ÖABT Soruları yakalayan 2015 komisyon tarafından hazırlanmıştır. ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ ÖABT PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK SORU BANKASI Tamamı Çözümlü
Komisyon ÖABT PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK TAMAMI ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI ISBN 978-605-318-019-7 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2014, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 3. Baskı: Mart 2015, Ankara Proje-Yayın Yönetmeni: Demet Tamer Dizgi-Grafik Tasarım: Sinan Köse Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd.Şti İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770 Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA (0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Alan Bilgisi Testi (ÖABT-PDR) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. ÖABT Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Tamamı Çözümlü Soru Bankası yayınımızda 44 testten oluşan 635 soru yer almaktadır. Kitap, çıkması olası soruların titizlikle incelenmesiyle ÖSYM formatına uygun sorular ve çözümleriyle bilgilerin açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilerek hazırlanmıştır. * Özgün, * Güncel, * Öğrenme ve öğretme tekniklerine uygun, * Zaman kazandırıcı çözüm teknikleri içeren yapısıyla sınava hazırlanmada öncü bir kitap olma amacıyla da hizmetinize sunulmuştur. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi pegem@pegem.net adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...
İçindekiler TEMEL PSİKOLOJİ KAVRAMLARI Test - 1...3 Test - 2...8 Test - 3...13 Test - 4...18 Test - 5...23 PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI Test - 1...31 Test - 2...36 Test - 3...40 Test - 4...44 Test - 5...49 GRUPLA PSİKOLOJİK DANIŞMA Test - 1...149 Test - 2...153 Test - 3...156 Test - 4...160 MESLEKİ REHBERLİK VE KARİYER DANIŞMANLIĞI Test - 1...165 Test - 2...172 Test - 3...177 Test - 4...182 Test - 5...187 PSİKOLOJİK DANIŞMA İLKE VE TEKNİKLERİ Test - 1...57 Test - 2...63 Test - 3...69 Test - 4...74 Test - 5...80 DAVRANIŞ VE UYUM PROBLEMLERİ Test - 1...87 Test - 2...92 Test - 3...98 Test - 4...103 Test - 5...108 PDR DE ARAŞTIRMA, PROGRAM GELİŞTİRME VE OKUL REHBERLİK HİZMETLERİ Test - 1...195 Test - 2...200 Test - 3...205 Test - 4...210 Test - 5...215 MESLEK ETİĞİ VE YASAL KONULAR Test - 1...223 Test - 2...228 Test - 3...233 Test - 4...237 BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ Test - 1...115 Test - 2...120 Test - 3...125 Test - 4...130 Test - 5...135 Test - 6...141 Cevap Anahtarı...241
ESKİ TÜRK DİLİ TEMEL PSİKOLOJİ KAVRAMLARI
3 TEST I 1. Psikoloji, insan davranışlarının karmaşık yapısını anlamlandırmaya çalışan bir bilim dalı olup bu süreçte çeşitli yaklaşımlardan söz etmek mümkündür. Aşağıdaki seçeneklerde yer alan yaklaşım ve görüşlerine ilişkin karşılaştırmalardan hangisi doğrudur? A) Yapısalcı yaklaşım Zihnin yapısı yanında davranışın ve zihinsel yaşamın, organizmanın çevreye uyumunda ne gibi işlevleri bulunduğunun da incelenmesi gerektiğini savunur. Çünkü davranış ve zihinsel süreçler, kişinin değişen çevre koşullarına uyumunu sağlar. B) Davranışçı yaklaşım İnsanın her davranışının kişilikten kaynaklanan bir nedeni vardır, hiçbir şey nedensiz değildir. Özellikle erken yaşantıların analiz edilmesi ve bilinçaltındaki aksaklıkların incelenmesi, davranışı anlamlandırmada önemlidir. C) İşlevselci yaklaşım Psikoloji, insan zihninin yapısını, ögelerini incelemelidir. Bu süreçte içe bakış ve iç gözlem gibi teknikler, davranışın anlamlandırılmasında önemlidir. D) Biyolojik yaklaşım Her davranışın temelinde son derece karmaşık sinirsel oluşumlar yer alır. Beyinde gerçekleşen sinirsel oluşumlar dizisi kaslara geçer ve gözlenebilen davranışlar hâlinde dışarıya yansır. E) Psikodinamik yaklaşım İnsanın doğumla başlayan ve ömür boyu süren fizyolojik, toplumsal ve psikolojik gereksinimleri vardır. Bunların karşılanamaması ruhsal yaşamın bütünlüğünü bozar. İnsan, gelişim gücünü kendinden alan, oluşum hâlindeki bir varlıktır. 2. Bireyin biricikliğini oluşturan ve onu diğerlerinden farklı kılan davranışsal ve bilişsel özelliklerin toplamı olarak tanımlanabilecek kavram, aşağıdakilerden hangisidir? A) Duyumsama B) Dikkat C) Algılama D) Dürtü ve güdüler E) Kişilik 3. I. İnsan pasif bir varlık değil; uyarıcıları algılayan, işleyen, anlamlandıran aktif bir sistemdir. II. Psikoloji, dıştan gözlenemeyen bilişsel süreçlerin türü ve yapısıyla gözlenebilen davranışların türü ve özellikleri arasındaki ilişkiyi araştırmalıdır. III. Bu yaklaşım, zihinsel süreçleri incelerken deneysel yöntemler kullanmaya özen göstermekte, bireyin dış dünyayı nasıl içselleştirip kendine özgü bir biçimde algıladığını anlamaya çalışmaktadır. Yukarıda özellikleri verilen yaklaşım, aşağıdaki seçeneklerin hangisinde yer almaktadır? A) Psikodinamik yaklaşım B) Davranışçı yaklaşım C) Biyolojik yaklaşım D) Yapısalcı yaklaşım E) Bilişsel yaklaşım 4. Uyarılma süreci ile ilgili aşağıdaki seçeneklerde yer alan ifadelerden hangisi doğru olamaz? A) Organizmanın alt duyum eşiğinin altında uyarılmasına veya uyarıcı miktarının azlığı sonucu oluşan duruma yetersiz uyarılma adı verilmektedir. B) Uyarıcının şiddetinde ya da özelliğinde bir değişiklik olmazsa organizma bir uyarıcıya ilişkin duyarlılığını kaybeder. Bu durum duyarsızlaşma olarak ifade edilir. C) İç ya da dış uyarıcıların organizmayı normal şiddet ve sürenin üzerinde etkilemesi sonucu ortaya çıkan durum aşırı uyarılma adı verilmektedir. D) Aşırı uyarılma, organizmanın harekete geçmesini ve eylemde bulunmasını sağlar. Bireyin bir işi başarabilmesinde ve motivasyonunda en etkin unsur aşırı uyarılmadır. E) Organizmanın alıştığı bir uyarıcının şiddetinde ya da özelliğinde bir değişiklik olduğunda ona karşı normal durumdakinden daha duyarlı hâle gelmesine duyarlılaşma adı verilmektedir.
4 5. Beynin bir bölümündeki sinir hücrelerinin aşırı reaktif hâle gelmesi, aşırı reaktivitenin korpus kallosum (beynin bir yanındaki ilgili parçaları beynin diğer yanıyla bağlayan büyük bir sinir lifleri demeti) ile beynin diğer yanına transfer edilmesi ve sonuç olarak beynin her iki yarısının yabanıl aktivitede kalarak nöbet yaratılması durumu olarak tanımlanan rahatsızlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Otizm B) Disleksi C) Epilepsi D) Serebral palsili E) Alzheimer 8. I. Sinir sisteminin işleyen ve bilgi transfer eden elemanları, sinir hücreleridir. II. Sinir hücreleri arasındaki bağlantıları sağlayan dallardır. III. Bir sinir hücresinden bir başka sinir hücresine mesaj aktarımını sağlayan birleşme yerleridir. IV. Sinir hücreleri arasında bilgi göndermek ya da almak için işaret veren kimyasal habercilerdir. Sinir sisteminin işleyişine ilişkin yukarıda verilen tanımların kavramsal karşılığı aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir? A) Dendrit Soma Akson Nöron B) Nöron Dendrit Sinaps Nörotransmitter C) Akson Nöron Dendrit Sinaps D) Soma Sinaps Nörotransmitter Dendrit E) Nöron Sinaps Nörotransmitter Akson 6. Onur, çalışkan ve başarılı bir öğrencidir. Ancak Onur a ders çalıştırmak için annesi sürekli farklı farklı hediyeler vadetmektedir. Bazen en sevdiği çikolata bazen de en yakın arkadaşıyla yapılacak güzel bir etkinlik. Bunlar olduğunda Onur bütün ödevlerini çok güzel bir şekilde yapmaktadır fakat olmadığı takdirde asla ödevleri ile ilgilenmemektedir. Onur un herhangi bir vaat olmaksızın ödevleri ile ilgilenmesini sağlamak için Onur'a aşağıdakilerden hangisinin kazandırılması gerekmektedir? A) Hazırbulunuşluk B) Özyeterlik C) Disiplin D) İçsel motivasyon E) Dışsal denetim odağı 9. "Deniz", çocuğu boğularak ölen bir kadın için korku, üzüntü, sıkıntı kaynağı olarak algılanırken; yüzme sporu ile uğraşan bir sporcu için eğlenceli anlar, mutluluk ve sevinç kaynağı olarak algılanır. Bu durum algıyla ilgili aşağıda yargıların hangisinin kanıtı olabilir? A) Birey uyarıcılar arasında seçim yapabilir. B) Şiddeti artan uyarıcıların algılanma olasılığı daha yüksektir. C) Algı önceki yaşantılardan etkilenir. D) Birey ihtiyaç duyduğu uyarıcıyı daha önce algılar. E) Uyarıcılar organizma tarafından bir bütün olarak algılanır. 7. Meltem, Eğitim Fakültesinde okumaktadır ve öğrenme öğretme süreçleri, eğitim ve öğretim faaliyetleri, bunları etkileyen etkenler gibi konulara ilgi duymaktadır. Okulu bittikten sonra bu konular ile ilgili bir alanda uzmanlaşmak istemektedir. Meltem in uzmanlaşma alanı aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Klinik Psikoloji B) Eğitim Psikolojisi C) Din Psikolojisi D) Toplum Psikolojisi E) Endüstri Psikolojisi 10. I. Birinin kolumuza dokunduğunu hissetmemiz. II. Yediğimiz bir yemeğin baharatlı olduğunu anlamamız. III. Ani bir gürültü duyduğumuzda irkilmemiz. IV. Kokladığımız bir çiçeğin gül olduğunu anlamamız. Yukarıda yer alan örnekler sırasıyla aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I II III IV A) Refleks Duyum Algı Duyum B) Duyum Algı Refleks Algı C) Refleks Algı Duyum Algı D) Algı Duyum Refleks Duyum E) Duyum Algı Refleks Duyum
5 11. Üniversitede insan ilişkileri dersine giren bir öğretim üyesi öğrencilerine kişisel gelişim ile ilgili bir kitap okumalarını ve okudukları kitap ile ilgili bir değerlendirme raporu yazmalarını ödev olarak vermiştir. Öğretim üyesi, ödevleri incelerken aynı kitabı okuyan farklı bireylerin ilgi alanlarına bağlı olarak kitabı değerlendirdiklerini fark etmiştir. Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisi ile açıklanabilir? A) Algıda bütünlük B) Algı yanılsaması C) Algıda değişmezlik D) Algıda örgütleme E) Algıda seçicilik 14. Psikolojinin kurucusu sayılan W. Wundt, tıpkı doğa bilimlerinde olduğu gibi zihni parçalara ayırarak incelemiştir. Mendelev in elementlerin periyodik tablosunu örnek alarak zihnin periyodik tablosunu geliştirmek istemiştir. Bu açıklamalara göre Wundt psikoloji bilimini oluştururken hangi bilim dalından etkilenmiştir? A) Biyoloji B) Fizyoloji C) Fizik D) Antropoloji E) Kimya 12. Güdülenme süreci davranışı gerçekleştirmek için organizmayı harekete geçiren temel enerji olarak tanımlanırken istekleri, arzuları, gereksinmeleri, dürtüleri ve ilgileri kapsayan genel bir kavramdır. Güdülenme sürecinde yer alan ögelerin uygun dizilimi aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmektedir? A) Dürtü - İhtiyaç Güdü Davranış Hedefe varma Rahatlama B) Dürtü - İhtiyaç Güdü Hedefe varma Davranış Rahatlama C) İhtiyaç Dürtü Güdü Davranış Hedefe varma Rahatlama D) İhtiyaç Dürtü Güdü Hedefe varma Davranış Rahatlama E) İhtiyaç Güdü Dürtü Hedefe varma Davranış Rahatlama 13. Sosyal bir varlık olan insanın davranışlarının çoğu sosyal çevre tarafından şekillenmektedir. Eğer bir insan bir davranışı inanarak değil de sosyal etkiye, otoriteye uymak için yapıyorsa o davranış otorite olmadığında sönme eğilimi göstermektedir. Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde otoriteye uyma davranışına uygun bir örnek değildir? A) Bir gencin dedesi odadan çıktığında hemen bacak bacak üzerine atması B) Bir sürücünün radar olmadığını bildiği bir alanda hız yapması C) Bir genç kızın dizide hayranı olduğu kızlar gibi giyinmesi D) Bir öğrencinin öğretmeni sınıftan çıktığında test çözmeyi bırakması E) Bir çalışanın patronu olmadığı günler işe geç gelmesi 15. - Candroy, 9 aylık bebeğin oyuncaklarıyla oynayışını öğrencilerine video aracılığıyla göstermiş ve öğrencilerinin yarısına bu bebeğin kız, yarısına da erkek olduğunu söylemiştir. Bunun sonunda iki grubun da bebeği algılayışı birbirinden farklı olmuştur. Üstelik, bebeğin davranışları aynı iken öğrencilerin yarısı kız yarısı erkek bebeğe uygun algılamalarda bulunmuşturlar. - Yapılan bir araştırmada farklı partilerin liderlerinden aynı metni okumaları istenir. Bu metni dinleyen taraftarlar oy verdikleri partinin liderlerinin doğru şeyler söylediğini ve ona güvendiğini ancak liderin dürüst olmadığını ve güven vermediğini söyler. Yukarıda yapılan araştırmalarla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Figür ya da fon olma durumu bazen değişik algılara yol açar. B) Bireysel algılamalarda fiziksel çevre daha etkilidir. C) Bireyin algıları üzerinde toplumsal kurallar etkilidir. D) Bireysel kendi özelliklerine dayalı olarak farklı algılamalar gerçekleştirebilir. E) Bireylerin beklenti, tutum ve ön yargıları algılamada etkilidir.
6 ÇÖZÜMLER 1. A seçeneği yanlıştır; çünkü bu seçenekte ifade edilenler İşlevselci yaklaşımın (Fonksiyonalizm) görüşleridir. B seçeneği yanlıştır; çünkü bu seçenekte ifade edilenler psikodinamik yaklaşımın görüşleridir. C seçeneği yanlıştır; çünkü bu seçenekte ifade edilenler yapısalcı yaklaşımın (Strüktüralizm) görüşleridir. D seçeneği doğrudur; çünkü biyolojik yaklaşım insan davranışını biyolojik süreçlerle, karmaşık sinirsel oluşumlarla açıklamaktadır. E seçeneği yanlıştır; çünkü bu seçenekte ifade edilenler Hümanistik yaklaşımın görüşleridir. Cevap D 4. Organizmanın alt duyum eşiğinin altında uyarılmasına veya uyarıcı miktarının azlığı sonucu oluşan duruma yetersiz uyarılma, uyarıcının şiddetinde ya da özelliğinde bir değişiklik olmazsa organizmanın bir uyarıcıya ilişkin duyarlılığını kaybetmesi durumuna duyarsızlaşma, iç ya da dış uyarıcıların organizmayı normal şiddet ve sürenin üzerinde etkilemesi sonucu ortaya çıkan duruma aşırı uyarılma, organizmanın alıştığı bir uyarıcının şiddetinde ya da özelliğinde bir değişiklik olduğunda ona karşı normal durumdakinden daha duyarlı hâle gelmesine duyarlılaşma adı verilmektedir. Bu bilgiler doğrultusunda A, B, C ve E seçeneklerinde ifade edilenler doğrudur. Ancak D seçeneğinde yer alan bilgi doğru kabul edilemez. Çünkü organizmanın harekete geçmesinde, motivasyonunda aşırı uyarılma en etkin unsur değildir. Aşırı uyarılma bireyde genelde huzursuzluk ve gerginlik yaratır. Harekete geçme, motivasyon, eylemde bulunma için belirli bir düzeyde uyarılmışlık olması gerekir. Yetersiz ve aşırı uyarılma, öğrenmede olumsuz bir etki bırakır. Cevap D 2. Seçenekler incelendiğinde; Duyumsama: Uyarıcı ve uyarıcı örüntüleri canlıların duyu organlarını etkiler. Bu etki duyumsama olarak ifade edilir. Dikkat: Çevrede bulunan çok sayıda uyarıcıdan bazılarını seçmeyi ve onlara odaklanmayı sağlayan süreçtir. Algılama: Uyarıcıların anlamlandırılma ve tanınması ile sonuçlanan süreçtir. Dürtü ve güdüler: Gereksinimlerle (örneğin açlık, susuzluk, kendini gerçekleştirme) ilgili olan ve amaca yönelik davranışların yapılmasını sağlayan güçlerdir. Kişilik: Bireyin biricikliğini oluşturan davranışsal ve bilişsel özelliklerin toplamıdır. 5. Beyin içinde bulunan sinir hücrelerinin olağan dışı bir elektro-kimyasal boşalma yapması sonucu ortaya çıkan nörolojik bozukluk epilepsi olarak bilinir. Epilepsi, nöbetler şeklinde kendisini göstermekte olup soruda da nöbet yaratılması üzerinde durulduğundan C seçeneğine gidilebilir. Otizm, sosyal etkileşim ve iletişim bozukluğu olarak bilinir. Disleksi, öğrenme güçlüğü olarak bilinmekte; okuma, yazma, heceleme, aritmetik işlemleri yapmada zorluk olarak tanımlanmaktadır. Serebral palsili, merkezi sinir sisteminin hasar görmesi sonucu oluşan beyin felci olarak bilinir. Alzheimer, günlük yaşamsal aktivitelerde azalma ve bilişsel yeteneklerde bozulma ile karakterize, nöropsikiyatrik semptomların ve davranış değişikliklerinin eşlik ettiği bir hastalıktır. Cevap C 3. Bireyi anlamaya ve bireyin davranışlarını anlamlandırmaya çalışırken bireyin zihinsel süreçlerine vurgu yapan, zihinsel süreçlerle davranış arasındaki ilişkiyi inceleyen, bireyin aktif bir varlık olduğunu vurgulayan yaklaşım, bilişsel yaklaşımdır. Psikodinamik yaklaşım bilinçaltı süreçlerle ilgilenmekte, davranışçı yaklaşım gözlenebilen ve ölçülebilen süreçlere odaklanmakta, biyolojik yaklaşım sinirsel oluşumların davranışa etkisini incelemekte, yapısalcı yaklaşımda zihnin yapısı ve ögeleri üzerinde durmaktadır. 6. Onur, ödevlerini yapmak için sürekli ödüllerle, sevdiği etkinliklerle dışsal olarak motive edilmektedir. Bu yüzden de bu dışsal motivasyon kaynakları olmadığında ders çalışmamakta, ödevlerini yapmamaktadır. Onur un ihtiyacı olan şey, içsel motivasyondur. Cevap D 7. İnsanların nasıl öğrendiğini, eğitsel müdahalelerin etkinliğini, öğretimin psikolojisini ve sosyal psikolojisini araştıran ve konu edinen psikoloji alanı eğitim psikolojisi dir. Cevap B
7 8. Sinir sisteminin işleyen ve bilgi transfer eden elemanları, bir başka deyişle sinir hücreleri, nöron olarak ifade edilir. Sinir hücreleri arasındaki bağlantıları sağlayan dallar dendrit olarak ifade edilir. Bir sinir hücresinden bir başka sinir hücresine mesaj aktarımını sağlayan birleşme yerleri sinaps olarak ifade edilir. Sinir hücreleri arasında bilgi göndermek ya da almak için işaret veren kimyasal haberciler nörotransmitter olarak ifade edilir. Sinir hücre gövdesi soma olarak ifade edilir. Bilgiyi hücre gövdesinden terminal butonlara taşıyan ince tüp ise akson olarak ifade edilir. Cevap B 11. Öğrencilerin kendi ilgi alanları ve geçmiş yaşantıları doğrultusunda aynı kitabı farklı açılardan değerlendirmesi algıda seçicilik kavramı çerçevesinde açıklanmaktadır. 12. Organizmanın harekete geçmesi için öncelikle bir ihtiyaç doğrultusunda dürtülerinin harekete geçmesi gerekmektedir. Dürtüler tarafından güdülenen organizma davranışta bulunur ve ihtiyaç duyduğu hedefe vararak rahatlama sağlar. Cevap C 9. Deniz uyarıcı olarak sabit olmasına karşın, deniz ile ilgili farklı yaşantılara sahip bireyler için birbirinden çok zıt kutupta farklı duygular olarak algılanabilmektedir. Yukarıdaki durum geçmiş yaşantıların algı üzerindeki etkisine örnek olarak verilebilir. Cevap C 13. Bir genç kızın dizide hayranı olduğu kızlar gibi giyinmesi sosyal etki tarafından şekillenen bir davranış olsa da otoriteye uyma adına yapılan bir davranış olmaktan çok isteyerek, sevilerek yapılan bir davranış olarak sınıflanmaktadır. Hayran olunan kişi ortamda olmamasına rağmen davranış sürmektedir. Cevap C 14. Wundt un örnek aldığı bilim dalı kimyadır. Kimyada, birleşik maddelerin yalın elementlerden oluştuğu çözümleme ile anlaşılıyorsa; Wundt da karmaşık bilinç olaylarının yapısal açıdan çözümlenmesi ile daha iyi anlaşılıp açıklanabileceğini ileri sürmüştür. 10. Ani bir gürültü duyulduğunda irkilmek tüm insanlar için geçerli olan ani ve istemsiz bir tepki olduğu için refleks kapsamına girmektedir. Birinin kolumuza dokunduğunu hissetmemiz ise dokunma duyusu aracılığıyla yaşanan bir deneyim olduğundan duyum kapsamına girer. Dokunan kişinin ya da nesnenin ne olduğunu anlamamız olsaydı algılama olurdu. Kokladığımız bir çiçeğin gül olduğunu anlamamız ya da yediğimiz bir yemeğin baharatlı olduğunu anlamamız ise koklama ve tat alma duyusu aracılığıyla nesneleri beyinde anlamlandırma sürecine girildiği için algı kapsamında yer alır. Cevap B 15. Genel olarak, nesne, olay kişi ya da duruma yönelik kalıcılığı yüksek zihinsel eğilimler tutumları oluşturur; ön yargılar ise bir grup ve üyelerine yöneltilen olumsuz tutumlardır. Ayrıca bireyin toplumdan ve kişilerden bireylerin toplumdan ve kişilerden beklentileride algılarında önemlidir.
8 TEST 2 1. Sinir sistemindeki nöral gruplar topluluğunun dinamik bir özelliği, bilginin depolanabilme ve yeniden kullanılabilme yeteneği olarak tanımlanan kavram, aşağıdaki seçeneklerin hangisinde yer almaktadır? A) Bellek B) Algı C) Dikkat D) Zekâ E) Motivasyon 2. Uyku sürecine ilişkin aşağıdaki seçeneklerde yer alan bilgilerden hangisinin doğru olmadığı söylenebilir? A) Uykuda biri REM ve dördü Non-REM olmak üzere beş ayrı dönem geçirilmektedir. B) REM, hızlı göz hareketlerinin yaşandığı dönem olup uykunun başlamasından 90 ila 120 dakika sonra başlamakta ve yine aynı aralıklarla bir gecede üç beş defa tekrarlanmaktadır. C) REM uykusu olarak adlandırılan dönemde, bilişsel ve heyecansal işlevlerin düzenlenmesinde etkili olan rüyaların büyük bir bölümü görülmektedir. D) Non-REM uykusunda beyin aktiviteleri ve enerji tüketimi azalır, büyüme hormonu salgılanır, metabolizma yavaşlar ve genel olarak vücudun fiziksel aktivitelerinde azalma meydana gelir. E) Düzensiz ya da yetersiz uykunun; öğrenme, bir konuya odaklama, bir bilgiyi öğrenme ve yeni bilgileri uzun süreli belleğe kaydetme sürecine doğrudan bir etkisi yoktur. 4. İnsan ilişkilerinde oldukça başarılı olan Zeynep, mezun olduğunda bir özel sektörde psikolojik danışman olmak istemektedir. Bunun temel nedeni annesinin bir fabrikada çalışması ve sürekli olarak iş yerinde yaşanan sorunları kızıyla paylaşmasıdır. Bu yaşanan sorunları çözmeye çalışmak Zeynep için ilgi çekici hâle gelmeye başlamıştır. Çalışmak istediği fabrika ya da özel bir sektörde çalışanlar arasındaki ilişkileri, davranış ve iletişim kalıplarını, bunların nedenleri ve sonuçlarını, doğurgularını incelemek istemektedir. Zeynep'in yukarıda ifade edilen amaçları gerçekleştirebilmek için aşağıda yer alan psikolojinin hangi alt dalında uzmanlaşması gerekir? A) Toplum psikolojisi B) Bireysel psikoloji C) Spor psikolojisi D) Eğitim psikolojisi E) Endüstri psikolojisi 3. I. Düşünmenin çoğunun ve bilgi işlemenin gerçekleştiği, belleğimizin en fazla iş gören bölümü olarak kabul edilmektedir. II. Gelen bilgiyi görüntülemesi, sınırlı kapasite ve sürece sahip olması en belirgin özellikleridir. III. Bu bellekte tutulan bilginin miktarı ve bilginin tutulma süresi yaşa göre değişmektedir. Yukarıda özellikleri verilen bellek türü aşağıdaki seçeneklerin hangisinde yer almaktadır? A) Duyusal kayıt B) Anısal (epizodik) eellek C) Uzun süreli bellek D) Kısa süreli bellek E) Anlamsal (semantik) bellek 5. Merve, okula gelirken üç arkadaşıyla ayrı ayrı karşılaşmıştır ve üçüne de selam vermiş ve yürümeye devam etmiştir. İlk karşılaştığı arkadaşı Merve nin selamının ardından selam vermiş ve o da devam etmiştir yürümeye. İkinci selam verdiği arkadaşı, neden bana sadece selam verdi ki halimi hatırımı bile sormadı diye geçirmiştir. Üçüncü arkadaşı ise, aa ne güzel Merve bana selam verdi. Ne kadar da iyi bir kız diye düşünmüştür. Merve nin arkadaşlarının verdiği selam sonucunda bu şekilde farklı düşüncelere sahip olmalarının nedeni aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir? A) Algı B) Duyum C) Alınganlık D) İletişim E) Düşünce
9 6. Cem Öğretmen, önce kısık sesle konuşurken birden sesini yükseltti. Ses tonunu sürekli değiştirerek adeta olayı şu anda yaşıyormuş gibi anlatıyordu. Aynı zamanda sınıfın her köşesini de kullanıyordu, hiç oturmadan jest ve mimikleri ile de yaşatıyordu anlattıklarını ve bazı kelimeleri özellikle tekrarlıyordu. Cem Öğretmen dikkat hâlini uyarmak için hangi etkenleri kullanmamıştır? A) Değişiklik B) Hareket C) Tekrar D) Uyaranın büyüklüğü E) Kişilik özellikleri 9. Murat Bey bir süredir uyku problemleri yaşamakta, kabuslarla uykusundan uyanmakta ve tekrar uykuya geçmekte zorlanmaktadır. Bir süredir doğru düzgün bir uyku uyuyamamıştır. Bir süre beklemiş ve problemleri azalmayınca doktora gitmiş, uyku problemleri ile ilgili bir rahatsızlığı olmadığını öğrenince de psikolojik danışmana gitmiştir. Murat Bey'in danışmanı, Murat Bey'in geçmiş yaşantıları, özellikle çocukluk yaşantıları ile ilgili bir çok soru sormuştur. Anne-babasıyla ilişkilerini sorgulamıştır. Murat Bey'in psikolojik danışmanı aşağıdaki yaklaşımlarda hangisini benimsemiş olabilir? A) Psikodinamik yaklaşım B) Bilişsel yaklaşım C) Davranışçı yaklaşım D) Hümanistik yaklaşım E) Evrimsel yaklaşım 7. Erkek arkadaşı tarafından tek edilen Serap, uzun süre kendini mutsuz, zayıf ve cansız hissetmiş ve kendine gelmekte zorlanmıştır. Arkadaşlarının yönlendirmesi ile psikiyatriste giden Serap'a doktor düşük düzeyde antidepresan tedavisine başlamış, aynı zamanda psikoterapi almasını tavsiye etmiştir. Serap ilaç kullanmaya başladıktan sonra kendini iyi hissetmeye başlamştır. İştah düzeyinin yerine geldiğini fark eden Serap kendini zinde ve canlı hissetmiştir. Serap'a verilen antidepresan hangi nörotransmitterin devreye girmesine olanak sağlamıştır? A) Dopamin B) Serotonin C) Glutomat D) Asetillokolin E) Nöropinefrin 10. Temel amacı insan davranışlarını incelemek olan psikoloji bilimi, davranışın bir organizma içerisinde gerçekleştiğini göz önünde bulundurmalıdır. Son yıllarda yapılan araştırmalar incelendiğinde insan davranışlarında beyin araştırmalarının sıklıkla kullanılması bu sebeptendir. Bu araştırmalar insanları bir organizma olarak ele almakta ve organizmanın fiziksel ve kimyasal süreçlerden geçerek davranışı ortaya koyduğunu ifade etmektedir. Yukarıdaki ifadeleri savunan bir bilim adamının aşağıda yer alan yaklaşımlardan hangisini benimsemesi beklenir? A) Davranışçı yaklaşım B) Psikodinamik yaklaşım C) Bilişsel yaklaşım D) Hümanistik yaklaşım E) Biyolojik yaklaşım 8. Psikolojik danışman Kenan Bey, insanların doğuştan iyi özelliklere sahip olduğunu düşünmektedir. İnsanların kendi seçimlerini yapma yeteneklerine sahip olduğunu ve insan için önemli olanın gelişme olduğunu düşünür. Kenan Bey, aşağıdaki yaklaşımlardan hangisini benimsemiştir? A) Davranışçı yaklaşım B) Bilişsel yaklaşım C) Evrimsel yaklaşım D) Psikodinamik yaklaşım E) Hümanistik yaklaşım 11. Van depreminin ardından bölgeye giderek, depremin Van da yaşayan bireyler üzerinde depremin yaratmış olduğu psikolojik etkileri araştırmaya karar veren bir psikolog, psikolojinin hangi alt dalına ilişkin bir araştırma yapmayı planlamaktadır? A) Deneysel Psikoloji B) Eğitim Psikolojisi C) Sosyal Psikoloji D) Gelişim Psikolojisi E) Örgüt Psikolojisi
10 12. Adalet Bakanlığına bağlı Sevgi Evlerinde psikolog olarak çalışan Sevil Hanım, bu kurumda devlet tarafından her ne kadar fiziki şartlar açısından uygun bir ev ortamı rahatlığında yaşasalar da, anne-baba ve aile çevresinden yoksun olarak yetişen çocukların bazı duygusal yoksunluklar yaşadığını gözlemlemektedir. Sevil Hanım, bu kurumda büyüyen çocukların sosyal ilgi açısından duygusal problemler yaşadıklarını, insanlarla ilişki kurmakta zorlandıklarını, kalabalık ortamlardan kaçındıklarını belirtmektedir. Bu kurumda yetişen çocukların yaşadıkları problemin nedeni aşağıdaki seçeneklerden hangisinde yer almaktadır? A) Alışma B) Duyarlılaşma C) Duyarsızlaşma D) Yetersiz uyarılma E) Aşırı uyarılma 13. Doğrudan ya da dolaylı diğer insanlarla ilişkili olan, öğrenme yoluyla kazanılan, kaynağı, içinde yaşanan toplum olan ve her insanda farklı biçimde görülebilen güdülere toplumsal güdüler denir. Toplumsal güdüler bireyleri toplumsal davranışa yönlendirir. Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde toplumsal güdülerin etkisi diğerlerine göre daha azdır? A) Başarılı olma B) Sosyal kabul görme C) Kendini gerçekleştirme D) Sevme-sevilme E) Çocuk sahibi olma 14. Çok ünlü bir ses sanatçısı olan Burak geçirmiş olduğu trafik kazası sonucunda beyninin bir kısmı hasar görmüştür. Uzun süre yoğun bakımda kalan Burak yaşam fonksiyonları normale döndüğünde tekrar müzik ile uğraşmak istemiştir. Ancak ritim duygusu, notaları hatırlama, enstrüman çalma ile ilgili güçlükler yaşamış ve bu nedenle müzik yaşamını sonlandırmaya karar vermiştir. Yukarıdaki örnek olay incelendiğinde, geçirmiş olduğu trafik kazasında Burak ın beyninin hangi bölümünde hasar meydana gelmiştir? A) Frontal lob B) Paryetal lob C) Oksipital lob D) Temporal lob E) Serebellum 15. Mert, Ayla ya Seni seviyorum der. O sırada geçen bir kamyon kornası Ayla nın ilk kelimeyi duymasını engeller. Ama Ayla yine de Mert in söylediği cümleyi bütün olarak algılar. Bu algılama örgütlemelerinden hangisine örnektir? A) Şekil-zemin B) Devamlılık C) Tamamlama D) Benzerlik E) Algıda seçicilik 16. Sinir sisteminin içinde isteğimiz dışında, emirlerimize bağımlı olmadan kalbimizi, bağırsaklarımızı ve iç salgı bezlerimizi çalıştıran bir sistem söz konusudur ki, bu sisteme Otonom Sinir Sistemi denir. Otonom sinir sistemi iç organların işlevlerini sağlar. Bu işlevler; işlev bakımından birbirinin zıddı olan ve ayrı ayrı görevleri bulunan sempatik ve parasempatik adı verilen sistemlerle gerçekleştirilir. Aşağıda her iki sisteme ait işlevler yer almaktadır. Bu işlevlerden hangisi yanlıştır? A) Sempatik sistem her uzandığı organ ve dokunun etkinliğini daima hızlandırır; parasempatik ise daima yavaşlatır. B) Sempatik sistem gözbebeğini genişletir; parasempatik sistem daraltır. C) Bez salgısını sempatik sistem azaltır, parasempatik sistem çoğaltır. D) Kalbin çalışmasını sempatik sistem hızlandırır, parasempatik sistem yavaşlatır. E) Tükürük salgısını sempatik sistem koyulaştırır, parasempatik sistem sulandırır. 17. Dil, tat alma organıdır. Dilin ucu tatlıya ve tuzluya, yanları ekşiye, kaidesi ise acıya duyarlıdır. Ayrıca dil; yenen şeylerin sıcak veya soğuk, sert veya yumuşak olduğunun da farkına varılmasını sağlar. Çiğneme ve yutmada olduğu gibi konuşmada da yardımcı bir organdır. Bu duruma göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Tat ve koku ortak olarak değerlendirilir. B) Dil aynı zamanda bir dokunma organıdır. C) Lezzet duyusu karışıktır. D) Tat duyusu, koku duyusu gibi bir uzak mesafe duyusudur. E) Dil in motor duyusuna ilişkin işlevleri söz konusudur.
11 ÇÖZÜMLER 1. Bilginin depolanma ve yeniden kullanılabilme yeteneği, bellek olarak ifade edilir. Zekâ; bireyin öğrenme, algılama, akıl yürütme gibi çeşitli konulardaki yeterlilik düzeyi olarak ifade edilir. Algı, duyusal uyarımların anlamlı deneyimlere çevrilme süreci olarak ifade edilir. Dikkat, belli bir süre bir nesneyi ya da olayı düşünmeye odaklanma olarak ifade edilir. Motivasyon ise içten gelen ve dıştan gelen isteklendirme olarak ifade edilir. 4. İş yerlerinde, çalışma ortamlarında insan davranışlarını inceleyen psikolojinin alt dalı Endüstri psikolojisi dir. Cevap A 2. Uyku sürecine ilişkin A, B, C ve D seçeneklerinde ifade edilenler doğrudur. Uykuda biri REM ve dördü Non-REM olmak üzere beş ayrı dönem geçirilmektedir. REM, hızlı göz hareketlerinin yaşandığı dönem olup uykunun başlamasından 90 ila 120 dakika sonra başlamakta ve yine aynı aralıklarla bir gecede üç beş defa tekrarlanmaktadır. REM uykusu olarak adlandırılan dönemde, bilişsel ve heyecansal işlevlerin düzenlenmesinde etkili olan rüyaların büyük bir bölümü görülmektedir. Non-REM uykusunda beyin aktiviteleri ve enerji tüketimi azalır, büyüme hormonu salgılanır, metabolizma yavaşlar ve genel olarak vücudun fiziksel aktivitelerinde azalma meydana gelir. Non-REM uyku vücudun dinlendiği dönemdir. Ancak, Düzensiz ya da yetersiz uykunun; öğrenme, bir konuya odaklama, bir bilgiyi öğrenme ve yeni bilgileri uzun süreli belleğe kaydetme sürecine doğrudan bir etkisi yoktur. ifadesi doğru değildir. Çünkü düzenli ve yetersiz uykunun; öğrenme, bir konuya odaklama, bir bilgiyi öğrenme ve yeni bilgileri uzun süreli belleğe kaydetme sürecine doğrudan bir etkisi olduğu araştırmalarla tespit edilmiş bir gerçektir. 5. Duyusal bilginin yorumlanması algı ile gerçekleşir. Duyum nesnelken, algı özneldir. Merve nin verdiği selamı her üç arkadaşı da duyusal olarak aynı şekilde almıştır. Buna rağmen farklı farklı yorumlamaları algı ile yani duyusal bilginin yorumlanması ile ilgilidir. Cevap A 6. Cem Öğretmen ders anlatırken, dikkat hâlini uyaran dış etkenleri kullanmıştır. Bunlar değişiklik, hareket, tekrar ve uyaranın büyüklüğü. Fakat kişilik özellikleri dikkat için iç etkenlerden biridir. Dolayısıyla Cem Öğretmen'in kullanmadığı etken kişilik özellikleri dir. 3. Kısa süreli bellek; düşünme işleminin çoğunun ve bilgi işlemin gerçekleştiği, belleğin en fazla iş gören bölümüdür. Bu bellekte gelen bilgi görüntülenir ve uzun süreli belleğe aktarılmadan önce bir süre tutulur. Kısa süreli belleğe gelen bilgi için üç alternatif bulunmaktadır. Ya bilgi ihmal edilir (unutulur) ya tekrar edilerek kısa süreli hafızada tutulur ya da tekrarlama ile daha önceki bilgilerle birleştirilerek uzun süreli belleğe transfer edilir. Duyusal kayıt, çevredeki uyarıcıların zihne geldiği ilk yerdir. Anısal bellek, bireylerin hatıralarını, anılarını içeren bölümdür. Anlamsal bellek, kişinin çevre ile ilgili genel bilgilerinden oluşan; kavramlar, kurallar ve olguların depolandığı bölümdür. Uzun süreli bellek ise kapasitesi sınırsız olan, bilgilerin uzun süre kaldığı bellektir. Cevap D 7. Serotonin insana mutluluk, canlılık ve zindelik hissi veren bir nörotransmitterdir. Özellikle depresif bozukluğun tedavisinde sıklıkla kullanılan bu nörotransmitter, örnek olayda Serap'ın antidepresan tedavisinde etkin madde olarak kullanılmıştır. Ayrıca Serotonin iştah düzenlemesinde de önemli rol oynadığı için yeme bozukluklarında da sıklıkla kullanılır. Bu örnek olay için depresyonla birlikte iştah kaybını da dengeleyici bir rol üstlenmiştir. Cevap B 8. İnsanların doğuştan iyi olmaları, kendi seçimlerini ve kararlarını kendilerinin alabilmeleri, önemli olanın insanların gelişmesi olduğunu vurgulayan yaklaşım hümanistik yaklaşımdır.
12 9. İnsanların geçmiş yaşantılarına, özellikle yaşamın ilk 6 yılına ve bu dönemde anne-baba ile ilişkilere odaklanan ve yaşamın, davranışların, kişilerin bunlarla ilişkili olduğunu savunan yaklaşım psikodinamik yaklaşımdır. Cevap A 15. İnsanlar uyarımlarında boşluklar varsa bunları doldurma eğilimi vardır. Bu duruma algılama sürecinde tamamlama denir. Böylece kopuk parçaları örgütler ve bütün bir nesne olarak algılarlar. Ayla da Mert in konuşmasının genelinden yola çıkarak duymadığı cümleleri kendisi tamamlamıştır. Cevap C 10. Bir organizmanın çalışmasını fiziksel, kimyasal ve biyolojik süreçlere bağlayan biyolojik yaklaşım; davranışı genlerin beyin ve sinir sisteminin işleyişi ile açıklamaktadır. 11. Deprem, göç gibi insanların toplumsal yaşamı için büyük değişiklikler yaratan olayların bireylerin psikolojik durumları üzerindeki etkisinin araştırılması sosyal psikolojinin alanına girmektedir. Cevap C 12. Sevgi evlerinde yetişen çocuklar fiziki açıdan çeşitli uyarıcılara maruz kalsalar da duygusal ihtiyaçlarını karşılamak adına yeterli uyarıcı ile karşılaşamamaktadırlar. Çocukların büyüdüklerinde yaşadıkları duygusal problemlerin temel sebebi yetersiz uyarılmalarından kaynaklıdır. Cevap D 16. Sempatik sistem; enerji açığa çıkarmaya yönelik olup canlılıkla ilgili bir sistemdir. Parasempatik Sistem; enerji toplamaya, bedeni harekete hazırlamak için direnmeye ve beslemeye yönelik bir sistemdir. Sempatik ve Parasempatik merkezler; İşlev (fonksiyon) bakımından birbirlerine zıt olarak etkinlikte bulunurlar. Ancak Sempatik sistem her uzandığı organ ve dokunun etkinliğini daima hızlandırdığı; parasempatik ise daima yavaşlatıcı etki yaptığı sonucuna varılmamalıdır. Çünkü, bazı hâllerde birbirini destekleyici çalışmada da bulunurlar. Burada asıl amaç belirli bir dengeyi (Homeostatik) tutturmaktır. Cevap A 13. Toplumsal bir varlık olan insanın diğer insanlarla olan ilişki sürecinde davranışa geçme için gerekli toplumsal güdüler içerisinde sosyal kabul, güven, düzen ve değişmezlik, sevme-sevilme (ait olma), kendine saygı, değer, uyma, güçlü olma, başarı, kendini gerçekleştirme gibi güdüler bulunmaktadır. Çocuk sahibi olma üzerinde de toplumsal bir etki olmasına karşın çocuk sahibi olma biyolojik yanı ağır basan bir güdü türüdür. 14. Kulağın arkasında iki yanda yer alan Temporal loblar karmaşık işitsel bilgiyi yorumlama ve hatırlama işlevini üstlendiğinden ritim duygusu, sesleri organize edebilme gibi becerilerin işlendiği bölümdür. Cevap D 17. Dil tat alma organı olup, insanda dört tip tat alma vardır; ekşi, tuzlu, acı ve tatlı. Bu tatlar beyindeki sıcaklık ve koku merkeziyle beraber bulunan bir merkez tarafından yorumlanır. Çiğnemeyle beraber meydana gelen koku, burunla da algılandığından tat ve koku ortak olarak değerlendirilir. Ancak tat duyusu; koku, görme ve işitme gibi bir uzak mesafe duyusu olmadığından, uzaktaki maddeleri tatmadan ya da çiğnemeden onun tadının, ekşi veya tuzlu ya da acı oluşunu saptamak mümkün değildir. Çünkü koku çiğneme esnasında ya da çiğnemeden sonra açığa çıkmaktadır. Bu nedenle Tat duyusu, koku duyusu gibi bir uzak mesafe duyusudur. ifadesi yanlıştır. Cevap D