Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği Nihai Dönem Düzenlemeleri Kullanıcı Prosedürleri - Kısım I: Piyasa İşlemleri
Gündem KISIM I PİYASA İŞLEMLERİ Nihai Dönem Düzenlemeleri İle Gelen Temel Değişiklikler Gün Öncesi Planlama İşlemleri Dengeleme Güç Piyasası İşlemleri Uzlaştırma ve Faturalama İşlemleri KISIM II İDARİ AMAÇLI KULLANICI İŞLEMLERİ Kayıt İşlemleri Kullanıcı İşlemleri Yetki İşlemleri Raporlamalar - 1 -
Gündem Nihai Dönem Düzenlemeleri İle Gelen Temel Değişiklikler Gün Öncesi Planlama İşlemleri Gün Öncesi Planlamanın İşleyişi Gün Öncesi Planlama Kullanıcı Ekranları Dengeleme Güç Piyasası İşlemleri Uzlaştırma ve Faturalama İşlemleri - 2 -
Piyasa Gelişim Aşamaları Mevcut Durum Dengeleme Mekanizması Aylık 3 Zamanlı Uzlaştırma Aşama 1 Gün Öncesi Planlama Dengeleme Güç Piyasası Saatlik Uzlaştırma Aşama 2 Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Güç Piyasası Saatlik Uzlaştırma - 3 -
Aşamalar Arası Geçişler (1/3) Mevcut Durum Aşama 1 Gün Öncesi Dengeleme Var Gün Öncesi Planlama Fiyat Teklifi Miktar Teklifi Her bir uzlaştırma dönemi için 1 teklif seti Her ay için 2 kez bildirim GÜP, MKÜD ve EAK ya bağlı olarak belirleniyor Bir sonraki gün için günlük bildirim Bir sonraki günün her bir saati için (teklif tipine bağlı) DB bazında teklif seti Saatlik, esnek ve blok teklif tipleri Bir sonraki gün için günlük bildirim Teknik Parametreler Var, ayrıca bildiriliyor Dengeleme kuralları kapsamında bildirilmiyor. Teklif yapısı içinde endirekt bildirim Fiyat Belirleme SMF Gün öncesinde belirleniyor GZD için de aynı SMF ler geçerli SMF (kısıtsız marjinal fiyatlar) Gün öncesinde belirleniyor Sadece Gün Öncesi Plan. nın uzlaştırılması için kullanım Talep Tarafı Katılımı Yok Var Dengeleme Birimi Optimizasyon Fiyat sıralamasına dayalı Dispatch Tool Dengeleme Birimi Min 20 MW kurulu güç Kurulu güç limiti yok - 4 -
Aşamalar Arası Geçişler (2/3) Mevcut Durum Aşama 1 Gerçek Zamanlı Dengeleme Dengeleme Mekanizması Dengeleme Güç Piyasası Fiyat Teklifi Miktar Teklifi Teknik Parametreler Gün Öncesi P. ve GZD için geçerli tek bir fiyat teklif seti Gün Öncesi P. ve GZD için geçerli tek bir miktar teklif seti Gün Öncesi P. ve GZD için geçerli tek bir teknik parametre seti Her bir saat için teklif seti Bir sonraki gün için günlük bildirim 15 içinde devreye girebilen hızlı yedekler Dengeleme kuralları kapsamında bildirilmiyor. Teklif yapısının içinde endirekt bildirim Fiyat Belirleme Gün öncesinde belirlenen SMF ler GZD SMF (marjinal fiyat, 0/1 kodlu talimatlar) İlgili saat sonunda Sadece GZD ve dengesizliklerin uzlaştırılması için kullanım Talep Tarafı Katılımı Yok Var Dengeleme Birimi İkili Anlaşma Bildirimleri Uzlaştırma dönemi bazında, ay sonunda bildirim Saatlik, gün öncesinden bildirim Denge Sorumluluğu Yok Var - 5 -
Aşamalar Arası Geçişler (3/3) Mevcut Durum Aşama 1 Uzlaştırma Aylık üç zamanlı Saatlik Gün Öncesi Planlama/ Gün Öncesi Piyasası Uzlaştırma Dengeleme ve Dengesizliklerin Uzlaştırılması Saatlik SMF ler Dengeleme Saatlik SMF ler Dengesizlikler Uzlaştırma dönemi bazında SDF ler Saatlik bazda Saatlik Gün Öncesi P. SMF ler Dengeleme ve Dengesizlikler Saatlik SMF ler Faturalama Sıklığı Aylık Aylık Profilleme Yok Dağıtım bölgesi içindeki küçük tüketiciler için Kayıplar Sıfır Bakiye Düzeltme Katsayısı Piyasa İşletim Ücreti Dağıtımda tüketime İletimde üretime Gerçekleştirilen UEVM ile orantılı Tamamı sıfır bakiye düzeltme katsayısı oranında paylaştırma Mevcut durum ile aynı Gerçekleştirilen UEVM ve UEÇM nin toplamı ile orantılı Her bir piyasa faaliyeti için ayrı Sabit ve değişken bileşenler Sabit pay eşit oranda, değişken pay piyasada gerçekleştirdiği faaliyet miktarı ile orantılı - 6 -
Denge Sorumluluğu Kavramı Elektrik enerjisi alımı Sisteme verişler İthalat Elektrik enerjisi satışları Sistemden çekişler İhracat Piyasa katılımcıları, uzlaştırma dönemi bazında enerji dengesizlikleri ve dengesizliklerinin uzlaştırılması için Piyasa İşletmecisine karşı mali sorumluluk üstlenir. Bu mali sorumluluğu üstlenen piyasa katılımcısı dengeden sorumlu taraf olarak adlandırılır. Dengeden sorumlu tarafların gün öncesi dengelemenin tamamlanması aşamasına kadar, mevcut olan tüm imkanları kullanarak denge sağlamaları esastır. Gerçek zamanda sistemin dengelenmesi Sistem İşletmecisinin sorumluluğundadır. - 7 -
Dengeden Sorumlu Gruplar ve Dengeden Sorumlu Taraflar Gün Öncesi Piyasasına Teklif Verilmesi Gün Öncesi Piyasasının Uzlaştırılması ve Faturalanması Dengeleme Güç Piyasasına Teklif Verilmesi / GÜP Bildirimleri Dengeleme Güç Piyasası Talimatlarının Yerine Getirilmesi Dengeleme Güç Piyasası Faaliyetlerinin Uzlaştırılması ve Faturalanması Uzlaştırmaya Esas İkili Anlaşma Bildirimlerinin Yapılması Katılımcı 1 Katılımcı 2 Katılımcı n Dengeden Sorumlu Taraf Dengesizliklerin Uzlaştırılması ve Faturalanması - 8 -
Gündem Nihai Dönem Düzenlemeleri İle Gelen Temel Değişiklikler Gün Öncesi Planlama İşlemleri Gün Öncesi Planlamanın İşleyişi Gün Öncesi Planlama Kullanıcı Ekranları Dengeleme Güç Piyasası İşlemleri Uzlaştırma ve Faturalama İşlemleri Kayıt İşlemleri - 9 -
Gün Öncesi Planlama Süreci Sistem İşletmecisi Piyasa Katılımcıları Saat 11.30 Saat 12.30 Saat 13.00 Saat 14.00 Talep Tahmini + Sistem Kısıtları Piyasa İşletmecisi YAL - YAT Talimatları Piyasa Katılımcıları İtirazlar Piyasa İşletmecisi İtiraz Sonuçları GÜP, Tüketim Tahmini, İkili Anlaşma, Sistem Satış, Sistem Alış Teklifler Piyasa İşletmecisi sistem marjinal fiyatlarını, yük alma, yük atma talimatlarını PYS aracılığıyla belirler ve talimatları ilgili piyasa katılımcılarına bildirir. Piyasa Katılımcıları yük alma, yük atma talimatlarının, ilgili yük alma, yük atma teklifleri ile tutarlı olup olmadıklarını kontrol ederek gerekirse itiraz eder. Piyasa İşletmecisi itirazları değerlendirerek gerekirse gün öncesi planlama kapsamındaki sistem marjinal fiyatlarını yeniden belirler. - 10 -
GÜP ve Teklif Miktarlarının Belirlenmesi Saatlik Üretim Parametreleri Sistem Satış (YAL )Teklifleri İkili Anlaşma Miktarları GÜP Tüketim Tahminleri Sistem Alış (YAT) Teklifleri GÜP Bildirimi GÜP, kapsadığı zaman dilimi içerisinde her bir saat için, MWh cinsinden, bir üretim tesisi tarafından gerçekleştirilmesi planlanan saatlik toplam aktif elektrik enerjisi üretim ya da bir tüketim birimi tarafından gerçekleştirilmesi planlanan saatlik toplam aktif elektrik enerjisi tüketim miktarı bilgilerinden oluşur. Saat 11:30 a kadar, GÜP lerin bildirilmemesi durumunda, bir önceki güne ait GÜP ler geçerli olur. PYS ye erişimi olmayan piyasa katılımcıları GÜP lerini saat 10:00 a kadar üretim tesisinin bağlı olduğu BYTM ye bildirir. Bu durumda, BYTM ler kendilerine bildirilen GÜP leri, PYS ye girerler. - 11 -
Saatlik Yük Alma, Yük Atma Teklifleri Sistem Satış (YAL) GÜP Sistem Alış (YAT) Seviye 00:00 00:00-01:00-01:00 Fiyat YTL/MWh Miktar Miktar MWh/h MWh/h... 7 6 120 50 5 115 50 4 110 100 3 105 110 100 100 2 100 110 50 50 1 95110 50 50 1 9075 100 100 2 8075 100 100 3 75 50 4 60 50 5 55 50 6 7... Bir saate ilişkin saatlik yük alma teklif miktarlarının toplamının, ilgili dengeleme biriminin takip eden saat içerisinde GÜP değerini gerçekleştirebilmesini sağlayacak şekilde, o saat içinde gerçekleştirebileceği üretim artışı ya da tüketim azalması dikkate alınarak belirlenmesi esastır. Aynı prensip yük atma teklifleri için de geçerlidir. Yük alma ve yük atma yönünde 15 seviyeli bildirim yapılabilir. Hidroelektrik santraller hariç olmak üzere, yük alma ve yük atma yönünde ayrı ayrı tek bir teklif fiyatı bildirilir. Hidroelektrik santraller her bir miktar seviyesi için ayrı teklif fiyatı bildirebilirler. Yük alma teklif fiyatları artan, yük atma teklif fiyatları azalan şekilde verilebilir. Teklifler kısmi kabul edilmeme şartı taşıyabilir. Peş peşe gelen takvim günlerine ait olmak şartı aranmaksızın birbirini takip eden hafta içi günlerine ilişkin; aynı saate denk gelen yük alma teklif fiyatlarının ağırlıklı ortalaması, aynı özellikteki önceki güne ilişkin yük alma teklif fiyatlarının ağırlıklı ortalamasını en fazla % 10 oranında aşabilir. Resmi tatil günleri ile resmi tatil öncesi veya sonrasındaki idari tatil günleri teklif fiyatları üzerinde %10 sınırlaması uygulanmaz - 12 -
Blok ve Esnek Teklifler Blok Teklifler Belli bir zaman dilimini kapsayan tekliflerdir. Teklif, kapsadığı zaman aralığı için bütünüyle kabul edilebilir. Standart blok teklifler Pİ ve Sİ tarafından ortaklaşa belirlenir. Piyasa katılımcılarının yeni blok teklif önerme hakları vardır. Blok Teklifin Kapsadığı Saatler Fiyat (YTL/MWh) Miktar (MWh/Saat) 02.00-08.00 120 200 02.00-08.00 100 50 08.00-17.00 95-50 08.00-17.00 80-100 Esnek Teklifler Saatlik miktar ve fiyat bilgilerinden meydana gelir. Belirli bir saat ile ilişkili değildir. Esnek yük alma tekliflerinin kullanımı Pİ tarafından optimize edilir. Hidro kaynakların teklif edilmeleri için ve tüketim tarafının katılımı için kullanılabilen tekliflerdir. - 13 -
Saatlik ve Blok Tekliflerin Bir Arada Verilmesi 6.00-7.00 7.00-8.00 8.00-9.00 9.00-10.00 10.00-11.00 11.00-12.00 Sistem Satış (YAL) 10 10 10 10 20 20 20 20 20 20 GÜP = 150 20 20 20 20 20 20 50 50 50 50 50 50 Sistem Alış (YAT) 100 100 100 100 100 100 EAK 190 190 200 200 200 200 Blok YAL Teklifi 30 30 30 30-14 -
GÜP ve Teklif Sunumundaki Farklılıklar Mevcut Uygulama Emre amade kapasitesi 150 MW olan bir üretim tesisi için; 90 MW ikili anlaşma 7 MW iç tüketim Yeni Uygulama Emre amade kapasitesi 150 MW olan bir üretim tesisi için; 90 MW ikili anlaşma 7 MW iç tüketim GÜP : 100 MW YAL2: 50 MW Yük Alma Talimatı: 30 MW GÜP : 97 MW YAL1: 29 MW / YAL2: 19 MW Yük Alma Talimatı: 29 MW - 15 -
GÜP ve Teklif Bildirimi Sırasında Dikkat Edilecek Noktalar 1 2 Herhangi bir saat için gün öncesi planlama kapsamındaki bir dengeleme birimine ilişkin yük alma veya yük atma yönünde sunulan tüm tekliflerin ilgili dengeleme birimi tarafından aynı anda yerine getirilebilir olması esastır. Bildirilen tüm teklif fiyatları yüzde birlik hassasiyete sahiptir. Bildirilen tüm yük alma ve yük atma teklif miktarları 1 MWh ve katları cinsinden ifade edilir. 3 Sistem Satış ve Sistem Alış tekliflerinin belirtilen zamana kadar bildirilmemesi durumunda, peş peşe gelen takvim günlerine ait olmak şartı aranmaksızın birbirini takip eden iş günleri ve tatil günlerine ilişkin olarak, günlerin sınıflaması kapsamında aynı özellikte olan bir önceki güne ait sistem satış ve sistem alış teklifleri geçerli olur. Ancak katılımcı tarafından GÜP girişi yapılmış ise bir önceki günün teklifi geçerli kabul edilmez, ilgili gün için sistem alış ve satış teklifi yok sayılır. 4 Bir piyasa katılımcısı tarafından ilgili güne ilişkin bir tüketim tahmini bildirimi yapılmaması durumunda, peş peşe gelen takvim günlerine ait olmak şartı aranmaksızın birbirini takip eden iş günleri ve tatil günlerine ilişkin olarak, günlerin sınıflaması kapsamında aynı özellikte olan en son güne ilişkin olarak girilen tüketim tahmini söz konusu gün için de geçerli kabul edilir. 5 GÜP bildirimleri ve teklif miktarları ikili anlaşma miktarlarına göre kayıplar hariç olarak verilmelidir. - 16 -
Gündem Nihai Dönem Düzenlemeleri İle Gelen Temel Değişiklikler Gün Öncesi Planlama İşlemleri Gün Öncesi Planlamanın İşleyişi Gün Öncesi Planlama Kullanıcı Ekranları Dengeleme Güç Piyasası İşlemleri Uzlaştırma ve Faturalama İşlemleri Kayıt İşlemleri - 17 -
Gün Öncesi Planlama Kapsamında Dengeleme ve Uzlaştırma Birimlerince Yapılacak İşlemler Dengeleme Birimleri Gün Öncesi Planlama Saat 11:30 a dek Saat 13:00 a dek Dengeleme Güç Piyasası Saat 16:00 a dek - GÜP Girişi - Tüketim Tahmini Girişi - İkili Anlaşma Girişi - Sistem Satış (YAL) /Sistem Alış ( YAT) Teklif Girişi - Alınan Sistem Satış (YAL) ve Sistem Alış (YAT) Talimatlarının kontrol edilmesi - KGÜP Girişi - EAK Girişi - YAL/YAT Teklif Girişi - Gelen YAL / YAT Teklif Teyitlerinin kontrol edilmesi Uzlaştırma Birimleri Gün Öncesi Planlama Saat 11:30 a dek Dengeleme Güç Piyasası Saat 16:00 a dek - GÜP Girişi - Tüketim Tahmini Girişi - KGÜP Girişi - İkili Anlaşma Girişi - 18 -
Gün Öncesi Planlama Kapsamında Kullanılacak Ekranlar ve Bilgi Akışı Piyasa Katılımcısı Tarafından Saat 11:30 a dek Tamamlanmalıdır Piyasa İşletmecisi Tarafından Saat 12:30 da Verilmektedir Piyasa Katılımcısı Tarafından Saat 13:00 a dek tamamlanmalıdır Günlük Üretim Programı (GÜP) Girişi Tüketim Tahmini (TT) Girişi Talimatların Görüntülenmesi Talimatların Kontrol Edilmesi İkili Anlaşma (İA) Girişi Teklif Girişi Blok Teklif Esnek Teklif Saatlik Teklif Sadece Dengeleme Birimleri yapacaktır Gerekirse İtirazların Piyasa İşletmecisine Bildirilmesi - 19 -
Günlük Üretim / Tüketim Planı Giriş ve Güncelleme Ekranı (1/2) Sorgulama işlemi için istenen tarih ve ilgili UEVCB seçilmelidir, ardından Sorgulama butonu ile listeleme işlemi gerçekleştirilir. Katılımcı GÜP giriş ve listeleme işlemlerine ulaşmak için GÖP İşlemleri nin altında yer alan GÜP Listeleme ve Giriş linkini tıklamalıdır. İlgili tarihte sorgulama yapıldıktan sonra daha önce girilmiş veri var ise Güncelle, ilk kez veri girmek için ise Ekle butonu kullanılır. - 20 -
Günlük Üretim / Tüketim Planı Giriş ve Güncelleme Ekranı (2/2) GÜP verilerinin girildiği tarih ve UEVCB bilgileri görüntülenmektedir. Kaydet butonu ile ilgili eriler sisteme kaydedilir. GÜP değerlerini saatlere göre ilgili alanlara girmek ya da csv dosya formatındaki veriler ile Dosya Seç ve Yükle butonlarını kullanarak girmek mümkündür. - 21 -
Tüketim Tahmini Giriş ve Güncelleme Ekranı (1/2) Sorgulama işlemi için istenen tarih seçilmelidir, ardından Sorgulama butonu ile listeleme işlemi gerçekleştirilir. Katılımcı tüketim tahmini giriş ve listeleme işlemlerine ulaşmak için GÖP İşlemleri nin altında yer alan Tüketim Tahmini Giriş ve Listeleme linkini tıklamalıdır. İlgili tarihte sorgulama yapıldıktan sonra daha önce girilmiş veri var ise Güncelle, ilk kez veri girmek için ise Ekle butonu kullanılır. - 22 -
Tüketim Tahmini Giriş ve Güncelleme Ekranı (2/2) Tüketim tahmini verilerinin girildiği tarih bilgisi görüntülenmektedir. Tüketim tahmini değerlerini saatlere göre ile ilgili alanlara girmek mümkündür. Kaydet butonu ile ilgili veriler sisteme kaydedilir. - 23 -
İkili Anlaşma Görüntüleme Ekranı (1/2) Katılımcı taraf olduğu ikili anlaşmaları listelemek için ilgili alanlara göre filtreleme yaparak arama yapabilir Katılımcı ikili anlaşma giriş ve listeleme işlemlerine ulaşmak için GÖP İşlemleri nin altında yer alan İkili Anlaşma linkini tıklamalıdır.
İkili Anlaşma Görüntüleme Ekranı (2/2) Anlaşmanın alıcı ve satıcı katılımcıları ilgili alanlarda listelenmektedir. İlgili saat aralıkları için ticareti yapılması öngörülen enerji miktarı listelenmektedir. Alıcı Onay Bekleyen durumundaki ikili anlaşma girişleri için, satıcı katılımcı Güncelle linki tıklanarak güncelleme yapabilir. Alıcı Onay Bekleyen durumundaki ikili anlaşma girişleri için, alıcı katılımcı Onayla veya Reddet linklerini tıklayarak işlem yapabilir. - 25 -
İkili Anlaşma Ekleme ve Güncelleme Ekranı Katılımcı kaydedeceği ikili anlaşmaya ilişkin alıcı katılımcı ve tarih bilgilerini girmek zorundadır. İkili anlaşma miktar değerlerini saatlere göre ile ilgili alanlara girmek mümkündür. Kaydet butonu ile ilgili anlaşma onaylanmak üzere sisteme kaydedilir. - 26 -
Blok Teklif Listeleme Ekranı Katılımcı blok tekliflerini listelemek için tarih, UEVCB ve talimat tip alanlarına göre filtreleme yaparak arama yapabilir Katılımcı blok teklif giriş ve listeleme işlemlerine ulaşmak için GÖP İşlemleri nin altında yer alan Blok Teklif Listeleme linkini tıklamalıdır. - 27 -
Blok Teklif Giriş Ekranı Katılımcı kaydedeceği blok teklife ilişkin tarih, UEVCB, blok aralığı, talimat tipi, fiyat ve miktar bilgilerini girmek zorundadır. Kaydet butonu ile ilgili teklif sisteme kaydedilir. - 28 -
Esnek Teklif Listeleme Ekranı Katılımcı esnek tekliflerini listelemek için tarih, UEVCB ve talimat tip alanlarına göre filtreleme yaparak arama yapabilir Katılımcı esnek teklif giriş ve listeleme işlemlerine ulaşmak için GÖP İşlemleri nin altında yer alan Esnek Teklif Listeleme linkini tıklamalıdır. - 29 -
Blok Teklif Giriş Ekranı Katılımcı kaydedeceği esnek teklife ilişkin tarih, UEVCB, talimat tipi, fiyat ve miktar bilgilerini girmek zorundadır. Kaydet butonu ile ilgili teklif sisteme kaydedilir. - 30 -
Saatlik Teklif Listeleme Ekranı Katılımcı saatlik tekliflerini listelemek için tarih ve UEVCB alanlarına göre filtreleme yaparak arama yapabilir Katılımcı saatlik teklif giriş ve listeleme işlemlerine ulaşmak için GÖP İşlemleri nin altında yer alan Saatlik Teklif linkini tıklamalıdır. - 31 -
Saatlik Teklif Giriş Ekranı Katılımcı kaydedeceği saatlik teklife ilişkin UEVCB ve tarih bilgilerini girmek zorundadır. Teklife ait miktar, fiyat ve kısmi durum değerlerini saatlere ve seviyelere göre ilgili alanlara girmek ya da csv dosya formatındaki veriler ile Dosya Seç, Yükle ve Aktar butonlarını kullanarak girmek mümkündür. - 32 -
Gün Öncesi Planlamada Alınan Talimatların Listelenmesi Talimat tarihi ve diğer parametreler seçilebilmektedir. GÖP Talimat Listeleme seçilmek suretiyle talimatlar görüntülenebilmektedir. - 33 -
Gündem Nihai Dönem Düzenlemeleri İle Gelen Temel Değişiklikler Gün Öncesi Planlama İşlemleri Dengeleme Güç Piyasası İşlemleri Dengeleme Güç Piyasasının İşleyişi Dengeleme Güç Piyasası Kullanıcı Ekranları Uzlaştırma ve Faturalama İşlemleri Kayıt İşlemleri - 34 -
Dengeleme Güç Piyasasına İlişkin Genel Esaslar Kendi adına kayıtlı dengeleme birimi olan piyasa katılımcıları dengeleme güç piyasasına katılmakla yükümlüdür. Dengeleme güç piyasası işlemleri günlük olarak, saatlik bazda gerçekleştirilir, Dengeleme güç piyasasına sunulan tüm teklifler belli bir dengeleme birimi, belli bir teklif bölgesi, belli bir gün ve o gün içindeki belli bir zaman dilimi için geçerlidir, Dengeleme güç piyasasına sunulan tekliflerde, sunulan teklifin yapısı ile uyumlu olacak şekilde, ilgili dengeleme birimine ait tüm emre amade kapasitenin teklif edilmesi esastır, Dengeleme güç piyasasında gerçekleşen işlemler, dengeleme güç piyasası kapsamında Sistem İşletmecisi tarafından verilen talimatların başlangıç ve bitiş zamanları arasında sabit seviyeli arz ya da talebe karşılık gelir, Dengeleme güç piyasası talimatları KGÜP ve yük alma yük atma teklif bildiriminin sona ermesinden itibaren ilgili günün sonuna kadar herhangi bir anda verilebilir, Sistem İşletmecisi tarafından ilgili piyasa katılımcılarına gönderilen talimatlara ilişkin olarak, takip eden iki gün içerisinde taraflar arasında mutabakat sağlanır. Mutabakat süresinin sona ermesi sonrasında talimatlara ilişkin herhangi bir değişiklik yapılamaz. Saat 16.00 Saat 17.00 D + 1 Saat 00.00 Piyasa Katılımcıları KGÜP, EAK YAL-YAT Teklifler Sistem İşletmecisi Teyitler YAL-YAT Talimatları - 35 -
Kesinleşmiş Gün Öncesi Üretim/Tüketim Programlarının Bildirilmesi Esaslar Her bir piyasa katılımcısının, kesinleşmiş gün öncesi üretim/tüketim programları ve emreamade kapasiteleri hergün saat 16:00 a kadar Sistem İşletmecisine bildirilir. KGÜP ler dengeleme birimleri ve dengeleme birimi olmayan üretim tesisi niteliğindeki uzlaştırmaya esas veriş-çekiş birimleri için ayrı ayrı bildirilir. KGÜP lerin birbirini takip eden 2 saat için farkının 200 MWh ve üzerinde olması durumunda, ikinci saate ilişkin KGÜP 15 dakikalık zaman dilimleri bazında verilir. Maddi hatalara karşı Sistem İşletmecisi tarafından kontrol edilen kesinleşmiş gün öncesi üretim/tüketim programları ve yük alma, yük atma teklifleri 17:00 a kadar teyit edilir. Üretim/tüketim tesislerinin üretim/tüketimlerini KGÜP lerine ve verilen talimatlara uygun olarak gerçekleştirmeleri dengeleme birimi olan üretim tesisleri için MYTM, diğer üretim tesisleri için ilgili BYTM ler tarafından takip edilir. 200 MW < - 36 -
Dengeleme Güç Piyasası Teklifleri YAL KGÜP YAT Seviye 00:00 00:00-01:00-01:00 Fiyat YTL/MWh Miktar Miktar MWh/h MWh/h... 7 6 120 50 5 115 50 4 110 100 3 105 110 100 100 2 100 110 50 50 1 95110 50 50 1 9075 100 100 2 8075 100 100 3 75 50 4 60 50 5 55 50 6 7 Saatlik yük alma ve yük atma teklifleri, ilk seviye için KGÜP e, diğer seviyeler için bir önceki seviyede belirtilmiş olan üretim ya da tüketime göre, azami 15 dakika içinde gerçekleştirebileceği üretim ya da tüketim değişimini (MW) ve bu artış için talep ettiği birim fiyatı (TL/MWh) içerir. Yük alma ve yük atma yönünde 15 seviyeli bildirim yapılabilir. Hidroelektrik santraller hariç olmak üzere, yük alma ve yük atma yönünde ayrı ayrı tek bir teklif fiyatı bildirilir. Hidroelektrik santraller her bir miktar seviyesi için ayrı teklif fiyatı bildirebilirler. Yük alma teklif fiyatları artan, yük atma teklif fiyatları azalan şekilde verilebilir. Dengeleme güç piyasasına sunulan tekliflerin asgari miktarı 10 MW tır. Bildirilen tüm yük alma, yük atma teklif miktarları 1 MW ve katları cinsinden ifade edilir. Yük alma ve yük atma teklifleri ile birlikte, dengeleme birimlerine ilişkin emreamade kapasiteyi Sistem İşletmecisine bildirmeleri esastır.... - 37 -
Gün Öncesi Fiyatı ve Sistem Marjinal Fiyatı Arasındaki İlişki Gün Öncesi Dengelemede Fiyat Belirleme Dengeleme Güç Piyasası Fiyat Belirleme YTL/MWh YTL/MWh SMF Gün Öncesi Fiyatı GÖF Miktar MW MW - 38 -
GÜP ve Teklif Sunumundaki Farklılıklar Mevcut Uygulama Emere amade kapasitesi 150 MW olan bir üretim tesisi için; 90 MW ikili anlaşma 7 MW iç tüketim Yeni Uygulama Emere amade kapasitesi 150 MW olan bir üretim tesisi için; 90 MW ikili anlaşma 7 MW iç tüketim GÜP : 100 MW YAL2: 50 MW Yük Alma Talimatı: 30 MW GÜP : 97 MW YAL1: 29 MW / YAL2: 19 MW Yük Alma Talimatı: 29 MW DGP Hedef Yük: 130 MW Yük Alma Talimatı: 20 MW Jeneratör Çıkışı: 150 MW Uzlaştırmaya Esas Veriş/Çekiş Miktarı: 145MW KGÜP: 130 MW YAL1: 20 MW Yük Alma Talimatı: 20 MW Jeneratör Çıkışı: 150 MW Uzlaştırmaya Esas Veriş/Çekiş Miktarı: 145MW - 39 -
Gündem Nihai Dönem Düzenlemeleri İle Gelen Temel Değişiklikler Gün Öncesi Planlama İşlemleri Dengeleme Güç Piyasası İşlemleri Dengeleme Güç Piyasasının İşleyişi Dengeleme Güç Piyasası Kullanıcı Ekranları Uzlaştırma ve Faturalama İşlemleri Kayıt İşlemleri - 40 -
Dengeleme Güç Piyasası Kapsamında Dengeleme ve Uzlaştırma Birimlerince Yapılacak İşlemler Dengeleme Birimleri Gün Öncesi Planlama Saat 11:30 a dek Saat 13:00 a dek Dengeleme Güç Piyasası Saat 16:00 a dek - GÜP Girişi - Tüketim Tahmini Girişi - İkili Anlaşma Girişi - Sistem Satış (YAL) /Sistem Alış ( YAT) Teklif Girişi - Alınan Sistem Satış (YAL) ve Sistem Alış (YAT) Talimatlarının kontrol edilmesi - KGÜP Girişi - EAK Girişi - YAL/YAT Teklif Girişi - Gelen YAL / YAT Teklif Teyitlerinin kontrol edilmesi Uzlaştırma Birimleri Gün Öncesi Planlama Saat 11:30 a dek Dengeleme Güç Piyasası Saat 16:00 a dek - GÜP Girişi - Tüketim Tahmini Girişi - KGÜP Girişi - İkili Anlaşma Girişi - 41 -
Dengeleme Güç Piyasası Kapsamında Kullanılacak Ekranlar ve Bilgi Akışı Piyasa Katılımcısı Tarafından Saat 16:00 a dek Tamamlanmalıdır Sistem İşletmecisi Tarafından Saat 17:00 e dek Verilmektedir Piyasa Katılımcısı Tarafından Gün İçinde Talimat Beklenmelidir Kesinleşmiş Günlük Üretim Programı (KGÜP) Girişi Emre Amade Kapasite (EAK) Girişi Teklif Teyitlerinin Alınması Gün içinde Sistem ve Telefon Üzerinden Gelecek Olan Talimatların Kontrol Edilmesi Teklif Girişi Saatlik Teklif Sadece Dengeleme Birimleri yapacaktır - 42 -
Kesinleşmiş Günlük Üretim/Tüketim Programı Listeleme Ekranı Sorgulama işlemi için istenen tarih ve ilgili UEVCB seçilmelidir, ardından Sorgulama butonu ile listeleme işlemi gerçekleştirilir. Katılımcı KGÜP giriş ve listeleme işlemlerine ulaşmak için DGP İşlemleri nin altında yer alan KGÜP Listeleme ve Giriş linkini tıklamalıdır. - 43 -
Kesinleşmiş Günlük Üretim/Tüketim Programı Güncelleme Ekranı İlgili tarihte sorgulama yapıldıktan sonra daha önce girilmiş veri var ise Güncelle, ilk kez veri girmek için ise Ekle butonu kullanılır. - 44 -
Emre Amade Kapasite Listeleme Ekranı Sorgulama işlemi için istenen tarih seçilmelidir, ardından Sorgulama butonu ile listeleme işlemi gerçekleştirilir. Katılımcı EAK giriş ve listeleme işlemlerine ulaşmak için DGP İşlemleri nin altında yer alan EAK Listeleme linkini tıklamalıdır. Güncelleme ve yeni giriş için istenen Santralin üzerine tıklanmalıdır - 45 -
Emre Amade Kapasite Giriş Ekranı İlgili tarihte ilgili santral için açılan saatlik EAK tablosunda güncelleme ve yeni giriş yapılabilir. Her bir saat için EAK girişi yapıldıktan sonra Kaydet butonu ile ilgili veriler sisteme kaydedilir. Doğrudan ekrana giriş yapmak yerine csv formatında önceden hazırlanmış olan dosyanın yüklenmesi suretiyle giriş yapılmak isteniyor ise önce Browse tuşuna basılarak dosya kaydedildiği yerden seçilir, ardından Yükle tuşuna basılarak dosya yüklemesi tamamlanır. Dosyanın yüklemesi tamamlandığında dosyadaki değerler ekranda görüntülenmektedir. - 46 -
DGP Saatlik Tekliflerinin Görüntülenmesi Katılımcı DGP deki saatlik tekliflerini listelemek için tarih ve UEVCB alanlarına göre filtreleme yaparak arama yapabilir Katılımcı DGP için saatlik teklif girişi yapmak üzere DGP İşlemleri nin altında yer alan DGP Fiyat Saatlik Teklif Listeleme linkini tıklamalıdır. - 47 -
DGP Saatlik Teklif Girişi Katılımcı kaydedeceği saatlik teklife ilişkin UEVCB ve tarih bilgilerini girmek zorundadır. Teklife ait miktar ve fiyat değerlerini saatlere ve seviyelere göre ilgili alanlara girmek ya da csv dosya formatındaki veriler ile Browse, ve Yükle butonlarını kullanarak girmek mümkündür. - 48 -
Dengeleme Güç Piyasasında Alınan Talimatların Görüntülenmesi (1/2) Talimat tarihi ve diğer parametreler seçilebilmektedir. DGP Talimat Listeleme seçilmek suretiyle talimatlar görüntülenebilmektedir. - 49 -
Dengeleme Güç Piyasasında Alınan Talimatların Görüntülenmesi (2/2) Santral ve UEVCB bazında talimatlar görüntülenebilmektedir. - 50 -
Gündem Nihai Dönem Düzenlemeleri İle Gelen Temel Değişiklikler Gün Öncesi Planlama İşlemleri Dengeleme Güç Piyasası İşlemleri Uzlaştırma ve Faturalama İşlemleri Uzlaştırma ve Faturalamanın İşleyişi Uzlaştırma ve Faturalama Kullanıcı Ekranları - 51 -
Uzlaştırmaya İlişkin Genel Esaslar Gün Öncesi Planlamanın Uzlaştırılması Piyasa katılımcılarının sisteme enerji satışı ya da sistemden enerji alışlarına ilişkin teklifleri dikkate alınarak ve dengeleme maliyetlerini en aza indirme hedefi doğrultusunda PYS nin ilgili modülü aracılığıyla, her bir teklif bölgesi için gün öncesi fiyatları saatlik olarak hesaplanır. Gün Öncesi Planlamanın uzlaştırılmasında kullanılan saatlik fiyatlar, marjinal fiyatlandırma prensibine dayalı olarak belirlenir. Her bir katılımcının alacak / borç tutarı Gün Öncesi Planlama kapsamında gerçekleştirmiş olduğu satış / alış miktarının, ilgili saatin gün öncesi fiyatı ile çarpılması sonucu hesaplanır. Gün öncesi planlamaya katılan her bir piyasa katılımcısının öngörülen enerji açık ya da fazlasını gün öncesi fiyatı üzerinden giderebilir. Öngörülen Enerji Dengesizlik Miktarının Hesaplanması k ÖEDM p, u GÜPd, u UEIAM p, u TTp, u d 1 ÖEDT Piyasa katılımcılarına ilişkin Gün Öncesi Üretim/Tüketim Programı p m ÖEDM p, u SGÖFu u 1 Uzlaştırmaya Esas İkili Anlaşma Miktarı Dengeleme birimi olmayan tüketim tesislerine ilişkin Tüketim Tahmini Gün Öncesi Fiyatı - 52 -
Uzlaştırmaya İlişkin Genel Esaslar Dengeleme Güç Piyasasının Uzlaştırılması Gerçekleştirilmiş olan satış / alış miktarlarına göre sistem yönü belirlenir. Dengeleme Güç Piyasasının uzlaştırılmasında kullanılan saatlik fiyatlar, marjinal fiyatlandırma prensibine dayalı olarak, ilgili saatin sona ermesinden sonra belirlenir. Dengeleme Güç Piyasası kapsamında dengeleme amaçlı kabul edilen yük alma, yük atma teklifleri ilgili saatin saatlik marjinal fiyatının belirlenmesinde dikkate alınır. Dengeleme amaçlı kabul edilen teklifler gerçekleştirmiş oldukları satış / alış miktarının saatlik marjinal fiyat ile çarpımı suretiyle hesaplanan tutar üzerinden uzlaştırılırlar. Kısıt veya yan hizmetler için kapasite oluşturulması sebebiyle kabul edilen teklifler kendi teklif fiyatlarının katılımcı için daha avantajlı olması durumunda kendi teklif fiyatları üzerinden uzlaştırılırlar. Tahakkuk Ettirilecek Alacak Tutarı (TL) KEYALT d m n KEYALM d, u, r YALF d, u, r u 1 r 1 İlgili dengeleme biriminin yer aldığı fiyat bölgesinde enerji fazlası olduğu durumda, YALTF d,u,r SMF d,u,t ise YALF d,u,r = SMF d,u,t YALTF d,u,r > SMF d,u,t ise YALF d,u,r = YALTF d,u,r İlgili dengeleme biriminin yer aldığı fiyat bölgesi dengede olduğu ve/veya fiyat bölgesinde enerji açığı olduğu durumlarda, YALF d,u,r = YALTF d,u,r Kabul Edilen ve Yerine Getirilmiş Yük Alma Teklifi Miktarı (MWh) - 53 -
Uzlaştırmaya İlişkin Genel Esaslar Dengesizliklerin Uzlaştırılması Dengesizliklerin uzlaştırılmasında Dengeleme Güç Piyasası kapsamında hesaplanan saatlik marjinal fiyatlar dikkate alınır. Enerji açık / fazlaları tek bir fiyat üzerinden uzlaştırılır. Dengesizlikler, dengesizlik miktarının ilgili saatin saatlik marjinal fiyatı ile çarpımı suretiyle hesaplanan tutar üzerinden uzlaştırılır. Dengesizlik miktarının hesaplanmasında uzlaştırmaya esas veriş/çekiş miktarları, uzlaştırmaya esas ikili anlaşma miktarları, gün öncesinden öngörülen enerji dengesizlik miktarları, sistem alış/satış miktarları ile kabul edilen ve yerine getirilmiş yük alma/yük atma teklif miktarları dikkate alınır. Katılımcı 1 Katılımcı 2 Katılımcı 3 Katılımcı 4 KGÜP (MWh) 120 200 50 150 Sayaç (MWh) 130 200 75 130 Dengesizlik (MWh) Dengeden Sorumlu Taraf Sistem Yönü YAL 10 0 25-20 +15 (10 + 25 20) YAT +(15 MWh x 200 TL/MWh) +(15 MWh x 70 TL/MWh) - 54 -
Uzlaştırmaya İlişkin Genel Esaslar Sıfır Bakiye Düzeltme Tutarı Hem uzlaştırmaya esas veriş birimlerine hem de uzlaştırmaya esas çekiş birimlerine, veriş-çekiş miktarları ile orantılı olarak yansıtılmaktadır. Geçmişe Dönük Düzeltme Kalemi Düzeltme yapılan fatura dönemine ilişkin tüm dengesizlik uzlaştırması işlemlerinin yeniden yapılarak, hata düzeltme işleminin tüm katılımcılar üzerindeki etkisi değerlendirilecek şekilde belirlenir. Geçmiş döneme ilişkin yapılan düzeltmeler ilgili dönem içinde herhangi bir sıfır bakiye yaratmayacak şekilde ele alınmaktadır. Piyasa İşletim Ücreti Her bir organize toptan elektrik piyasası faaliyetine ilişkin olarak ayrı ayrı hesaplanır ve faturalanır. Her bir piyasadaki işlem hacimlerine göre piyasa katılımcılarına dağıtılmaktadır. - 55 -
Uzlaştırma Birimlerinin DUY Kapsamındaki Faaliyetlerinin Uzlaştırılması (1/2) Senaryo 1 Senaryo 2 Uzlaştırma Birimi Dağıtım Ş. Üretim Ş. Uzlaştırma Birimi Dağıtım Ş. Üretim Ş. GÜP / Tüketim Tahmini +100-1000 +600 +100-1000 +600 İkili Anlaşma +100 (ÖEDM) -600-400(ÖEDM) +600 +100 (ÖEDM) -600-400(ÖEDM) +600 Gün Öncesi YAL/YAT - - +300 - - +300 Fatura (100 x 180) (-400 x 180) (300 x 180) (100 x 180) (-400 x 180) (300 x 180) Gün Öncesi Durum YAL SGÖF 180 TL/MWh YAL SGÖF 180 TL/MWh Gerçekleşeme (UEVM-UEÇM) +50-1000 +900 +200-1000 +900 Gerçek Zaman YAL/YAT - - +50 - - -100 Fatura - - (50 x 200) - - (-100 x 70) Gerçek Zaman Durum YAL SDF (SMF) 200 YAT SDF (SMF) 70 Dengesizlik -50(50-100) - - 100 (200-100) - - Dengesizlik Fatura (-50 x 200) - - (100 x 70) - - Ortalama Satış Fiyatı 160 TL/MWh 125 TL/MWh - 56 -
Uzlaştırma Birimlerinin DUY Kapsamındaki Faaliyetlerinin Uzlaştırılması (2/2) Senaryo 3 Senaryo 4 Uzlaştırma Birimi Dağıtım Ş. Üretim Ş. Uzlaştırma Birimi Dağıtım Ş. Üretim Ş. GÜP / Tüketim Tahmini +100-1000 +600 +100-1000 +600 İkili Anlaşma +100 (ÖEDM) -600-400(ÖEDM) +600 +100 (ÖEDM) -600-400(ÖEDM) +600 Gün Öncesi YAL/YAT - - +300 - - +300 Fatura (100 x 180) (-400 x 180) (300 x 180) (100 x 180) (-400 x 180) (300 x 180) Gün Öncesi Durum YAL SGÖF 180 TL/MWh YAL SGÖF 180 TL/MWh Gerçekleşeme (UEVM-UEÇM) +50-900 +900 +200-1200 +900 Gerçek Zaman YAL/YAT - - -50 - - +100 Fatura - - (-50 x 80) - - (100 x 190) Gerçek Zaman Durum YAT SDF (SMF) 80 YAL SDF (SMF) 190 Dengesizlik -50(50-100) 100 (-900-(-1000)) - 100 (200-100) -200 (-1200-(-1000)) - Dengesizlik Fatura (-50 x 80) (100 x 80) - (100 x 190) (-200 x 190) - Ortalama Satış Fiyatı 280 TL/MWh 185 TL/MWh - 57 -
Uzlaştırma ve Faturalama Süreci Sayaçların okunması ve değerlerin bildirilmesi Veriş-çekiş değerlerinin tutarlılığının kontrol edilmesi ve gerekirse itiraz ve düzeltme başvurularının yapılması Ön ve nihai uzlaştırma bildirimlerinin tutarlılığının kontrol edilmesi ve gerekirse itiraz ve düzeltme başvurularının yapılması Düzenlenen faturaların tutarlılığının kontrol edilmesi ve gerekirse itiraz başvurularının yazılı olarak yapılması İtiraz başvurularının sonuçlandırılması Ay Başı 4. gün 6. gün 10. gün 11. gün 12. gün 14. gün 22. gün Tebliğ+8 gün Tebliğ+6 iş günü Tebliğ+7 iş günü İtiraz+20 gün Ön uzlaştırma bildiriminin PYS aracılığı ile ilgili piyasa katılımcılarına duyurulması Nihai uzlaştırma bildiriminin PYS aracılığı ile ilgili piyasa katılımcılarına duyurulması Varsa itirazlar da dikkate alınarak faturaya esas tutarların belirlenmesi 15. günden itibaren 7 gün içinde faturaya esas tutarlara göre faturaların düzenlenmesi ve gönderilmesi Piyasa Katılımcıları tarafından fatura bedellerinin ödenmesi Piyasa İşletmecisi tarafından fatura bedellerinin ödenmesi - 58 -
Gündem Nihai Dönem Düzenlemeleri İle Gelen Temel Değişiklikler Gün Öncesi Planlama İşlemleri Dengeleme Güç Piyasası İşlemleri Uzlaştırma ve Faturalama İşlemleri Uzlaştırma ve Faturalamanın İşleyişi Uzlaştırma ve Faturalama Kullanıcı Ekranları Kayıt İşlemleri - 59 -
Günlük Gün Öncesi Planlama Uzlaştırma Bildirimi Görüntüleme Ekranı Uzlaştırma sorgulanmak istenen tarih seçilmek suretiyle organizasyona ait özet uzlaştırma verileri görüntülenebilir. Ayrıca istendiği takdirde UEVCB bazında da uzlaştırma görüntülenebilmektedir Katılımcı Günlük olarak GÖP İşlemlerine ilişkin uzlaştırma bildirimlerini görüntülemek üzere Uzlaştırma İşlemleri nin altında yer alan Günlük GÖP Uzlaştırma Bildirimi linkini tıklayarak görüntüleyebilir Saatlik detaylara ulaşmak üzere bu ikon tıklanmalıdır - 60 -
Günlük Gün Öncesi Planlama Uzlaştırma Bildiriminin Görüntülenmesi Özet UEVCB bazında detaylar bu şekilde görüntülenmekte, ve istenirse tekrar Organizasyon özetine geri dönülebilmektedir - 61 - Saatlik detaylara ulaşmak üzere bu ikon tıklanmalıdır
Günlük Gün Öncesi Planlama Uzlaştırma Bildiriminin Görüntülenmesi Saatlik Detaylar Saatlik detaylar burada görüldüğü gibi listelenmektedir. - 62 -
Aylık Uzlaştırma Bildirimi Görüntüleme Ekranı Uzlaştırma sorgulanmak istenen ay ve yıl seçilmek suretiyle organizasyona ait özet uzlaştırma verileri görüntülenebilir. Dengesizlik tutarı rakamının üzerine tıklanarak dengesizlik detayları görüntülenebilmektedir. Katılımcı Aylık Uzlaştırma Bildirimine ulaşmak için Uzlaştırma İşlemleri nin altında yer alan Aylık Uzlaştırma Bildirimi linkini tıklamalıdır. - 63 -
Aylık Uzlaştırma Bildirimi Görüntüleme Ekranı Saatlik Detaylar Aylık Uzlaştırma Görüntüleme sırasında saatlik detaylara ulaşmak üzere bu ikon tıklanmalıdır - 64 -
Kullanıcı Prosedürleri Sunumu I. Kısım Piyasa işlemleri burada sona ermektedir. İdari amaçlı kullanılacak ekranların tanıtıldığı slidelar için II. Kısım İdari amaçlı Kullanıcı işlemleri adlı sunumu inceleyiniz. - 65 -