MERSİN DE MOTOSİKLET KAZALARININ PROFİLİ Arş. Gör. Dr. Murat Yıldız Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, MERSİN Yrd. Doç. Dr. Hakan Kar Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, MERSİN Doç. Dr. Nursel Gamsız Bilgin Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, MERSİN Doç. Dr. Halis Dokgöz Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, MERSİN Prof. Dr. Necmi Çekin Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, ADANA Bu çalışma.. kongresinde poster sunum olarak sunulmuştur. İletişim: Yrd. Doç. Dr. Hakan Kar Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, MERSİN E-mail: hakankar@mersin.edu.tr Tel: 538 6292721
ÖZET Türkiye de en sık kullanılan ulaştım türü karayoludur. Bu nedenle tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de trafik kazaları önemli bir yaralanma ve ölüm nedeni haline gelmiştir. Bu çalışmada; bölgemizde artan motosiklet kazaları olgularının profilinin çıkarılması ve diğer motorlu taşıt kazaları ile karşılaştırılması amaçlanmıştır. Çalışmamızda; 2002 2007 yılları arasında, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisi ne başvuran trafik kazaları ve motosiklet kazaları olguları, retrospektif olarak, kaza tarihleri, yaş, cinsiyet, yara türleri ve lokalizasyonları, kemik kırıkları ve lokalizasyonları açısından değerlendirildi. 2002 2007 yılları arasında, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisi ne 569 trafik kazası başvurmuş olup, bunların 77 sinin (%13,5) motosiklet kazası olduğu, %83,1 inin erkek ve yaş ortalamasının 29±11,95 olduğu, kazalarının ilkbahar ve yaz mevsimlerinde yoğunlaştığı, %90,9 ında harici travmatik lezyon olduğu saptandı. Bu bulgular açısından diğer motorlu taşıt kazaları ile motosiklet kazaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklar bulundu. Çalışmamızda ortaya konulan verilerin, motosiklet kazalarına karşı alınacak tedbirlerin ve güvenlik arttırıcı ekipmanların geliştirilmesinde önemli katkıda bulunacağını düşünmekteyiz. Anahtar kelimeler: Motosiklet, trafik, kaza, yaralanma, travma
ABSTRACT: Land route is the most frequent type of transport in Turkey. Therefore traffic accidents have become a major cause of injuries or death all the world as in Turkey. We aimed to expose the profile of increasing number of motorcycle accidents in our region and to compare with other motor vehicle accidents in this study. In our study, traffic accidents and motorcycle accidents cases who were admitted to emergency service of Mersin University Medical Faculty between the years 2002-2007 were evaluated retrospectively, in terms of accident history, age, gender, injury types, bone fractures and their localization. 569 traffic accidents were admitted to the Emergency Service of Mersin University Faculty of Medicine between the years 2002-2007 and 77 of them were motorcycle accidents. 83.1% of them were male and mean age was 29±11.95. Motorcycle accidents were mostly happened in spring and summer. There were external traumatic injuries in 90.9%. It was found statistically significant differences in terms these findings between motorcycle accident and motor vehicle accident cases. We consider that the resulting data of our study is useful for taking measures against motorcycle accidents and for development of the safety-enhancing equipment. Key words: Motorcycle, traffic, accident, injury, trauma
GİRİŞ VE AMAÇ Türkiye de en sık kullanılan ulaşım türü karayoludur. Ülkemizde tüm ulaşımın %90 nından fazlası karayolu ile yapılmaktadır (1). Karayollarının bu kadar sık kullanımı tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de trafik kazalarını önemli bir yaralanma ve ölüm nedeni haline getirmiştir. Trafik kazalarına bağlı her yıl dünyada 1,2 milyon kişi ölmekte, 50 milyon kişi de yaralanmakta ve sonraki yirmi senede bu oranda %65 lik artış beklenmektedir (2). Dünya Sağlık Örgütü nün raporuna göre Türkiye nin de içine dâhil edildiği düşük-orta gelir düzeyine sahip ülkelerde trafik kazalarına bağlı ölümler tüm ölüm nedenleri arasında 10. sıradadır (3). Ayrıca 1997 yılındaki verilere göre Türkiye, bir milyon taşıta düşen kaza ve ölüm sayısında dünya ülkeleri arasında üst sıralarda yer almaktadır (1). Amerika Birleşik Devletleri nde 1997 den 2003 e kadar motosiklet satışlarında belirgin bir artış meydana gelmiş ve bu artış motosiklet kazalarına bağlı meydana gelen ölümlerin sayısını arttırmıştır (4,5,6). Ülkemizde de son yıllarda motosiklet satışları hızlı bir şekilde artmaktadır. Örneğin Antalya ilinde 2002, 2003, 2004 yıllarında ve 01.01.2005-31.08.2005 tarihleri arasında sırasıyla; 2298, 2855, 12211 ve 12318 motosiklet satıldığı, bu satışlara paralel olarak 2004 yılında motosiklet kazalarında belirgin bir artış saptandığı belirtilmektedir. Motosiklet satışlarındaki bu artışın motosiklet kazalarına yansıdığı ve 2004 yılında meydana gelen motosiklet kazasının 2003 yılına göre 2,5 kat arttığı, ayrıca 2005 yılının ilk 8 ayında meydana gelen motosiklet kazalarının 2004 yılını geçtiği saptanmıştır. Aynı çalışmada motorlu taşıt satışları ile kazalar arasındaki ilişkiyi daha net belirleyebilmek için yapılan korelasyon analizinde, motosiklet satışları ile motosiklet kazaları arasında anlamlı bir korelasyon saptandığı, ancak diğer motorlu taşıt satışlarındaki artışın trafik kazalarına beklenen şekilde yansımadığı bildirilmiştir (7). İstanbul ilinde yapılan bir araştırmada, 1999 ile 2000 yılları arasında trafik kazaları arasında en fazla artışın görüldüğü grubun motosiklet kazaları olduğu belirtilmiştir (8).
Bu çalışmada; ülkemizde ve bölgemizde son yıllarda trafikte kullanılan motosiklet sayısının artmasının bir etkisi olarak bölgemizde artan motosiklet kazaları olgularının profilinin çıkarılması ve diğer motorlu taşıt kazaları ile karşılaştırılması amaçlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmamızda; 2002 2007 yılları arasında, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisi ne başvuran trafik kazaları ve motosiklet kazaları olguları retrospektif olarak değerlendirildi. Olgular motosiklet kazaları ve diğer motorlu taşıt kazaları olarak iki gruba ayrıldı ve kaza tarihleri, yaş, cinsiyet, yara türleri ve lokalizasyonları, kemik kırıkları ve lokalizasyonları açısından değerlendirildi. Veriler SPSS 10.0 programı ile istatistiksel olarak değerlendi ve sonuçlar grafikler halinde sunuldu. BULGULAR 2002-2007 yılları arasında, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisi ne 569 trafik kazası başvurmuş olup, bunların 77 sinin (%13.5) motosiklet kazası olduğu görüldü (Graf 1). Grafik 1: Motosiklet kazalarının diğer motorlu taşıt kazalarına oranı 77 492 Diğer motorlu taşıt kazaları Motosiklet kazaları
Motosiklet kazası olgularının yaş ortalaması (29±11.95), diğer motorlu taşıt kazası olgularının yaş ortalamasından (34.07±18.66) anlamlı derecede düşük bulundu. Motosiklet kazalarının ilkbahar ve yaz mevsimlerinde yoğunlaştığı saptandı. Grafik 2: Motosiklet kazalarının mevsimlere göre dağılımı 35 31 30 25 20 21 18 15 10 7 5 0 Kış İlkbahar Yaz Sonbahar Motosiklet Kazası Motosiklet kazalarının %83,1 i erkek iken, diğer trafik kazası olgularının %55.5 inin erkek olduğu görüldü (Graf 2). Grafik 2: Trafik kazalarında cinsiyet dağılımı 300 273 250 219 200 150 100 64 50 13 0 Araç Kazaları Motosiklet Kazaları Erkek Kadın
Motosiklet kazası olgularının fizik muayenesinde harici travmatik lezyon tespit edilme oranı (%90,9) diğer motorlu taşıt kazası olgularına göre (%81,8) anlamlı derecede yüksek bulundu. Travmatik lezyonların lokalizasyon dağılımına bakıldığında; diğer motorlu taşıt kazası olgularında en çok baş bölgesi yaralanması (%48,4) mevcut iken, motosiklet kazası olgularında lokalizasyon olarak alt ekstremite yaralanmalarının (%48,1) ön plana çıktığı, ikinci sıklıkla ise baş bölgesi yaralanmalarının (%40,3) geldiği tespit edilmiştir. Diğer motorlu taşıt kazası olgularında kemik kırığı görülme oranı (%23,3) iken ve motosiklet kazası olgularında bu oran (%26) olup kırık lokalizasyonları açısından iki grup arasında anlamlı farklılıklar saptanmamıştır (Tablo1). Tablo 1: Motosiklet kazalarının yaş, cinsiyet ve travmatik lezyon dağılımı açısından diğer motorlu taşıt kazaları ile karşılaştırmalı tablosu TK MK p Yaş ±SD 34.07±18.66 29±11.95 0.000 Cinsiyet (E) 272 (%55,5) 64 (%83,1) 0.000 Cinsiyet (K) 218 (%44,5) 13 (%16,9) 0.000 Harici travmatik lezyon 401 (%81,8) 70 (%90,9) 0.030 Baş 237 (%48,4) 31 (%40,3) 0.114 Üst ekstremite 97 (%19,8) 21 (%27,3) 0.091 Alt ekstremite 137 (%28) 37 (%48,1) 0.000 Kırık 114 (%23,3) 20 (%26) 0.348 Baş 31 (%6,3) 7 (%9,1) 0.246 Üst ekstremite 27 (%5,5) 6 (%7,8) 0.283 Alt ekstremite 41 (%8,4) 8 (%10,4) 0.342 HT(var) 46 (%9,4) 5 (%6,5) 0.280
TARTIŞMA Motosiklet kazası olgularının bir kısmının adli raporlara, sadece trafik kazası olarak kaydedildiği düşünüldüğünde; motosiklet kazası oranının, çalışmamızda tespit edilenden daha yüksek olduğunu düşünmekteyiz. Çalışmamızda ve diğer araştırmalarda motosiklet kazası olgularının yaş ortalaması, diğer trafik kazası olgularına göre daha düşük bulunmuştur (7,8). Bu durumun, motosikletin genelde daha genç yaş gruplarınca tercih edilen bir taşıt olasını bir sonucu olduğu düşünülmektedir. Motosiklet kazası olgularının büyük çoğunluğu erkek (%83,1) olup, diğer trafik kazalarında bu oran (%55,5) olarak bulunmuştur. Bu konuda yapılan diğer araştırmalarda da motosiklet kazası olgularının cinsiyet dağılımı açısından belirgin bir erkek ağırlığı göze çarpmaktadır (7,8,9). Bu durumun motosikletin bir ulaşım aracı olarak otomobile kıyasla, daha çok erkekler tarafından tercih edilmesi büyük rol oynamaktadır. Bunun yanı sıra motosikletin genelde 1 ya da 2 yolcu taşıma kapasitesinin olması, buna karşın otomobillerin ve toplu taşıma araçlarının yolcu kapasitesinin çok daha fazla olması da diğer trafik kazalarında kadın ve erkek oranının yaklaşık eşit olmasına neden olmaktadır. Çalışmamızda fizik muayenede diğer trafik kazalarına göre daha yüksek oranda harici bulgu saptanması, motosikletin korunaksız bir taşıt olmasının ve sürücüsünün dış darbelere daha açık durumda olmasının beklenen bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Kask ve diğer koruyucu ekipmanların kullanımının motosiklet kazalarında yaralanmaları önleyen önemli faktörlerden birisi olduğu bilinmektedir (10,11,12). Ülkemizde kask kullanımının istenilen düzeyde olmamasının da motosiklet kazalarında, yaralanmaların daha yüksek oranda görülmesinin başlıca nedenlerinden biri olduğu düşünmekteyiz. Bu çalışmanın bir takım kısıtlamaları mevcuttur. Çalışma verileri Mersin ilinde 3. basamak bir hastaneye başvuruları yansıtmaktadır. Diğer hastanelere ait veriler bu çalışmada bulunmamaktadır. Ayrıca Sosyoekonomik ve coğrafik olarak Mersin den farklı olan
bölgelerde bu veriler farklılık gösterebilir. Tüm bölgelerde bütün yaralanmalı motosiklet kazalarını içeren verilerin değerlendirilmesiyle yapılacak daha kapsamlı çalışmalar bu konuda aydınlatıcı olacaktır. Ayrıca birçok motosiklet kazasının, sadece trafik kazası olarak kaydedildiği düşünüldüğünde; motosiklet kazası oranının, çalışmamızda tespit edilenden daha yüksek olduğu da öngörülmelidir. Çalışmamızdan ve benzer çalışmalardan elde edilen, motosiklet kazalarında hangi vücut bölgelerinin sıklıkla yaralandığı ve kemik kırıklarının lokalizasyonları gibi verilerin, alınacak tedbirlerin ve güvenlik arttırıcı ekipmanların geliştirilmesinde önemli katkıda bulunacağını düşünmekteyiz. KAYNAKLAR 1. Türkiye ve Dünyada Karayolu Trafik Kazaları Değerlendirmeleri. T.C. Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanlığı Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü. Ankara 2001 2. http://www.who.int/world-health-day/2004/infomaterials/world-report/en/index.html 3. Peden M, Scurfield R, Sleet D, et al. World Report on Traffic Injury Prevention. Geneva: World Health Organization:2004. 4. Motorcycle Industry Council. 2003 motorcycle statistical annual, Motorcycle Industry Council. Irvine, CA: Motorcycle Industry Council; 2004. 5. National Highway Traffic Safety Administration. Motorcycle riders in fatal crashes. Washington, DC: US Department of Transportation, National Highway Traffic Safety Administration, National Center for Statistics and Analysis; 2004. Publication no. DOT-HS- 809-734. 6. Paulozzi LJ. The role of sales of new motorcycles in a recent increase in motorcycle mortality rates. Journal of Safety Research 2005;36:361-364 7. Oktay Hasan Öztürk, Cenker Eken. Motorlu taşıt satışlarının trafik kazaları üzerine olan etkileri. S.D.Ü. Tıp Fak. Derg. 2006:13(4):12-15.
8. http://www.ibb.gov.tr/tr-tr/bilgihizmetleri/istatistikler/documents/ulasim/t415.pdf Erişim tarihi:24.03.2010 9. Melike Topçuğlu, Hülya Güler, Aytaç Koçak, Ekin Özgür Aktaş, Ender Şenol, Murat Ersel, Bahar Boydak, Ahsen Kaya. Motosiklet ve Bisiklet Kazaları Sebebiyle Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisine Başvuran Olguların Özellikleri. 6. Anadolu Adli Bilimler Kongresi, 6-9 Eylül 2007, Manisa. Kongre Bildiri Özet Kitabı, 56. 10. Auman KM, Kufera JA, Ballesteros MF, et al. Autopsy study of motocyclist fatalities: the effect of the 1992 Maryland motorcycle helmet use law. Am J Public Health 2002;92:1352-5 11. Sosin DM, Sacks JJ. Motorcycle helmet-use laws and head injury prevention. JAMA 1992;25:267:1649-51 12. Sauter C, Zhu S, Allen S, et al. Increased risk of deathor disability in unhelmented Winconsin motorcyclists.wmj 2005;104:39-44