TSE Tehlikeli Madde ve Kombine Taşımacılık Müdürlüğü METAL VARİLLER VE BİDONLAR (1A, 1B, 1N, Bu belge, tehlikeli madde taşımacılığında kullanılan metal malzemeden mamul variller (1A, 1B, 1N) ve bidonlar (3A, 3B) için tasarım onay süreçlerini ortaya koymaktadır. Türk Standartları Enstitüsü 1
İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 3 Tanımlar... 3 İlgili Standartlar... 3 KAPSAM... 4 Ambalaj Tipleri, Ebatları ve Özellikler... 4 Metal Malzemeler İçin Asgari Malzeme Uyumlulukları... 5 Sıvı Taşıyacak Metal Varil ve Bidonlar için Performans Doğrulama... 6 Sıvı Taşıyacak Metal Variller ve Bidonlar için Üretim Esnasında Malzeme Özellikleri ve Performans Doğrulama ve Test Sıklığı... 6 Katı Malzemeler Taşıyacak Metal Variller ve Bidonlar için Performans Doğrulama... 7 Katı Malzemeler Taşıyacak Metal Variller ve Bidonlar için Üretim Esnasında Malzeme Özellikleri ve Performans Doğrulama ve Test Sıklığı... 7 Üretim Esnasında Takibi Yapılacak Olan Kriterler... 8 UYGULAMA... 8 SÜREÇ... 9 Başvuru Dokümanları... 10 Üretim Denetimi... 12 İŞARETLEME... 13 KAYITLAR VE DOKÜMANTASYON... 14 ÜCRETLENDİRME... 14 2
GİRİŞ Tehlikeli Madde ve Kombine Taşımacılık alanlarında yapılan düzenlemelere adaptasyon sürecinde olan ülkemizin; ihtiyaç duyduğu tasarım onay ve sertifikalandırma işlemlerine yönelik hazırlanmış olan bu doküman ile TSE Tehlikeli Madde ve Kombine Taşımacılık Müdürlüğü ne yapılacak başvurular ve başvurularda izlenecek sürecin üreticilerimize açıklanması amaçlanmıştır. Süreç dokümanımızda; ADR/ADN/RID yönetmeliği bölüm 6.1 kapsamında yer alan, Sınıf 2 ambalajları (aerosoller de dahil olmak üzere nesneler için kullanılan büyük ambalajlar dışındaki), Sınıf 6.2 ambalajları (BM. 3291 türü klinik atıklar için kullanılan büyük ambalajlar dışındaki) ve radyoaktif malzeme içeren Sınıf 7 ambalajları hariç, tehlikeli madde taşımacılığında kullanılan metal malzemeden mamul variller (1A, 1B, 1N) ve bidonlar (3A, 3B) için tasarım onay süreçlerini ortaya koymaktadır. Tasarım onayı olarak da tanımlanan, prototip ürünlerde yapılacak deneyler belirtildiği gibi; seri üretim esnasında performans doğrulama/tasarım doğrulama testleri ve bu testlerin sıklıkları gösterilmiştir. TABLO 1-TANIMLAR TANIM Metal Variller AÇIKLAMA 1A : Çelik malzemeden mamul varil ambalaj 1B: Alüminyum malzemeden varil ambalaj 1N: Çelik veya alüminyum dışındaki metallerden veya metal alaşımlarından mamul varil ambalaj Metal Bidonlar 3A : Çelik malzemeden mamul bidon ambalaj 3B: Alüminyum malzemeden mamul bidon ambalaj 3
TABLO 2 İLGİLİ STANDARTLAR STANDART NUMARASI/TARİHİ TS EN ISO 16104: 2007-12 TS EN ISO 16106: 2006-10 ISO 3573:1999 ISO 3574:1999 ISO 11949:1995 ISO 11950:1995 ISO 11951:1995 AÇIKLAMA Ambalajlama-Tehlikeli Maddelerin Taşınmasında Kullanılan Ambalajlar-Deney Metodları Ambalajlama-Tehlikeli malların taşınması için ambalajlar, orta boy dökme yük konteynerleri(ibc) ve büyük paketler - ISO 9001 uygulaması için kılavuz Ticari ve çizim kalitesinde sıcak haddeli karbon çelik sac Ticari ve çizim kalitesinde soğuk ezmeli çelik sac Soğuk ezmeli elektrolitik kalay kaplı çelik Soğuk ezmeli elektrolitik krom/krom oksit kaplı çelik Kalay veya elektrolitik krom/krom oksit kaplı çelik üretimi için sarmal şeklindeki soğuk ezmeli siyah sac KAPSAM Bu belge kapsamında verilen bilgiler Tablo 3 de açıklanan ebat ve özelliklerdeki ambalajlar için uygulanacak malzeme ve performans testlerini ilgilendirmektedir. Ambalajların malzeme testleri taşıyacakları madde ile değişmemekle birlikte(tasarım onay aşamasındaki malzeme testleri Tablo 4 te verilmiştir), performans testleri sıvı veya katı taşımak üzere tasarlanmış ambalajlarda farklıdır. Bu farklar doğrultusunda, Tablo 5 ve Tablo 6 sıvı taşınacak ambalajlara ait özel gereklilikleri göstermektedir. Tablo 7 ve Tablo 8 de ise katı malzeme taşıyacak ambalajlara ait gereklilikler detaylandırılmıştır. Tablo 9 da, üretim esnasında takibi yapılacak olan kriterlerin bir listesi tanımlanmıştır. Firmalar ürettikleri ürünün tasarım, yapım, prototip testleri ve ilk muayenelerini ilgili sözleşmenin yapım kriterlerine ve standartlarına göre yapacaklar ve bu kriterleri/standartları başvuru sırasında belirtecektir. 4
TABLO 3- AMBALAJ TİPLERİ, EBATLARI VE ÖZELLİKLERİ TİPİ EBAT VE ÖZELLİKLER 1A1 1A2 1B1 1B2 1N1 1N2 3A1 3A2 Çelik malzemeden mamul, azami kapasitesi 450 litre, azami kütlesi 400 kg olan, çıkarılamaz başlıklı varil ambalaj Çelik malzemeden mamul, azami kapasitesi 450 litre, azami kütlesi 400 kg olan, çıkarılabilir başlıklı varil ambalaj Alüminyum malzemeden mamul, azami kapasitesi 450 litre, azami kütlesi 400 kg olan, çıkarılamaz başlıklı varil ambalaj Alüminyum malzemeden mamul, azami kapasitesi 450 litre, azami kütlesi 400 kg olan, çıkarılabilir başlıklı varil ambalaj Çelik veya alüminyum dışındaki metallerden veya metal alaşımlarından mamul, azami kapasitesi 450 litre, azami kütlesi 400 kg olan, çıkarılamaz başlıklı varil Çelik ambalaj veya alüminyum dışındaki metallerden veya metal alaşımlarından mamul, azami kapasitesi 450 litre, azami kütlesi 400 kg olan, çıkarılabilir başlıklı varil Çelik ambalaj malzemeden mamul, azami kapasitesi 60 litre, azami kütlesi 120 kg olan, çıkarılamaz başlıklı bidon ambalaj Çelik malzemeden mamul, azami kapasitesi 60 litre, azami kütlesi 120 kg olan, çıkarılabilir başlıklı bidon ambalaj 3B1 Alüminyum malzemeden mamul, azami kapasitesi 60 litre, azami kütlesi 120 kg olan, çıkarılamaz başlıklı bidon ambalaj 3B2 Alüminyum malzemeden mamul, azami kapasitesi 60 litre, azami kütlesi 120 kg olan, çıkarılabilir başlıklı bidon ambalaj 5
TABLO 4- METAL MALZEMELER İÇİN ASGARİ MALZEME UYUMLULUKLARI MALZEME Metal KRİTERLER Kalınlık, lineer boyutlar Çekme dayanımı ve uzama Sertlik TABLO 5- SIVI TAŞIYACAK METAL VARİLLER VE BİDONLAR İÇİN PERFORMANS DOĞRULAMA MALZEME VE AMBALAJ TİPİ Metal variller ve bidonlar KRİTERLER Düşürme Testi İç Basınç Testi Sızdırmazlık Testi TABLO 6- SIVI TAŞIYACAK METAL VARİLLER VE BİDONLAR İÇİN ÜRETİM ESNASINDA MALZEME ÖZELLİKLERİ VE PERFORMANS DOĞRULAMA VE TEST SIKLIĞI KRİTERLER Boyutlar Boş ağırlık Yüzey İşlemleri ÜRETİM ESNASINDA TASARIM VE PERFORMANS DOĞRULAMA İÇİN TEST SIKLIĞI 6
Contaların/sızdırmazlık elemanlarının/kapakların uygun yerleştirilmesi Düşürme Testi Sızdırmazlık Testi İç Basınç Testi Ayda 1 kez Her ambalaj Ayda 1 kez * 10 lt yi aşan hacimli light gauge metal ambalajlar için her 5000 ambalajda 1 kez test yapmak kabul edilebilir. TABLO 7- KATI MALZEMELER TAŞIYACAK METAL VARİLLER VE BİDONLAR İÇİN PERFORMANS DOĞRULAMA MALZEME VE AMBALAJ TİPİ Metal variller ve bidonlar KRİTERLER Düşürme Testi TABLO 8- KATI MALZEMELER TAŞIYACAK METAL VARİLLER VE BİDONLAR İÇİN ÜRETİM ESNASINDA MALZEME ÖZELLİKLERİ VE PERFORMANS DOĞRULAMA VE TEST SIKLIĞI TESTLER Boyutlar Boş ağırlık Yüzey İşlemleri Contaların/sızdırmazlık elemanlarının/kapakların uygun yerleştirilmesi Düşürme Testi ÜRETİM ESNASINDA TASARIM VE PERFORMANS DOĞRULAMA İÇİN TEST SIKLIĞI Ayda 1 kez 7
* 10 lt yi aşan hacimli light gauge metal ambalajlar için her 5000 ambalajda 1 kez test yapmak kabul edilebilir. TABLO 9- ÜRETİM ESNASINDA TAKİBİ YAPILACAK OLAN KRİTERLER MALZEME VE AMBALAJ TİPİ Metal variller ve bidonlar KRİTERLER Katlama(dikişler) Kaynaklama Lehimleme Sızdırmazlık elemanlarının uygulaması Contaların/ kapakların yerleştirilmesi UYGULAMA TSE Ulaşım ve Lojistik Sistemleri tarafından, ambalajlar için aşağıdaki akış şemasında belirtilen süreç uygulanarak Tasarım Onayı, Üretim Yeri Uygunluk ve İlk Üretim Muayenesi belgeleri düzenlenmektedir. Başvurular web sitesi üzerinden alınmaktadır (www.tse.org.tr). 8
SÜREÇ TASARIM ONAYI İÇİN BAŞVURU BAŞVURU DÖKÜMANLARININLink ELEKTRONİK VE BASILI DOKÜMAN OLARAK TMKT MÜDÜRLÜĞÜNE ULAŞTIRILMASI EKSİKLİĞİN BAŞVURU SAHİBİNE İLETİLMESİ DEĞİL DOKÜMAN İNCELEMESİ TESPİT EDİLEN SUZLUĞUN BAŞVURU SAHİBİNE İLETİLMESİ DEĞİL DEĞİL DEĞİL BAŞVURU DOSYASININ TEKNİK YETERLİLİĞİNİN SAHA DENETİMİ DEĞERLENDİRME VE RAPORLAMA 9
SAHA DENETİMİ PROTOTİP ÜZERİNDE TANIMLANAN DENEYLERİN FİRMADA YAPILMASI PROTOTİP ÜZERİNDE TANIMLANAN DENEYLERİN ONAYLANMIŞ LABORATUVARLARDA YAPILMASI İLK MUAYENE TESPİT EDİLEN SUZLUĞUN BAŞVURU SAHİBİNE İLETİLMESİ DEĞİL DENEY VE İNCELEME SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ ÜRETİM VE ÜRETİM YERİ ONAY BELGESİ DÜZENLENMESİ TASARIM ONAY BELGESİ DÜZENLENMESİ BAŞVURU DÖKÜMANLARI Üretici firmalar, aşağıdaki belgelere sahip olmalı, başvuru sırasında web sitesine yüklemeli ve ıslak imzalı hallerini TSE ye ulaştırmalıdır AMBALAJLAR İÇİN BAŞVURUDA İSTENEN DOKÜMANLAR TS EN ISO 16106 standardına uygun bir kalite yönetim sistemi belgesi Firma bünyesinde yapılabilen deneylerin listesi (bkz. Ambalaj Tasarım Onay Süreç Dokümanları) Tasarım ve üretim için kullanılan standartların listesi Tüm varyasyonlar dahil olmak üzere ambalaj tanımı ADR, RID, ADN, IATA, IMDG, ICAO yönetmelikleri doğrultusunda Bölüm 3.2 Tablo A nın ilgili sütununa 10
göre talimatlar veya ürüne özel olarak taşınan tehlikeli malların listesi Tasarım Dosyaları CAD, STP,VDA ve LGES formatlarından herhangi birinde teslim edilecektir. Genel montaj çizimi veya çizimleri Hesaplamalar için kullanılan boyutlar; ürünün, contaların/sızdırmazlık elemanlarının/kapakların boyutları; uygunluğu doğrulamak için gerekli işaretlemeler ve/veya etiketlemeler dahil ayrıntılı çizimler Hesaplama notları ve sonuçları (azami net kütle, kapasite, dolum miktarı hesapları) Her parça, alt parça, astar, hizmet ve yapısal teçhizat (contalar/sızdırmazlık elemanları/kapaklar) için üretimde kullanılan standartta istenilen malzemelerin ve eşdeğer malzeme niteliklerinin listesi veya ADR'ye uygunluğu gösteren eşdeğer beyan Kalıcı olarak bir araya getirme işleminin onaylanmış niteliği (Kaynak Prosedürü Şartnamesi (WPS), Kaynak Yöntem Testleri( PQR )). Isıl işlemin (işlemlerin) tanımı Tip onayı ve üretim için standartlarda veya ilgili uluslararası sözleşmelerde listelenen tüm ilgili testlerin prosedürleri, tanımlar ve kayıtları İmalat akış şeması (hangi aşamadan sonra ilgili hangi testlerin yapılacağı bu kısımda bildirilecektir) Kalite planı (organizasyon şeması, kuruluş içi yetkilendirmeler, ilgili prosedürlere atıflar bu kısımda bildirilecektir) ve üretim aşamasında kullanılan parti büyüklüğü tanımı Tüm Başvuru sahiplerince onaylı imza sirküleri getirilecektir. Marka tescil belgesi ya da Müracaat ettiğine dair belge Kuruluşun tüzel kişiliğini gösterir belgeler.(ticari sicil kaydı, oda sicil kaydı gibi) Başvuru sahibi adına imza atmaya yetkili kişi tarafından onaylanmış sözleşme 11
ÜRETİM DENETİMİ ÜRETİM DENETİMİ Üretim denetiminde başvurulan tasarım tipi için firmanın yapabilirliği; - Üretim Kayıtları, - Testlerin raporları, - Isıl işlem kayıtları, - Kalibrasyon kayıtları, - Kalite sisteminin, - Firma teknik altyapısı, - İlk muayene testleri İncelenmesi yoluyla denetlenecektir. Kalite denetimi: TSE, başvuru sahibinin kalite sistemini idame ettiğinden ve kalite sistemini uyguladığından emin olmak için yetki süresi boyunca periyodik denetimler yapabilir. Aşağıdaki hükümlere uyulmalıdır: 12 aylık bir süre zarfında asgari iki denetim yapılır; Muayene Kurumu ek ziyaretler, eğitimler, teknik değişiklikler, kalite sisteminde değişiklikler isteyebilir; başvuru sahibi tarafından yapılan muayenelerde ve testlerde sınırlamalar veya yasaklamalar uygulayabilir. Muayene Kurumu, kalite sistemindeki değişiklikleri değerlendirir ve değiştirilen kalite sisteminin ilk denetim zorunluluklarını karşılayıp karşılamayacağına veya tam bir değerlendirmenin gerekli olup olmadığına karar verir; Muayene kurumunun denetçileri, kalite sistemi dahilindeki ürünün uygunluk değerlendirmesini yürütecek yetkinliktedir; Muayene Kurumu başvuru sahibine bir ziyaret veya denetim raporu verir ve bir test yapılmışsa bir test raporu verir.ilgili zorunluluklara uyulmaması durumunda, muayene kurumu düzeltici önlemlerin alındığından emin olur. Düzeltici önlemler belirlenen süre içinde alınmazsa, muayene kurumu kurum içi muayene hizmetinin faaliyetlerine devam etmesi için gerekli izni askıya alır veya iptal eder. Askıya alma veya iptal etme işlemi, ilgili bildirim TSE ye iletilir. Muayene kurumunun aldığı kararın nedenleri ile ilgili ayrıntılı bilgiyi içeren bir rapor başvuru sahibine verilir. 12
İmalatçının Kalite Sistemi Kalite sistemi üreticinin benimsediği tüm unsurları, gereksinimleri ve hükümleri içermelidir.bu sistem, yazılı politikalar, prosedürler ve talimatlar şeklinde sistemli ve düzenli olarak belgelendirilmelidir.özellikle aşağıda belirtilen hususların yeterli açıklamaları yer almalıdır: Organizasyonel yapı, personelin tasarım ve ürün kalitesi bakımından sorumlulukları; Basınçlı kapların tasarımı esnasında kullanılacak tasarım kontrolü ve tasarım doğrulama teknikleri, süreçler kapların tasarımı sırasında izlenecek prosedürler; Basınçlı kapla ilgili olarak başvurulacak üretim, kalite kontrol, kalite güvence ve süreç işlem talimatları; Muayene raporları, test verileri ve kalibrasyon verileri gibi kalite kayıtları; Kalite sisteminin verimli çalışmasını sağlamak üzere yönetim incelemeleri; Müşteri gereksinimlerinin nasıl karşılandığını açıklayan süreç; Belgelerin ve revizyonlarının kontrolüne ilişkin süreç; Uygun olmayan basınçlı kapların, satın alınan aksamların, ara ve nihai malzemelerin kontrol yöntemleri ve İlgili personel için eğitim programları ve kalifikasyon prosedürleri. Kalite sisteminin idame edilmesi Üretici, kalite sistemini idame ederek yeterli ve etkili sürdürülmesini sağlamalıdır. Üretici kalite sistemini onaylayan TSE yi planlanan her türlü değişiklik hakkında bilgilendirmelidir. Değiştirilecek kalite sisteminin ilgili hükümleri karşılayıp karşılamadığının belirlenmesi amacıyla önerilen değişiklikler değerlendirilmelidir. 13
İŞARETLEME İşaret, ambalajların başarıyla test edilmiş bir tasarım tipine tekabül ettiğini ve sertifikada anılan zorunlulukları karşıladığını ifade etmektedir. Uluslararası anlaşmalara uygun imal edilen ve kullanımı amaçlanan her bir ambalaj kalıcı, okunaklı ve kolayca görülen bir yere yerleştirilmiş olan bir işaret taşımalıdır. KAYITLAR VE DOKÜMANTASYON Üretici veya başvuru sahibi tip onayı için teknik belgeler dahil, tasarım tipi onay sertifikalarınıve uygunluk sertifikalarını muhafaza eder. Tasarım geçerlilik süresi 5 yıl olup, tasarıma ait kayıtların saklama süresi 10 yıldır. ÜCRETLENDİRME Ücretlendirmede başvuru işlemleri, tasarım ön değerlendirme aşaması ve Birleşmiş Milletler Numarası Kayıt Ücreti peşin alınmaktadır. Saha denetimi, üretim yeri incelemesi ve varsa prototip üzerinde gerçekleştirilecek deneyler, deney sonuçlarının tasarım şartlarına göre değerlendirilmesi ve raporlama ile onay sertifikası düzenleme aşamalarına yönelik ücretleri kapsamaktadır. Tasarımı yapılan her bir ambalaj veya kaba yönelik gerçekleştirilecek deneyler ve süreçlerdeki faklılıklar nedeniyle; ücret hesaplaması ayrı ayrı yapılarak üreticiye bilgi verilecektir. 14