Ses ile İlgili Temel Kavramlar

Bölüm 1 Ses ile İlgili Temel Kavramlar 1.1 Sesin Oluşumu ve Yayılması Titreşen bir nesnenin ortamda neden olduğu dalga hareketi sağlıklı bir kulak ve beyin tarafından ses olarak algılanır. O halde sesin varlığından söz edebilmemiz için titreşim hareketi yapan bir kaynak,dalgaların yayılabileceği maddesel bir ortam ve bu dalgaları algılayıp yorumlayabilecek bir alıcının varolması gerekmektedir. Bununla beraber insan ses algı mekanizmasının bir takım sınırlılıkları nedeniyle ortamda yayılan her dalga ses olarak nitelendirilemez. Ses katı, sıvı ve gaz ortamlarda yayılabilir. Bizler için sesin yayıldığı ortam havadır. Ses dalgaları havada birbirini takip eden sıkışma (yüksek basınç) ve genleşme (alçak basınç) bölgeleri biçiminde yayılır. (Şekil 1.1) Şekil 1.1: Sesin havada yayılması

8 Ses ile İlgili Temel Kavramlar Titreşen nesne kendisine en yakın hava molekülünü harekete geçirir. Harekete geçen molekül enerjisini bir sonrakine aktarır ve enerji transferi ardışık moleküller boyunce devam eder. Bu şekilde meydana gelen harekete dalgahareketi, oluşan dalgaya (belirli bir frekans aralığında) ise ses dalgası adı verilir. Ses dalgasının yayılması sırasında ortam dalga ile birlikte hareket etmez. Hareket eden yalnızca ortamı meydana getiren taneciklerdir. Tanecikler belirli bir genlik ile ileri geri salınım hareketi yaparlar. Kulağımıza ulaşan dalga hareketi kulak zarının kendisine koşut biçimde ileri geri titreşmesine neden olur.ortakulaktan geçerek iç kulak sıvısına aktarılan bu titreşim hareketi ilgili hücreler tarafından elektrik sinyallerine dönüştürülerek beyine gönderilir. Havada yayılan bu dalgaların ses biçiminde değerlendirilebilmesi için periyodik olarak saniyede en az 20 en çok 20.000 kere tekrar etmesi gerekmektedir. Bu sınır değerler yaklaşık değerlerdir ve kişiden kişiye, yaşa bağlı olarak değişiklik gösterir.algıladığımız sesin niteliği onu meydana getiren kaynağa, yayıldığı ortama ve hatta işitme sistemimizin bir takım özelliklerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Sesin temel öğeleri perde, gürlük ve tınıdır. Perde, sesin işitme sistemiz üzerinde yarattığı tizlik ve pestlik etkisi olarak tanımlanabilir ve öznel bir kavramdır. Gürlük, sesin şiddetinin işitme sistemimiz üzerinde yarattığı etkidir. Tını ise farklı titreşim biçimleri sergileyen ses kaynaklarının işitme sistemimiz üzerinde meydana getirdiği renk algısı olarak tanımlanabilir. 1.2 Enine ve Boyuna Dalgalar Ortamı meydana getiren taneciklerin salınım hareketi dalganın ilerleme doğrultusuna paralel ise bu dalgalara boyuna dalgalar, ortam taneciklerinin hareket doğrultusu dalganın yayılma doğrultusuna dik ise bu dalgalara enine dalgalar adı verilir. Ses havada boyuna dalgalar halinde yayılır. Suya atılan bir taşın su yüzeyinde yarattığı dalga hareketi ise enine dalgalara örnek gösterilebilir. 1.3 Basit Uyumlu Hareket Nesneler yapısal özelliklerine bağlı olarak çeşitli titreşim biçimleri sergilerler. Farklı titreşimler farklı tınıların ortaya çıkmasına nedenolur.doğalnesnelerde titreşimler genellikle karmaşık biçimlerde meydana gelirler. En basit titreşim basit uyumlu hareket sonucu ortaya çıkan titreşimdir. Bir ucundan sabitlenmiş bir yaya bağlı biçimde salınan kütlenin hareketi, bir sarkacın salınımı, çember üzerinde sabit hızla dönen bir noktanın yaptığı hareket basit uyumlu harekete örnek gösterilebilir. Şekil 1.2 de görülmekte olan sistemde m kütlesi yayın esnekliği ve kendi eylemsizliğine bağlı olarak yukarıya ve aşağıya doğru salınım hareketi yapar. Kütlenin hareketsiz biçimde dengede olduğu konum sıfır noktasıdır. Salınımı sırasında kütle yukarıya ve aşağıya doğru yer değiştirir. Denge konumundan

1.3 Basit Uyumlu Hareket 9 Şekil 1.2: Yay ve kütle itibaren maksimum yer değiştirme, hareketin genliği olarakadlandırılır.genlik sürtünmenin olmadığı ideal durumlarda sabit kalır. Ancak hava ile kütle arasında ve yay içerisinde meydana gelen sürtünmeler hareketin genliğininzaman içinde azalmasına ve belirli bir süre sonra salınımın sona ermesine, hareketin sönmesine neden olacaktır. Şekildeki kütlenin -4 noktasına kadar çekilip serbest bırakıldığını farz edelim. Kütle serbest bırakıldığı andan itibaren gerilmiş yayın kendisine uyguladığı kuvvet ile yukarıya doğru hızlanarak harekete başlayacaktır. Sıfır noktasından en yüksek hız ile geçen kütle tepe noktasına doğru hareketini sürdürürken sıkışan yayın etkisi ile yavaşlayarak +4 noktasında bir an için hareketsiz kalacaktır. Sıkışmış olan yayın (ve yerçekiminin uyguladığı kuvvetin) etkisiyle aşağıya doğru hızlanarak hareketine başlayan "m" kütlesi sıfır noktasından yine en yüksek hızda geçerek gerilmekte olan yayın aksi yönde uyguladığıkuvvet sonucunda yavaşlayarak -4 noktasında bir an için hareketsiz kalacaktır. Bu salınım hareketi sürtünmesiz ideal bir sistemde tekrarlanarak devam edecektir. Kütlenin -4 noktasından başlayarak aynı noktaya geri dönmesine kadar gerçekleştirdiği salınıma bir tam tur denilmektedir. Bir tam turun tamamlanması için geçen süreye periyod, bir saniyedeki tam tur sayısına ise salınımın frekansı denir. Periyod t ile gösterilir ve birimi sn (saniye) dir. Frekans ise f ile gösterilir, birimi Hz (Hertz) dir. Frekans ile periyod arasında ters orantı vardır (1.1) (1.2). f = 1 τ (1.1) τ = 1 f (1.2)

10 Ses ile İlgili Temel Kavramlar Örnek 1 Frekansı 440 Hz olan La perdesinin periyodunu hesaplayınız. Çözüm: Eşitlik (1.1) den τ = 1 440 =0.002 sn Şekil 1.3: Piston tarafından meydana getirilen ses dalgaları Şekil 1.3 deki sistemde dönen bir kıranka bağlı pistonun periyodik olarak yarattığı basınç değişimleri görülmektedir. Sabit hızla dönmekte olan kıranka bağlı piston şekil 1.2 deki yay ve kütle sistemine benzer biçimde basit uyumlu hareket yapmaktadır. O halde kırankın bir saniyede attığı tur sayısı meydana gelen dalganın frekansını, bir tam tur için geçen süre ise dalganın periyodunu belirler. Kırankın hareketine başladığı açıya faz adı verilir. Dalganın aynı iki fazı arasında kalan uzaklık ise dalga boyu olarak adlandırılır ve λ (lambda) ile gösterilir. Dalga boyunun birimi m (metre) dir. y π/2 genlik π { 0 Θ A 0 2π A π/2 π 3π/2 2π 3π/2 λ (dalga boyu) Şekil 1.4: Birim çember Şekil 1.4 de görülen ve yarıçapı bir birim olan çembere birim çember adı verilir. Birim çember üzerinde saat yönünün tersi yönde sabit hızla hareket eden A noktasının yaptığı hareket basit uyumlu harekettir. A noktasının y ekseni üzerindeki iz düşümünün çemberin merkezinden uzaklığı dalganın belirli bir

1.4 Karmaşık Dalgalar 11 andaki şiddetini verir. O halde maksimum yer değiştirme birim çemberin çapı kadar olacağından çemberin çapı hareketin genliğini (maksimum yer değiştirmesini) belirler. A noktasının y ekseni üzerindeki iz düşümü x ekseni ile yaptığı θ açısının sinüsü alınarak hesaplanır. Genlik değişiminin zamana karşı grafiği bir sinüs eğrisi meydana getirir. Basit uyumlu hareket sonucu meydana gelen dalga sinüs (veya cosinüs) dalga olarak adlandırılır. a = sin(2πft) (1.3) Eşitlik (1.3) ile sinüs dalganın herhangi bir anda alabileceği genlik değeri hesaplanabilir. Eşitlikte f dalganın frekansını, t ise zamanı ifade etmektedir. π/2 B y π 0 2π A 0 π/2 π 3π/2 2π 3π/2 Şekil 1.5: İki dalga arasında faz farkı Şekil 1.5 de aralarında 90 derecelik bir açı ile aynı anda harekete başlayan A ve B noktalarının dalga eğrileri görülmektedir. Bu iki dalga arasında 90 derecelik faz farkı vardır denir. Eşitlik (1.3) e başlangıç faz açısı eklenerek eşitlik(1.4) elde edilir. 1.4 Karmaşık Dalgalar a = sin(2πft + φ) (1.4) Nesneler titreşirken daha karmaşık dalga biçimleri meydana getirirler.farklı ses kaynaklarının titreşimi sonucu meydana gelen dalga şekilleri birbirinden farklıdır. Çeşitli çalgılar ile seslendirilen aynı notanın, farklı tınılar meydana getirmesinin nedeni budur. Karmaşık dalga biçimleri meydana getiren bileşenlere doğuşkan adı verilir. Periyodik karmaşık bir dalga kendisini oluşturanbasit sinüs bileşenlerine ayrıştırılabilir. Benzer biçimde basit sinüs dalgalar birbirine eklenerek karmaşık dalga biçimleri meydana getirilebilir. Karmaşıkbirdalganın en düşük frekanslı doğuşkanı temel veya 1. doğuşkan olarak adlandırılır.

12 Ses ile İlgili Temel Kavramlar Sinüsoid bir dalga biçimi yalnızca 1. doğuşkandan meydana gelir. genlik 1 genlik 1 zaman f 2f 3f 4f... frekans (a) (b) Şekil 1.6: Sinüsoid dalganın doğuşkan yapısı Şekil 1.6 da sinüsoidal bir dalganın doğuşkan yapısı görülmektedir. Soldaki şekil (a) dalganın zaman domeninde gösterimi, sağdaki (b) ise frekans domeninde gösterimidir. Sinüsoidal bir dalganın tüm enerjisi 1. doğuşkanı üzerinde toplandığından bu doğuşkanın genliği dalganın genliğine eşittir ve sesin perdesi bu doğuşkan tarafından belirlenir. Perde algısı ancak periyodik dalgalar ile oluşabilir. Periyodik olmayan rastgele dalgalar gürültü veya perküsif tınılar meydana getirirler. Şekil 1.7: Flüt ve kemana ait harmonikler Karmaşık bir dalgayı meydana getiren doğuşkanların frekansları temelin frekansının tamsayı katları ise bu doğuşkanlar harmonik olarakadlandırılır. Farklı sayıda ve genlikte harmoniklere sahip ses kaynakları kulakta farklı tınılar olarak algılanırlar. Şekil 1.7 de flüt ve kemana ait ilk 8 doğuşkan görülmektedir. Doğuşkanlar her zaman temelin tam katı (harmonik) olmayabilir. Ses dalgası içerisinde harmonik olmayan doğuşkanlar çok sayıda bulunduklarında perde

1.5 Sesin Hızı 13 algısının kaybolmasına neden olabilirler. Şekil 1.8 de frekansları f ve 2f, genlikleri1 ve 0.5 olan iki sinüsoidal dalganın birleşmesiyle meydana gelen bileşke dalga zaman ve frekans domenlerinde görülmektedir. Bu dalganın herhangi bir andaki genlik değeri (1.5) ile hesaplanabilir. a(t) =sin(2πft)+ 1 sin(2π2ft) (1.5) 2 1 0.5 + = genlik 1 0.5 f 2f frekans Şekil 1.8: İki sinüsoid dalganın birleşmesi ile meydana gelen doğuşkan yapısı 1.5 Sesin Hızı Ses dalgalarının yayılabilmesi için maddesel bir ortamın varlığı gerekmektedir. Farklı maddeler farklı kütlelere sahip moleküllerden meydana gelir. Bu moleküller maddeden maddeye farklılık gösteren bir kuvvet ile birbilerine bağlıdır. Bu kuvvete Young değeri adı verilmektedir. Young değeri büyüdükçe moleküller arasındaki bağ kuvveti büyür. Daha küçük Young değerleri daha zayıf kuvvet dolayısı ile daha esnek madde anlamına gelir. Şekil 1.9: Bilye ve yay modeli Şekil 1.9 deki modelde belirli bir kütleye sahip olan bilyeler ortamı meydana getiren molekülleri, yaylar ise bu moleküller arasındaki bağları temsil etmektedir. Yayların sertliği maddenin Young değerini belirler.

14 Ses ile İlgili Temel Kavramlar İlk bilye belirli bir kuvvet uygulanarak harekete geçirildiğinde kendisine bağlı olan yayı sıkıştırır. Sıkışan yay enejisini bir sonraki bilyeye aktarırken ilk bilye aynı yayın etkisiyle geriye doğru itilir. Harekete geçen ikinci bilye bir sonraki yayı sıkıştırmaya başlar. (Şekil 1.10) Böylelikle bu enerji iletimi sistem boyunca devam eder. Isı enerjisine dönüşen dalga enerjisi gittikçe azalarak bir süre sonra yayılmanın sona ermesine neden olur. Sistemdeki bilyelerin yani ortamı oluşturan moleküllerin kütlelerine bağlı eylemsizlikleri dalganın yayılma hızını etkiler. Daha büyük kütleli tanecikler için yayılma hızı daha yavaş olur. Yayların sertliği yani ortamın Young değeri ile dalganın yayılma hızı arasında doğru orantı vardır. O halde Young değeri yüksek maddeler içerisinde ses daha hızlı yayılır. Ortamın yoğunluğu ve Young değeri ile sesin hızı arasındaki ilişki (1.6) da görülmektedir. Sesin katılarda yayılma hızı (boyuna) eşitlik 1.7 ile hesaplanabilir. c E ρ c = E ρ (1.6) (1.7) Şekil 1.10: Ses dalgalarının yayılmasının bilye ve yay modeli üzerinde gösterimi Gazlarda katılarda olduğu gibi bir Young değerinden söz edilemez. Ancak gazlar da belirli bir elastikiyete sahiptir. Bir bisiklet pompasının bir ucunu parmağımızla tıkayarak pistonu sıkıştırdığımızda bu elastikiyeti kolaylıkla hissedebiliriz. Gazlar için denk bir Young değeri (1.8) ile hesaplanır. Burada γ gaza özel bir sabit (hava için 1.4), P ise basınçtır. E gaz = γp (1.8)

1.5 Sesin Hızı 15 Gazın yoğunluğu ise eşitlik (1.9) ile hesaplanabilir. Burada m gazın kütlesi (kg), M moleküler kütle (kg/mole), R gaz sabiti (8.31 J/Kmole), T ise sıcaklıktır (K). ρ gaz = m V = PM RT (1.9) E gaz ve ρ gaz eşitlik 1.7 de yerine konulduğunda ve gerekli sadeleştirmeler yapıldığında eşitlik (1.10) elde edilir. v gaz = γrt M (1.10) Eşitlik (1.10) dan anlaşılacağı üzere belirli bir gaz için sesin hızı yalnızca sıcaklığa bağlıdır. Bizler için sesin yayıldığı ortam havadır. İlgili değerler yerine konulduğunda havada sesin hızı (1.11) ile hesaplanabilir. Burada t santigrad cinsinden sıcaklıktır. v hava =20.1 273 + t (1.11) Ohalde20 sıcaklıktaseshavada: hızla yayılır. c 20o C =20.1 273 + 20 = 344ms 1 Ortamdaki yayılma hızı bilinen belirli bir frekanstaki dalga için dalga boyu (1.12) ile hesaplanır. λ = c f (1.12) 20 sıcaklıkta 20 Hz ve 20 khz frekansındaki ses dalgalarının dalgaboyları: λ 20Hz = 344 20 =17, 2m olarak hesaplanır. λ 20kHz = 344 =1, 72cm 20000

16 Ses ile İlgili Temel Kavramlar 1.6 Yansıma, Kırınma ve Kırılma Ses dalgaları yayıldıkları ortamda bulunan bir nesne ile karşılaştıklarında veya farklı bir ortama geçerken bir takım davranışlar sergilerler. Ses bir nesneya çaptığında bir kısmı nesnenin yüzeyinden yansırken bir kısmı da nesnenin etrafında belirli bir açı yaparak yayılmaya devam eder. Sesin bir yüzeye çarparak yön değiştirmesine yansıma adı verilir. Ses yansıması düzgün veya yayınık olabilir. Yansıtıcı yüzeyin girinti ve çıkıntıları yansıyan sesin dalga boyundan küçük ise yansıma düzgün olur. Düzgün yansımada ses ışını yüzeye geldiği açıyla yansır. Yansıtıcı yüzeyin girinti ve çıkıntılarının boyutuyansıyansesin dalga boyundan büyükse yansıma yayınık olur. Yayınık yansımada gelen ses ışını geldiği açıdan farklı bir açıyla yansır (Şekil 1.11). (a) Düzgün yansıma (b) Yayınık yansıma Şekil 1.11: Sesin düzgün ve yayınık olarak yansıması Ses dalgaları bir delikten veya bir yüzeyin kenarlarından geçerken yön değiştirir. Bu olaya kırınma adı verilir. Kırınmanın nedeni ses dalgalarının sürtündükleri yüzeyde yavaşlamalarıdır. Kırınma olayının gerçekleşmesi için ses dalgasının rastladığı aralık, kenar, köşe gibi engellerin sesin dalga boyundan küçük olması gerekmektedir. Düşük frekanslı ses dalgalarında kırınma olayı yüksek frekanslara oranla daha fazla gerçekleşir (Şekil 1.12). Ses dalgalarının bir diğer davranışı ise kırılmadır. Hızlı yayıldığı bir ortamdan daha yavaş yayıldığı bir ortama geçen ses dalgaları normale yaklaşarak kırılır ve yoluna devam eder. Dalga ikinci ortama dik olarak giriyorsa kırılma olmaz. Havada sesin yayılma hızını etkileyen faktör sıcaklık olduğundan sıcak bir ortamdan soğuk bir ortama veya soğuk bir ortamdan sıcak bir ortama geçen ses dalgaları kırılır ve yön değiştirirler (Şekil 1.13).

1.7 Ses Dalgalarında Girişim 17 (a) (b) (c) (d) Şekil 1.12: Sesin çeşitlli engeller etrafında kırınması ortam 1 büyük hız normal α ortam 2 küçük hız β Şekil 1.13: Bir ortamdan başka bir ortama geçen ses dalgasının kırılması 1.7 Ses Dalgalarında Girişim Aynı ortamda hareket eden birden fazla ses dalgası karşılaştığında girişim olayı meydana gelir. Ses dalgası ortamda basınç değişimleri biçiminde yayıldığından belirli bir noktadaki basınç iki dalganın o noktada sahip olduğu basınç şiddetlerinin toplamıdır. Yansıyan bir ses dalgası ortamda ikinci bir dalga gibi davranış gösterir. Bir dalga kendi yansımasıyla da girişim gerçekleştirebilir. Şekil (1.14) de bir ipin iki ucu silkelenerek oluşturulmuş birbirine doğru yaklaşan iki enine dalga görülmektedir. A ve B dalgalarının karşılaştıkları noktada

18 Ses ile İlgili Temel Kavramlar A B A + B B A Şekil 1.14: Bir ip üzerinde karşılaşan aynı yönde iki dalganın davranışı meydana gelen bileşke dalganın genliği bu dalgaların genlikleri toplamına eşittir. Dalgalar birbirleri içerisinden geçerek yollarına devam ederler. Bu şekilde gerçekleşen girişim yapıcı girişim olarak adlandırılır. Şekil 1.16 de görülmekte olan girişim örneğinde A ve B dalgalarının genlikleri bribirine eşit ancak zıt yöntedir. Bu iki dalga karşılaştığında meydana gelen bileşke dalganın genliği sıfır olur. Bu şekilde gerçekleşen girişim yıkıcı girişim olarak adlandırılır. Dalgalar birbirleri içinden geçerek yollarına devam ederler. Şekil 1.15: Havada yayılan ses dalgalarının girişimi Boyuna dalgalar için durum değişmez. Havada birbiri içerisinden geçen iki dalga kimi noktalarda yapıcı kimi noktalarda ise yıkıcı girişim gerçekleştirebilir. Şekil 1.15 da iki eş kaynak tarafından meydana getirilen ses dalgalarının girişim örüntüsü görülmektedir. Şekilde kırmızı alanlar yüksek basınç (sıkışma), mavi alanlar alçak basınç (genleşme) alanlarını gösterirken beyaz bölgeler basıncın sıfır olduğu sessiz bölgeleri temsil etmektedir.

1.8 Desibel Kavramı 19 A B A + B B A Şekil 1.16: Bir ip üzerinde karşılaşan zıt yönde iki dalganın davranışı 1.8 Desibel Kavramı Bazı büyüklükler mutlak değerler olarak ifade edilemezler. Bubüyüklüklerin belirlenmesi için referans değerlere ihtiyaç vardır. Örneğin kulağımıza gelen sesin şiddetinden bahsedebilmemiz için algılayabileceğimiz en düşük ses şiddetinin bilinmesi gerekmektedir. Benzer biçimde bir amplifikatörün kazancının belirlenmesi çıkış seviyesinin giriş seviyesine oranlanmasıyla gerçekleştirilir. İki niceliğin birbirine oranının logaritması alınarak belirlenen değer desibel olarak tanımlanır. Aslında birim Alexander Graham Bell e ithafen bel olarak adlandırılmaktadır. Ancak, işitme duyumuz ile algılayabildiğimiz genlik değişimleri 1bel inaltındaolduğundanbel inondabiriolandesibel(db) kullanılır. İki güç değeri arasındaki oran (1.13) ile hesaplanır. db =10log 10 (P 1 /P 2 ) (1.13) Sesin elektriksel olarak ifade edildiği durumlarda voltaj (gerilim) söz konusu olur. Ohm kanununa göre voltaj ile güç arasında W = V 2 /R bağıntısı bulunur. Güç voltajın karesi ile doğru orantılıdır. O halde voltaj ile ilgilihesaplamalarda (1.14) kullanılır. db =10log 10 (V 2 1 /V 2 2 )=10log 10(V 1 /V 2 ) 2 db =20log 10 (V 1 /V 2 ) (1.14)

20 Ses ile İlgili Temel Kavramlar 1.9 Ses Güç Düzeyi Noktasal bir kaynak tarafından her yöne doğru dairesel olarak yayılan toplam ses gücü ses güç düzeyi (SGD) olarak adlandırılır. Ses güç düzeyi anlık ses gücünün 1 picowatt lık (10 12 W )referansdeğereoranınınlogaritmasıalınarak hesaplanır. 10 12 W işitme sistemimiz üzerinde ses algısı oluşturan en düşük güç düzeyidir. 1.10 Ses Şiddet Düzeyi SGD =10log 10 ( P anlik P ref ) (1.15) Ses şiddet düzeyi (SŞD) birim alandan akan ses enerjisi miktarını ifade eder (Şekil 1.17). Ses şiddeti (I) kaynaktan yayılan ses gücünün yayılma alanına oranıdır (1.16). I = P A (1.16) Ses şiddet düzeyi (1.17) ile hesaplanır. Burada I ref = 10 12 W/m 2 olarak alınır. I SSD =10log 10 I ref (1.17) A Şekil 1.17: Birim alandan yayılan ses enerjisi 1.11 Ses Basınç Düzeyi Ses dalgaları ortamda yayılırken çeşitli noktalarda artan ve azalan ses basınç değişimleri meydana getirir. İnsan kulağı ses basınç değişimlerine karşı duyarlı olduğundan sesin gürlüğünü ifade etmek için ses basınç düzeyi kullanılır. İşitme sistemimiz için sınır ses basınç değerleri en düşük 20 µp a (micropascal),

1.11 Ses Basınç Düzeyi 21 en yüksek 20 Pa (pascal) dır (20µP a =20x10 6 Pa). Bu değerler kulak zarı üzerinde ses etkisi oluşturan en küçük basınç değeri ile kulağın dayanabildiği acı eşiğini belirtir. İşitme eşiği olan 20µP a ın belirlenmesinde 1 khz frekansı referans alınmıştır. Basınç ile güç arasında W P 2 ilişkisi bulunur. Yani ses gücü ses basıncının karesiyle orantılıdır. Bir noktadaki ses basınç düzeyi (1.18) ile hesaplanabilir. Günlük hayatta karşılaşabileceğimiz bazı ses basınç düzeyleri tablo 1.1 de görülmektedir. SBD =10log 10 (P 2 /P 2 ref )=10log 10(P/P ref ) 2 SBD =20log 10 ( P P ref ) (1.18) Tablo 1.1 Bazı Ses Basınç Düzeyi Değerleri 140 db 3cmuzaklıktanbasdavul(kick) 120 db 30 cm uzaklıktan elektro gitar amplifikatörü 110 db 10 cm uzaklıkta çalınan cowbell 100 db 15 cm uzaklıktan yükses sesle söylenen şarkı 90 db 40 cm o-uzaklıktan hafif çalınan bakır nefesli 80 db 40 cm uzaklıktan pena ile calınan akustik gitar 70 db 40 cm uzaklıktan parmak ile calınan akustik gitar 60 db 1muzaklıktannormalkonuşmaseviyesi 50 db 10 cm uzaklıktan fısıltı veya 1 m uzaklıktan sessiz konuşma 40 db Şehir içinde tipik sessiz bir oda 30 db Şehir dışında sessiz bir mekan 20 db Sessiz bir kayıt stüdyosun 10 db İyi bir ses izolasyonuna sahip oda 0dB Kusursuz bir kulak için işitme eşiği