Hastanede Yatarak Tedavi Görmekte Olan Hastaların, Erkeklerin Hemşirelik Mesleğine Katılımları İle İlgili Görüşlerinin Belirlenmesi Zeliha KOÇ*, Cansev BAL**, Zeynep SAĞLAM*** ÖZET Amaç: Bu çalışma, hastanede yatarak tedavi görmekte olan hastaların, erkeklerin hemşirelik mesleğine katılımları ile ilgili görüşlerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Yöntem: Araştırmanın evrenini 10 Ocak 2010-22 Şubat 2010 tarihleri arasında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim, Uygulama ve Araştırma Hastanesi servislerinde yatarak tedavi olmakta olan, bizimle iletişim kurabilen ve mental retardasyonu olmayan 240 hasta oluşturmuştur. Veriler araştırmacılar tarafından literatür doğrultusunda hazırlanan bir anket formu ile toplanmıştır. Anket formu hastaların sosyo-demografik, klinik özelliklerini ve hemşirelik mesleğine ilişkin görüşlerini belirleyen 21 soru ile hemşirelik mesleğine erkeklerin katılımı ile ilgili olarak verilen, ilgili görüşe katılma/katılmama olarak işaretlenen toplam 10 ifadeden oluşmaktadır. İlgili kurumdan yazılı ve araştırmaya katılan hastalardan bilgilendirilmiş onam alındıktan sonra hazırlanan anket formu hastalara belirtilen tarihlerde uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik hesaplaması ve ki-kare kullanılmıştır. Bulgular: Bu çalışmada hastaların yaş ortalaması 57,56±16,53 olarak belirlenmiştir. Hastaların erkek hemşirelerin mesleğe katılımları ile ilgili görüşlerinin dağılımına bakıldığında ise, %96,3 ünün hemşireliği bir meslek olarak gördüğü, %60,0 ınının hemşirelik mesleğini her iki cinsinde yapabileceği bir meslek olarak kabul ettiği, %50,0 ının hem kadın hem de erkek hemşireden bakım alabileceğini belirttiği, %51,2 sinin erkek hemşirelerin sağlık bakım hizmetlerinde uygulayıcı pozisyonda çalışabileceklerini ifade ettiği, hastalara erkek hemşirelerin hangi servislerde görev alabilecekleri sorulduğunda ise %77,5 i acilde ve %18,8 i de kadın-doğum kliniğinde görev alabileceklerini belirtmişlerdir. Bu çalışmada hastaların bazı sosyo-demografik özellikleri ile hemşirelik mesleğine yönelik görüş ve düşünceleri arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuştur (p<0,05). Sonuç: Elde edilen bulgular doğrultusunda hastaların, erkeklerin hemşirelik mesleğine katılımlarına ilişkin düşüncelerinin oldukça olumlu olduğu belirlenmiştir. Bu doğrultuda toplumun farkındalık düzeyini daha da artırmak amacıyla, basın-yayın organları aracılığı ile hemşirelik mesleğine erkek adayların katılımının sağlayacağı yararlar hakkında bilgilendirmeler yapılması; hemşirelik haftalarında ve özel günlerde de ilgili dernekler ve mesleki kuruluşlar tarafından tanıtımların düzenlenmesi önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Hemşirelik, Hasta, Görüş ABSTRACT The Detection of the Views of In-patients upon Males Involvement in Nursing Objective: This study was carried out descriptively in order to detect the views of in-patients upon males involvement in nursing. *Yrd.Doç. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Sağlık Yüksekokulu ** Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Sağlık Yüksekokulu *** Msc. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Sağlık Yüksekokulu
Bildiriler 325 Method: The universe of the study is composed of 240 patients who have in-patient treatment in Ondokuz Mayıs University between the dates of 10 th January 22 nd February 2010 in Medical Faculty, Education, Application and Research Hospital services, who can communicate with us and do not mental retardation. Data was gathered with a survey form prepared parallel to the literature by researchers. The survey form is composed of 21 questions which detect socio-demographic, clinic features and views of patients towards nursing and 10 statements towards involvement of males into nursing and stated as agree/disagree. After the written approval from the related institution and acceptance from the students who attend in the study were received, the survey form was applied to students in the stated dates. Percentage calculation and chi-square test were used in the evaluation of the data. Results: It is detected that average of age of patient is 57,56±16,53 in this study. When the distribution of views of patients towards the involvement of males into nursing is considered; 96,3% of them regarded nursing as an job, 60,0% of them accepted nursing as an job that can be carried out by both genders, 50,0% of them asserted that both a woman and a man can become a nurse, 51,2% of them asserted that male nurses can work in practiker position in health care services; when patients are asked in which departments can male nurse serve; 77,5% of them answered as emergency 18,8% of them as gynecology clinic. In this study there is a meaningful relationship when considered statistically between some of the socio-demographic features of patients and views and opinions towards nursing when considered statistically (p<0,05). Conclusion: According to the findings it is detected that the views of in-patients upon males students involvement in nursing are quite positive. In this sense it is suggested that information about the advantages that males involvement in nursing would brought should be given with the help of media in order to increase awareness level; presentation should be organized by related organizations and occupational institutions in nursing weeks and special days. Keywords: Nursing, Patient, View GİRİŞ VE AMAÇ Hemşireliğin sosyolojik özelliklerinin başında cinsiyet faktörü gelmektedir. Hastalara verilen bakımın ve özenin kadının doğası ile ilgili olduğu düşünüldüğü için, yakın geçmişe kadar hemşirelik mesleği bir kadın mesleği olarak kabul edilmiştir. Hemşirelik mesleğinin yıllarca erkeklere kapalı tutulması nedeniyle toplumun bu mesleğe bakış açısını belirlemek; hemşirelikle ilgili eğitim kurumlarına erkek öğrenci alımını arttırmak bakımından son derece önemlidir. Bu çalışma, hastanede yatarak tedavi görmekte olan hastaların, erkeklerin hemşirelik mesleğine katılımları ile ilgili görüşlerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. YÖNTEM Araştırmanın evrenini 10 Ocak 2010-22 Şubat 2010 tarihleri arasında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim, Uygulama ve Araştırma Hastanesi Dahiliye, Göğüs Hastalıkları, Nefroloji- Endokrin ve Kardiyoloji servislerinde yatarak tedavi olmakta olan, bizimle iletişim kurabilen ve mental retardasyonu olmayan 240 hasta oluşturmuştur. Veriler araştırmacılar tarafından literatür doğrultusunda hazırlanan bir anket formu ile toplanmıştır. Anket formu hastaların sosyo-demografik, klinik özelliklerini ve hemşirelik mesleğine ilişkin görüşlerini belirleyen 21 soru ile hemşirelik mesleğine erkeklerin katılımı ile ilgili olarak verilen, ilgili görüşe katılma/katılmama olarak işaretlenen toplam 10 ifadeden oluşmaktadır. İlgili kurumdan yazılı ve araştırmaya katılan hastalardan bilgilendirilmiş onam alındıktan sonra hazırlanan anket formu belirtilen tarihlerde hastalara uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik hesaplaması ve ki-kare kullanılmıştır.
326 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010 BULGULAR Araştırmada hastaların %36,3 ünün (n=87) 67 ve üzeri yaş grubunda bulunduğu, %52,5 ini (n=126) kadınların, %47,5 ini (n=114) erkeklerin oluşturduğu, %90,0 ının (n=216) evli olduğu, %55,0 ının (n=132) ilkokul mezunu olduğu, %47,5 inin (n=114) 1-3 çocuğa sahip olduğu, %35,0 ının (n=84) il merkezinde yaşadığı, %53,8 inin de (n=129) gelirlerinin giderlerine eşit olduğu belirlenmiş olup, yaş ortalamaları 57,56±16,53 dür. Hastaların erkek hemşirelerin mesleğe katılımları ile ilgili görüşlerinin dağılımına bakıldığında ise, %66,3 ünün (n=159) hemşirelik mesleğine erkek öğrencilerin alındığını bildiği, %60,0 ınının (n=144) hemşirelik mesleğini her iki cinsinde yapabileceği bir meslek olarak kabul ettiği (Grafik 1), %52,5 inin (n=126) akraba ve yakın çevresinde hemşire bulunduğu, %86,3 ünün (n=207) kızının ve %56,3 ünün de (n=135) oğlunun hemşire olmasını istediği belirlenmiştir. Hemşirelik Hangi Cinse Özgü Bir Meslektir? 60,0% 0,0% 40,0% Kadınlara Özgü Bir Meslektir Erkelere Özgü Bir Meslektir Her İki Cinsiyette Yapabilir Grafik 1: Hastaların Hemşireliğin Hangi Cinse Özgü Bir Meslek Olduğu Hakkındaki Düşüncelerinin Dağılımı (N=240) Bu çalışmada hastaların %50,0 ının (n=120) hem kadın hem de erkek hemşireden bakım alabileceğini belirttiği (Grafik 2), hastalara erkek hemşirelerin hangi servislerde görev alabilecekleri sorulduğunda ise %77,5 i (n=186) acil, %70,0 ı (n=16) ameliyathane, %51,3 ü (n=123) cerrahi ve %18,8 i de (n=45) kadın-doğum kliniğinde görev alabileceklerini belirtmişlerdir.
Bildiriler 327 Kimden Bakım Almak İstersiniz? 50,0% 6,3% 43,7% Kadın hemşireden bakım almak isterim Erkek hemşireden bakım almak isterim Her ikisinden de bakım alabilirim Grafik 2: Hastaların Hemşirelerden Bakım Alma Durumuna İlişkin Düşüncelerinin Dağılımı (N=240) Araştırmada hastalara, erkek hemşirelerin sağlık bakım hizmetlerinde hangi rollerde görev alabilecekleri sorulduğunda, %51,3 ü (n=123) uygulayıcı ve %11,3 ü (n=27) yönetici cevabını vermişlerdir (Grafik 3). Hastalara hemşirelik mesleğine erkeklerin katılımı ile ilgili olarak verilen ifadelerden Hemşirelik mesleği şefkat ve merhamet gerektirdiği için kadın hemşireler tarafından yapılması daha uygundur ifadesine %55,0 ının (n=132) katıldığı, Hemşirelik mesleğine erkeklerin katılmasının bu mesleğin toplumsal statüsüne etkisi olmaz ifadesine %72,5 inin (n=174) katılmadığı, Hemşirelik mesleğine erkeklerin katılması bu mesleğin toplumsal statüsünü yükseltir ifadesine %72,5 inin (n=174) katıldığı, Hemşirelik mesleğine erkekler katıldığında mesleki zorluklar azalır ifadesine %73,8 inin (n=177) katıldığı, Hemşirelik mesleğine erkekler katıldığında becerikli ve kuvvetli olmaları nedeniyle fiziksel güç gerektiren işlerde bayan arkadaşlarına yardımcı olurlar ifadesine %92,5 inin (n=222) katıldığı, Hemşirelik mesleğine erkekler katılırsa hemşirelik mesleğinin haklarını elde etmelerinde yardım ederler ve öncü olurlar ifadesine %67,5 inin (n=162) katıldığı, Hemşirelik mesleğine erkeklerin katılması bu mesleğe yakışmaz ifadesine %20,0 ının (n=48) katıldığı, Hemşirelik mesleği şefkat ve merhamet gerektirdiği için kadın hemşireler tarafından yapılması daha uygun olur ifadesine %45,0 ının (n=108) katılmadığı ve Erkekler hemşirelik mesleğine katıldığında bakımın kalitesi artar ifadesine de %57,5 inin (n=138) katıldığı belirlenmiştir.
328 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010 Erkek Hemşireler Sağlık Bakım Hizmetlerinde Hangi Rolde Görev Almalıdır? 11,3% 28,7% 8,7% 51,3% Uygulayıcı Araştırıcı Yönetici Eğitimci Grafik 3: Hastaların Erkek Hemşirelerin Sağlık Bakım Hizmetlerinde Görev Alabilecekleri Rollere İlişkin Düşüncelerinin Dağılımı (N=240) Bu çalışmada yaş grupları ile hemşireliği meslek olarak görme durumu (x2=35,07, p=0,000), oğlunun hemşire olmasını isteme durumu (x2=15,39, p=0,031) ve bakım alma durumu arasında (x2=46,08, p=0,000); cinsiyet ile bakım alma durumu arasında (x2=6,78, p=0,034), medeni durumu ile hangi cinse özgü bir meslek olduğunu düşünme durumu (x2=8,40, p=0,002) ve oğlunun hemşire olmasını isteme durumu arasında (x2=3,81, p=0,039); eğitim durumu ile hemşireliği meslek olarak görme durumu arasında (x2=16,78, p=0,005); yaşadığı yerleşim birimi ile hemşireliğin hangi cinse özgü bir meslek olduğunu düşünme durumu (x2=7,85, p=0,020) ve oğlunun hemşire olmasını isteme durumu arasında (x2=9,76, p=0,008); gelir durumu ile oğlunun hemşire olmasını isteme durumu (x2=21,10, p=0,000) ve bakım alma durumu arasında (x2=16,92, p=0,002); çocuk sayısı ile hemşireliği meslek olarak görme durumu (x2=12,23, p=0,016) ve hangi cinse özgü bir meslek olduğunu düşünme durumu arasında (x2=14,43, p=0,006) istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuştur. Elde edilen bulgular doğrultusunda 67 yaş ve üzerinde bulunanların, evli ve ilkokul mezunu olanların, ailesi il merkezinde yaşayanların, gelirleri giderlerine eşit olanların, çocuk sayısı fazla olanların hemşireliği her iki cinsinde yapabileceği bir meslek olarak gördüğü, oğlunun da hemşire olmasını istediği, her iki cinsten de bakım alabileceğini belirttiği ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca ilçede ve köyde yaşayanların hemşireliği kadınlara özgü bir meslek olarak kabul ettiği de belirlenmiştir. SONUÇ VE ÖNERİLER Elde edilen bulgular doğrultusunda hastaların, erkeklerin hemşirelik mesleğine katılımlarına ilişkin düşüncelerinin oldukça olumlu olduğu belirlenmiştir. Bu doğrultuda toplumun farkındalık düzeyini daha da artırmak amacıyla, basın-yayın organları aracılığı ile hemşirelik mesleğine erkek adayların katılımının sağlayacağı yararlar hakkında bilgilendirmeler yapılması; hemşirelik mesleğinde cinsiyet ayrımcılığına ilişkin önyargıları ortadan kaldırmak üzere hemşirelik haftalarında ve özel günlerde de ilgili dernekler ve mesleki kuruluşlar tarafından tanıtımların düzenlenmesi önerilmektedir. KAYNAKLAR Can M, Ateş O, Özal A, Uçan E, Kandemir N, Akıncı AÇ (2010). Erkek hemşireler kadın hastalıkları ve doğum servisinde çalışabilir mi? 9. Uluslar arası Katılımlı Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Fethiye 1-3 Nisan, 75.
Bildiriler 329 Çilingir D, Kahriman İ, Çakır Ç, Baş S, Mınak S, Demir G (2009). Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon Sağlık Yüksekokulun da öğrenim gören erkek öğrencilerin hemşirelik mesleğine bakış açıları. 8. Ulusal & Uluslar arası Katılımlı Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Ankara 4-6 Haziran, 40. Demiral M, Öcal G, Aslan G, Ünsal C, Mumcu HK (2010). Erkek öğrencilerin kadın hastalara uygulamada rahatsız oldukları bazı hemşirelik girişimleri. 9. Uluslar arası Katılımlı Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Fethiye 1-3 Nisan, 81. Erbil N, Eroğlu İ (2009). Hemşirelik öğrencilerinin erkek hemşirelere bakışı. Uluslar arası Katılımlı 12. Ulusal Hemşirelik Kongresi (Kongre Kitabı). Sivas 20-24 Ekim, 381. Erdem Y, Bayraktar G (2003). Klinikte yatan hastaların hemşirelik rollerini algılama durumlarının belirlenmesi. 2. Uluslar arası 9. Ulusal Hemşirelik Kongresi (Kongre Kitabı). Antalya 7-11 Eylül 2003, 651-653. Esen S, Doğaner G, Ünsar S, Demir M (2009). Bir kadın mesleği olarak hemşirelik. Hemşirelik ve Ebelikte Kültürlerarası Yaklaşım Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). Çanakkale 9-11 Nisan, 141. Karadakovan A (1993). Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu öğrencilerinin mesleğin toplumdaki statüsü ve hemşireliğe erkek öğrenci alınmasına ilişkin görüşleri. 3. Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). İstanbul 8-10 Eylül, 376-383. Kaykunoğlu M, Zeytli D, Ateş O, Çabalak Y, Türmen E, Canpolat D, Akıncı AÇ (2010). Erkekler hemşirelik yapabilir mi? 9. Uluslar arası Katılımlı Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Fethiye 1-3 Nisan, 75. Kulakaç Ö (2009). Erkekleri hemşireliğe yönelten motivasyonlar ve bakım algıları. Uluslar arası Katılımlı 12. Ulusal Hemşirelik Kongresi (Kongre Kitabı). Sivas 20-24 Ekim, 75-78. Oktay S, Gürel J (1986). Hemşirelik okullarına erkek öğrenci alınmasının hemşirelik uygulamaları için önemi ve gerekliliği. 1. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). İstanbul 11-12 Eylül, 82-88. Savaşer S, Yıldız S, Bahçecik N, Pek H (1993). Hemşirelerin mesleğe erkek üyelerin alınmasına yönelik düşünceleri. 3. Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). İstanbul 8-10 Eylül, 170-176. Sohbet R, Şanbudak T, Erinmez E, Bolat Ö (2010). Erkeklerin hemşirelik mesleğine katılmasına dahiliye ve cerrahi servislerinde yatan hastaların bakışı. 9. Uluslar arası Katılımlı Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Fethiye 1-3 Nisan, 83. Şahin F, Biçer S, Sabırlı GP, Karagül T, Sabırlı H, Akalın İ (2010). Kırşehir Doğum Çocuk Bakımevi Hastanesinde yatan hastaların erkek hemşireler hakkındaki düşünceleri. 9. Uluslar arası Katılımlı Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı). Fethiye 1-3 Nisan, 70. Ünver S, Ürkmez E (2009). Hemşirelik mesleğinin erkek üyelerine toplumun bakış açısı. Hemşirelik ve Ebelikte Kültürlerarası Yaklaşım Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). Çanakkale 9-11 Nisan, 145. Yavuz M, Dramalı A (1997). Erkek öğrencileri içeren hemşirelik eğitimi. IV. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu (Sempozyum Kitabı). Kıbrıs 10-12 Eylül, 234-237. Yılmaz M, Karadağ G (2009). Erkek öğrenci hemşireler hemşirelik mesleğini nasıl algılıyor? Uluslar arası Katılımlı 12. Ulusal Hemşirelik Kongresi (Kongre Kitabı). Sivas 20-24 Ekim, 147.