerin üzerinde bir borsa performansı gösterememiştir. Korelasyon katsayıları incelendiğinde ise en yüksek korelasyon katsayısı %55 ile yine LUKSK-XSKAY arasında olup diğer endekslerle olan korelasyon düzeyi %37 ila %41 arasında değişmektedir. Buradan KRTEK in, kapsamına girdiği endekslerle çok güçlü olmayan pozitif yönlü bir korelasyona sahip olduğu ve LUKSK ile KRTEK ve BRMEN in borsa performanslarının benzer özellikler taşıdığı anlaşılmaktadır. Tablo 10: LUKSK ve Diğer Endekslere Ait Tanımlayıcı İstatistikler (n=1262) RLUKSK RXIKIU RXSKAY RXTEKS RXTUMY RXU100 RXUSIN RXUTUM Ortalama 0.000247 0.000542 0.000468 0.000962 0.000843 0.000758 0.000895 0.000762 Ortanca 0.000000 0.000720 0.001435 0.001122 0.001846 0.001469 0.001580 0.001519 En Yüksek 0.196710 0.082535 0.074481 0.089945 0.067284 0.068952 0.064551 0.068806 En Düşük -0.22123-0.11924-0.12418-0.13986-0.10868-0.11063-0.11401-0.11050 Std. Sapma 0.027910 0.016433 0.016626 0.015340 0.012374 0.015776 0.013203 0.015272 Çarpıklık 0.03-0.95-0.94-1.29-1.62-0.45-1.17-0.54 Basıklık 13.74 10.74 9.12 15.81 15.46 6.59 12.31 7.06 Jarque-Bera 6063.04 3335.41 2155.89 8982.17 8713.92 718.53 4852.02 926.63 Olasılık 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 KK 1,00 0,37 0,55 0,39 0,41 0,37 0,41 0,38 61

62 Grafik 7: LUKSK ve Diğer Endekslerin Risk-Getiri Açısından Görünümü Std. Sapma Ortalama 0,0400 0,0350 0,0300 0,0250 0,0200 0,0150 0,0100 0,0050-0,0050 0,0008 0,0158 0,0020 0,0015 0,0010 0,0005-0,0005-0,0010-0,0015-0,0020-0,0025-0,0030 F. OYLUM UN DİĞER ENDEKSLERLE İLİŞKİSİNİN ANALİZİ Oylum Sınai Yatırımlar A.Ş., XGIDA (BIST Gıda, İçecek), XHARZ (BIST Halka Arz), XIKIU, XSKAY, XTUMY, XUSIN ve XUTUM endeksleri kapsamına girmektedir. OYLUM ile kapsamında yer aldığı endekslere ilişkin tanımlayıcı istatistikler aşağıda verilmiştir (Tablo 10 ve Grafik 8). Tablo 10: OYLUM ve Diğer Endekslere Ait Tanımlayıcı İstatistikler (n=457) ROYLUM RXGIDA RXHARZ RXIKIU RXSKAY RXTUMY RXU100 RXUSIN RXUTUM Ortalama -0.00255 0.00032 0.00084-0.00080-0.00079 0.00026 0.00013 0.00018 0.000131 Ortanca 0.000000 0.001039 0.000816-0.00017 0.000416 0.001306 0.00088 0.00092 0.000878 En Yüksek 0.209350 0.057078 0.074631 0.08253 0.074481 0.061177 0.06238 0.06310 0.062013 En Düşük -0.14660-0.11013-0.10858-0.11925-0.11948-0.10868-0.11063-0.11401-0.11050 Std. Sapma 0.03245 0.016304 0.01569 0.01368 0.01528 0.01147 0.01595 0.01350 0.015481 Çarpıklık 0.69-0.61-0.64-1.80-1.19-2.06-0.84-1.48-0.92 Basıklık 10.79 8.30 10.31 22.69 13.34 25.30 9.64 17.10 10.32 Jarque-Bera 1193.34 562.89 1049.86 7624.76 2143.44 9787.36 891.95 3951.17 1083.86 Olasılık 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 KK 1,00 0,08 0,27 0,33 0,36 0,34 0,27 0,24 0,28

63 Grafik 8: OYLUM ve Diğer Endekslerin Risk-Getiri Açısından Görünümü Std. Sapma Ortalama 0,0400 0,0020 0,0350 0,0300 0,0250 0,0200 0,0150 0,0100 0,0050 0,0008 0,0001 0,0160 0,0015 0,0010 0,0005-0,0005-0,0010-0,0015-0,0020-0,0025-0,0050-0,0030 Yukarıdaki tablo ve grafikten görüleceği üzere, kapsamına girdiği endekslerle risk açısından kıyaslandığında OYLUM, 0.03245 riski ile en yüksek riske sahipken günlük ortalama getirisi ise -0.00255 tir. OYLUM un günlük getirilerinin değişkenliği çok yüksek olduğu halde günlük ortalama getirisinin hem ortalamaların oldukça altında kalması hem de negatif olması hisse senedi yatırımcıları açısından üzerinde durulması gereken bir durumdur. Korelasyon katsayıları incelendiğinde ise en yüksek korelasyon katsayısı %36 ile OYLUM-XSKAY arasındadır. Bir gıda şirketi olarak OYLUM un XGIDA endeksi ile arasındaki korelasyon katsayısının %8 gibi çok düşük düzeyde çıkmış olması, OYLUM un günlük fiyat hareketleriyle sektördeki diğer firmaların fiyat hareketleri arasında herhangi bir ilişki olmadığının bir göstergesidir. G. YATAS IN DİĞER ENDEKSLERLE İLİŞKİSİNİN ANALİZİ Yataş Yatak ve Yorgan San. Tic. A.Ş., XSKAY, XTEKS, XTUMY, XUSIN ve XUTUM endeksleri kapsamına girmektedir. YATAS ile kapsamına girdiği endekslere ait özet istatistikler aşağıda verilmiştir (Tablo 11 ve Grafik 9).

64 Tablo 11: YATAS ve Diğer Endekslere Ait Tanımlayıcı İstatistikler (n=1262) RYATAS RXSKAY RXTEKS RXTUMY RXU100 RXUSIN RXUTUM Ortalama 0.000357 0.000468 0.000962 0.000843 0.000758 0.000895 0.000762 Ortanca 0.000000 0.001435 0.001122 0.001846 0.001469 0.001580 0.001519 En Yüksek 0.130620 0.074481 0.089945 0.067284 0.068952 0.064551 0.068806 En Düşük -0.167835-0.124187-0.139863-0.108684-0.110638-0.114010-0.110500 Std. Sapma 0.025186 0.016626 0.015340 0.012374 0.015776 0.013203 0.015272 Çarpıklık 0.03-0.94-1.29-1.62-0.45-1.17-0.54 Basıklık 9.13 9.12 15.81 15.46 6.59 12.32 7.06 Jarque-Bera 1976.41 2155.89 8982.17 8713.92 718.53 4852.02 926.63 Olasılık 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 KK 1.00 0.52 0.46 0.49 0.43 0.46 0.44 Tablo 11 ve Grafik 9 dan, YATAS ın en yüksek riske ve en düşük getiriye sahip olduğu ve endekslerin borsa performansının altında bir performans gösterdiği görülmektedir. Korelasyon katsayıları incelendiğinde ise en yüksek korelasyon katsayısı %52 ile XSKAY, en düşük korelasyon katsayısı ise %43 ile XU100 endeksleri arasında olup diğer endekslerle olan korelasyon düzeyi %43 ila %49 arasında değişmektedir. Buradan YATAS ın, kapsamına girdiği endekslerle çok zayıf olmamakla birlikte güçlü olmayan pozitif yönlü bir korelasyona sahip olduğunu ifade etmek mümkündür. Grafik 9: YATAS ve Diğer Endekslerin Risk-Getiri Açısından Görünümü Std. Sapma Ortalama 0,0400 0,0350 0,0300 0,0250 0,0200 0,0150 0,0100 0,0050-0,0050 0,0008 0,0158 0,0020 0,0015 0,0010 0,0005-0,0005-0,0010-0,0015-0,0020-0,0025-0,0030

H. XSKAY KAPSAMINDAKİ ŞİRKETLERİN RİSK VE GETİRİ AÇISINDAN ANALİZİ Bir önceki kısımda, Kayseri de faaliyet gösteren borsa şirketlerinin kapsamına girdiği endekslerle ilişkisi analiz edilmişti. Ancak, şirketlerin risk ve getiri açısından kendi aralarında toplu bir değerlendirmesini yapmak sonuçların daha iyi anlaşılması açısından faydalı olacaktır. Grafik 10: XSKAY Endeksinde Yer Alan Şirketlerin Risk-Getiri Açısından Görünümü 65 Std. Sapma Ortalama 0,0400 0,0350 0,0300 0,0250 0,0200 0,0150 0,0100 0,0050-0,0050 0,0014-0,0026 0,0008 0,0158 0,0020 0,0015 0,0010 0,0005-0,0005-0,0010-0,0015-0,0020-0,0025-0,0030 Grafik 10 da XSKAY Endeksinde yer alan 7 şirket ile XSKAY Endeksi ve BIST 100 Endeksinin günlük ortalama günlük getirileri ile standart sapmaları birlikte gösterilmiştir. Grafikten açıkça görüleceği üzere, Kayseri de faaliyet gösteren şirketlerin hepsi BIST100 ile XSKAY Endeksinden daha yüksek riske sahiptir. Ancak ortalama getiriler açısından sadece ERBOS, BIST100 Endeksinin üzerinde bir getiri sağlarken diğer şirketlerin hiçbiri endeksin üzerinde borsa performansı gösterememişlerdir. Ayrıca, XSKAY kapsamında yer alan şirketlerin sistematik riskini ölçmek üzere beta katsayıları ( ) hesaplanmıştır. Sistematik risk, çeşitlendirme ile ortadan kaldırılamayan ve sıfırlanamayan risktir. Bir hisse senedinin beta katsayısı, o hisse senedinin piyasa endeksine (XU100) olan duyarlılığını gösterir. Bir hisse senedinin sı 1 den büyük ise ( >1) hisse senedinin fiyatındaki değişim piyasa endeksindeki değişimden daha hızlıdır. Eğer <1 ise hisse senedinin fiyatındaki değişim endeksteki değişimden daha yavaş olmaktadır. Analiz dönemi içinde her bir hisse senedi için hesaplanan beta katsayıları Grafik11 de verilmiştir.

66 Grafik 11: XSKAY Endeksinde Yer Alan Şirketlerin Beta Katsayıları 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 0,72 0,77 0,67 0,66 0,68 0,58 0,10 AYEN BRMEN ERBOS KRTEK LUKSK YATAS OYLUM Yukarıdaki grafiğe göre, Oylum dışındaki şirketlerin Borsa İstanbul 100 Endeksine olan duyarlılığı, %58-%77 arasında değişkenlik gösterirken ortalama beta katsayısı %68 düzeyindedir. Başka bir ifadeyle, bu şirketlerin XU100 endeksi ile aralarında pozitif ancak orta derecede güçlü bir ilişki vardır. Oylum un beta katsayısının %10 olması ise Oylum hisse senedinin fiyat hareketlerinin XU100 Endeksinin fiyat hareketlerinden neredeyse tamamen bağımsız olduğu anlamına gelmektedir. SONUÇ Bu çalışmada, BIST tarafından 2009 dan bu yana hesaplanan şehir endekslerinin performansı ölçülerek, Kayseri de faaliyet gösteren ve Kayseri Şehir Endeksi kapsamında yer alan şirketlerin bazı tanımlayıcı istatistiklerinden yararlanarak borsa performansları karşılaştırılmıştır. Şehir endekslerinin performansının karşılaştırmalı analiz sonuçlarına göre, en yüksek günlük ortalama getiriye sahip endeks XSTKR iken en düşük ortalama günlük getiri sağlayan endeks ise XSKON dur. Ortalama getiriler açısından XU100 Endeksinden daha yüksek performans gösteren endeksler sırasıyla XSTKR, XSKOC, XSIZM, XSBUR ve XSIST olurken diğer endeksler ise XU100 e göre düşük performans göstermişlerdir. Büyük şirketlerin endeks içerisindeki ağrılığının göreceli olarak yüksek olduğu XIST, XSIZM gibi şehir endekslerinin en yüksek ve en düşük değerler açısından daha aşağılarda yer aldığı görülmektedir. Standart sapma açısından en yüksek riske sahip endeks XSTKR olurken en düşük riske sahip endeks ise XSIST olmuştur. Kayseri Şehir Endeksi kapsamında yer alan şirketlerle, bu şirketlerin kapsamına girdiği diğer endekslerle olan risk-getiri ve korelasyon ilişkisinin analiz sonuçlarına göre, Kayseri de faaliyet gösteren şirketlerin hepsi XU100 ile XSKAY Endeksinden daha yüksek riske sahiptir. Ancak ortalama getiriler açısından sadece ERBOS, XU100 ile XSKAY Endeksinin üzerinde ortalama günlük getiri sağlarken diğer şirketlerin hiçbiri kapsamına

girdiği endekslerin üzerinde bir performans gösterme konusunda başarılı olamamışlardır. Ayrıca, Kayseri de faaliyet gösteren ve borsada işlem gören tekstil sektörü hisselerinin borsa performansları birbirine oldukça yakındır. Tanımlayıcı diğer istatistikler incelendiğinde hem hisse senedi hem de endeks getirilerinin normal bir dağılım göstermediği ve finansal zaman serileri için geçerli olan temel karakteristiklere sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bundan sonraki çalışmalarda, şehir endekslerini oluşturan şirketlerin gruplandırılarak karşılaştırmalı analizi ekonometrik modeller yardımıyla incelenebilir. 67

68 KAYNAKÇA AŞKIN, Öyküm Esra ve Ali Hakan BÜYÜKLÜ; (2014), BİST Şehir Endeksleri İçin Takvim Anomalilerinin Simetrik ve Asimetrik GARCH Modelleri ile Test Edilmesi, İktisat İşletme ve Finans, 29(336), ss. 59-82. BAYRAMOĞLU, Mehmet Fatih ve Mehmet PEKKAYA; (2010), İMKB Tarafından Hesaplanan Endekslerde Yeni Gelişmeler ve İMKB Şehir Endeksleri, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 40, ss.200-215. ÇITAK, Levent; (2004), F/K Oranları ile İMKB 100 Endeksi Getirileri Arasındaki İlişkiler Üzerine Bir Araştırma, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 5(1), ss.73-88. DAĞLI, Hüseyin; (2000), Hisse Senedi Piyasa Endeksleri ve Türkiye, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), ss. 189-206. FRANCIS, Jack and Roger IBBOTSON; (2001), Investments: A Global Perspective, Prentice Hall, New Jersey. GUJARATI, Damodar N.; (1999), Temel Ekonometri, Birinci Baskı, Çev.: Ümit ŞENESEN ve Gülay Günlük ŞENESEN, İstanbul: Literatür Yayınları. SINCERE, Michael; (2004), Understanding Stocks, New York: McGraw-Hill. XIAO, Linlan and Abdurrahman AYDEMİR; (2007), Volatility Modelling and Forecasting in Finance, Butterworth-Heinemann Press, Third edition, UK, Edited by John Knight, Stephen Satchell. -------------- (2012) 402 Sayılı İMKB Pay Endeksleri Genel Kuralları Genelgesi.