ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARINDA SOSYAL GÜVENLİK REFORMUNUNUN HAYATA GEÇİRİLMESİ I. GENEL BİLGİLER 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası 01.10.2008 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Bilindiği üzere özel öğretim kurumları öncelikle kendi mevzuatına göre işletilmektedir.özel öğretim kurumları temel mevzuatı ise 08.02.2007 tarih ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu ve Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinden oluşmaktadır. Özel öğretim kurumlarında görev alan eğitim personeli ve diğer personel bir yandan özel öğretim kurumları mevzuatına tabi özel öğretim kurumu personeli statüsündeyken bir yandan da işçi statüsünde olduğu için İş Yasası na, bir yandan da sigortalı statüsünde olduğu için 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası na tabidir. Bu husus, Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği nin Özlük Hakları başlıklı 43. maddesinde Kurumlarda görev yapan eğitim personeli ile diğer personel, Kanun hükümleri saklı kalmak üzere, sosyal güvenlik ve özlük hakları yönünden, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine tabidir. biçiminde ifadesini bulmaktadır. Özel öğretim kurumu işleten işverenlerin-yöneticilerin, insan kaynakları yönetimi sürecinde özel öğretim kurumları mevzuatı ile Sosyal Güvenlik Mevzuatını aynı potada eriterek işlem yapmaları bir zorunluluktur. Bu zorunluluğu doğuran husus, özel öğretim kurumlarının Milli Eğitim Bakanlığı ve bağlı kuruluşları tarafından düzenli-sürekli denetime tabi tutulması ve özel öğretim kurumlarının çalıştıracağı tüm personelin işe alınması, çalıştırılması, işten çıkarılması süreçlerinde ilgili Milli Eğitim teşkilatına resmi bildirim yapıldığı için, aynı personelle ilgili olarak daha sonra başka bir resmi kurum olan Sosyal Güvenlik Kurumu na yapılacak bildirimin çelişkili olması durumunda özel öğretim kurumu ağır Yasal yaptırımlarla karşı karşıya kalabilmektedir. Daha açık anlatımla özel öğretim kurumu haricinde diğer herhangi bir sektörde, alanda, işkolunda faaliyet gösteren bir işyerinde (örneğin tekstil yada inşaat sektöründe) çalışan personelin işe giriş tarihi, işyerinde çalışma esasları, işten çıkış tarihi konusunda genellikle sadece Sosyal Güvenlik Kurumu na bildirimde(beyanda) bulunulmaktadır. Bu beyan da aksi sabit olana kadar geçerli olduğundan bu konuda çapraz kontrol ihtimali zayıf kalmaktadır. Oysa özel öğretim kurumlarında çalışan personelle ilgili olarak aynı anda farklı resmi kurumlara/kuruluşlara bildirimde bulunulmakta ve bir anlamda çapraz denetime her zaman açık(potansiyel)halde olunmaktadır. En önemlisi de Sosyal Güvenlik Mevzuatı uygulamalarında ilgili resmi kurum veya kuruluşlarından alınan bilgiye tam olarak itibar edilmekte, buralardan alınan bilgiler bağlayıcı sayılmaktadır. Herhangi bir özel öğretim kurumu ile ilgili olarak yapılan denetim yada incelemede Sosyal Güvenlik Kurumu ilgili Milli Eğitim biriminden her zaman yazılı bilgi alma yetkisine sahip bulunmaktadır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası nın 8/VII. maddesi bu hususu Kamu idareleri ile bankalar, Kurumca sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanmak suretiyle, Kurumca belirlenecek işlemlerde, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol etmek ve sigortasız olduğunu tespit ettiği kişileri, Kuruma bildirmekle yükümlüdürler. biçiminde açıkça ortaya koymaktadır.
Açıklamalardan anlaşılacağı üzere özel öğretim kurumlarının Sosyal Güvenlik Mevzuatı ile ilgili olarak yapacağı işlemler ile Milli Eğitim mevzuatı gereğince yapacağı işlemlerin uyumlu olması ve birbirini doğrulaması gerekmektedir. Aşağıda bu hususlarda ayrıntılı olarak açıklanacaktır. II. SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATINDA TEMEL YÜKÜMLÜLÜKLER ve ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARINDA UYGULANIŞI A. Özel Öğretim Kurumu Açılışının Sosyal Güvenlik Kurumu na Bildirilmesi(İşyeri Tescili) İşlemleri 1. İşyeri Tescili 5510 sayılı Yasa nın 11/III. maddesine göre işveren, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlüdür. Yasa da yer alan bu genel düzenleme sektör farkı gözetmeksizin tüm işverenleri kapsamaktadır. Ancak özel öğretim kurumlarının kendi mevzuatı gereğince açılışı ile Sosyal Güvenlik mevzuatı bakımından işyeri tescili farklı anlama gelmektedir. Özel öğretim kurumları mevzuatına göre işyeri açılışı kurum açma izni ve öğretime başlama izni aşamalarından oluşmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği nin 6/g maddesi gereğince bir özel öğretim kurumuna kurum açma izni verilebilmesi için yönetici ve çalışacak toplam eğitim personelinin 1/3 üne ait görevlendirme teklifinin yapılmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir. Yeni açılan bir özel öğretim kurumu için verilen bu ilk personel görevlendirme teklif formlarında, en eski göreve başlama tarihini taşıyan teklifte göreve başlama tarihi olarak belirtilen tarihte(en geç bu tarihte) Sosyal Güvenlik Kurumu nun ilgili merkez müdürlüğüne işyeri bildirgesi verilerek işyeri tescilinin sağlanması gerekmektedir. Görevlendirme teklif formlarında göreve başlama tarihi olarak belirtilen tarih son tarih olup, bu tarihten sonra yapılan işyeri tescilinde idari para cezası söz konusu olacaktır. 2. Aynı Kurucuya Ait Birden Çok Özel Öğretim Kurumu veya Şubenin Sosyal Güvenlik Kurumu na Bildirilmesinde(Tescil) Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Aynı gerçek veya tüzelkişi kurucuya ait olmakla veya aynı adı taşımakla birlikte kampus, bina, kat, avlu yada adres olarak farklı fiziki ortamda faaliyet gösteren özel öğretim kurumlarının her biri ayrı ve bağımsız işyeri sayılır ve her biri için ayrı işyeri sigorta dosyası tescil ettirilmesi gerekir. Özel öğretim kurumlarının şubeleri de bu kapsamdadır. Bütün birimleri aynı binanın birbirine bitişik daire veya katlarında olan yada bitişik binaların birbirine bağlantılı aynı katlarında bulunan veya aynı bahçe içerisinde tamamı aynı kuruma ait binalarda faaliyet gösteren özel öğretim kurumu tek işyeri sayılır ve tek işyeri sigorta dosyası tescil ettirilir. 3. Özel Öğretim Kurumların Devrinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Bildirimi 5510 sayılı Yasa nın 11/V. maddesine göre, sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devredilmesi halinde işverenin, işyerini devraldığı tarihi takip eden on gün içinde, işyeri bildirgesini Kuruma vermekle yükümlüdür. Özel öğretim kurumlarının devri sırasında eğitim personeli (öğretmen vs.) ve diğer personelin öncelikle iş sözleşmelerinin yenilenmesi ve yeni kurucu adına (yeniden)görevlendirme teklifi yapılması zorunludur. Devir nedeniyle yeni kurucunun işyeri bildirgesini, en geç iş sözleşmelerinde ve görevlendirme tekliflerinde göreve başlama tarihi olarak belirtilen tarihi takip eden 10 (on) gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumu ilgili merkez müdürlüğüne vermek zorundadır.
Özel öğretim kurumunun, özel öğretim kurumları mevzuatına göre devri ile sosyal güvenlik mevzuatına göre devri aynı şeyi ifade etmeyebileceği ve aynı anda gerçekleşmeyebileceği hususuna dikkat edilmelidir. Sosyal güvenlik mevzuatına göre devir, personele ait iş sözleşmelerinin devri yani yeni işverene geçmesi ile tamamlanmış sayılır. Oysa özel öğretim kurumları mevzuatına göre devir, kurum açma iznini veren merci tarafından sonuçlandırılmadıkça gerçekleşmiş sayılmaz.(özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği m.15/5) Özel öğretim kurumları mevzuatına göre devrin gerçekleşmemiş olması, sosyal güvenlik mevzuatına göre de devrin gerçekleşmediği anlamına gelmez. Özel öğretim kurumlarımda devir, genellikle kurucu değişikliği olarak bilinir. Kurucu değişikliğinde işveren değiştiği için sosyal güvenlik mevzuatı bakımından devir işlemi gerçekleşmiş olmaktadır. Ancak, kurucu temsilcisi değişikliği sosyal güvenlik mevzuatı bakımından bir işlem yapmayı gerektirmez. Kurucu temsilcisi değişikliği özel öğretim kurumları mevzuatı yönünden de sosyal güvenlik mevzuatı yönünden de devir sayılmaz. 4. Özel Öğretim Kurumları Naklinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Bildirimi 5510 sayılı Yasa nın 11/V. maddesine göre, işyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi halinde, işyerinin nakledildiği tarihi takip eden on gün içinde işyeri bildirgesi verilmesi yükümlülüğü vardır. İşyerinin aynı il sınırları içinde Sosyal Güvenlik Kurumu nun diğer bir merkez müdürlüğü görev alanına giren başka bir adrese nakledilmesi halinde, adres değişikliği ilgili merkez müdürlüğüne yazı ile bildirilir.yeni taşınılan adresin işlem gördüğü merkez müdürlüğü işyeri için yeni işyeri sicil numarası verir.ancak bu durum İŞYERİ NAKLİ sayılmaz ve bu durumda İŞYERİ BİLDİRGESİ verilmez. Bir özel öğretim kurumunun aynı il sınırları içinde, işlem gördüğü Sosyal Güvenlik Kurumu nun bir merkez müdürlüğü görev alanından başka bir merkez müdürlüğünün görev alanına giren adrese taşınması durumunda adres değişikliğinin ilgili merkez müdürlüğüne yazı ile bildirilmesi gerekir. Yeni taşınılan adresin işlem gördüğü merkez müdürlüğü işyeri için yeni işyeri sicil numarası verir.ancak bu durum İŞYERİ NAKLİ sayılmaz ve bu durumda İŞYERİ BİLDİRGESİ verilmez. Özel öğretim kurumları bakımından nakil işleminde dikkat edilmesi gereken husus, yeni adreste özel öğretim kurumu personelinin öğretime başlayacağı tarihin tespit edilmesidir. Nakil durumunda işyeri bildirgesi bu tarihten itibaren 10 (on) gün içinde verilmelidir. Bir özel öğretim kurumunun işlem gördüğü aynı sigorta müdürlüğü kapsamındaki başka bir adrese taşınması durumunda özel öğretim kurumları mevzuatına göre bir nakilden söz edilse dahi 5510 sayılı Yasa bakımından ortada bir nakil işlemi olmayıp, yapılan işlem sadece adres değişikliğidir. Bu durumda işyeri bildirgesi vermeye gerek yoktur. Bu durumda yapılacak tek işlem adres değişikliğinin yazılı olarak ilgili sigorta müdürlüğüne bildirmektir.
B. ÖZEL ÖĞRETİM KURUMUNDA ÇALIŞAN PERSONELİN İŞE GİRİŞ BİLDİRGESİ KONUSUNDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR 1. Genel Bilgiler 5510 sayılı Yasa nın 8/I. maddesine göre işverenler, çalıştıracakları kimseleri, sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlüdür. Özel öğretim kurumlarında çalışacak eğitim personeline müracaattan itibaren 10 gün içinde geçici olur veya çalışma izni verilmektedir. Geçici olur düzenlenen eğitim personeline bir ay içinde çalışma izni verilmektedir. İlgili resmi makamdan (valilik veya kaymakamlık) geçici olur veya çalışma izni alınmadan personelin işe başlatılması yasaktır. 2. Geçici olur alınan personelin sigortalı işe giriş işlemleri Geçici olur alınan personelin, geçici olurda göreve başlama tarihi olarak belirtilen tarihten en geç bir gün önce sigortalı işe giriş bildirgesi ile sigortalılık tescilinin sağlanması büyük önem taşımaktadır. Geçici olur alınan personel için daha sonra çalışma izni alınırsa sosyal güvenlik bakımından herhangi yeni bir işlem yapmaya gerek yoktur. Ancak ilgili personel geçici olur ile çalışma izni arasında çalışmaya ara verirse, çalışma izni sırasında yeniden sigortalı işe giriş bildirgesi verilmesi gerekir. 3. Çalışma izni alınan personelin sigortalı işe giriş işlemleri Geçici olur alınmayıp doğrudan çalışma izni alınan personelin, çalışma izninde göreve başlama tarihi olarak belirtilen tarihten en geç bir gün önce sigortalı işe giriş bildirgesi ile sigortalılık tescilinin sağlanması gerekmektedir. Çalışma izninde göreve başlama tarihi olarak belirtilen tarih aynı zamanda iş sözleşmesinde sözleşmenin başlama tarihi olarak gösterilen tarihtir. Zaten çalışma izninde göreve başlama tarihi olarak belirtilen tarih, matbu iş sözleşmesine bakılarak bu sözleşmedeki sözleşmenin başlama tarihi olarak belirtilen tarihe göre belirlendiği hususuna da dikkat edilmelidir. 4. Aday personelin sigortalı işe giriş işlemleri Özel öğretim kurumları aday eğitim personeli için de çalışma izin teklifi düzenlerler. Aday eğitim personelinin, çalışma izninde göreve başlama tarihi olarak belirtilen tarihten en az bir gün önce sigortalı işe giriş bildirgesi ile sigortalılık tescilini sağlanması gerekmektedir. Adaylığı kaldırılan eğitim personeline teklif edilmesi halinde asıl(normal) çalışma izni düzenlenir. Asıl(normal) çalışma izni alınması sırasında, eğer personel fiilen(gerçekte) işe ara vermemiş ise işten çıkış ve yeniden işe giriş işlemi yapılmaz. Sigortalılık durumu hiçbir işlem yapılmasına gerek kalmadan devam eder.
III. ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARI PERSONELİNİN SAYI ve NİTELİĞİ KONUNDA SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATI BAKIMINDAN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Özel öğretim kurumlarında çalışan personelin sayı ve niteliği Sosyal Güvenlik Mevzuatı bakımından büyük öneme sahiptir. Özel Öğretim Kurumları Mevzuatına göre sayı ve nitelik olarak çalıştırılması zorunlu olan personel, aksine bir tespit olmadıkça Sosyal Güvenlik Mevzuatı uygulaması bakımından çalıştırılmış sayılmaktadır. Özel öğretim kurumları personelinin unvan olarak ayrı ayrı ele alınmasından büyük yarar bulunmaktadır. A. Müdür Her özel öğretim kurumu bir müdür tarafından yönetilir. Müdürün aylık ücretli olarak tüm aylarda ara vermeden (tatil günleri dahil) aylık olarak 30 gün üzerinden sigortalılığı sağlanmak zorundadır. Sosyal Güvenlik Mevzuatı uygulamasında asgari işçilik denetimlerinde her özel öğretim kurumu için aylık 30 çalışma gün sayısı üzerinden tüm aylarda aralıksız olarak çalışan bir müdürün işyeri kayıtlarında bulunması öngörülmektedir. Her özel öğretim kurumu için ayrı bir müdür bulunması kural olmakla birlikte, aynı kurucuya ait olan, aynı bina yada aynı kampus içinde bulunan okul öncesi eğitim okulu ile ilköğretim okulu tek müdür tarafından da yönetilebilir. Ancak yönetimleri birleştirilen okullarda her kurum veya kısım için ayrı müdür yardımcıları görevlendirilmesi zorunludur. B. Genel müdür Aynı kurucuya ait birden fazla özel öğretim kurumu bulunması durumunda, bu kurumlara genel müdür ile genel müdür yardımcıları görevlendirilebilir. Genel müdür veya genel müdür yardımcısı bulunması zorunlu olmayıp tamamen ihtiyari bir kadro olduğundan Sosyal Güvenlik Mevzuatı uygulamasında asgari işçilik denetimlerinde işveren kayıtlarında genel müdür veya genel müdür yardımcısı bildirimi zorunluluğu aranmaz. C.Sürekli görevli aylık ücretli öğretmen Özel öğretim kurumlarında eğitim, öğretim ve yönetim hizmetleri, asıl görevi özel öğretim kurumunda olan eğitim personeli tarafından yürütülür. Bunlara sürekli görevli aylık ücretli öğretmen denir. Sürekli görevli aylık ücretli öğretmenlerin aylık 30 çalışma gün sayısı üzerinden tüm aylarda aralıksız olarak sigortalılığının sağlanması zorunludur. Yeni açılan ve öğretime başlayan özel öğretim kurumlarında ilk üç yıl içinde yöneticilerin ve eğitim personelinden en az 1/3 ünün asıl görevli aylık ücretli öğretmenlerden oluşması zorunludur. Öğretime başlamadan itibaren üç yıl sonra ise eğitim personelinin en az 2/3 ünün asıl görevli aylık ücretli öğretmenlerden oluşması zorunludur. Diğer öğretmenler ders saati ücreti karşılığı çalışan öğretmenlerden oluşabilir. D. Rehber Öğretmen Özel öğretim kurumlarında rehberlik grubu derslerine girmek ve diğer zamanlarda rehberlik servisi ile ilgili hizmetleri yapmak üzere sürekli görevli aylık ücretli öğretmen olarak rehber öğretmen bulunmak zorundadır. Aynı gerçek kişi veya tüzelkişi(şirket) kurucuya ait olsa dahi birden fazla özel dershane yada şube işyeri için kural olarak tek rehber öğretmen görevlendirilip çalıştırılması mevzuata uygun değildir. Ancak okullar dışındaki aynı kurucuya ait diğer özel öğretim kurumlarında(örneğin dershane) rehber öğretmenlere en fazla iki kurumda görev verilebilir. Aynı gerçek kişi veya tüzelkişi(şirket) kurucuya ait birden fazla özel okul için tek rehber öğretmen görevlendirilip çalıştırılması mevzuata aykırıdır. Aksi durumda bu rehber öğretmen sadece bir okula ait kabul edilip, diğer okullar için rehber öğretmen çalıştırılmamış sayılmasına yol
açacaktır. Bu da özellikle sosyal güvenlik mevzuatı bakımından asgari işçilik denetimde eksik işçilik sayılabilecek bir durum olup ağır Yasal yaptırıma tabi olabilir. E. Aday eğitim personeli Resmi veya özel öğretim kurumlarında adaylığı kaldırılmamış olanlar ile ilk defa görev alacak eğitim personeli özel öğretim kurumlarında aday olarak göreve başlatılır. Diğer personel ile yabancı uyruklular ve ders saati ücretli görevlendirilenler adaylık işlemine tabi tutulamaz. Aday eğitim personeli normal eğitim personeli gibi derse girer. F. Sınıf öğretmeni İlköğretim düzeyindeki özel öğretim kurumlarında 1-5 arası sınıflarda kural olarak sadece sınıf öğretmeni bulunur. İlköğretim düzeyindeki özel öğretim kurumlarında 4. ve 5. sınıflarında özel bilgi, beceri ve yetenek isteyen beden eğitimi, müzik, görsel sanatlar, din kültürü ve ahlak bilgisi, bilgisayar, yabancı dil ve sanat etkinlikleri derslerinde branş öğretmenleri görevlendirilir. Bu sınıflarda diğer dersler için de branş öğretmenleri görevlendirilebilir. Okul öncesi eğitim kurumlarında ve ilköğretim okullarının ana sınıfı, 1, 2 ve 3. sınıflarında özel bilgi, beceri ve yetenek isteyen dersler için de branş öğretmenleri görevlendirilebilir. Sosyal güvenlik mevzuatı ile ilgili asgari işçilik denetimlerinde, bu konuda aksine bir tespit olmadıkça ilköğretim düzeyindeki özel öğretim kurumlarında sınıf öğretmeni dışında branş öğretmeninin varlığı aranmayabilir. Zira özel öğretim kurumları mevzuatına göre ilköğretim düzeyindeki özel öğretim kurumlarında kural olarak sadece sınıf öğretmeni bulunur. İlköğretim düzeyindeki özel öğretim kurumlarında 4. ve 5. sınıflarında branş öğretmeni çalışma izni alınmış ise bu kurala istisna teşkil eder. Bu durumda değerlendirme bu verilere göre yapılır. G. Diğer Personel Özel öğretim kurumlarında çalışan santral görevlisi, güvenlik(bekçi,gece bekçisi), kayıt kabul görevlisi, öğrenci işleri, ölçme değerlendirme memuru, kantin görevlisi, temizlik işçisi, sekreter, asistan ve müstahdemler vb. diğer personel olarak isimlendirilmektedir. Özel öğretim görevlendirilecek diğer personel hakkında 4857 sayılı İş Kanunu hükümleri uygulanır. Altmış beş yaşını dolduranlara özel öğretim kurumlarında görev verilmez. Görevli iken altmış beş yaşını dolduranların görevlerine son verilir. Ancak bu kişilere valilik izniyle sadece danışmanlık görevi verilebilir. H. Zümre Başkanı Özel öğretim kurumlarında öğretmen sayısı en az üç olan branşlarda bağımsız zümre başkanı görevlendirilir. Branş öğretmeni sayısı üçten az olan derslerde ise aynı dersin veya birbirine yakın olan derslerin öğretimiyle görevli bulunan öğretmenlerden biri zümre başkanı olarak görevlendirilir. Zümre başkanı ana branşlar esas alınarak seçilir. Buna göre; -Matematik ve Geometri, -Türkçe ve Türk Dili Edebiyatı, -Sosyal Bilgiler, Vatandaşlık ve İnsan Hakları, Tarih, Inkılap Tarihi ve Atatürkçülük, Tarih, Coğrafya, -Fen bilgisi, Fizik, Kimya, Biyoloji, dersleri aynı grupta değerlendirilerek zümre başkanı belirlenir. Bu durumda bir özel öğretim kurumunda en fazla dört adet zümre başkanı olabilecektir.
I. Uzman öğretici Görevlendirileceği alanda yükseköğrenim görmüş öğreticilerdir. İ. Usta öğretici En az ortaöğretimden mezun olmuş ve alanında öğrenim gördüğünü belgelendiren veya alanında sertifika sahibi olan öğreticilerdir. IV. ÖZEL ÖĞRETİM KURUMU PERSONELİNİN İŞTEN ÇIKIŞINDA SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATI BAKIMINDAN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Özel öğretim kurumlarında bir personelin işten çıkış tarihi, personel görevden ayrılış onayında işten ayrılacağı tarih olarak belirtilen tarih esas alınarak belirlenmeli ve işten çıkış işlemi buna göre yapılmalıdır. Görevden ayrılış onayında bu yönde bir bilgi yoksa, görevden ayrılış onayına esas olan ilgili personelin yazılı istifa başvurusunda (dilekçe) belirtilen görevden ayrılma tarihi esas alınarak sigortalı işten çıkış işlemi yapılmalıdır. Görevden ayrılma onayının, onaylanma işleminin uzun sürmesi vs. nedenlerle özel öğretim kurumuna geç geri gelmesi yanıltıcı olmamalıdır. Özetle, görevden ayrılma onayının ilgili milli eğitim müdürlüğünden onaylanıp geri geldiği tarihte değil görevden ayrılma onayının içinde işten ayrılma tarihi olarak belirtilen tarihte sigortalı işten çıkış işlemi yapılmalıdır. Özel öğretim kurumunda çalışanlardan sigortalılığı sona erenler, 5510 sayılı Yasa nın 9/II. maddesi gereğince hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren 10 (on) gün içinde işverenleri tarafından, Kuruma bildirilmek zorundadır. Hizmet akdine tabi çalışan sigortalılar yönünden işten çıkışın bildirilmemesi işveren için idari para cezasını gerektirmez. ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARINDA İŞ SÖZLEŞMESİ DÜZENİ ve SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATI UYGULAMASI A.Yönetici ve Eğitim personeli İçin Yapılacak İş Sözleşmeleri Özel öğretim kurumu personeli ile kurucu veya kurucu temsilcileri arasında 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği ekinde yer alan matbu sözleşme formu esas alınarak üç nüsha düzenlenir ve taraflarca imzalanır. Bu sözleşmelerin bir nüshası çalışma izni düzenlenmek üzere ilgili mercie, bir nüshası kurucu veya kurucu temsilcisinde kalır, diğer nüshası ise sözleşmeye taraf olan personele verilir. Eğitim personeli için düzenlenen iş sözleşmesinin genel şartlar bölümünde aşağıdaki hususların doldurulması zorunludur: -Görev türü, -Görev süresi, -Haftalık ders sayısı, -Öğretmenin aylık ücret tutarı, -Varsa aylık ücret dışında ödenekler, -Zam oranı, -Sözleşmenin sona ermesi yada uzatılma koşulları.
Özel öğretim kurumları personeline ait iş sözleşmeleri belirli süreli iş sözleşmesi türünden olup, süresi en az bir yıl olmak zorundadır. Ancak; - Mazeretleri nedeniyle dönem içerisinde görevlerinden ayrılan eğitim personeli yerine görevlendirilecek personele ait iş sözleşmeleri, - Devredilen kurumlarda devredilmeden önce görev yapan eğitim personeline ait iş sözleşmeleri, - Ders saati ücretli olarak görevlendirilecek eğitim personeline ait iş sözleşmeleri bir yıldan daha az süreli olabilir. Asıl görevli aylık ücretli öğretmenler ve yöneticilerle yapılacak iş sözleşmelerinin aylık ücret esasına göre(maktu ücret) yapılması zorunludur. Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği nde, iş sözleşmelerinde, ilgilinin ihtiyari veya mecburi sosyal sigorta bağlantı yardımlarından faydalanma imkânlarını kısıtlayıcı, tehlikeye düşürücü, mevzuata aykırı düşecek şekilde özlük haklarını zedeleyici hükümler bulunamayacağı hükme bağlanmıştır. Yönetmelikte bu yönde bir düzenleme olmasa dahi aksine hareket edilmesi mümkün değildir. Çünkü işçilerin sosyal güvenlik hakkı herhangi bir yönetmelikle değil doğrudan 5510 sayılı Yasa ile korunmaktadır. Yönetmelikteki bu düzenleme sadece gerçeği hatırlatmayı amaçlamaktadır. Okullarda yöneticilik ve eğitim-öğretim hizmeti yapanlara, kıdemlerine göre (emekliler hariç) dengi resmi okullarda ödenen aylık ile sosyal yardım kapsamındaki ek ödeme tutarlarından az ücret verilemez. Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemeler, bütçe kanunlarıyla resmi okul öğretmen ve personeline sağlanan haklara denk olarak okul öğretmenlerine ve personeline de ödenir. Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemelerden gelir vergisi kesilmez. Özel öğretim kurumlardaki ek ders ücreti miktarı, resmi okullar için tespit edilen miktardan az olamaz. Ancak, resmi okul ve kurumlardan ücretli olarak görevlendirilenlere verilecek ek ders ücreti miktarı, resmi okullar için tespit edilen ek ders ücretinin iki katını geçemez. Sözleşmenin başlangıç tarihi, çalışma izninin veya geçici olurun verildiği tarihtir. Sözleşmenin başlangıç tarihi ile personelin işe başlama tarihi birbirinden ayrı şeyi ifade etmektedir. Personelin sigortalılık başlangıcı iş sözleşmesinde işe başlama tarihi olarak belirtilen tarihe göre yapılmalıdır. Öğretim yılı içinde süresi dolan iş sözleşmeleri, taraflarca aksine bir işlem yapılmadığı sürece öğretim yılı sonuna kadar aynı koşullarla uzamış sayılır. Özel öğretim kurumu personelinin iş koşullarında değişiklik ancak yeni bir iş sözleşmesi ile yapılabilir. Genel mevzuata ve özel öğretim kurumları mevzuatına aykırı olmamak üzere iş sözleşmesine özel hükümler konulabilir. B. Diğer Personel İçin Yapılacak İş sözleşmeleri Özel öğretim kurumlarında görevlendirilecek diğer personelle yapılacak iş sözleşmeleri, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre yapılır.
V. ÖZEL ÖĞRETİM KURUMUNDA ÇALIŞAN PERSONELİN PRİME ESAS KAZANCININ TESPİTİ USUL ve ESALARI Özel öğretim kurumları personeline, iş sözleşmesi ile kararlaştırılan ücret, ücret ödeme bordrosu ile her ayın sonunda verilmek zorundadır.ücretler banka yada özel finans kurumları aracılığı ile ödenebileceği gibi 01.01.2009 tarihine kadar elden de ödenebilir. Ücretlerin elden ödenmesinde personele ücret ödeme bordrosu ve ücret hesap pusulası imzalatılması zorunludur. Ücret ödeme bordrolarında: -İşyerinin sicil numarası, -Bordronun ilişkin olduğu ay, -Sigortalının adı, soyadı, -Sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası, -Ücret ödenen gün sayısı, sigortalının ücreti, -Ödenen ücret tutarı ve ücretin alındığına dair sigortalının imzasının, bulunması zorunludur. Bordroda bu hususlar yer almaz ise, bordro geçersiz sayılır ve cezai yaptırım söz konusu olur. Özel öğretim kurumları personeline ödenen aylık brüt ücret o personelin sigorta primine esas kazancını (S.P.E.K) oluşturur. Özel öğretim kurumlarında görevli yönetici ve asıl görevli aylık ücretli öğretmenler, özel öğretim kurumları mevzuatından doğan görevlerini fiilen yapmış olmaları koşulu ile, yıl içindeki tüm günlerinde, sınav gününde veya sınav dönemlerinde ve tatil ayları boyunca ücret aldıklarından bu kimseler için düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesinde çalışma gün sayısı aylık 30 gün olarak, sigorta primine esas kazanç (S.P.E.K) ise en az aylık brüt asgari ücret düzeyinde olmak durumundadır. Asıl görevli aylık ücretli öğretmenler haftalık 20 saat aylık ücreti karşılığında, 20 saat de ders ücreti karşılığında olmak üzere haftalık bazda en fazla 40 saat derse girebilir. Aylık ücretli öğretmenler hakkında düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesinde, bu kimselerin aylık olarak girebildikleri ders saati üzerinde durulmaksızın çalışma gün sayısı aylık 30 gün olarak, sigorta primine esas kazanç tutarı(s.p.e.k) ise en az aylık brüt asgari ücret düzeyinde olmak durumundadır. Zümre başkanları haftada en çok 10 saat derse girebilmektedir. Zümre başkanlarının bu durumu onların özlük haklarında herhangi bir kayba yol açmamak durumundadır. Bu nedenle zümre başkanı hakkında düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesinde çalışma gün sayısı aylık 30 gün olarak, sigorta primine esas kazanç tutarı(s.p.e.k) ise en az aylık brüt asgari ücret düzeyinde olmak durumundadır. Normalde haftada zaten 20 saatten fazla ders görevi verilmeyen(aylık ücret karşılığı verilen ders haricinde ücretli ders verilmeyen) öğretmenin zümre başkanı olarak seçilmesine büyük özen gösterilmelidir. Öğretmenlerin hazırladıkları yazılı kaynaklar için telif sözleşmesi karşılığında telif ücreti ödenebilmektedir. Telif ücretleri sigorta primine tabidir. Bu husus dikkatten kaçmamalıdır.
Özel öğretim kurumlarında müdür olarak görev yapan personel, kendi öğretmenlik branşında ders bulunmak ve yönetim görevlerini de aksatmamak koşuluyla aylık karşılığı 6 saat, ders ücreti karşılığı da 6 saat olmak üzere haftada en çok toplam 12 saat derse girebilir. Müdürler hakkında düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesinde, bu kimselerin aylık olarak girebildikleri ders saati üzerinde durulmaksızın çalışma gün sayısı aylık 30 gün olarak, sigorta primine esas kazanç tutarı (S.P.E.K) ise en az aylık brüt asgari ücret düzeyinde olmak durumundadır. Aday öğretmenler aylık ücret karşılığında haftada en çok 20 saat derse girebilirler. Aday öğretmenler hakkında düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesinde, bu kimselerin aylık olarak girebildikleri ders saati üzerinde durulmaksızın çalışma gün sayısı aylık 30 gün olarak, sigorta primine esas kazanç tutarı (S.P.E.K) ise en az aylık brüt asgari ücret düzeyinde olmak durumundadır. Ders saati ücreti üzerinden çalışma izni alınan öğretmenlerin aylık olarak fiilen girdikleri ders saati sayısının toplamı 7.5 rakamına bölünmesi sonucunda ortaya çıkan rakam(ondalık ise tama iblağ edilir) o öğretmenin aylık çalışma gün sayısı olarak kabul edilir ve aylık prim ve hizmet belgesine yazılır. Bu kimselerin sigorta primine esas kazancı(s.p.e.k) ise aylık olarak fiilen girdikleri ders saati sayısının, o tarihte geçerli olan resmi ders saati ücreti ile çarpılması sonucu bulunan tutardır. Ancak, ders saati ücretli öğretmenin iş sözleşmesinde belirtilen ders saati ücreti, o tarihte geçerli olan resmi ders saati ücreti ücretinden yüksek ise, iş sözleşmesindeki bu yüksek tutar esas alınarak hesaplama yapılır. Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise, ders saati ücretli öğretmen için hesaplanacak günlük sigorta primine esas kazanç tutarının, resmi olarak belirlenip ilan edilen sigorta primine esas kazanç tutarının(s.p.e.k) günlük taban değerinin altında veya tavan değerinin üstünde olamayacağıdır. Ders saati ücreti miktarı resmi olarak belirlenen tutardan az olmamak üzere sözleşme ile kararlaştırılabilir. Ancak resmi okullar için tespit edilen ders ücretinin iki katını geçemez. Bu hususa da dikkat edilmelidir. ÖRNEK: Haftada 20 saat ders ücreti karşılığında Türkçe dersine girmek için bir öğretmenle EKİM/2008 de matbu iş sözleşmesi yapılmış ve buna göre çalışma izin onayı alınmıştır. Bu öğretmenin aylık çalışma gün sayısı ve sigorta primine esas kazanç tutarı (S.P.E.K) nasıl hesaplanacaktır? ÇÖZÜM: Ders saati ücreti üzerinden çalışma izni alınan öğretmenlerin aylık çalışma gün sayıları, aylık olarak fiilen girdikleri ders saati sayısının 7.5 rakamına bölünmesiyle bulunacağından ; Öncelikle haftalık ders saati sayısı üzerinden aylık toplam fiili ders saati sayısı bulunacaktır. Bu öğretmenin fiilen girdiği aylık ders saati sayısı 70 olarak belirlenmiştir. Buna göre; Çalışma gün sayısı: 70 / 7.5 = 9,3 yani 10 olarak bulunacaktır. Ders ücreti karşılığı çalışan öğretmenlerin sigorta primine esas kazancı(s.p.e.k) aylık fiilen girdikleri ders saati sayısının, o tarihte geçerli olan resmi ders saati ücreti ile çarpılması sonucu bulunan tutar olacaktır. 2008 yılı için resmi ders saati ücreti örneğin 6.92-YTL olduğu düşünülürse Buna göre; Sigorta primine esas kazanç: 70 x 6.92 = 484,40 YTL. olarak hesaplanacaktır. Ancak bu tutar aylık prim ve hizmet belgesine kaydedilmeden önce bu tutarın resmi olarak belirlenip ilan edilen
sigorta primine esas kazanç tutarının(s.p.e.k) günlük taban değerinin altında veya tavan değerinin üstünde olup olmadığına bakılması gerekmektedir. Hesaplanan 484,40 YTL. tutarının günlük karşılığını bulmak gerekecektir. Buna göre günlük tutar 484,40 / 10 = 48,44 YTL. olarak hesaplanacaktır. Ancak bu tutarın resmi olarak belirlenip ilan edilen günlük sigorta primine esas kazanç tutarının(s.p.e.k) taban ve tavan değeri ile karşılaştırılması gerekmektedir. Resmi olarak belirlenip ilan edilen sigorta primine esas kazanç tutarının(s.p.e.k) günlük taban değeri ile karşılaştırma işlemi Resmi olarak belirlenip ilan edilen sigorta primine esas kazanç tutarının(s.p.e.k) günlük taban değeri 20,28 YTL. tutarındadır. Buna göre hesaplama yapıldığında, 20,28 x 10 = 202,80 YTL. bulunacaktır. Resmi olarak belirlenip ilan edilen sigorta primine esas kazanç tutarının(s.p.e.k) günlük tavan değeri ile karşılaştırma işlemi Resmi olarak belirlenip ilan edilen sigorta primine esas kazanç tutarının(s.p.e.k) günlük tavan değeri 131,82 YTL. tutarındadır. Buna göre hesaplama yapıldığında, 131,82 x 10 = 1.318,20 YTL. bulunacaktır. Yapılan tüm bu hesaplamalar sonucunda, ders saati ücreti karşılığında aylık fiilen 70 saat Türkçe dersine giren öğretmenin günlük prime esas kazancı olan 48,44 YTL. tutarının, sigorta primine esas kazanç tutarının günlük taban ve tavan değeri arasında kalan bir tutar olması nedeniyle aynen esas alınması gerekmektedir. Sonuç olarak ders saati karşılığı olarak çalışan bu öğretmenin EKİM 2008 için aylık prim ve hizmet belgesinde Prim ödeme gün sayısı : 10 Prime esas kazanç tutarı: 484,40 YTL. Olarak yer alması gerekmektedir. VI. USTA ÖĞRETİCİLER VE UZMANLARLA İLGİLİ SOSYAL GÜVENLİK REFORMUNDA ÖZEL DÜZENLEME Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 28.08.2008 tarih ve 26981 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Belirtilen Yönetmeliğin 108. maddesinde kısmi süreli olarak çalışan sigortalıların prim ödeme gün sayısının hesaplanması ile ilgili hususları düzenlenmiştir. Anılan düzenlemede kısmi süreli çalışma işyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmi süreli çalışma olarak tanımlanmıştır. Bahsi geçen Yönetmeliğin 108/6. maddesinde ise özel öğretim kurumlarında ek ders ücreti karşılığında uzman ve usta öğretici olarak çalışanların prim ödeme gün sayılarının nasıl hesaplanacağı konusunda şu anda güncel uygulamadan farklı bir düzenleme getirildiği görülmektedir. Yönetmeliğin ilgili maddesi Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ek ders ücreti karşılığında ilgili mevzuatı çerçevesinde uzman ve usta öğretici olarak çalıştırılanların prim ödeme gün sayısı 30 günü aşmamak kaydıyla, bir takvim ayı içinde hak kazandıkları brüt ek ders ücreti toplam tutarının, prime esas günlük kazanç alt sınırına bölünmesi sonucu bulunur. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda tam sayıdan sonraki küsuratlar dikkate alınmaz biçimindedir.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde geçen usta öğretici ve uzman öğretici 08.03.2008 tarih ve 26810 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe giren Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği nin 4. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre: Usta öğretici: En az ortaöğretimden mezun olmuş ve alanında öğrenim gördüğünü belgelendiren veya alanında sertifika sahibi olan öğreticilerdir. Uzman öğretici: Görevlendirileceği alanda yükseköğrenim görmüş öğreticilerdir. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği nin 108/6. maddesi hükmünden açıkça anlaşılacağı üzere özel öğretim kurumlarında çalışan tüm eğitici personel değil sadece ek ders ücreti karşılığında uzman ve usta öğretici olarak çalışan personelin prim ödeme gün sayısı hesabında değişikliğe gidilmiştir. MEVCUT UYGULAMA Bir özel öğretim kurumunda usta öğretici olarak çalışan personel, ders saati başına 20,00 YTL. ücretle ve haftalık 4 saat, aylık 16 saat ders üstlenmiş bulunmaktadır. Bu kimsenin aylık prim ve hizmet belgesine geçecek çalışma gün sayısı; 16/7.5 = 3 olarak hesaplanacaktır. 01.10.2008 TARİHİNDEN İTİBAREN YAPILACAK UYGULAMA Bir özel öğretim kurumunda usta öğretici olarak çalışan personel, ders saati başına 20,00 YTL. ücretle ve haftalık 4 saat, aylık 16 saat ders üstlenmiş bulunmaktadır. Bu kimsenin aylık prim ve hizmet belgesine geçecek çalışma gün sayısı 01.10.2008 tarihinden itibaren; 20,00 x 16 = 320,00 YTL. aylık brüt ders saati ücreti bulunur. Aylık brüt ders ücreti / (bir günlük asgari ücret) = Aylık çalışma gün sayısı formülünden hareketle; 320,00 / 21,29 = 15 gün olarak, çalışma gün sayısı hesaplanacaktır. Bilgi edinilmesi ve uygulamada bu hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.