TÜRK TORAKS DERNEĞİ EĞİTİM KİTAPLARI SERİSİ Çocuklarda Yabancı Cisim Aspirasyonu (Nefes Borusuna Yabancı Madde Kaçması) Nedir? Nasıl Korunmalı? Türk Toraks Derneği Çocuk Göğüs Hastalıkları Çalışma Grubu
TÜRK TORAKS DERNE E T M K TAPLARI SER S Türk Toraks Derne i Yay n d r Türk Toraks Derne i E itim Kitaplar Serisi, solunum hastal klar konusundaki güncel bilgiler ile hastal klardan korunma, önlem ve tedavi bilgilerinin, anlafl l r ve kolay uygulan r flekilde hastalara ve birinci basamak sa l k hizmeti veren görevlilere aktar ld bir kitap serisidir. Sahibi: Türk Toraks Derne i ad na Dr. Eyüp Sabri Uçan Sorumlu Yaz flleri Müdürü: Dr. Lütfi Çöplü Dr. Münevver Erdinç Ege Üniversitesi T p Fakültesi Gö üs Hastal klar Anabilim Dal, zmir Editörler Dr. nci Gülmez Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi Gö üs Hastal klar Anabilim Dal, Kayseri Editör Yard mc lar Dr. Ça lar Çuhadaro lu, Dr. P nar Y ld z Türk Toraks Derne i Turan Günefl Bulvar, No: 175/19 Oran, Ankara Tel: (0312) 490 40 50 Faks: (0312) 490 41 42 e-posta: toraks@toraks.org.tr Web sitesi: www.toraks.org.tr Yayın Yay n Hizmetleri Sentez Galenos Yayıncılık Yay nc l k San.Tic.Ltd.fiti. Adres: Molla İstanbul Gürani Caddesi Cad. 22/2 İstanbul Çarşısı 48/10 İskitler-Ankara Tel: 34093 0312 F nd kzade, 341 44 67 stanbul e-mail: sentez-matbaa@hotmail.com Tel.: (0212) 621 99 25 Baskı Tarihi: Kasım 2013 Faks: (0212) 621 99 27 e-posta: info@galenos.com.tr Bas m Yeri: Özgün Ofset Tic. Ltd. fiti. Bask Tarihi: Nisan 2008 Türk Toraks Derne i E itim Kitaplar Serisi nde yay nlanan tüm kitaplar n bas m ve yay n hakk Türk Toraks Derne i ne aittir. Türk Toraks Derne i nin yaz l izni olmaks z n bu kitaplar n hiçbir bölümü bas lamaz, elektronik ve mekanik bir flekilde ço alt lamaz ve kaynak gösterilmeden al nt yap lamaz.
TÜRK TORAKS DERNE E T M K TAPLARI SER S Çocuklarda Yabanc Cisim Aspirasyonu (Nefes Borusuna Yabanc Madde Kaçmas ) Nedir? Nas l Korunmal? Haz rlayanlar Dr. Hasan YÜKSEL Dr. Ayhan SÖ ÜT Pediyatrik Akci er Hastal klar Çal flma Grubu (Soyad alfabeti ine göre) Dr. Deniz Do ru Dr. Fuat Gürkan Dr. Bülent Taner Karada Dr. Fazilet Karakoç Dr. Emine Kocabafl Dr. Arif Kut Dr. Hasan Yüksel
TÜRK TORAKS DERNE E T M K TAPLARI SER S Ç NDEK LER Yabanc Cisim Aspirasyonu Nedir? 4 Neden Çocuklarda Daha S k Görülür? 4 Yabanc Cisim Aspirasyonu S kl Nedir? 4 En S k Neler, Hangi Çocuklarda? 5 Belirtileri Nelerdir? 5 Ne Yap lmas Gerekir? 6 Tan Yöntemleri 6 Tedavi 7 Korunma Yöntemleri 8 2
ÇOCUKLARDA YABANCI C S M ASPRASYONU ÖNSÖZ Say n okuyucu, Bu kitapç k, ülkemizde hala çocuklar n ölümüne neden olan nefes borusuna (bronfllara) yabanc madde kaçmas konusunda bilgiler içermektedir. Amac m z; nefes borular na g da ve oyuncak parças gibi yabanc madde kaçmas sonucu geliflen bu acil durumlar hakk nda bilgi vermek ve bunlar n önlemlerini sizlerle paylaflabilmektir. Bu konuda bilgi sahibi olunmas, hem yaflam tehdit eden bu durumun oluflumunu hem de bu acil durumdan dolay çocuklar m z kaybetme oran n azaltacakt r. Doç. Dr. Hasan YÜKSEL Uzm. Dr. Ayhan SÖ ÜT 3
TÜRK TORAKS DERNE E T M K TAPLARI SER S Yabanc Cisim Aspirasyonu Nedir? Yabanc cisim aspirasyonu, çocu un kendisinin a z na koydu u ya da birisi taraf ndan a z na verilen bir maddeyi nefes borusuna kaç rmas d r. Neden Çocuklarda Daha S k Görülür? 6 ay-3 yafl aras ndaki çocuklar n ellerine ald klar ço u fleyi s kl kla a zlar na götürmeleri, Çocuklar n yemek yeme ya da oyun oynama s ras nda gülme, a lama, koflma gibi eylemleri de yapmalar, Çocuklar n az difllerinin henüz tamamlanmam fl olmas, yemek yeme konusunda gerekli e itimi almam fl olmalar ve kendi bafllar na beslenmeleri gibi nedenlerle yabanc cisim aspirasyonlar çocuklarda daha s k görülür. Yabanc Cisim Aspirasyonu S kl Nedir? Yabanc cisim aspirasyonlar ülkemizde ve tüm dünyada s k görülen ve ölüme neden olan acil hastal klar aras ndad r. En s k 6 ay 3 yafl aras nda görülür. Erkek çocuklarda daha s k görülmektedir. Erken teflhis edilmesi ve gecikmeden tedavi edilmesinin ölüm s kl n azaltt bilinmektedir. 4
ÇOCUKLARDA YABANCI C S M ASPRASYONU En S k Neler? Hangi Çocuklarda? Nefes borusuna en s k yiyecekler kaçar (çekirdek, f nd k, f st k, fasulye, nohut gibi taneli g dalar, kemik parçalar ve meyve çekirdekleri en s k!!!) Küçük parçal oyuncaklar n parçalar, kalem ucu, çengelli i ne ve toplu i ne yiyecek d fl nda nefes borular na en s k kaçan maddelerdir. Türban takan genç k zlarda türban i nesi a za al nd nda havayollar na kaçma riski vard r. Spastik, kas hastal olan, s k havale geçiren ve zeka gerili i olan çocuklar nefes borular na yabanc cisim kaçmas aç s ndan yüksek risk alt ndad rlar. Belirtileri nelerdir? Beslenme ya da oyuncaklarla oynama s ras nda ani olarak ortaya ç kan nefesin kesilmesi, morarma, öksürük ve h r lt en s k görülen bulgulard r Ancak; yabanc madde nefes borular na kaçt s rada; - Çocu u gören kimse yok ise - Aile bu bulgular n önemli oldu unu fark edememifl ise, yabanc cisim uzun süre (aylar, y llar boyunca) hava yollar nda kalabilir. Hastalar ast m, tekrarlayan zatürree, devaml öksürük, balgam ve nefes darl gibi flikayetler ile doktorlara baflvurabilirler. 5
TÜRK TORAKS DERNE E T M K TAPLARI SER S Ne Yap lmas Gerekir? Yemek yerken ya da oyun oynarken aniden öksürük ve nefes darl geliflen, yabanc bir maddenin nefes borusuna kaçt düflünülen çocuklarda yabanc cisim görülmeden körlemesine parmak ile ç kar lmaya çal fl lmamal d r. Böyle bir giriflim yabanc maddenin daha ileriye giderek hava yolunu tam t kamas na ve çocu un kaybedilmesine yol açabilir. Böyle bir durumda yabanc maddenin hava yolundan ç kar labilmesi için çocu un yafl na göre uygulanabilecek çeflitli manevralar vard r. Bu manevralar mutlaka temel yaflam deste i alm fl kifliler taraf ndan uygulanmal d r. Hasta mümkün olan en k sa sürede hastaneye, acil servise götürülmelidir. Tan Yöntemleri Hastan n yak nmalar, muayene ve akci er grafisi ile tan konur. Bazen akci er grafi normal olabilir. Bu durumda havayollar acil olarak bronkoskopi ad verilen cihaz ile incelenmelidir. 6
ÇOCUKLARDA YABANCI C S M ASPRASYONU Yabanc cisim aspirasyonlar baflka hastal klar ile kar fl r m? Erken tan ve tedavi almaz ise ast m, bronfliolit ve zatürree gibi hastal klarla kar flt r labilir. Bu durumda, uygun tedaviye ra men belirti ve muayene bulgular devam ediyor ise nefes borular nda yabanc bir maddenin varl düflünülerek gerekli araflt rmalar yap lmal d r. Tedavi Yabanc cisim ameliyat gerektirmeden bronkoskopi dedi imiz fl kl kamera sistemi ile hava yollar ndan ç kar l r. Genel anestezi alt nda nefes borular na yerlefltirilen boru ve fl kl kamera sistemleri ile yabanc cisim görülür ve ç karmaya uygun ise ç kar l r. Havayollar ndaki yabanc cismin erken tan almas ve ç kar lmas belirtilerde h zl bir düzelme sa lar Yabanc cisim tan almadan uzun süre hava yollar nda kal r ise geri dönüflümsüz akci er hasarlar na neden olabilir. 7
TÜRK TORAKS DERNE E T M K TAPLARI SER S Korunma Yöntemleri Korunma, en önemli tedavi yöntemidir!!!!!!! Yabanc bir cismin hava yollar na kaçmas hayat tehdit eden ve ölümle sonuçlanabilen bir durum oldu u için ailelerin ve çocuk bak c lar n n bu konuda çok dikkatli olmalar ve e itilmeleri gerekmektedir. Üç yafl ndan küçük çocuklarda az diflleri yoktur ve bu yafltaki çocuklara akci ere kaçmas kolay olan üzüm, sosis, havuç gibi besinler uygun flekilde haz rlanmadan verilmemelidir. Çocu un uygun flekilde çi nemesi, yutabilmesi ve konsantre olabilmesi için yemek s ras nda rahats z edilmemelidir. A z nda yemek var iken koflmas na izin verilmemelidir. F nd k, f st k, leblebi vb. gibi besin maddeleri 4-5 yafl ndan küçük çocuklara verilmemelidir. Çocuklar için yafla uygun oyuncaklar n seçilmesi ve özellikle 3 yafl alt ndaki çocuklara küçük parçal oyuncaklar n verilmemesi uygundur. 8