Organ Naklinde Gelecek Arayışları Dr. Aydın Dalgıç Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi AD Öğretim Üyesi

Donors from UNOS OPTN data as of 1999, transplant from scientific registry. 105.530 hasta bekleme listesinde. Yıllık %16 artış. Her 15 dakikada bir hasta listeye ekleniyor. Bekleme listesinde ölüm oranı: 14 / gün 5.000 / yıl Donors from UNOS OPTN data as of 1999, transplant from scientific registry; snapshot of OPTN waiting list end of each year.

Parsiyel Transplantasyonun Gelişmesinde Etkili Faktörler: Karaciğer anatomisinin daha iyi anlaşılması (Quinaud) Greft / Alıcı volüm uyumu kuralları. Reduced Size, Segmental Transplantasyon. Kalayoğlu, Bismuth, Houssin 1980 Haberal 1990 Split Transplantasyon (Picklmayr, 1988). In situ split (Rogiers X, Hamburg 1996) (Gross JA, Yersiz H, UCLA, 1997) Piggy-back tekniği (Tzakis, 1989) Living Related Transplantasyon. 1988, Raia, S Paulo (ilk vaka, erken post op ölüm) 1989, Brisbane, Avustralya (ilk başarılı vaka) 1990, Haberal, Ankara 1990, Tanaka, Kyoto

Prof. Münci Kalayoğlu onuruna düzenlenen Wisconsin Universitesindeki 1.000. Karaciğer Transplantasyonu kutlaması. 2001

3 Kasım 1975: Türkiye de ilk başarılı böbrek nakli 8 Aralık 1988: Türkiye, Ortadoğu ve Kuzey Afrika da ilk başarılı karaciğer nakli Mart 1990: Türkiye ve Avrupada ilk pediatrik segmental karaciğer transplantasyonu Nisan 1990: Dünyada ilk erişkin segmental karaciğer transplantasyonu Mayıs 1992: Dünyada ilk canlı vericiden karaciğer ve böbrek transplantasyonu Prof. Dr. Mehmet Haberal

Prof. Mehmet Haberal a sunulan Yaşam Boyu Başarı ödülü, 2006

Technical and Logistical Considerations of In Situ Split-Liver Transplantation for Two Adults: Hasan Yersiz, Ronald W. Busuttil et al. Liver Transplantation, Vol 7, No 12 (December), 2001: pp 1077-1080

Middle East Society for Organ Transplantation (MESOT), 1987 MESOT, 1987 yılında Prof. M. Haberal önderliğinde kuruldu. Bu organizasyonda, zaman zaman birbirleri ile çeşitli siyasal ve politik çatışma içerisinde olan ülkelerin bilim adamları, bir masa ertrafında toplanıp sağlık sorunlarına ortak çözümler üretmeye çalışırlar. Haberal M, Transplantation in Turkey, Baskent University Press, 2006

Renal Transplantation in Baskent University Between 1975 and 2004, 1523 Renal transplantations, 46 (3%) Urologic complications. Urine leakage : 23 (1.5%) Ureteral stricture : 15 (1.0%) Distal ureter necrosis : 6 (0.4%) Renal calculi : 2 (0.1%) 61 Renal transplantation with Corner saving suture technique since 2004 2 (3.2%) distal ureter stenosis (Successfully treated with interventions) No reoperation for complication. Haberal M. et al, Dialysis Transplantation and Burn 2005; 16 (2): 27

Pediatric Renal Transplantation in Gazi University 49 (26 %) Pediatric transplantations in 47 recipients (in between 1996 and 2008) 34 (69 %) Living related, 15 (31%) cadaveric. 2 (4 %) preemptive (in last year) 6 Graft lost (2 death with functionning graft, 2 BK nefhropaty, 1 RA thrombosis) 3 Deaths (sepsis, traffic accident, asp. pnomonia) 1-5-10 years G/P survival: Overall : 98% / 100% 95% / 98% 82% / 95% Cadaveric donor : 100% / 100% 100% / 100% 93% / 93% Dalgic A, Türkiye Klinikleri J Pediatr Sci 2008; 4(1): 153-63

Türkiye de Yıllara Göre Yapılan Organ Nakli Sayıları 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Böbrek 550 605 775 926 949 1310 1686 Karaciğer 159 174 245 324 319 461 602 Kalp 20 23 33 36 45 64 50 Pankreas 0 9 37 13 7 14 10 Karaciğer nakli ihtiyacı 30 pmp (~2.000 / yıl) Böbrek nakli ihtiyacı 60 pmp (~4.000 / yıl)

Ülkelerin Milyon Nüfus Başına Yıllık Donör Sayıları 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 33,6 32,0 21,0 19,0 17,0 3,0 Ispanya USA Avrupa Ingiltere Almanya Turkiye

Kadavra organ kısıtlılığının nedenleri. 1- Beyin ölümü bildirimlerinin yeterli olarak yapılmaması 2- Olumsuz Medya nın yanlış yönlendirmeleri 3- Bilgi eksikliği Organ paylaşımı / dağıtımı konusunda Dini konularda 4- İyi organize olamamış (kanun, yönetmelik, kadro, finans) Organ Paylaşım Organizasyonları

Bir Yakınızı Kaybettiğinizde Organlarını Bağışlamak İstermiydiniz? Evet % 60 Hayır % 40 (n=398)

Organ Bağışı Yapmak İçin Nereye Başvuracağınızı Biliyormusunuz? Hayır % 79 Evet % 21 (n=398)

Organ Bağışı Konusunda Olumsuz Düşünce Nedenleri 100,0 (%, n=398) 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 31,5 38,5 29,2 26,2 50,0 14,6 18,5 10,0 5,4 0,0 Vücut bütün. bozulması Dini nedenler Hastanede ölüye kötü muamele yapılması korkusu Ölmeden önce organ alınması korkusu Ticari amaçlarla kullanılma korkusu Çevre etkisinden çekinme Aile içi baskıdan çekinme Masraflı olabilir korkusu

Olumsuz Medyanın Yanlış Yönlendirmesi

Ağustos / Eylül 1999 Adapazarı Depremi

Türkiye de 2010 yılı içerisinde Organ Naklindeki en önemli sorun: Beyin ölümü olgularının kullanılamamasıdır. Ölümden sonra organ vericisi olarak kullanılan hastalar. USA : % 92 Türkiye : % 14

Türkiye de 2008-2009 yıllarındaki beyin ölümü olguları Yıl Beyin Ölümü Bildirimi Aile İzni Olmayan Donörler Kullanılan Kullanılmayan Toplam 2008 720 450 242 22 264 2009 956 658 261 37 298 Beyin ölümü olgularının donör olarak kullanılma oranı: 2008 2009 % 37.5 % 31.1

Her ventilatör yatağı için en az 1 Beyin Ölümü / Sene tespiti demektir Beyin Ölümü tespiti Donör 250 %67 168 2.4 pmp 2500 %40 1000 15 pmp

Ankara daki Bazı Sağlık Merkezlerinin 2008 yılı Donör Sayıları YB Yatağı Ventilatör Sayısı SB Ankara Egt Ars Hst 49 18 7 SB Ankara Atatürk Hst 36 28 2 Ankara Ünv Hst 138 49 3 Başkent Ünv Hst 62 44 2 SB Ankara Dışkapı Egt Hst 64 53 2 Gazi Ünv Hst 103 56 5 Gülhane Askeri Tıp Ak Hst 138 1 Hacettepe Ünv Hst 94 74 3 Numune Hastanesi 59 25 4 SB Yüksek İhtisas Hst 1 SB Etlik İhtisas Hst 0 Donör Sayısı

Bazı Sağlık Merkezlerinin 2008 yılı Donör Sayıları Donör Sayısı İstanbul Ünv Çapa Hst 2 Yeditepe Ünv Hst 2 SB Okmeydanı Egt Hst 5 Marmara Unv Hst 0 SB Koşuyolu Hst 0 SB Siyami Ersek Hst 0 Florence Nigthingale 4 Memorial Hst 1 Acıbadem Hst 0 SB İzmir Tepecik Hst 21 9 Eylül Unv Hst 11 Malatya İnönü Unv Hst 7

Yıllara Göre Organ Bağışı Yapan Kişi Sayısı Yıllar Organ Bağış Belgesi Verilen Kişi Sayısı 2002 1073 2003 984 2004 5062 2005 6124 2006 9659 2007 57085 2008 63898

Cadaveric organ donation in Turkey 250 200 150 100 50 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Kadavra 46 89 102 105 136 153 143 223 242

Cadaveric organ donation in Turkey (pmp) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 3,0 2,2 1,7 1,1 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Bazı ithal ilaçların fiatları TL IFN α 30 milyon U 339,82 Erithropoetin 4000 U 478,86 Rocatrol tb 0,5 mg 89,6 Human Albumin %20 100 cc 107,00 Lamivudine Tb 100 mg 13,40 Ceftriaxone flk 1000 mg 21,64 Anti HBs serum 500 U 780,00 Plazmaferez (1 seans) 1680,00 (6 x albumin+membran+işlem) Hemodializ (aylık 12 seans) 1732,00 Transplantasyon İhtiyacı olan hastaların yıllık tedavi gideri: > 5 milyar Dolar İlaç ve malzemelerin hemen tamamı ithal ürünler

27 Kasım 2006 Prof. Mehmet Haberal a sunulan Yaşam Boyu Başarı ödülü, 2006

Yakın Gelecekte Yapılması Gerekenler: 1. Beyin ölümü bildirimleri mutlak suretle artırılmalıdır. Beyin ölümü olgularının sorgulanması / ödüllendirilmesi Hekimlerin ve halkın eğitim düzeyinin artırılması Olumlu medya ile düzenli ve yapıcı dialog 2. Transplantasyon ekibinin özlük hakları düzenlenmelidir (30 Ocak 2010 tarih ve 5947 sayılı yasa, ve yönetmelikler ile ) 3. Organ nakli merkezlerinin standardizasyonu sağlanmalıdır Sağlık Bakanlığı ve Nakil merkezleri verilerinin tanzim ve düzenlenmesi Internasyonel akreditasyon çalışmalarının standartlaştırılması

Sağlık Çalışanlarının Eğitimi

Beyin ölümü tanı kriterleri 1- Koma / ağrılı uyaranlara serebral motor cevapsızlık 2- Beyin sapı reflekslerinin olmaması a) Pupil b) Göz hareketleri c) Fasial duyu ve motor cevap d) Faringeal ve trakesl refleks 3- Apne testinin pozitif olması Klinik veya görüntüleme yöntemleri ile beyin fonksiyonlarının kaybı. Elektrolit, asit baz ve ciddi endokrin bozuklukların olmaması İlaç entoksikasyonu yada zehirlenme olmaması Vücut ısısı > 32 C olması

Beyin ölümü klinik bir tanıdır Tanı için, 6 saatlik ara ile ikinci bir muayene yapılabilir. Normal koşullar altında, tanı için destekleyici testlerin yapılma zorunluluğu yoktur. (metabolik bozukluk, narkotik ve toksik ilaç kullanımı, Vücut sısı < 32 C olması) Klinik tanıda şüphe olması durumunda, destekleyici testlerin yapılması gereklidir. Anjiografi EEG Transcranial Doppler USG Tec-99m hexamethylpropyleneamineoxime brain scan Somatosensory evoked potentials

Beyin Ölümü Şüphesi Olan Hasta Ventilatör desteğinin devamı Yaşamı uzatmak? Ölümü uzatmak? Potansiyel Organ Vericisi Maliyet?

Organ Donasyonu için kontrendikasyonlar Mutlak Kontrendikasyonlar: Ekstraserebral malignite ve Karaciğer, böbrek hastalığı Melanoma dışındaki cilt kanserleri hariç HIV pozitifliği * HBs Ag pozitifliği * Kardiopulmoner arrest,kan basıncı, vazoaktif ilaçlar * Rölatif kontrendikasyonlar: Anti HBc IgM pozitifliği Anti HCV pozitifliği Bakteriyemi, Fungemi, Viremi

Gazi Üniversitesi Transplantasyon Merkezi eğitim çalışmaları Ankara Transplantasyon Merkezleri Koordinatörleri toplantıları. (Gazi Ünv, Başkent Ünv, Hacettepe Ünv, Ankara Hst, Yüksek İhtisas Hst, Sosyal etkinlikler) İstanbul da, 8. Avrupa Organ nakli günü toplantısı (İstanbul İl Sağ. Md.) Ekim 2006 Milli Eğt Bak. Eğitim Teknolojileri Gn Md. Eğitimleri, Şubat ve Nisan 2007 Hst İçi Eğitimleri (İnt Dr lar, Acil servis ve YB çalışanları, Sağlık personeli, hizmetliler) Ankara Hst, Dışkapı Ankara Eğt Hst, Ankara Atatürk Hst de eğitim konferansları, 2006-2007 Çankaya Belediyesi ile, Vedat Dalokay Salonu ve Milli Kütüphanede eğitim konferansları. Adana İl Sağlık Md. Bölge Koordinasyon Merkezi Toplantısı, Mayıs 2007 Mesin İl Sağlık Md. Bölge Koordinasyon Merkezi Toplantısı, Mayıs 2007 Hasanoğlan ve Etimesgut Belediyeleri işbirliği ile interaktif konferanslar ve halk eğitim çalışmaları Gazi Üniversitesi OPO Organ Nakli Koordinatörü eğitim kursu (Sağlık Bak. birlikteliğinde)

Eğitim ve Sosyal aktivitelerin olumlu etkileri

Gazi Üniversitesi Transplantasyon Merkezi 5 Yıllık Veriler 30 25 20 15 10 5 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Böbrek Nakli 3 6 5 18 26 28 Karaciğer Nakli 0 0 0 7 6 3 Beyin Ölümü 0 0 1 15 11 11 Kadavra 0 0 1 8 5 4 Kadavra sayısında %800 artış Kadavradan nakil konusunda 2007 yılında Türkiye de 3. sıraya gelindi. (2005 yılı içerisinde 30. sırada)

Olumlu Medya ile düzenli ve yapıcı dialog

Emekli Ögretmen anne S.G. Trafik kazasında kaybettiği oğlunun anısı için ağaç dikiyor. Anne S.G. nin bağışladığı, oğlunun organları ile yaşama dönen, S.B (58y) ve A. (22y) kendisine yardım ediyor.

Wisconsin Eyaleti, Madison Valilik konukevi

Donör aileleri için Governor s Medal Seremony

Wisconsin bölgesi yıllık >110 donör, Madison nüfus: 280.000 36 pmp donör aktivitesi

Yakın Gelecekte Yapılması Gerekenler 2 / 3 Organ nakli koordinatörlerinin ve Tx çalışanlarının özlük hakları 9-1-1961 tarih, 10702 sayılı kanunun, 7-3-2006 tarih 5471 sayılı ek fıkrası ve 30 Ocak 2010 tarih ve 5947 sayılı yasa, ve yönetmelikler ile

Yapılması gereken yasal düzenlemeler 1- Transplantasyon ekibinin özlük hakları Hk. Koordinatörler Teknik ekip 2- Beyin ölümü olgularının kullanılması Hk. TBMM Sağlık komisyon Başkanı, Partilerin sağlık gurup başkaları AKP (Cevdet Erdöl) CHP (Sacit Yıldız, Tacider Seyhan) MHP (Osman Durmuş) SB Tedavi Hiz. Gn. Md. (İrfan Şencan) SGK başkanlığı SB Organ nakli Bilim Kurulları

Yakın Gelecekte Yapılması Gerekenler 3 / 3 Organ nakli merkezlerinin standardizasyonu Sağlık Bakanlığı ve Nakil merkezleri verilerinin tanzim ve düzenlenmesi Internasyonel akreditasyon çalışmalarının standartlaştırılması

Türkiye de Organ Nakli Merkezleri

2008 Yılında Merkezlere Göre Organ Nakli sayıları Böbrek Karaciğer Pankreas İSTANBUL 13 Merkez 556 / 10 mrkz 136 / 4 mrkz 4 / 2 mrkz ANKARA 8 Merkez 236 / 8 mrkz 44 / 6 mrkz 1 / 1 mrkz İZMİR 7 Merkez. 245 / 7 mrkz 169 / 2 mrkz 3 / 2 mrkz ANTALYA 2 Merkez 427 / 2 mrkz 27 / 2 mrkz 2 / 1 mrkz MALATYA İnönü Üniversitesi 2 153 BURSA Uludağ Üni.Tıp Fak.Hst. 54 15 ADANA Çukurova Üni.Tıp Fak.Hst. 46 10 SAMSUN On Dokuz Mayıs Üni. Tıp Fak.Hst. 30 ERZURUM Atatürk Üni.Tıp Fak.Hst. 19 3 DENİZLİ Pamukkale Üni. Tıp Fak. Hst. 15 ESKİŞEHİR Osmangazi Üni.Tıp Fak.Hst. 9 KONYA Selçuk Üni. Tıp Fak.Hst. 8 KAYSERİ Erciyes Üni.Tıp Fak.Hst. 11 MERSİN Mersin Üni. Tıp Fak.Hst. 7 K.MARAŞ Sütçü İmam Üniv.Tıp Fak. 0 TRABZON Karadeniz Teknik Üniv.Tıp Fak. 0 GAZİANTEP Gaziantep Üniv.Tıp Fak. 0 KOCAELİ Özel Anadolu Tıp Merkezi 0 Toplam 1665 602 10

Türkiye de Organ Nakli Merkezleri

Transplantasyon işlemi; her halkasının son derece sağlam olması gereken bir ekip zinciri tarafından oluşturulur. Bu koordinasyon devlet ve kurum yönetimleri tarafından tam olarak desteklenmelidir. Transplantasyon ameliyatları aslında cerrahlar tarafından değil yöneticiler tarafından yapılır.

Ülkelerin Kadavra Organ nakli Oranları (pmp) 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 33,6 32,0 21,0 19,0 17,0 3,0 Spain USA EU England Germany Turkey Türkiyede karaciğer nakli yıllık ihtiyacı: 25-30 pmp (n=2000) 2003 yılındaki toplam karaciğer nakli: 174 (8.7 % of total need) ~ 85% bekleme listesinde ölüm (~1700 patients/year)

Sonuç Türkiye de organ nakli, dünyadaki gelişmiş merkezlerin başarılarına eşit / üstün bir şekilde uygulanmaktadır.

Ülkemizde her yıl binlerce hasta Bekleme listelerinde yaşamını kaybetmektedir Hastalarımızın yıllık tedavi giderleri, Tamama yakını ithal ürünlere ödenen, 5 milyar USD ı geçmektedir.

Türkiye deki organ nakli sorunun en önemli nedeni: Beyin ölümü olgularının kullanılamamasıdır Bu sorun; acil olarak çözmek zorunda olduğumuz sağlık problemlerinin başında yer almaktadır.

HALA YAŞA(T)MA ŞANSIN VAR Rümeysa Karakuş, 2007 (7F)

Ben miras olarak, hiçbir kalıplaşmış fikir, hiçbir önyargı bırakmıyorum. Benim mirasım akıl ve bilimdir, her kim, akıl ve bilimi kendisine rehber seçer ise benim manevi mirasçım olur. M. Kemal Atatürk