231 41. IFLA GENEL KURUL TOPLANTISINDAN İZLENİMLER Nilgün BOZKURT 11 16 Ağustos 1975 tarihinde Oslo'da, IFLA (International Federation of Library Associations = Milletlerarası Kütüphane Dernekleri Federasyonu) tarafından düzenlenen 41. IFLA Genel Kurul toplantısına dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen 500'e yakın kütüphaneci ve bu sahadaki uzman kişiler, çeşitli kütüphanecilik sorunlarını tartıştılar. Her sene ayrı bir memlekette yapılan ve her milletin kütüphanecilik alanındaki gelişmelerinde büyük payı olan IFLA toplantılarının ilki 1927 yılında 12 si Avrupa'dan, 2 si Kuzey Amerika'dan olan 14 ülkenin katkısıyla yapılmıştır. II. Dünya Savaşı'nın sonlarına kadar IFLA'yı bu 11 ülke temsil etmiştir. II. Dünya Savaşı'ndan sonra 1948 yılında IFLA'ya dahil üyelerin dörtte birini Asya, Afrika, Orta ve Güney Amerika memleketleri teşkil ediyordu. Bu memleketleri IFLA Genel Kurulunda 2 veya 3 kütüphaneci temsil ediyordu. 1968 yılında bu kıtalardan üye olan memleketlerin sayısı, bütün üyelerin üçte birini bulmasına rağmen Genel Kuruldaki temsilcileri hala çok azdı. Fakat son beş sene çok hızlı bir gelişme gösterir. Meselâ 1974 yılında IFLA'nın 68 esas üyesinden 34 ünü ve 72 yardımcı üyeden 45 ini Asya, Afrika ve Güney Amerika'dan gelen üyeler temsil ediyordu. Bugün IFLA 100 memleketten 600 den fazla üyesi ile gerçekten milletlerarası bir boyuta kavuşmuştur. Son zamanlarda birçok yayınlara da sahip olan IFLA, UNESCO ve NATIS (National Information Systems) gibi büyük organizasyonlar başta olmak üzere birçok organizasyonlarla işbirliği halindedir. IFLA ile NBF (The Norwegian Library Association = Norveç Kütüphane Derneği) nin birlikte çalışmaları ile hazırlanan IFLA 41. Genel Kurul Toplantısı için Nisan 1975 tarihinde bir tasarı hazırlanmış ve TKDB'nin notu: IFLA'nın 41. Genel Kurul Toplantısı'nın düzenlenen programı ve bu program çerçevesinde ele alınan.konular için bk.: IFLA Journal, Vol. 1, 1975, No. 3, 232 236, s.
232 11 16. Ağustos 1975 tarihinde bu tasarı çerçevesinde toplantının esas amaçlarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca 1975 1980 yıllarını kapsayan orta vadeli bir plân için taslak hazırlanmıştır ve bu taslağın gerçekleşmesi toplantıda karara bağlanmıştır. Bu plânın hedefleri genel olarak şu şekilde saptanmıştır : I BİBLİYOGRAFİK KONTROL Bibliyografik kontrol, artan bilgi birikimi ile elde olunan ve elde edilebilecek dokümanları organize etmektir. Bibliyografik kontrol kütüphaneden yararlananlar için temel öneme sahip unsurdur. Kütüphane katalogları, kütüphaneden yararlananlar için bibliyografik kontrolün aracıdır. Fakat kütüphaneciye, kendi koleksiyonunda olmıyan materyali bulması veya kütüphanede yer vermesi için başka kaynaklar gereklidir. Kütüphaneci için en önemli gereksinme bütün basılanların kaydedildiği kaynaktır. Bu bilgi, neşredenler tarafından verilebilir ve bunlar kütüphane dışı şahıslar ve organizasyonlar tarafından kayıt edilebilirler. Bu sebepten kütüphaneci, bibliyografik kayıtları organize eden değil, kullanan kişidir. Bibliyografya, IFLA'nm önem verdiği konulardan biri olmuş ve Katalog Komitesi ile bu belirlenmiştir. Section of National and University Libraries, kütüphane kataloglarının milletlerarası olarak kullanılması için bir toplu katalog hazırlamış, bibliyografik kontrolla ilgili bazı komitelerle özel tip bazı materyallerin nasıl kontrol edileceğini saptamıştır. IFLA'nın bibliyografik kontrol alanındaki önemli tasarıları şunlardır : Millî bibliyografyaların standardlarının düşünülmesi için milletlerarası konferansların düzenlenmesi ve millî bibliyografya servislerine yardımcı olacak kalıcı irtibat organizasyonlarının kurulması, Hazırlık çalışmaları : 1) Millî Bibliyografya Komitesi tarafından araştırılması ve tamamlanması, 2) Kanuni depozit sistemleri üzerinde çalışılması ve diğer materyal toplama metodlarınm millî bibliyografyalarda listelenmesini kapsar, Millî bibliyografyaların gelişmesi için bölgesel toplantıların hazırlanması ve milletlerarası, bibliyografik standartların benimsenmesi, Haritalar, müzik notaları ve kitap dışı materyaller için bibliyografik tanımların hazırlanması,
Arap ve Slav alfabeleri harfleri ile başlıyan el yazmaları için milletlerarası transkribe sistemlerini bulma çalışmaları, 233 FID (International Federation for Documentation = Milletlerarası Dokümantasyon Federasyonu) ve UNESCO ile ICSU (International Council of Scientific Unions)'un ortak kuruluşu olan UNISIST'in çalışmalarıyla «Broad System of Ordering and Standard Reference Code» sistemine göre milletlerarası bir kod bulunması, Mekanik bibliyografik sistemlerini temsil eden uzman kişilerin toplanmaları, Mekanize bibliyografik kayıtların değişimi için milletlerarası şebekelerin olurluluğu üzerinde çalışılması. II MİLLETLERARASI ELDE EDİLEBİLİRLİK Milletlerarası bibliyografik kontrolün yararlılığı sadece, kayıtlanmış yayınların milletlerarası elde edilebilirliği ile anlaşılabilir. Bu da, IFLA'- nın önemli katkısı olan bir konudur. Ana gereksinmeler : 1) Bilinen bütün yayınları kapsıyacak kütüphane koleksiyonlarının toplanması, 2) İstenilen materyallerin gereken her yerde elde edilebilmesi için bir şebekenin kurulmasıdır. III EĞİTİM, İDARE VE TEKNOLOJİ EĞİTİM : Kütüphanelerden yararlananların çoğalması ve çeşitlenmesi yüzünden kütüphanecilerin karşılaştıkları problemler daha çoğalmış ve karmaşık hale gelmiştir. Bu sebepten yeni ve daha gelişmiş tekniklerin kullanılması gerekmektedir. Dolayısı ile kütüphanecilerin eğitilmesi için daha geniş olanakların tanınması gereklidir. Kütüphane servislerinin geliştirilmesi ve modern tekniklerden faydalanma ihtiyacı bütün dünyada hissedildiği için kütüphanecilerin eğitimi IFLA'mn ele aldığı konulardan biri olmuştur. IFLA'nın meslekî eğitime katkısı şunlardır : Kütüphanecilik okulları için komputer uygulaması çalışmalarına, sistem analizlerine, modern idare tekniklerine önem verilen bir model müfredat programının hazırlanması, Milletlerarası eğitim kurslarının hazırlanması, Meslekî kurallar arasında mukayese imkânının ve dengenin sağlanması, kurulması,
234 IFLA'nın araştırma konusundaki çalışmaları : Kütüphanelerde ve kütüphanecilik okullarında araştırmanın planlanması, Kütüphanecilik araştırmaları ve yayınlanmış araştırma raporları konusunda UNESCO ile işbirliği yapmak, Karşılaştırmalı kütüphanecilik metodları hakkındaki araştırma ların incelenmesi. İDARE : Organizasyon ve idare prensipleri kütüphane sistemlerine uygulanabilir. Böylelikle bir toplumun mümkün olduğu kadar büyük bir kısmının kütüphane ihtiyacı giderilmiş ve farklı kütüphane hizmetleri halka getirilmiş olur. Sistemlerin çalışmalarını mukayese edersek, farklı prensipler üzerine kurulduğunu veya önemli gelişme evrelerinden meydana geldiğini görürüz. Kütüphane sistemlerinin gelişmesinde hükümetlerin rolü büyüktür. Aynı zamanda bu sistemler genel plan dolayısı ile millî kalkınmayla yakından ilgilidir. Kütüphane sistemlerinin eksiksiz bir duruma gelmesi için UNESCO nun milletlerarası «Millî Dokümantasyon, Kütüphane ve Arşiv Planlaması» konulu konferansındaki tavsiyelerini de gözönünde tutmakta fayda vardır. IFLA'nın 1975 1980 yıllarını kapsayan orta vadeli planına göre «idare» için aşağıdaki hususların dikkate alınması kararlaştırılmıştır : Millî kütüphane sistemlerinin mukayeseli çalışmalarının ve gelişmelerinin millî planlamada yer almalarını takip etmek, Kütüphane ve kütüphane sistemlerinin planlama ve idaresinin genel çalışması ile ilgili bir forum düzenlemek, Kütüphane materyali ve işlemlerinin istatistikleri, standartları ve bunlarla ilgili terminolojinin geliştirilip yayılmasını sağlamak. TEKNOLOJİ : IFLA organizasyonunda teknoloji ile ilgili çalışmalar iki grup halinde toplanır. Bunlar kütüphane yapıları ve mekanizasyondur. Kütüphane yapıları ile ilgili çalışmalar IFLA'nın «Kütüphane Yapıları Komitesi»nce, mekanizasyonla ilgili çalışmalar «Mekanizasyon Komitesi» tarafından yürütülür. IFLA'nın 1975 1980 yıllarını kapsayan orta vadeli planına göre «teknoloji» için aşağıdaki hususların dikkate alınması kararlaştırılmıştır :
Gelişmekte olan ülkelerdeki çeşitli tipte kütüphane binaları ihtiyacının tespit edilmesi, Kütüphane binalarının yapımlarında ve planlanmaları üzerinde bir bilgi merkezinin meydana getirilmesi, Kütüphaneler için teknolojik bilgi servisinin meydana getirilmesi, Kütüphanelerde elektronik beyin (komputer) kullanılması, Kütüphane işlemleri için elverişli bilgi sistemlerinin uygulanması, Bir milletlerarası araştırma, bilgi, standartlar ve eğitim muhafaza merkezinin meydana getirilmesi, Muhafaza ve yenileme (tamir ve islah) konusunda teknik tecrübeye sahip organizasyonlarla işbirliğinin yapılması. 235 ULUSLARARASI KÜTÜPHANE DERNEKLERİ FEDERASYONU Verlag Dokümantasyon Yayınları, Münih. Le contröle bibliografique dans le pays en developpement. IFLA Yayınları 3, editörleri : W.R.H. Koops, P. Havard Williams 1975. 165 sayfa, 38.00 Alman Markı, IFLA üyelerine 29.00 Alman Markı (ISBN 3 7940_4423 1) 1972 IFLA Yıllığı Genel Kurul toplantıları. Yıllık Raporlar 1973. 252 sayfa. 48.00 DM (Alman Markı) (ISBN 3 7940 4298 0) 1973 IFLA Yıllığı 1973'te Grenoble'da yapılan Genel Kurul Toplantıları, Yıllık Raporlar 1974. 256 sayfa. 54.00 DM (ISBN 3 7940 4299 9) IFLA Mecmuası Üç ayda bir basılır. IFLA üyelerine ücretsizdir, üye olmayanlar için yıllık abone ücreti 48.00 DM. Editörü : M.J. Schiltman Uluslararası Yayın Mübadelesi 24 29 Nisan 1972 tarihleri arasında Viyana'da düzenlenen Avrupa Konferansı toplantıları 1973. 13 sayfa 28.00 DM, IFLA üyelerine 21.00 DM (ISBN 3 7940 4311 1)
236 Editörü : A. Thompson Millî Kütüphane Binalan 3 6 Eylül 1973 tarihleri arasında Roma'da düzenlenen kollokyum tutanakları. IFLA Yayınları 2, editörleri : W.R.H. Koops, P. Havard Williams 1975. 144 sayfa 28.00 DM. IFLA üyelerine 21.00 DM (ISBN 3 7940 4422 3) Editörü : A. H. Chaplin. Kütüphanecilik Mesleğinin Organizasyonu : 1971 yılında Liverpool'da düzenlenen 37'nci IFLA Genel Kurul toplantısına yapılan katkılar üzerine bir sempozyum. 1973. 132 sayfa. 28.00 DM, IFLA üyeleri için 21.00 (ISBN 3 7940 4309 X) Editörü : G. Reichardt. Özel Kütüphaneler Bütün Dünyada Uluslararası Kütüphane Dernekleri Federasyonunun Özel Kütüphaneler Şubesi için hazırlanan bildiriler koleksiyonu. IFLA Yayınları 1, editörleri W.R.H. Koops, P. Havard Williams 1974, 360 sayfa. 68.00 DM, IFLA üyeleri için 51.00 DM (ISBN 3 7940 4421 5) Halk Kütüphaneleri için Standartlar 1973. 51 sayfa. 12.80 DM, IFLA üyeleri için 9.80 DM. Çok sayıda alındığı takdirde özel fiyatlar (ISBN 3 7940 4310 3) Dorothy Anderson Uluslararası Bibliyografik Kontrol Uzun vadeli bir politika, bir faaliyet planı 1974. 87 sayfa. 16.80 DM, IFLA üyeleri için 12.80 DM. Çok sayıda alındığı takdirde özel fiatlar (ISBN 3 7940 4420 7)