stanbul Kültür Miras ve Kültür Ekonomisi Envanteri Projesi

stanbul Kültür Miras ve Kültür Ekonomisi Envanteri Projesi 2010

Prof. Dr. Ufuk ESİN Hanımefendi nin anısına saygıyla... * * Prof. Dr. Ufuk Esin (1931 2008) / İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 1993 de Türkiye Bilimler Akademisi üyesi olan Prof. Dr. Ufuk Esin, 2001 yılından başlamak üzere Türkiye Bilimler Akademisi ve Türkiye Kültür Sektörü girişimi kapsamında, Türkiye Kültür Envanteri Projesi ni yapılandırarak faaliyete geçirdi.

çindekiler Giriş 5 Projeye niçin ihtiyaç duyuldu? 5 Projenin İstanbul a ve Türkiye ye katkıları ne olacak? 6 Projenin metodolojisi 7 Çalışma Grupları 8 Veri Tabanı Grubu 8 Arkeoloji Grubu 11 Kentsel Mimari Grubu 14 Halk Kültürü Grubu 19 Kültür Ekonomisi Grubu 24 Haritalar 29 Projenin çıktıları: a) Seminerler 32 b) Yayınlar 36 c) Yazılım 37 Proje Ekibi 38 Operasyonel plan 39 Projeye destek veren kuruluşlar 48 3

Giriş İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü adına yürütülen İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri Projesi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) ortaklığında, Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü nün desteğiyle hazırlanarak, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı na sunulmuştur. Ekim 2009 tarihinde başlayan proje, öngörüldüğü üzere Ocak 2011 de tamamlandığında, İstanbul a ait kültürel değerler tek çatı altında toplanmış ve ulaşılabilir hale gelmiş olacaktır. Bünyesinde birçok uzman ve akademisyeni bir araya getiren proje ile İstanbul kültür envanteri, kültür mirası ve kültür ekonomisi olmak üzere iki temel üzerinde yürütülmektedir. Arkeoloji, kentsel mimari, halk kültürü, kültür ekonomisi ve veri-tabanı çalışma gruplarından oluşan 48 kişilik bir kadro ile proje ekibi çalışmalarını yoğun bir biçimde titizlikle sürdürmektedir. Bugüne kadar çeşitli kurumlarca yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkarılan verilerin de yer aldığı proje sonunda oluşturulacak www.istanbulkulturenvanteri.gov.tr adlı internet sitesi yoluyla, İstanbul un dünden bugüne barındırdığı kültür değerlerinin envanter verileri tek sistem üzerinden, güncel ve kolay ulaşılabilir bir biçimde Türkiye nin ve dünyanın hizmetine sunulacaktır. Projeye niçin ihtiyaç duyuldu? İstanbul, hem yerel hem de merkezî yönetimlerin gelecek vizyonlarında finans, hizmetler, kongre, turizm ve kültür başkenti olarak kurgulanmaktadır. Sanayi karakterinden hızla arındırılan yedi tepeli şehrin ekonomik zemininin, yaratıcılığı tetikleyen alanlara kayacağı öngörülmektedir. Kültürel varlıklardan beslenen kültür hizmetleri ve endüstrileri, bu yeni ekonominin temel taşlarındandır. Kültür mirası envanteri sayesinde, kentteki tarihî dokunun, arkeolojik alanların, folklor değerlerinin korunmasına yönelik alan yönetimi, çevre düzenlemesi, restorasyon, koruma, yeniden değerlendirme gibi çalışmalar için kapsamlı rehber olabilecek bir online veri tabanı sistemi oluşturulacaktır. Kültür ekonomisi envanteri sayesinde ise, İstanbul un kültür ve sanat alanının mali kapasitesinin, aktörlerinin, üretiminin, tüketiminin, işgücünün, yatırımlarının ve ticaretinin profili çıkarılacak, böylece kültür ekonomisinin kent için önemi rakamlarla ortaya konulabilecektir. Envanter verilerinin, İstanbul u yaratıcı ve buluşçu bir çevre haline getirecek (sektörel destek, mekânsal kümelenme ve İstanbulluların kültüre daha geniş katılımı gibi) politika arayışlarına yardımcı olması da diğer bir hedeftir. 5

Projenin İstanbul a ve Türkiye ye katkıları ne olacak? Öncelikle, proje kapsamında çeşitli kurum ve kuruluşların tek çatı altında birleştirilecek çalışmalarıyla oluşturulacak veri tabanı, bundan sonraki çalışmalar için bir eşgüdüm mekanizması sağlayacaktır. Uygulanan çalışma metodolojisi Avrupa Konseyi, Avrupa Komisyonu ve UNESCO nun kültür sektörü ve politikaları çalışmalarında izlediği yöntemlerle eşgüdüm içinde olduğundan, benzer projeleri yürüten diğer dünya kentleri ile bilgi paylaşım zemini yaratılacaktır. Ayrıca bu deneyim, Türkiye deki diğer kentler için de bir model ve ilham kaynağı olacaktır. İstanbul un kültür mirasına ve kültür ekonomisine dair bu çalışma, Ulusal Kültür Politikaları nın belirlenmesinde de önemli bir referans niteliğindedir. Türkiye nin de üye olduğu Avrupa Konseyi nin Kültür Direktörlüğü tarafından yürütülen Compendium (Kültür Politikaları Bilgi ve İzleme Sistemi) ve Ulusal Kültür Politikalarının Gözden Geçirilmesi adlı uluslararası nitelikte iki raporun hazırlanmasında ve Türkiye nin Ulusal Kültür Politikası metninin oluşturulmasında, bu proje önemli bir altyapı teşkil edecektir. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) ile 2005 yılında hayata geçirdiği ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde GAP-GIS (Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Kültür Varlıkları Envanteri Projesi) uygulamasının ardından, envanter sisteminin tüm Türkiye ye yaygınlaştırılması hedefinin İstanbul a ait bölümü de, bu projeyle tamamlanmış olacaktır. İstanbul un kültür mirası ve ekonomisine dair veriler, uluslararası standartlarda oluşturulan Ulusal Kültür Mirası sistemine dâhil edilecektir. Önümüzdeki yıllarda söz konusu envanter sistemi tüm iller için gerçekleştirilecek ve Türkiye nin kültür envanteri, tek format ve sistem üzerinden online olarak ulaşılabilir hale gelecektir. İnternet sitesi üzerinden kullanıcılara sunulacak verilerin, yerli-yabancı pek çok araştırmacıya, akademisyene ve öğrencilere kaynaklık etmesinin yanı sıra; çalışma sonucunda ortaya çıkacak ilgili yayınların içerdiği hazır, nitelikli ve doğru bilgi sayesinde, turizm sektörünce (turizm seyahat acenteleri, profesyonel turist rehberleri vs.) sunulan hizmetin kalitesi artacaktır. 6

Projenin metodolojisi 1) Çalışma gruplarının oluşturulması 2) Envanter Fişi çalışmaları 3) Veri çalışmaları 3.1) Başlıkların belirlenmesi 3.2) Veri tespiti 3.3) Veri toplama 4) Sistem çalışmaları 4.1) Veri giriş sistemi çalışması 4.1.a) Şartname hazırlığı 4.1.b) Hizmet Alımları 4.1.c) Sistemin güncellenmesi 4.2) Haritaların işlenmesi 4.3) Uydu görüntülerinin işlenmesi 4.4) Veri girişi 5) Raporlama 5.1) Denetleme 5.2) Raporlama 7

Çalışma gruplarının faaliyetleri VERİ TABANI GRUBU ALAN OFİS BİLGİSAYAR Bilgi Toplama ve Sistem Analiz Belgeleme Geliştirme ve Uygulama Modeli Uygulama Alanları Standardizasyonn Veri Tabanı CBS Uygulama Kategorizasyon Terminoloji Denetim Programı Arkeoloji Veri Coğrafi Bilgi Sistemi Bütünleşik Temelli Envanter Veri Tabanı Uygulama Yönetim Kentsel Mimari Veri Programına Aktarma Sistemi (Her türlü veri depolaması) Halk Kültürü Veri Kültür Ekonomisi Veri İzleme Kontrol İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri Yatırımcılar Araştırıcılar, Kurumlar, Turizm Sektörü Kamu ve Üniversiteler Araştırma Merkezleri Hedef Gruplar 8

Kültür Varlıkları Envanteri Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı - Sorgulanabilir - Entegre - Uzaktan Kullanılabilir Bir Veri Tabanı Sistemi a) Amaç: İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri Projesi kapsamında oluşturulacak sistem, İstanbul daki kültür varlıklarının özellikleri gözetilerek yeniden ele alınacak ve mevcut sistem proje çalışmalarının gereklerine göre uyarlanacaktır. Öncelikle, veri girişinde kullanılan mevcut envanter fişleri, gerek anıtlar gerekse arkeolojik kültür mirası için yeniden tasarlanacaktır. Bu konuda uzman gruplarla yakın bir işbirliği yürütülecektir. Kapsam ve özellikleri nedeniyle, envanter fişi yaklaşımı kullanılarak ele alınması olanaklı gözükmeyen Halk Kültürü ve Kültür Ekonomisi çalışmaları için de yeni modüller geliştirilecektir. Sorgulama, Raporlama, Görüntüleme ve CBS Uygulamaları modülleri de, sisteme eklenecek yeni konular ve yaklaşımlar ışığında tekrar ele alınacak, yeni arayüz yazılımları yardımıyla gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Sistem, hızla yok olan kültür varlıklarımızı kayıt altına alan, bu kayıtları sorgulanabilen ve yeni bilgi üretmek amacıyla da kullanılabilen bir veri tabanı şeklinde tüm kullanıcıların hizmetine sunan bir veri yönetim sistemi olacaktır. Bu yapının geliştirilmesine, Türkiye Bilimler Akademisi Türkiye Kültür Sektörü (TÜBA- TÜKSEK )-Türkiye Kültür Varlıkları Envanteri Projesi kapsamında, Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliğinde 2001 de başlanmıştır. 2006 2007 yılları arasında ise bu yapı, Avrupa Birliği tarafından desteklenen Kültürel Varlıkların Korunması İçin Uzay Teknolojileri Temelli Akıllı Bir Sayısal Sistem Geliştirilmesi: GAP Bölgesi Örnek Modellemesi ve Çok Disiplinli Uygulama Projesi (Proje no: DELTUR 2005/111-858) kapsamında, internet ortamında kullanılabilir hale getirilmiştir. b) Yöntem: Arkeoloji, Kentsel Mimari, Kırsal Mimari, Sözlü Tarih, Halk Kültürü, Etnobotanik, Jeolojik Miras konularına ait kültür varlıklarını kayda geçirmek, sorgulamak amacıyla Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı olarak geliştirilen bu veri tabanı sistemi, aşağıdaki şu modüllerden oluşmaktadır: Veri Girişi - Her bir konu başlığı için, konunun özelliklerine uygun tasarlanmış envanter fişleri kullanılarak yapılmaktadır. Fişler, uzman akademisyen gruplar tarafından geliştirilmiş ve çeşitli projeler kapsamında sınanarak son hale getirilmiştir. Yetkilendirilmiş herkes tarafından, veri girişi yapılması mümkündür. Veri Düzeltme ve Güncelleme - Girilmiş verilerde düzeltmeler yapılması ve verilerin güncellenmesi amacıyla oluşturulmuştur. Yetkilendirilmiş herkes tarafından, verilerin güncellenmesi mümkündür. Tematik Sorgulama - Her bir tematik alan için, genellikle envanter formlarında kullanılmış olan başlıklarla sorgulama yapılabilmektedir. Böylece, binlerce veri arasından belirli özellikleri taşıyan verilerin seçilmesi otomatik olarak sağlanabilmektedir. Örneğin, Kentsel Mimari alanında yığma, iki katlı, bahçeli, ön cephesi çıkmalı olan konutları listelemek mümkündür. Bu özellikleri taşıyan envanter öğelerinin coğrafi konumları, bir harita üzerinde de görülebilmektedir. 9

Coğrafi Sorgulama - Bu sorgulama kapsamında; Türkiye nin 1:25 000 veya 1:100 000 lik temel topoğrafya haritaları bazında, koordinatları bilinen bir noktadan seçilen belli bir uzaklıkta bulunan alanda, harita üzerinde enteraktif olarak seçilebilen bir poligon içerisindeki tüm envanterler seçilebilmekte ve tematik olarak hangi alanı temsil ettikleri bilgisiyle listelenebilmektedir. Seçilen envanterlerin bilgisine ulaşmak da mümkündür. Çapraz Sorgulama - Tematik bir alana bağlı kalmaksızın, tüm envanterler için, envanter formlarındaki başlıklardan seçilerek oluşturulmuş yeni başlıklar kullanılarak sorgulama yapılabilmektedir. Raporlama - Gerek veri tabanına girilmiş tüm envanter öğeleri, gerekse bir sorgulama sonucunda belirlenmiş envanterler, liste olarak veya her bir envanter öğesi için tanımlanmış bir formatta raporlanabilmektedir. İstenen görsel öğeler de rapora eklenebilmektedir. 10

ARKEOLOJİ GRUBU a) Amaç: Arkeolojik kültür varlıklarının envantere yönelik seçiminde, İstanbul Arkeoloji Müzeleri nin arşivi esas oluşturmaktadır. Müzenin denetiminde İstanbul il sınırları içinde gerçekleşen her türlü kazı etkinliği, ilke olarak çalışmanın içinde yer almaktadır. Müzenin arşivindeki belgelerin taranmasıyla elde edilen veriler değerlendirilip, aralarından envanter çalışmasına kaydedilmesi anlamlı olabilecek arkeolojik eserler seçilmektedir. Eserin tarihlendirilebilmiş olması ve kendi içinde bütünlük göstermesi başlıca ölçütlerdir. Kentsel Mimari Grubu nun çalışması kent içindeki görülür arkeolojik kültür varlıklarını da kapsarken, Arkeoloji Grubu daha çok temel kazısı, yol yapım çalışması, bina tadilatı, ulaşım ağını ilgilendiren kazılar gibi durumların getirdiği verilerle ilgilenmektedir. Amaç, İstanbul arkeolojisinin bilinen ve yayınlardan tanınan verilerine önemli ölçüde yenilerini eklemektir. b) Yöntem: TÜBA tarafından geliştirilen ve çeşitli Anadolu yerleşmelerinde daha önce uygulanan Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Formu, İstanbul a ve tüm Türkiye ye uyarlanabilecek şekilde revize edilmiştir. Arkeolojik kültür varlıkları, ilgili arkeoloji ve mimarlık tarihi araştırmaları tamamlanarak değerlendirilerek, bu fişlere işlenmektedir. İstanbul Arkeoloji Müzeleri arşivlerindeki belge dosyaları 2010 dan geriye doğru beş yıllık dönemler halinde taranmaktadır. Ayrıca yakın tarihlere ait Marmaray Kazıları bir bütün olarak tanımlı bir grup oluşturmaktadır. Eski İstanbul merkezi ve yakın/uzak çevresi ile coğrafi sıralama içinde çalışmalar sürmektedir. Verilerin 1/1000 ölçekli haritalara işlenmesi öngörülmektedir. c) Kapsam: Projenin çalışma alanı öncelikle Byzantion/Konstantinopolis/İstanbul un eski merkezini esas almaktadır. Topkapı Sarayı Sur İçi ve yakın çevre (Sultanahmet-Beyazıt-Cağaloğlu) arkeolojisi kaydedilmektedir. Ayrıca İstanbul Sur İçi, İstanbul Batı (Bakırköy-Silivri), İstanbul Doğu (Kadıköy-Pendik) gibi geniş bölgeler de, veriler oranında çalışma kapsamı içinde yer almaktadır. d) Çalışmanın ürünleri: Fişlerin hazırlanmasının yanı sıra, İstanbul un arkeolojik varlıklarını esas alan bu çalışmanın bir kitap halinde yayınlanması öngörülmektedir. Özellikle İstanbul Arkeoloji Müzeleri arşivi, belgelerin henüz bilinmeyen birçok verisi, böyle bir yayının en büyük zenginliği olacaktır. 11

12 e) Web Sitesi Görünümü:

13

KENTSEL MİMARİ GRUBU a) Amaç: İstanbul daki kültür varlıklarının korunmasına yönelik envanterin hazırlanması geniş kapsamlı bir çalışmadır ve 1930 lardan bu yana sürmekte olan bir etkinliktir. Bir yıl içinde tamamlanacak bir kültür mirası envanterinin sınırlarını tanımlamak için, ölçütler belirlemek ve seçim yapmak gerekmiştir: - Kültür Mirası Envanteri nin, İstanbul un tarih öncesinden 20. yüzyıla kadarki geçmişinin anlamlı, temsil değeri yüksek anıt ve sitlerini kapsaması uygun olacaktır. - Çalışma alanının, kentin en eski yerleşim izlerini ve 19. yüzyıl sınırlarını içine alacak şekilde belirlenmesi tüm dönemlerin kapsanmasını sağlayacaktır. - Veri tabanının daha sonra bilgi eklenebilecek, geliştirilebilecek bir nitelikte olması, yeni verilerin, bilgiler ışığında güncellenebilmesi için önem taşımaktadır. b) Yöntem: Bu temel ilkelerden hareketle, çalışmanın coğrafi sınırları; doğuda Küçükyalı, batıda Küçükçekmece, kuzeyde Karadeniz, güneyde Adalar ın güneyi olarak tanımlanmıştır. Alanın 1/10.000, 1/5000 ve 1/1000 haritaları elde edilip, bu paftaların tespit çalışmaları için hazır hale getirilmesine başlanmıştır. TÜBA tarafından daha önce kullanılmış olan ANIT/ tek yapı fiş örneği üzerinde çalışılarak, oluşturulacak veri tabanının içermesi gerekli olan bilgiler irdelenmiştir. Veri tabanı, bilginin düzenlenmesi ve sunulması açısından yararlı bir araçtır. 14 STANBUL L S T ALANLARI DA ILIMI

Burada kullanıcıların istekleri ve aradıkları bilgiyi onlara sunmak önemlidir. Haritayla bağlantılı envanter, kentin belirli bir noktasında görmeye değer neler olduğunu anlamak, belirli bir dönemin önemli eserlerini incelemek, bir yapı türünün örneklerini görmek, ünlü bir mimarın eserlerini gezmek ve tanımak için kullanılabilecektir. Tasnifli bilgiler, fişlere eklenen güncel ve eski fotoğraflar, gravür ve haritalar, sunulan veri tabanını yararlı bir başvuru kaynağı haline getirecektir. (Avrupa Konseyi nin 2001 yılı sonunda yayınladığı Guidance on Inventory and Documentation of the Cultural Heritage, uluslararası standartlar hakkında bilgi sağlayan önemli bir çalışmadır.) Çalışmamızda ilk aşamada; yapıların adı, adresi, ada parsel bilgileri, yapım ve onarım tarihleri, yaptıran kişi, yapan mimar, bağlı olduğu sanat üslubu, yapım teknikleri ve malzeme bilgileri, mevcut korunma durumu, mülkiyet bilgileri, anıtın bakımından sorumlu kuruluş, tescil tarihi ve grubu, saptamayı yapan kişinin adı ve çalışmanın yapıldığı tarih gibi bilgiler yer alacaktır. İleride daha geniş kapsamlı çalışmalar istendiğinde, gerekli görülecek ek ve değişikliklerin yapılmasına olanak veren esnekliğin sağlanması da mümkün olacaktır. Eski İstanbul un merkezi olan Tarihî Yarımada, kültür varlıklarının en yoğun bulunduğu bölgedir. Eyüp, Galata, Beyoğlu, Üsküdar, Kadıköy, Göztepe, Boğaz ve Adalar, ele alınan diğer bölgelerdir. Tüm bu bölgelerin genel olarak gözden geçirilerek, İstanbul imgesini oluşturan ve anlamlı tarihî, estetik, simgesel değer taşıyan anıtların, tarihî eserlerin, alanların envantere katılması kararlaştırılmıştır. c) Kapsam: Projenin çalışma alanı aşağıda sunulmaktadır: 15

d) Çalışmanın ürünleri: Projenin bu bölümünde, yapılandırılacak olan internet sitesinden başka İstanbul Kültür Mirası - Kentsel Mimari adlı kitabın Ekim 2010 da yayınlanması hedeflenmektedir. Ayrıca İstanbul un arkeolojik mirasını ele alan bir kitabın yayınlanması da, diğer bir hedeftir. e) Web Sitesi Görünümü fiş: 16

17

18

HALK KÜLTÜRÜ GRUBU Haşmetmeap Abdülaziz bana Anadolu nun bir vilayetini mükâfat olarak ihsan buyursa bile, Devletlerinin payitahtı üzerine on satırı bir araya getiremezdim. Edmondo De Amicis (d. 1846 - ö. 11 Mart 1908). Sultan Abdülaziz devrinde (1861-1876) İstanbul da bulunmuş olan, izlenimlerini 1877 de Costantinopol adıyla iki ciltte kitaplaştıran (eser Türkçe ye de çevrildi) İtalyan seyyah, romancı ve şair Amicis, İstanbul u şöyle anlatmaktadır: Hiç kimse İstanbul da hayal kırıklığına uğramamıştır. İstanbul, önünde şair ile arkeologun, sefir ile tacirin, prenses ile gemicinin, kuzeyli ile güneylinin, hepsinin aynı hayranlık duygusuyla haykırdığı âlemşümûl ve son derece büyük bir güzelliktir. Bütün dünya bu şehrin, dünyanın en güzel yeri olduğu fikrindedir. Seyahat hatıralarını yazanlar buraya gelince şaşırıp kalırlar. Perthusier in dili dolaşır, Tournefort beşer dilinin aciz kaldığını söyler, Pouqueville cennette olduğunu sanır, La Croix sarhoş olur, Marcellus vikontu kendinden geçer, Lamartine Tanrı ya şükreder, Gautier gördüğü şeyin hakikat olduğundan şüphe eder ve hepsi de tasvir üzerine tasvir yığarak, pırıl pırıl bir üslupla yazarak, düşüncelerinin yanında fakir kalmayacak ifade tarzını bulabilmek için boşuna kafa yorarlar. Sadece Chateaubriand İstanbul a girişini şaşırtıcı bir zihin rahatlığı ile anlatır, ama bu manzaranın dünyanın en güzel manzarası olduğunu söylemeden edemez. Eğer Lady Montague, aynı hükmü dile getirirken bir belki ilave ediyorsa, bunu kendi güzelliğini zımnen birinci sıraya çıkarmak için yaptığına inanmak gerekir. a) Amaç: İstanbul Kültür Mirası Envanteri Halk Kültürü Grubu, İstanbul u İstanbul yapan ama artık unutulmaya yüz tutmuş gündelik hayatını, gelenek görenekleri ve tarihten bugüne kadar ki bütün renklerini geleceğe taşımayı amaçlamaktadır. b) Yöntem: İstanbul un halk kültürüne ait değerleri, aşağıda kapsam başlığında belirlenen çerçevede, metin halinde hazırlanacaktır. c) Kapsam: Şehirler sultanı İstanbul un halk kültürü, aşağıda örneklenen başlıklar çerçevesinde ele alınacaktır. İnsan hayatı çerçevesinde: kısırlığı giderme, gebe kalma, aşerme, lohusalık, alkarısı, kırk uçurma, çocuğa ad verme, çocuk görme, diş hediği gibi doğuma bağlı kültürel unsurlar; sünnet düğünü, çocuk oyunları ve oyuncakları, mahalle mektepleri ve âmin alaylarıyla İstanbul da bir çocuğun büyüme evreleri; söz kesiminden gelin hamamına evlenme ve düğün âdetleri; imamı, bekçisi, ileri gelenleri ve ileri gidenleriyle İstanbul mahallerinin sakinleri; ev, konak, yalı, cami, mescit, türbe, namazgâh, meyhane, kahvehane, bekâr odaları ve koğuşlara göre şekillenen yerleşik hayat; bohçacı kadınlar ve diğer aracılar yoluyla, şifreli haberleşmelerle kadın-erkek ilişkileri, komşuluk, sadaka taşları benzeri sosyal ilişkiler yer alacaktır. Farklı milliyetlerden, dinlerden ve sınıflardan insanların mezar taşları ( söylemezler mahallesi nin kimlik kartları) ve sonsuzluk yolculuğunun ritüelleri de eklenerek, doğumdan son yolculuğa kadar İstanbul insanının serüveni halk kültürü bağlamında ele alınacaktır. 19

20 Ekonomik faaliyetler içerisinde hanlar, kervansaraylar, arastalar, bedestenler, açık ve kapalı çarşılar, pazarlar, imaretler, dolaplar, kapanlar (Unkapanı, Yağkapanı, Balkapanı gibi), deniz manavlarından kara gezginlerine seyyar esnaflar bulunacaktır. Geleneksel sanatlarımızdan hat, tezhip, ebru, minyatür, resim ve bunların dışında ticaret hayatının zanaatları ve zanaat erbabı araştırılacaktır. Edebiyatımızın âşıklık geleneği ve mekânları (Çemberlitaş, Tavukpazarı, kahvehaneler, meyhaneler, bozahaneler, kibar konakları), âşıklarla ilgili olmazsa olmazlar, mesela muamma (askı), âşık fasılları, İstanbullu âşıklar ve İstanbul u söyleyip yazmış Türk ve gayrimüslim âşıklar tanıtılacaktır. Destanlar, destancılar ve kuruluşundan günümüze İstanbul efsanelerinden zengin örneklere yer verilecektir. Billur Köşk ten Altın Keçi ye kış gecelerinin tadı ve helva sohbetlerinin baş tacı masallara yer açılacaktır. Hançerli Hanım ve Deveyi Haklayan Hazineyi Saklayan Bülbüldereli Pakize tarzında kitabî, mensur, realist meddah hikâyeleri: Kız Ahmet ten Piç Emin e hayat hikâyeleriyle meddahlar sosyal kültürün yansımaları olarak projede boy göstereceklerdir. Sarayı görmüş, zindanı mekân tutmuş mâniciler, Kara Cezmiler ve Gürcü Nusretler, ayaklı, düz mâniler, mâni fasılları, bebelere ve büyüklere ninniler, İstanbul la Üsküdar ın arası / Yaktı beni kaşlarının karası diye ses veren türküler, tipleri ve sosyal fonksiyonlarıyla Karagöz ve Karagözcüler, orta oyunu ve tuluat sahneye çıkacaklardır. Bekri Mustafa, İncili Çavuş, Şaşı Hafız, Pinti Hamid, Baba Yaveriyle fıkralar dile getirilecektir. Dilekler, ilençler (beddualar), ağıtlar, tekerlemeler, atasözleri, deyimler, bilmeceler, menkıbeler ve hayat içinde edebiyata dair ayrıntılar dillendirilecek, musiki ve dans araştırılacak, musiki meclisleri İstanbul halk kültürü meraklılarına duyurulmaya çalışılacaktır. Eğlence hayatına gelince; günlerce süren piknikler, mesireler, Hıdırellez Bayramı, meyhaneler, birahaneler, balozlar ve eğlenceye dair şahıslar ve mekânlar tanıtılacaktır. Beslenme ve yeme içme bahsinde, Tarhana tartar boğazı yırtar, baklava börek gel beni kurtar gibi deyişlere kaynaklık eden yiyecekler, lokantalar, pastaneler, bozahaneler, fırınlar ve İstanbul un meşhur su kaynakları (ayazmalar) beslenme kültürü çerçevesinde işlenecektir. Ulaşım araçları: tabana kuvvet yayalardan, binek arabaları -Hinto (karoça), koçu, kupa, fayton, lando-, yük arabaları -yaylı araba, muhacir arabası, sırıklı araba, özel arabalar, kira arabaları- ve deniz araçlarına kadar çeşitliliği ile sergilenecektir. Külhanbeyleri, kabadayılar, tulumbacılar, deliler, veliler ve meczuplara varıncaya kadar İstanbul dan insan manzaralarına bakılacak. İstanbul un çiçekleri ve endemikler gündeme alınacaktır. Yahya Kemal in şu dizesi, pek güzel özetliyor İstanbul un dilini: Bakdım konuşurken daha bir kerre güzeldin, İstanbul u duydum daha bir kerre sesinde. Bu anlamda İstanbul adları ve İstanbul Türkçesi dile getirilecektir. Mevsim mevsim İstanbul da Mart içeri, pire dışarı şiarıyla her yıl yapılan bahar temizliği, bahar ve yaz mesireleri, kışın mangal başı sohbetleriyle her mevsimin İstanbul u anlatılacaktır. Kıyafetini söyle sana kim olduğunu söyleyeyim, dedirtebilecek kadar özgün bir etnikkültürel kimlik göstergesi olarak giyim kuşam ve süslenme ele alınacaktır.

Martılar, balıklar, kasım sakaları gibi, ahalinin gündelik yaşamına eşlik eden, İstanbul un diğer sakinleri, müdavimleri, misafirleri hatırlatılacaktır. İstanbul un anıt ağaçlarına, anıtlarına, sütunlarına, kalelerine, kulelerine, meydanlarına, yokuşlarına, merdivenlerine yer verilecektir. İstanbul da halk hekimliği ve baytarlık ele alınacak, İstanbul un hukuku, meteorolojisi, halk takvimi çıkarılacaktır. d) Çalışmanın ürünleri: Bu başlık altında planlanan yayınlar şunlardır. Yayın Adı Sadi Yaver Ataman ın Gözüyle İstanbul Folkloru Efsane Şehir: İstanbul İstanbul Manileri Ahmed Rasim in Gözüyle İstanbul Folkloru Osman Cemal Kaygılı nın Gözüyle İstanbul Folkloru Ayasofya Yazar Gamze Ilıcak Ferhat Aslan Abdulkadir Emeksiz Zehra Hamarat Barış Aydındağ Doç. Dr. Haluk Dursun 21

22 e) Web Sitesi Görünümü: fiş

23

24 KÜLTÜR EKONOMİSİ GRUBU a) Amaç: İstanbul Kültür Ekonomisi Envanteri, 21. yüzyıl İstanbul unun büyüme akslarından biri olan kültür alanının geliştirilmesi için gerekli adımlara işaret eden kapsamlı bir veri araştırma, derleme, değerlendirme ve analiz çalışmasıdır. Kültür alanları günümüzde, insanların hayatlarına anlam kazandıran ve toplumların kendilerini geliştirmelerine yarayan bir unsur olmanın ötesinde, küresel ekonominin yarattığı keskin rekabet ortamında kentlerin kendilerini güçlü kılmak üzere kullandıkları bir cevher olarak değerlendirilmektedir. Kültür: artık ürünleriyle, etkinlikleriyle, varlıklarıyla ve endüstrisiyle geniş bir alanı tarif etmektedir. Bu araştırmanın Kültür Ekonomisi olarak adlandırdığı bu geniş kültür alanı, yerel kalkınmanın temel taşlarından birini oluştururken, kentlerin kimliklerini tanımlamalarında, kendilerini diğer kentlerden farklı kılmalarında ve tanıtmalarında giderek daha önemli bir rol oynamaktadır. Dolayısıyla, kültür alanı hem kültür sektörlerinin doğrudan ve dolaylı katkılarıyla, hem bu sektörlerin tetiklediği ve gelişmesine yardımcı olduğu turizm yoluyla, hem de tasarım hizmetleri katma değeriyle tekstil ve endüstriyel üretim gibi sektörleri rekabetçi kılarak kent ekonomilerini destekleyip, güçlendirmektedir. Kısacası kültür, kentlerde yaratıcı ve buluşçu bir ortamın gelişmesini sağlamakta, istihdam yaratmakta, kentlerin imajını iyileştirmekte ve çekici kılmaktadır. Bugün dünyada birçok kent, gelişme stratejilerini kültür üzerinden kurgulamaktadır. Bilbao, Barcelona, Glasgow gibi örneklerden esinlenerek kültür altyapılarını ve programlarını geliştirip, kentsel alanı tasarım yoluyla dönüştürüp, kendi imajlarını yeniden çizmeye çalışmaktadırlar. Ancak, bir kentteki başarı öyküsünün kes-yapıştır misali bir diğer kente aktarılamayacağı da aşikârdır. Bu yüzden, kültürel ve kentsel politikalar ile planlamanın, kentlinin çıkarlarını öne çıkaracak şekilde formüle edilmesi bir gerekliliktir. Kültür alanı, topluluklar ve insanlar arası birlikte varoluş kurgularının sınandığı bir sosyal iletişim kanalı olarak önem kazanmaktadır. Bir arada varolma ve toplumsal bütünleşme konusu, göçler ve küresel akışkanlıklar sonucunda bildik kent kavramının çok ötesine geçen ve toplumsal ayrışmanın keskinleştiği yeni megakent oluşumlarında giderek daha da üzerinde durulması gereken bir sorun haline dönüşmektedir. Kültür alanı, işte tam da bu noktada, bir yurttaşlık veçhesi olarak kentliliğin içini dolduran, yeni kamusal insan tipinin konturlarını çizmeye yarayan bir potansiyelle karşımıza çıkmaktadır. 2010 Avrupa Kültür Başkenti İstanbul, kültür ekonomisi ile ilgili bir vizyon çizerken, ekonomik getirisinden kentsel imajına, sosyal iletişimden bireyin gelişimine ve kentlilerin bir arada yaşamasına uzanan geniş bir politika sahasına referans verebilmelidir. Ancak şimdiye kadar İstanbul için, kültürel varlıklardan etkinliklere, sanat faaliyetlerinden kültür endüstrisine kadar birçok konuyu kapsayan kültür ekonomisine ilişkin analitik çalışmalara yön verecek ve altlık oluşturacak kapsamlı bir veri tabanı oluşturulamamıştır. İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından yürütülen Kültür Ekonomisi Envanteri çalışmasıyla, ilk kez, hem kamu sektörünü hem özel sektörü kapsayacak şekilde İstanbul un kültür ekonomisinin fotoğrafı çekilmiş olacak, hem de İstanbul un bir kültür başkenti olarak 21.yüzyıla damga vurabilmesi için izlenmesi gereken politikalara ışık tutulabilecektir. Meslek odaları, birlikler, vakıflar, yerel-merkezî idareler ve kültür girişimcilerinin desteğiyle, güzel sanatların tüm dallarından kültür endüstrileri ve yaratıcı hizmetler sektörlerine kadar geniş bir alana ilişkin kapasite, işgücü, üretim, dağıtım, sergileme, satış ve yatırım verileri toplanarak, envanter çalışmasının sürekliliği ve sürdürülebilirliği sağlanacaktır.

Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri çalışması sadece bir araştırma, veri toplama çabasından ibaret değildir. Amaç, toplanacak bilimsel verilerden yola çıkarak, 21. yüzyıl başında İstanbul un bir kültür başkenti olarak ilerlemesi için gereken adımlara ve politikalara ilişkin önerilerde bulunmaktır. Bu amaç altındaki hedefler şu şekilde özetlenebilir: İstanbul da kültür sektörünün, ekonomiye doğrudan ve dolaylı yararını ve katkısını ölçmek, Kültür sektöründeki istihdamı bulmak ve arttırılmasına yönelik politikalara ışık tutmak, Kültür ekonomisi alanında yatırımlar ve çıktılar karşılaştırması yapmak, İstanbul da kültür sektöründe yaratılan değeri hesaplamak, Kültür sektörünün kamu-özel-sivil-gönüllü girişimler arası dağılımlarını sektörlere göre görmek, İstanbul da kültür ekonomisinin kapasitesini ve altyapı gereksinimi bulmak, Kültür sektörlerinin gelişmek için ihtiyaç duydukları politikalara işaret etmek, Kültür alanında sistematik veri toplayabilir hale gelmenin yararlarına işaret etmek, Verilerin AB kentleri için yapılan benzeri çalışmalarla eşgüdümünü sağlayarak İstanbul un kültür alanındaki gelişimini karşılaştırmalı olarak izleyebilmek, Avrupa Konseyi ve Avrupa Komisyonu tarafından uygulanan metodolojik yaklaşımlar çerçevesinde geliştirilen kent-ölçekli Kültür Profili ve Politikaları çalışmalarıyla Compendium gibi ulusal odaklı Kültür Politikası Değerlendirmesi çalışmasına girdi sağlamak. b)yöntem: İstanbul un kültür yaratım, üretim, sürüm, sergileme kapasitesi birincil ve ikincil kaynak verilerle ortaya çıkarılacaktır. Elde edilen nicel ve nitel veriler derlenerek, analitik raporlar hazırlanacaktır. Veri araştırması safhasının dayandığı kaynaklar şunlardır: İBB İstanbul Metropoliten Planlama Ofisi Kültür Endüstrileri, Kültür ve Turizm Grubu tarafından yapılmış çalışmalarından elde edilen sonuçlar, TÜİK tarafından derlenen kültür, hane halkı, işyeri sayımı istatistikleri, İTO tarafından ticari işletmelerden toplanan bilgiler, Kültür ve Turizm Bakanlığı, YÖK, RTÜK, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü gibi kurumlar tarafından toplanan veriler, SESAM, MESAM, Reklamcılar Derneği gibi meslek birlikleri tarafından toplanan veriler ve meslek birlikleriyle gerçekleştirilen görüşmeler, Tüm ilçe belediyelerinden toplanan bilgiler ve ilçe belediyeleriyle gerçekleştirilen görüşmeler, Kültür Ekonomisi alanı aktörleri ile yapılacak derinlemesine görüşmeler. 25

c) Kapsam: Kültür ekonomisi kurum ve sektörlerinin, aktör, tüketim, kültür erişim ve mekânsal analizlerinin yanı sıra, İstanbul daki yerleri ve getirilerine ilişkin değerlendirmeler şu yedi temel başlık altında ele alınacaktır: 1. Kültür ekonomisinde kurumlar, aktörler ve sektörler. 2. Kültür ekonomisi altyapısı, yatırımları ve politikaları. 3. İstanbul un kültür alanına katkıda bulunan etkinlikler. 4. İstanbul kültür ve sanat eğitim kurumları, kültür alanında faal meslek kurumları, kültür alanındaki dernek ve oluşumlar. 5. Kültür ekonomisinin İstanbul ekonomisine katkıları. 6. Kültür ekonomisinde işgücü ve yaratılan değer. 7. Kültür ekonomisi kültür ve sanat mevzuatı. Bu başlıklar altında çalışılan kültür ekonomisi sektörleri ise şunlardır: Miras: Arkeolojik sitler, kentsel sitler, doğal sit alanları, müzeler, kütüphaneler, arşivler, geleneksel sanatlar, zanaatlar ve geleneksel şenlikler. Sanatlar: Görsel sanatlar, gösteri sanatları, müzik ve edebiyat. Medya: Basın, yayın, radyo-televizyon ve film. Tasarım ve yaratıcı hizmetler: Mimarlık, tasarım (mücevher, kuyumculuk, moda, tekstil) ve reklamcılık. d) Çalışmanın ürünleri: Verilerin ve analitik çalışmaların yer aldığı İstanbul Kültür Ekonomisi Yayın Dizisi başlığı altında dokuz adet kapsamlı kitap hazırlanacaktır. Ayrıca, proje süresi boyunca uluslararası katılımlı yedi seminer düzenlenecektir. (Bilgi için lütfen daha önceki sayfalara bakınız). İstanbul Kültür alanının Avrupa kentleriyle karşılaştırılabileceği ve internet sitesi üzerinden güncellenebilir olacak veri tabanı altında ise şu iki çalışma gerçekleştirilecektir: I. Compendium: 26 Bu çalışmanın altlığını, Avrupa Konseyi ülkelerince ortak format kabul edilen Compendium of Cultural Policies and Trends in Europe projesi oluşturmaktadır. Avrupa da ulusal kültür politikaları çalışmalarını içeren web tabanlı güncellenebilir bilgi sistemi olarak geliştirilmiş projenin komitesinde 41 Avrupa Konseyi ülkesi bulunmaktadır. Uzun vadeli bir proje olarak önem kazanan Compendium un amacı, ilgili yönetimler için politika standartları geliştirmek, veri, bilgi, analiz, öneri ve örnek olay incelemeleriyle kültür politikalarını kamuya açık bir platformda paylaşmaktır. İstanbul da kültür politikalarının mevcut yapısını ortaya koyacak ve öneriler geliştirecek benzer bir çalışmanın gerekliliği üzerinden, Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri Projesi nde Compendium Raporu nun geliştirilmesi hedeflenmektedir. Raporun içeriği aşağıdaki şu ana başlıklara dayanmaktadır. Kültür Yönetimi Tarihçesi Yetkiler, Karar Verme, İdari Yapı Kentin Kültür Politikası Kentin Kültür Altyapısı ve Kültür Ekonomisi-Kültür Politikası Tartışmaları a) Kültür Altyapısı (Mekânlar, Eğitim, Etkinlikler, Miras, Kurumlar) b) Kültür Ekonomisi-Sektörel c) Kültür Politikası İçin Sonuçlar

Mevzuat Kültürün Finansmanı Kültür Kurumları ve Yeni İşbirlikleri a) Kültür Kurumları b) Yeni İşbirlikleri: 2010 Yaratıcılık ve Katılımın Desteklenmesi a) Sanatçılara Destek b) Kültüre Katılım c) Mekânsal Analiz d) Sanat-Kültür Eğitimi e) Amatör Sanatlar f) Yaratıcı Endüstrilere Destek Kaynaklar ve Linkler II. İstanbul Kültür Haritası: Kentte yer alan kültürel mekânlar, faaliyetler, donatılar, girişimler, kurumlar vb. öğeleri içeren bu öğelerin, niteliksel ve niceliksel bilgilerini barındıran, sorgulanabilir ve mekâna dayalı bir veri tabanı sisteminin oluşturulması hedeflenmektedir. Bu veri tabanı kapsamında yer alacak öğelerin genel tanımları ve alt açılımları şunlardır: Kültür altyapısı: a) Mekânlar: Kültür mirası mekânları ve sanat mekânları olmak üzere iki grup altında incelenecek ve bu mekânlara ait detaylı bilgilere yer verilecektir. Kültür mirası mekânları kütüphanelerden ve müzelerden oluşmaktadır. Sanat mekânları ise; görsel sanat mekânları, sanat galerileri, bienal mekânı, gösteri sanatları mekânları, tiyatrolar, opera ve bale salonları, konser salonları, açık hava konser alanları, etkinlik mekânları, sinemalar ile; belediyelere, Kültür Bakanlığı na, vakıflara, özel sektöre, sivil toplum kuruluşlarına ve derneklere bağlı kültür merkezleri şeklindedir. b) Etkinlikler: Festival ve fuar bilgileri c) Kurumlar: İlçe belediyeleri, bakanlık kültür kurumları, özel sektör kurumları, vakıf kurumları, STK sanat kurumları, meslek kuruluşları. d) Eğitim: İlgili üniversitelere ve eğitim kurslarına ilişkin bilgiler yer alacaktır. Kültür üretimini, dağıtımını ve satışını kapsayan kültür endüstrileri: İstanbul Ticaret Odası kayıtlarından hareketle, ilgili ekonomik faaliyetlerde yer alan firmaların ve ilgili sektörlerin meslek birlikleri kayıtlarında yer alan girişimlerin mekânsal dağılımlarını ve diğer niteliksel/niceliksel bilgilerini içeren bir veritabanı sistemi oluşturulacaktır. Bu bağlamda ele alınan kültür ekonomisi sektörleri, film ve müzik endüstrisi, gösteri sanatları, görsel sanatlar, tasarım (mücevher, moda, grafik), mimarlık büroları, reklamcılık ve reklam ajansları, medya kuruluşları, yayıncılık, eğlence sektörü organizatörleridir. Sit alanları: İstanbul daki sit alanlarına ilişkin; tür, mevkii, sit alanı ilanı karar tarihi, geçiş dönemi yapılaşma koşulları ilan karar tarihi, plan onama tarihi, büyüklük ve coğrafi konum bilgilerinin yer aldığı bir veri tabanı sistemi oluşturulacaktır. 27

e) Web Sitesi Görünümü fiş: İSTANBUL 2010 KÜLTÜR MİRASI VE KÜLTÜR EKONOMİSİ ENVANTERİ PROJESİ KÜLTÜR EKONOMİSİ VERİTABANI AÇIKLAMALARI: 1. COMPENDIUM: Toplam 9 başlıktan oluşan, her bir başlığın ayrı ayrı açılabildiği ve her bir başlığın pdf dosyası şeklinde düzenlendiği bölüm. Bu kısım aktif arama yapılabilecek bir bölüm değil, statik pdf dosyaları yer alacaktır. 2. İSTANBUL KÜLTÜR HARİTASI: Bu bölümde haritaya adresleri bağlanacak ve lejand da gösterilecek başlıklar şunlar olacak: KÜLTÜR SERGİLEME GÖSTERİM, PAYLAŞIM MEKÂN VE KURUMLARI TEMEL BİLGİLER Sıra no SAYI Yer / Mekân/ Kurum SORGULANABİLİR ALAN Kütüphane Müze Görsel Sanatlar Gösteri Sanatları Kültür Merkezleri Sinema Diğer Türü SORGULANABİLİR ALAN Kütüphane Tümü Devlet Üniversitesi Kütüphanesi Vakıf Üniversitesi Kütüphanesi Çocuk Kütüphanesi Yazma Eser Kütüphanesi Yabancı Kütüphane Halk Kütüphanesi Devlet Kütüphanesi Vakıf -Dernek Kütüphanesi Meslek Odası- Meslek Birliği Kütüphanesi Özel Kütüphane 28

Haritalar İstanbul, kurulduğundan beri dünyada ilgi toplamayı başarmış ender şehirlerdendir. Bu ilgi siyasi, ticari, dinî ve çeşitli sosyal motiflerle süslenerek tarih sayfalarında yerini almış, İstanbul için yüzyıllar boyunca çeşitli gravür ve haritalar yapılmıştır. Bu haritaların bir kısmı, Fransa Dışişleri Bakanlığı na ve Fransa Ulusal Araştırma Merkezine (CNRS) bağlı bir arkeoloji ve sosyal bilimler araştırma merkezi olan Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü nde (IFEA) bulunmaktadır. İstanbul için yapılan haritaları iki kısma ayırmak mümkündür: 1776 yılına kadar yapılan tasvir niteliği ağır basan gravürler ve 1776 sonrası yapılan ölçekli haritalar. Bu proje çerçevesinde, IFEA arşivinde bulunan, ölçek gözetilerek yapılmış İstanbul haritaları dijital ortama aktarılacak ve daha sonra günümüz haritaları ile çakıştırılacaktır. Tüm paftalar koordinatlandırılarak ortak bir koordinat sisteminde buluşturulacak ve 1776 yılından 2010 yılına kadar yapılmış haritalardan oluşan bir seçki ile İstanbul un topoğrafik dönüşümü, haritalar üzerinden incelenebilir hale getirilecektir. Bu çalışmada kullanılan küçük ölçekli haritalarda yalnızca şehrin yaşam alanları ve ana yol aksları görülebilecekken, büyük ölçekli haritalarda İstanbul da yaşanan değişim parsel bazında takip edilebilecektir. Büyük anıtsal yapılar, parsel bazında bilgi veren Goad ve Pervititch haritalarında işaretlenecek ve sınırları çizilecek, harita üzerinde yapı tıklandığında öz nitelik bilgileri görülecektir. Böylece tarihî binaların geçirdikleri değişim veya kayıp eserlerin ada parsel bilgilerinin bulunması kolaylaşacaktır. Ayrıca, haritaların yapıldığı dönemdeki bölgesel yapı şartları da izlenebilecektir. 29

30 Projenin ikinci etabında ise, IFEA da bulunan tüm eski İstanbul haritalarının katalog bilgileri liste halinde verilecektir. Böylece; projenin ilk kısmında yer alan haritalar dışındaki eski İstanbul haritaları hakkında bilgi almak isteyenler, IFEA arşivinde bulunan tüm haritalar hakkında detaylı bilgi alabilecekler ve IFEA ya gelerek bu haritaları inceleyebileceklerdir. Bu iki etaplı proje tamamlandığında arşivlerde bulunan eski haritalar günümüz İstanbul çalışmaları için koordinatlı veriler olarak kullanılabilecektir. Koordinatlandırılmış İstanbul haritaları sayesinde İstanbul hakkında çalışma yapan mimar, şehir plancısı, sanat tarihçisi, arkeolog, tarihçi ve demograflar için eşsiz bir veri açığa çıkmış olacaktır. Böylece, ister bir binanın tarihi süreç içerisinde geçirdiği dönüşüm, ister bir semtin yaşadığı imar hareketleri istendiğinde de İstanbul un yitip giden tarihi dokusu izlenebilecektir. Projede kullanılacak tarihî haritalar şunlardır: 1776 yılında İstanbul için hazırlanan ilk ölçekli harita olan Kauffer in İstanbul haritası, 1836 yılında Barbié du Bocage tarafından hazırlanan İstanbul Şehir Planı ve kenar mahalleleri haritası, 1836-1837 yıllarında Von Moltke tarafından hazırlanan İstanbul haritası, 1858-1860 yılları arasında Belediye Meclis Mühendisi G. d Ostoya tarafından hazırlanan Galata, Pera ve Pangaaltı nı kapsayan harita, 1861-1876 yılları arasında Altıncı Daire-i Belediye tarafından 1/200 ölçeğinde 50 pafta halinde hazırlanan İstanbul un ilk modern kadastro haritası, 1887-1891 yılları arasında F. Huber tarafından hazırlanan 1/1.000 ölçekli Galata, Taksim ve Pangaaltı nı içeren haritalar, 1904 ile 1906 yılları arasında Charles E. Goad un şirketi tarafından, 51 paftadan oluşan

1/600 ölçekli yangın sigorta haritası olarak hazırlanmış olan haritalar (bu haritalar binaların kullanılışı ve yapı malzemeleri hakkında bilgi verilmektedir. Üç parçada yapılmış olan haritaların 1/3.600 ölçeğinde anahtar paftaları bulunmaktadır. Birinci kısımda tarihî yarımadanın Sirkeci den Cibali ye kadar olan kısmı Beyazıd Camii derinliklerine kadar ele alınmıştır. İkinci kısım Pera ve Galata yı, üçüncü kısım ise Haydarpaşa ve Moda yı içermektedir. Sigorta amaçlı hazırlandığından parsel düzeyinde detaylı bilgi içermektedir) 1909-1922 yılları arasında hazırlanan 8 paftadan oluşan 1/25.000 ölçekli Boğaziçi haritası, 1911-1913 yılları arasında hazırlanan tüm İstanbul un sokak ve anıtsal binalarını ayrıntılı olarak ele alan Alman Mavileri nin harita endeksi, 1922-1945 yılları arasında Jacques Pervitich in, İstanbul un II. Dünya Savaşı öncesi kentsel dokusu hakkında en ayrıntılı bilgiyi içeren Türkiye Sigortacılar Daire-i Merkeziyesi adına yaptırdığı 230 u aşkın harita, (bu haritalar da iki düzeydedir. Birincisi, ayrıntılı 1/375, 1/500, 1/750, 1/1.000 ölçeğindeki haritalardır. Binaların kullanılışı, yapı sistemleri vb. konularda ayrıntılı bilgiler veren bu haritalar renklidirler. İkinci düzeydekiler 1/2.000 ile 1/5.000 arasında değişen ölçeklerde hazırlanan anahtar paftalardır), 1929 yılında E. Mamboury tarafından hazırlanan İstanbul Seyahat Rehberi, 1934 yılında Osman Nuri Ergin tarafından hazırlanan İstanbul Şehir Rehberi, 1951 yılında E. Mamboury tarafından hazırlanan Turistik İstanbul Haritası, 1970 yılında hazırlanan 10 paftadan oluşan İstanbul Şehir Planı, 2000 yılında hazırlanan İstanbul güncel şehir rehberi 31

Projenin Ç kt lar a) Seminerler: 32

33

34

Seminer No: 4. Konu: Çokkültürlü Kent: Avrupa dan Örnekler İçerik: Avrupa Konseyi bünyesinde yürütülen çokkültürlü kentler projesi kapsamında elde edilen sonuçlar, Avrupa kentlerinden örneklerle tartışılacaktır. Seminer No: 5. Konu: Tarihî Kentler ve Alan Yönetimi Sorunsalı İçerik: Günümüzde hem Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kurumlar hem de akademik camia, tarihî kentsel miras alanlarının korunarak tüm kentliler için erişilebilir, yaşayan ve kendi dönüşümünü gerçekleştirebilen dinamik alanlar olarak ele alınması gerektiği konusunda hemfikirdir. Bu tür yeni koruma pratiklerinin, alan yönetimi fikri ile birlikte yürütüldüğünde başarıya ulaştığı da, üzerinde fikir birliği sağlanan bir diğer husustur. Bu sunumda, tüm bu noktalardan hareketle, Avrupa dan başarılı bir tarihî kentsel alan yönetimi örneği ele alınacaktır. Seminer No: 6. Konu: Belediyeler ve Kültür Yönetiminde Yerel Politikalar İçerik: Yerel yönetimlerin giderek daha fazla yetki kazandığı ve küresel dünyada kentlerin rolünün arttığı bir dönemde, kültürün yönetiminde yeni pratikler ve yaklaşımlar nelerdir? Avrupa dan bir örnek kentten hareketle, yerel kültür politikalarında yeni eğilimler tartışılacaktır. Seminer No: 7. Konu: Kentler-arası Rekabet ve Yaratıcılığın Yönetimi İçerik: Bugün birçok kent tarafından benimsenen ve kentler-arası rekabette bir strateji olarak kullanılan yaratıcı kent kavramı, yeni iş alanları ve yeni gelir kaynakları yaratması açısından son derece önem taşımaktadır. Yaratıcı kent politikası yönetiminin nasıl gerçekleştirildiği de aynı oranda önemlidir. Konu, yine Avrupa kentlerinden bir örnek deneyim ışığında ele alınacaktır. 35

b) Yayınlar: Yüklenici Firma: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları KÜLTÜR EKONOMİSİ YAYINLARI İstanbul Tarihi ve Doğal Değerleri: Fırsatlar ve Riskler Yazan: İclal Dinçer, Zeynep Enlil ve Senem Kozaman İstanbul Kültür Eksenli Turizm Stratejileri Yazan: Zeynep Enlil, İclal Dinçer, Yiğit Evren ve Ebru Seçkin İstanbul da Kültür Ekonomisine Yön Veren Dinamikler Yayın Dizisi a- İstanbul Medya Sektörü. Yazan: Eda Yücesoy b- Yaratıcı İstanbul: Yaratıcı Sektörler ve Kent Derleyenler: Zeynep Enlil ve Asu Aksoy c- Bir yaratıcılık alanı olarak Eğlence Sektörü Yazan: Volkan Aytar ve Kübra Parmaksızoğlu Coşkun d- İstanbul Film Endüstrisi Yazan: Evrim Özkan Töre e- İstanbul Kültürel Etkinlikler Sektörü Derleyen: Serhan Ada İstanbul Kültür Rehberi Derleyen: Deniz Ünsal İstanbul için Kültür Politikası ve Yönetimi Derleyenler: Asu Aksoy ve Zeynep Enlil İstanbul için Kültür Politikası ve Yönetimi (İngilizce) Derleyenler: Asu Aksoy ve Zeynep Enlil Kentsel Mimari - İstanbul Derleyen: Prof. Dr. Zeynep Ahunbay İstanbul Arkeolojisi Derleyen:Prof. Dr. Mehmet Özdoğan Halk Kültürü Yayın Serisi Derleyen: Doç. Dr. Abdülkadir Emeksiz a. Sadi Yaver Ataman ın Gözüyle İstanbul b. Efsane Şehir İstanbul c. İstanbul Manileri d. Ahmed Rasim'in Gözüyle İstanbul Folklorü e. Osman Cemal Kaygılı'nın Gözüyle İstanbul Folklorü f. Ayasofya Yazan: Doç.Dr. A. Haluk Dursun 36

c) Yazılım: Yüklenici Firma: Arkitera Veriyapısının Taslak Üzerinde Hazırlanması Veriyapısının Veritabanı Haline Dönüştürülmesi Veriyapısına Göre Programların Yapılması PROGRAMLAMA Kodlama Test Aşaması ve Beta Süreci Revizyonlar ve Son Değişikliklerin Yapılması Son Testlerin Yapılması 37

Proje Ekibi Prof. Dr. Ahmet Emre BİLGİLİ İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü Prof. Dr. Yücel KANPOLAT Türkiye Bilimler Akademisi Başkanı KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI Özgür ÖZASLAN Müsteşar Yardımcısı Hakan TANRIÖVER Proje Koordinatörü Hale URAL Arkeoloji Grubu Proje Yürütücüsü Tuba KÖKSAL Halk Kültürü Grubu Proje Yürütücüsü TÜRKİYE BİLİMLER AKADEMİSİ Prof.Dr.Tarık ÇELİK Türkiye Bilimler Akademisi Başkan Yardımcısı Dr.Ayşe ERGÜVEN Proje Koordinatör Yardımcısı Sultan AKTAŞ Proje Veri Tabanı Sorumlusu İDARİ İŞLER Murat SEÇER İdari İşler Mine DOĞAN Sekreterya PROJE DANIŞMANLARI Doç. Dr. İclal DİNÇER Kültür Ekonomisi Grubu Proje Danışmanı Doç. Dr. A.Haluk DURSUN Danışman Prof. Dr. İsmail KARA Danışman Prof. Dr. Mehmet ÖZDOĞAN Arkeoloji Grubu Proje Danışmanı Osman ŞAHİN Danışman Kültür ve Turizm Bakanlığı AB Şube Müdürü Prof. Dr. NAMIK YALÇIN Veri Tabanı Grubu Proje Danışmanı İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ Erol ÇALIŞKAN Şehir Planlama Müdür Yardımcısı Taner AVLAMAZ KUDEP Müdür Yardımcısı Mustafa Hilmi BAŞ Kültür İşleri Daire Başkanı Müdür Yardımcısı Mehmet ÇINAR Şehir Plancısı FRANSIZ ANADOLU ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ Prof.Dr. Nora ŞENİ IFEA Müdürü Pınar DOST NİYEGO IFEA Müdür Asistanı Pascal LEBOUTEILLER Harita Mühendisi Bekir CANTEMİR Harita Mühendisi Yakup CANDEMİR Harita Mühendisi KENTSEL MİMARİ Prof. Dr. Zeynep AHUNBAY Grup Yürütücüsü Dr. Betül EKİMCİ Proje Asistanı Göze ÜNER Proje Asistanı Hanife Demet AKSU Proje Asistanı Mine ESMER Proje Asistanı Mustafa Talha SELİMOĞLU Proje Asistanı İlkay ÖZENDİ Proje Asistanı Başak KÜTÜK Proje Asistanı 38

ARKEOLOJİ Prof. Dr. Turgut SANER Zeynep KIZILTAN Çisem ÇAĞLAYAN Batu BAYÜLGEN Fırat KESİM HALK KÜLTÜRÜ Doç. Dr. Abdülkadir EMEKSİZ Uğur TUNCEL Munise EFE Şule YAVER Ferah KURT Zehra HAMARAT KÜLTÜR EKONOMİSİ Doç. Dr. Zeynep ENLİL Doç. Dr. Asu AKSOY Dr. Eda Ünlü YÜCESOY Dr. Evrim ÖZKAN TÖRE Senem KOZAMAN SOM Eylem ERTÜRK Yaşar ADANALI Yrd. Doç. Dr. Yiğit EVREN Dr. Ebru SEÇKİN Ceyda BAKBAŞA Nihal MUHLUOĞLU Deniz AZAKOĞLU Pınar BİLGESU TAKÇI VERİ GİRİŞ Zeynep Hatice KURTBİL Ayfer İrem BAŞARAN Nihan BALO Tuba KALINSAZ Sema ÖZKAN Neslihan Ecem OKSAL Nazan KIVRAKOĞLU MALİ MÜŞAVİR Mehmet KAYAÇAĞLAYAN Fehmi KISA DÜZELTMEN Suna DEMİRER YAYIN DESTEK Murat YALNIZ Işıl ERVERDİ Grup Yürütücüsü İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürü Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Grup Yürütücüsü Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Grup Yürütücüsü Grup Yürütücüsü Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Proje Asistanı Veri Giriş Elemanı Veri Giriş Elemanı Veri Giriş Elemanı Veri Giriş Elemanı Veri Giriş Elemanı Veri Giriş Elemanı Veri Giriş Elemanı Mali Müşavir Muhasebe Düzeltmen Editör Metin Yazarı 39

Kültür Miras ve Kültür Ekonomisi Envanteri İLGİLİ BİRİM / BAŞLAMA BİTİŞ GRUP YAPILACAK OLAN ALAN - KONU - ÇALIŞMA TARİHİ TARİHİ SORUMLU KİŞİLER GRUPLAR TAKVİMİ HALK KÜLTÜRÜ I. Hayatın Geçiş Dönemleri Ferah Kurt Doğum ve Doğumla İlgili Uygulamalar 7/1/10 7/1/10 Ferah Kurt Çocuk, Çocukluk 3/1/10 3/1/10 Ferah Kurt Sünnet Düğünü 6/1/10 6/1/10 Ferah Kurt Eğitim 4/1/10 4/1/10 Ferah Kurt Evlenme Düğünleri 5/1/10 5/1/10 Ferah Kurt Ölüm 8/1/10 8/1/10 Ferah Kurt II. Ekonomik Faaliyetler III. Halk Sanatları ve Zanaatları IV. Müzik ve Müzik Enstrümanları Zehra Hamarat V. Ulaşım ve İletişim Zehra Hamarat, Şule Yaver VI. Halk Bilgisi Zehra Hamarat, Şule Yaver VII. Giyim- Kuşam- Süslenme Munise Efe VIII. Eğlence ve Spor Ferah Kurt Eğlence 9/1/10 9/1/10 Ferah Kurt Mahalle hayatı ve kültürü 10/1/10 10/1/10 Ferah Kurt Sosyal Tipler Ferah Kurt IX. Beslenme, Mutfak, Kiler Munise Efe X. Dil ve Edebiyat Abdulkadir Emeksiz XI. Geleneksel Tiyatro Abdulkadir Emeksiz XII. Mekâna Bağlı Kültürel Unsurlar Şule Yaver XIII. Halk İnançları, Sosyal Normlar, Sosyal Tipler Komisyon XIV. İnsan Dışındaki Canlılar ve Bunlara Bağlı Kültürel Unsurlar Uğur Tuncel UĞUR TUNCEL Hanlar 3/1/10 3/1/10 Uğur Tuncel Kervansaraylar 4/1/10 4/1/10 Uğur Tuncel Arasta ve Bedestenler 5/1/10 5/1/10 Uğur Tuncel Açık ve kapalı çarşılar, Pazarlar, İmaretler 6/1/10 6/1/10 Uğur Tuncel Unkapanı, Balkapanı, Yağkapanı, Deniz manavları, Ekonomi teşkilatları, Esnaf locaları 7/1/10 7/1/10 Uğur Tuncel Dolaplar, Kara gezginleri: Seyyar esnaflar 8/1/10 8/1/10 Uğur Tuncel Kuyular, dilek kuyuları, kısmet kuyuları 9/1/10 9/1/10 Uğur Tuncel Çiçekler ve ağaçlar 10/1/10 10/1/10 Uğur Tuncel Balıklar ve kuşlar 11/1/10 11/1/10 Uğur Tuncel Köpekler vb. 12/1/10 12/1/10 Uğur Tuncel MUNİSE EFE Giyim-Kuşam-Süslenme Erkek Giyimi 3/1/10 3/1/10 Munise Efe Kadın Giyimi 4/1/10 4/1/10 Munise Efe Çocuk Giyimi 5/1/10 5/1/10 Munise Efe Tören Kıyafeti 6/1/10 6/1/10 Munise Efe Günlük Giyim 7/1/10 7/1/10 Munise Efe Beslenme-Mutfak-Kiler Besin elde etme ve hazırlama 9/1/10 9/1/10 Munise Efe Mutfak düzeni ve araçları 9/1/10 9/1/10 Munise Efe Kiler,depo,mahzen 9/1/10 9/1/10 Munise Efe Yemek çeşitleri 7/1/10 7/1/10 Munise Efe Sofra düzeni 7/1/10 7/1/10 Munise Efe Mekanlar,pastaneler bozahaneler,fırınlar vb 8/1/10 8/1/10 Munise Efe Yeme-içmede öne çıkan Semtler, mekanlar; Simit: Beylerbeyi, Boza: Vefa vb. 8/1/10 8/1/10 Munise Efe İçecekler:Meşhur sular, Ayazmalar, şerbetler 10/1/10 10/1/10 Munise Efe Sosyal Normlar Töreler,gelenekler, âdetler,görenekler Kasım/Aralık-2010 Kasım/Aralık-2010 Munise Efe ŞULE YAVER TÜRK SÜSLEME SANATLARI 3/1/10 3/1/10 Şule Yaver TÜRK HALK SANATLARI 4/1/10 4/1/10 Şule Yaver KONAK VE YALI KÜLTÜRÜ, SARAYLAR, SÜTUNLAR 5/1/10 5/1/10 Şule Yaver MEYHANE,KAHVEHANE,BEKAR ODALARI, KOĞUŞ..VS 6/1/10 6/1/10 Şule Yaver CAMİLER, MESCİT VE NAMAZGAHLAR, TEPELER 7/1/10 7/1/10 Şule Yaver SURLAR,KÖPRÜLER,KULELER,KALELER, MEYDANLAR,YOKUŞ VE MERDİVENLER 8/1/10 8/1/10 Şule Yaver TÜRBELER 9/1/10 9/1/10 Şule Yaver HALK TAKVİMİ, MEVSİMLER VE BUNLARA BAĞLI KÜLTÜREL UNSURLAR, HALK HUKUKU 10/1/10 10/1/10 Şule Yaver BÜYÜ, BÜYÜCÜLÜK / SADAKA TAŞLARI, HAMAL TAŞLARI, NİŞAN TAŞLARI 11/1/10 11/1/10 Şule Yaver KOMŞULUK, BAYRAMLAR, KARŞILAMALAR, UĞURLAMALAR 12/1/10 12/1/10 Şule Yaver ZEHRA HAMARAT Ulaşım 5/1/10 5/1/10 Zehra Hamarat Ulaşım 6/1/10 6/1/10 Zehra Hamarat Fal ve falcılar 7/1/10 7/1/10 Zehra Hamarat Sosyal Tipler 8/1/10 8/1/10 Zehra Hamarat Meşk, Musikişinaslar, Musiki Aletleri, Musiki Meclisleri 9/1/10 9/1/10 Zehra Hamarat Dans, Opera, Kanto, Müzikaller, Dini Müzik 10/1/10 10/1/10 Zehra Hamarat İstanbul Ezanları, Müezzinleri 11/1/10 11/1/10 Zehra Hamarat Askeri Müzik, Mehteran 40 12/1/10 12/1/10 Zehra Hamarat TESC LL KÜLTÜR VARLI I ADED / ÖNGÖRÜ