ÖRENMEFAALYET-1 AMAÇ ÖRENMEFAALYET-1 Uygunortamsalandndaistenilensürede,priztesisatkablolarnçekebileceksiniz. Elemanlarnmontajvebalantlarnyapabileceksiniz. ARATIRMA 1.1. Priz Linyesi 1.1.1.Tanm Prizçeitleri,linyevesortihatlarndakullanlaniletkenkesitlerihakkndabilgi toplaynz.bukonuylailgiliçeitlifirmalarnkataloglarninceleyiniz.kuvvetli akmveiçtesisatyönetmeliiniokuyunuz. 1.PRZTESSATI Datm tablosundan ilk beslenen priz sortisi buvatna kadar olan besleme hattna denir.ekil1.1 deprizlinyesigösterilmektedir. ekil1.1:prizlinyesi 1.1.2. Standart Kablo Kesitleri Priz linyesinde standart kablo kesiti olarak 2.5 mm2 NYA (tek damarl) kablo çekilmesigerekmektedir.linyehatlarndatse(türkstandartlarenstitüsü)vece(avrupa Birlii) yegörefaz,siyah-kahverengi;nötr,mavi;toprak,sar-yeilrenkte2.5mm2nya 3
kabloyla çekilmelidir. Aada Resim 1.1 de priz linyesinde kullanlan NYA kablo gösterilmektedir. Resim1.1:Prizlinyesindekullanlan2.5mm2NYAkablo Aadakitablodastandartiletkenkesitlerigörülmektedir. Nominal kesit mm 2 1 1.5 2.5 4 6 10 16 25 35 50 70 95 120 150 185 240 D çap mm 2.4 2.6 3.2 3.8 4.3 6.0 7.0 8.4 9.5 11 12.8 14.8 16.4 18.0 20.0 23.0 Net arlk kg/km 15 19 30 46 65 110 170 265 360 490 685 930 1160 1430 1790 2340 Standart sevk uzunluu m 0 0 0 0 0 0 0 20 C derecede iletken DC direnci 18.1 12.1 7.41 4.61 3.08 1.83 1.15 0.727 0.524 0.387 0.268 0.193 0.153 0.124 0.0991 0..754 Akm tama kapasitesi 30ºC derecede Boru içinde (toprak) A Havada A 11 18 16 24 20 34 26 44 35 54 46 75 62 82 130 160 120 200 152 250 184 294 212 345-400 - 450-540 Tablo 1.1: Standart kablo kesitleri 1.2. Priz Sortisi 1.2.1.Tanm Prizlinyesibuvatndan,prizekadarolanhattaprizsortisidenir.Aadaekil1.2 de priz sortisi görülmektedir. 4
ekil1.2:prizsortisi 1.2.2. Standart Kablo Kesitleri Priz sortisinde standart kablo kesiti olarak 2.5 mm 2 NYA (tek damarl) kablo kullanlmaktadr. Sorti hatlarnda TSE (Türk Standartlar Enstitüsü) ve CE (Avrupa Birlii) ye göre faz, siyah; nötr, mavi; toprak, sar-yeil renkte 2.5 mm 2 NYA kabloyla çekilmelidir. Priz sorti hatlarnda kullanlan kablonun kesiti, priz linye hattnda kullanlan kablonun kesitiyle ayn olduu Resim 1.1 de gösterilmektedir. Standart kablo kesitlerinin Tablo1.1 deverilenkablokesitleriyleaynolduugösterilmektedir. 1.3. Prizler 1.3.1.ÇeitleriveYaps Tesisatyapmeklinegöreprizçeitleri: Svaaltpriz Svaüstüpriz Nemliyer-antigron(etan)priz 1.3.1.1.SvaAltPrizinYapsveÇeitleri DçerçevesisertPVCmadde,bakalitveyatermoplastikmalzemedenyaplmtr.D ksmçeitlirenkteplastikmalzemeveyaaaçkaplamaolaraküretilir.enerjininbalanaca kontak yuvalar düzenei, yanmaz özellikli PVC veya porselen malzemenin içinde bulunmaktadr.prizin,kablolarnbalanacailetkenbalantuçlarvekontaklardnda, temasedilenyüzeyivedyüzeyiyaltkandr.gövdeüzerindeakmtayaniletkenksmve parçalar, sert bakrdan veya bakr alaml sert malzemeden yaplmtr. Toprakl ve toprakszolarakikigrubaayrlmaktadr.uygulamadaençoktopraklprizkullanlmaktadr. Kullanm amaçlarna göre deiik amaçl sva alt prizler, çeitli firmalar tarafndan üretilmektedir.aadaçeitlisvaaltprizçeitlerigösterilmektedir. 5
Resim1.2:Svaaltpriz Resim1.3:Svaalttopraklpriz Resim1.4:Topraklpriz(UPS) Resim1.5:Kapaklpriz Resim1.6:kilipriz(UPS) Resim1.7:kilipriz 6
Resim 1.8: TV radyo prizi Resim 1.9: Uydu sat prizi Resim1.10:kilinümerik(2adet) Resim1.11:kilidataprizi Resim1.12:kilidataprizikatnümerik 7 Resim1.13:Telefonprizi
Uygulamada,kullanmamacnagöreçokçeitlisvaaltprizbulunmaktadr.Çeitli firmalarnkataloglarndankullanmyerinegöreistediinizpriziseçebilirsiniz. 1.3.1.2.SvaÜstüPrizinYapsveÇeitleri D çerçevesi sert PVC madde veya bakalit malzemeden yaplmtr. Enerjinin balanaca kontak yuvalar düzenei, yanmaz özellikli PVC veya porselen malzemenin içinde bulunmaktadr. Prizin kablolarn balanaca iletken balant uçlar ve kontaklar dnda,temasedilenyüzeyvedyüzeyiyaltkandr.gövdeüzerindeakmtayaniletken ksmveparçalarsertbakrdanveyabakralamlsertmalzemedenyaplmtr.günümüz teknolojisinde sva üstü prizler, yerini nemli yer prizlerine ve plastik kanal prizlerine brakmtr. Büro ve ofis uygulamalarnda, dekoratif görünüm ve çok amaçl kullanlmasndan dolay plastik kanal prizleri tercih edilmektedir. Bu yüzden sva üstü prizlerinkullanmalanlarazalmtr.resim1.14 teplastikkanalprizigösterilmektedir. Resim 1.14: Plastik kanal prizi Aadakiresimlerdedeiiksvaüstüprizçeitlerigösterilmektedir. Resim1.15:Svaüstüpriz Resim1.16:Svaüstütopraklpriz 8
Resim1.17:Svaüstünümerik Resim1.18:Svaüstüdüzpriz Resim1.19:TVantenprizigeçili Resim1.20:Svaüstütopraklpriz Resim1.21:Svaüstütrifazepriz Resim1.22:Trifazeduvarpriz 9
1.3.1.3.NemliYer-Antigron(Etan)PrizinYapsveÇeitleri Nemli yer tesisatnda kullanlan prizler, toz, nem, su, patlayc ve yanc gaza kar koruyucu içerisine alnmtr. D çerçevesi sert PVC madde, bakalit malzemeden veya termoplastik malzemeden yaplmtr. Enerjinin balanaca kontak yuvalar düzenei, yanmaz özellikli PVC veya porselen malzemenin içinde bulunmaktadr. Gövde üzerinde, akmtayaniletkenksmveparçalar,sertbakrdanveyabakralamlsertmalzemeden yaplmtr.aadadeiiknemliyerprizçeitlerigösterilmektedir. Resim1.23:Antigronpriz Resim1.24:Antigrontopraklpriz Resim1.25:Antigrontopraklkapaklpriz Resim1.26:AntigronTVantenprizigeçili 10
Resim 1.27: Antigron nümerik Resim 1.28: Üç kutuplu priz Resim 1.29: Duvar priz kauçuk Resim 1.30: Trifaze polyester priz 1.3.2. Özellikleri Kullanm alanlar oldukça fazladr. Yaplarnn salam ve uzun ömürlü olmas nedeniylebinalarda,ofislerdevesanayidesüreklikullanlanbirelektrikmalzemesidir.birfi araclyla, dorudan veya uzatma kablosuyla elektrikli cihazlara enerji aktarmak için kullanlanbiraraçtr. 1.4.PrizTesisatKablosunuÇekme 1.4.1.lemSras Binannkabainaatnda,projeyeuygundenetimyaplaraklinyebuvatilekat panosuarasndakiborulamailemiyaplr.builem,tavanademirdöendikten (tabliye)sonrapaspaykonularak(borununezilmemesiiçin)betondökülmeden önceyaplr.ekil1.3 tebuilemgösterilmektedir. 11
ekil1.3:katpanosuilelinyebuvatarasndakiboruhatt Binannduvarlarilendiktensonralinye buvatileprizkasasarasndakiini borularatlr.atlacakolanbütünborular,duvarlardayatayvedikeyolmaldr. Kesinlikle çapraz olarak boru atlmamas gerekir. Borularn uçlarna priz kasalarmonteedilmelidir.ekil1.4 tebuilemgösterilmektedir. ekil1.4:linyebuvatileprizkasasarasndakiiniborular Kat panosundan linye buvatna kadar olan linye hatt, susta ve klavuz yardmyla çekilir. Linye hatlar kesinlikle müstakil hat olarak çekilmelidir. 12
Toprakvenötrbalantlar,hiçbirekildeortakolarakkullanlmamaldr.ekil 1.5 teüçfarklrenkteçekilmilinyehattgösterilmektedir. ekil1.5:katpanosundanlinyebuvatnakadarlinyehattçekimi Linyebuvatndansvaaltndayaplansortiinilerikullanlaraksustaveklavuz yardmyla prizsortisiçekimi yaplr.ekil1.6 da prizlinyesiileaynrenkte çekilmiprizsortisigösterilmektedir. ekil1.6:linyebuvatndanprizkasasnakadarolanprizsortisiçekimi 13
Buvatlardaki renk kotlarna uygun çekilmi priz linye ve sorti kablolarnn renkleri,birbirineuyumluolacakekildeklemensveyakovanlabalanr.ekil 1.7 debuvatbalantsgösterilmektedir. ekil1.7:buvattaprizlinyesininveprizsortilerininbalantlarnnyaplmas Ana panodan priz linyesinin üzerindeki her priz sortisine uygun W otomat balants yaplr. ekil 1.8 de priz sortilerinin ana panodaki W otomatlara balantsgösterilmektedir. ekil1.8:prizsortilerininanapanodakiwotomatbalantlarnnyaplmas 14
Sortininsonuolanprizkasasndabulunankablolarailgiliprizibalayarakpriz sortisini tamamlam oluruz. ekil 1.9 da prizlerin kasalara balantlar gösterilmektedir. ekil1.9:prizkasalarndaprizlerinbalantlar 1.4.2. Dikkat Edilecek Hususlar Priz linyesi ve priz sortisinin projeye uygun borulama ilemi yaplrken mümkünolduuncadirsekkullanlmamaldr.dirseklebirletirmeyaplacaksa dirseklerin borulara tam olarak oturtulmas gerekir. Dirseklerin borulardan çkmamasiçinhemensvayadaalçylasabitlenmesigerekmektedir. Borulamailemisrasnda,tesisatakonacakolanbuvatvekasayerleimineözen gösterilmelidir.prizlerinyerdöemesindenyükseklii40-50cmolmaldr.bina yapmnda sva pay göz önünde bulundurulup kasa ve buvat yerleimi, bu konuyadikkatedilerekyaplmaldr. Binann sva ilemleri tamamen bittikten sonra, daha önce döenen borularn içine kablo çekim ilemi yaplmaldr. Bu ilem srasnda priz linye ve sortisindeüçayrrenkkodukullanlmaldr.faz,siyahyadakahverengi;nötr, kesinlikle mavi; toprak iletkeni olarak da sar-yeil kablo renk kodu kullanlmaldr. Önceden yaplm olan borulama sisteminin içine susta gönderilmelidir. Sustann sonunda bulunan balant elemanna, üç ayr renk kodunda kullanlacak olan kablolarn PVC ksm soyularak geçirilip sktrlmaldr. Sustannçekimisrasndakablolarnsustadanayrlmamasiçinekyeriincebir bantlasarlmaldr. Normalyuvarlakbuvatlardaenfazladörtgiriçkyaplabilir.Dahafazlagiri çkgerektirenyerlerdekarebuvatkullanlmaldr. 15
1.5.PrizBalantlarnYapma 1.5.1.BuvatBalantlarnYapma Kablo çekim ilemi bittikten sonra, buvatlarda ve kasalarda 30 cm lik iletken pay braklr.buvatbalantlarndaaynrenkkodlarnasahipolankablolarneklenmesigerekir. Birletirmeyaplacakkablolarnuçlaraynboydaaçldktansonrabirbirineeklenmelidir.Bu ekler birbirlerine skca tutturulur. Eklerin ayrlmamas ve kablo gruplarnn birbirlerine temasetmemesiiçinklemensyadakovanilebuvatiçindemuhafazasyaplr.yapdenetim firmalarbuvatlardakieklerinklemensleyaplmasnistemektedir. 1.5.2.PrizKabloBalantlarnYapma Priz kasasnda ileride oluabilecek arzalar göz önünde bulundurulup yeteri kadar kablopaybraklmaldr.letkenlerinuçlarprizgövdesindebulunankontanboyukadar açlmaldr. Kasada bulunan kablolar, priz gövdesinin altndan geçirilerek priz balants yaplmaldr.prizingövdesiüzerindebulunanharfegöreilgilirenklikablo,harfinbulunduu kontaa balanmaldr. Prizde bulunan iletkenlerin baland kontaklardaki vidalar iyice sktrlmaldr. Bütün vidalar skldktan sonra priz kasasna salam bir ekilde tutturulmaldr. 1.5.3.BalantlardaDikkatEdilecekHususlar Buvatlardavekasalardayeterikadarkablopaybraklmaldr. Aynrenkkodundabulunankablolarbirbirleriyleeklenmelidir. letken uçlar ayn boyda açlmal, bakr iletken kabloda bir zedelenme olmamaldr. Eklenecekkablolarbirbirlerineiyicetutturulmaldr. Birletirilen ksmlar klemens veya kovanla muhafaza edilmelidir. Ksa devre olmamasiçinaçktauçbraklmamaldr. Bütünilemlerbittiktensonrabuvatkapaskcakapatlmaldr. Priz kasasnda prizin gövdesine yaplan balant, gövdenin altndan yaplmaldr. Ayn boyda açlan iletken kablolar, zedelenmeden priz gövdesinde bulunan kontaaiyicetutturulmaldr. Prizin gövdesinde yazan harflere göreilgilirenkkodundaki kablo, aitolduu kontaabalanmaldr. Priz,kasasnasalambirekildetutturulmaldr. 1.6.KuvvetliAkmYönetmelii Kuvvetliakmtesislerihertürlüiletmedurumunda,canavemalaherhangibir zararvermeyecekvetehlikeoluturmayacakbirbiçimdeyaplmaldr. Topraklamalar ve endirekt temasa kar dier koruma yöntemleri: Elektrik kuvvetli akm tesislerinin topraklanmasnda Elektrik Tesislerinde TopraklamalarYönetmeliihükümleriuygulanr. 16
Endirekt temasa kar ebeke tiplerine göre uygulanabilecek dier koruma yöntemleriveebeketipsnflamalariçinelektrikçtesisleriyönetmelii nde belirtilenilgilihükümlerdegözönünealnr. ç ar gerilimlerde toprak temas sonucunda oluacak ar gerilimlere kar alnacakönlemler:3amperden küçükkapasitiftopraktemas akmlarnda ark, özel bir önlem alnmadan kendi kendine söner. Toprak temas akmnn daha büyükdeerlerinde,ebekeninyldznoktastopraklanmaldr. Tesislerin bütün bölümleri, iletme koullar nasl olursa olsun, ksa devre akmnn kesilmesine ve bu kesilme an da dâhil olmaküzere, en büyük ksa devre akmnn etkisiyle insanlar için herhangi bir tehlike olumasna, yangn çkmasnayadatesisinzararauramasnaengelolacakekildedüzenlenmelive boyutlandrlmaldr. Her koruma eleman hemen önündeki iletme elemannn korunmasn salayacak ekilde, bu elemann anma deerine göre ayarlanmal, gerekirse dahasonrakiiletmeelemanlariçindeyedekkorumagöreviyapabilmelidir. Tesislerdekielektrikdonanmlarnnarakmlarakarkorunmasgenelkural olaraksigortalarlayadakesicilerleyaplacaktr.sigortalar,minyatürkesiciler, kesiciler ve kesicilerin bulunduklar yerde ulalabilecek en büyük devre akmn güvenlikle kesebilecek deerde seçilmelidir. Üzerine tel sarlarak köprülenmiveyayanmamsigortalarkullanlmamaldr. Ar akmlara kar koruma düzeni, arza olduunda tehlike altnda kalan iletkenlerin akmnn kesilmesini salayacak biçimde yerletirilmelidir. Buna karlk topraklanm sistemlerde, ar akmlara kar koruma düzeninin çalmas srasnda topraklama tesisleri sistemden ayrlmamal, topraklama tesisleri direnci yükseltilmemelidir. Kuvvetliakmelektrikaygtlarnngerilimaltndakibölümleri,iletmegerilimi veyerelkoullargözönünealnaraktopraakar,kendiaralarndagüvenlive süreklibirbiçimdeyaltlmaldr. 1.7.ElektrikçTesisleriYönetmelii El ulama uzakl içinde bulunan iletken ve kablolarn koruyucu örtü ve d klflar,elektrikiletmearaçlarnnmahfazalariçinesokulmaldr. Kablobalklarvebalantkutularndanbakahiçbirmetalörtü,elektrikiletme araçlarnnbalantyerininiçinegirmemelidir. Evlerde, bürolarda, ticarethanelerde, iletmelerde vb. i yerlerinde kullanlan tüketici aygtlarn ve makinelerin fi ve priz üzerinde tanabilir balantlarnn yaplmasnda ekil 1.10 da gösterilen balant artlar geçerlidir. Bu ekle uygun olarak aygtn ya da makinenin gövdesi, fi ve priz üzerinden, koruma topraklamasnabalanmaldr. 17
R 0 RKi0 RSTKi RST0Ki 1 2 3 4 M R k b a a...dorubalantlar b...yanlbalant 0...ortailetken(nötriletkeni) Ki(Rk).. korumatopraklamas ekil1.10:elektriktüketicilerinikorumatopraklamasnda,fiveprizüzerindentanabilir balantlarnyaplmas Topraklama konta olan prizler, koruma iletkenine balanmadan kullanlmamaldr. Topraklamakontaolanprizlerinbulunduubiryerdeyadakorumailetkenlibir korumasistemindekullanlaniletmearaçlarndatopraklamakontaolmayanprizler vekorumadüzeniolmayaniletmearaçlarkullanlmamaldr. Küçükgerilimvekoruyucuayrmasistemiilekorunantesislerdekullanlanprizler, buhükmündndadr. Koruyucu ayrma düzeni kullanlan tesislerde prizlerin topraklama konta bulunmayabilir. Anahtardan, anahtar alt prize geçi yaplamaz. Bu priz bulunduu konum bakmndanbuadalmtr.anahtaraveanahtaraltprizegelenbeslemeiletkenleri normalolarakayrborulariçindeçekilir. ç tesislerde kullanlacak fi ve prizler Türk standartlarna uygun olmal ve bunlardatopraklamakontaolarakkoruyucukontakbulunmaldr. ç tesislerde kullanlacak fi ve prizlerin anma deerleri 10 A nn altnda olamaz. Belirli bircihaziçinöngörülenprizlerinanmaakmlarcihazgücüile uygunolacakvebuprizlerinanmaakmlar16a nnaltndaolmayacaktr. Korumailetkenlerifveprizlerintoprakiaretibulunanyerlerinebalanmaldr. Elektrik tesislerinde lambalarn duy ve soketlerine takl prizler kullanlamaz. Aynekildesabitfileribulunançokluprizlerdekullanlamaz. 18
Prizlerdatmkutusuolarakkullanlamaz. Sva alt tesislerde prize balanan iletkenlerin üzerindeki yaltkanlarn, prizin tutturmaparçalarilezedelenmemesinedikkatedilmelidir. Büyüksalonlarda;zeminebuamaçiçinyaplmolanlar,kullanlmakvegerekli koruyucutedbirleralnmakartilepriztesisedilebilir. Konutlardasalonlar(20m 2 denbüyükalanl)vemutfakiçinenazikier,odalar ve banyo için en az birer priz tesis edilmelidir. Barakalar, basit köy evleri hariç olmaküzereayrca;çamarmakinesi,bulakmakinesivemüstakillinyedenüç adetayrlinyetesisedilmelidir. Müstakillinyedenbeslenenbuprizleringüçleri,sözkonusuelektriklicihazlarn aadaverilengüçlerindenazolamaz. Gücü(KW) Sigortaakm(A) Çamarmakinesi 2.5 16 Bulakmakinesi 2.5 16 Elektriklifrn/ocak 2.0 16 Tablo1.2:Elektriklicihazlarngüçtablosu Konutlar ile kre, çocuk yuvas ve okul gibi çocuklarn bulunduu yerlerde prizlerinperdeli(shutter)tipolmastavsiyeedilir. Prizdevreleriaydnlatmadevrelerindenayrolacaktr.Ancakzorunludurumlardave tablolardanherbirindeyalnzbirprizbulunmasdurumundaaydnlatmadevresineen çokbirprizbalanabilir.gerektiindeprizdevresinedebirlambabalanabilir. Priz sortileri ve linyeleri için en az 2.5 mm 2 kesitli yaltlm bakr iletkenler kullanlacaktr. Priz linye hatlar ev tipi devre kesicilerle korunacaktr. Bu kesicilerin ksa devre akmlarenaz3kaolacaktr. Birprizlinyesinebalanacaksortisays,prizgüçleribirfazlpriziçinenaz300 W(konutlardamüstakillinyedenbeslenenprizgüçlerihariç),üçfazlpriziçinen az 600 W olmak üzere ihtiyaca göre belirlenecektir. Belirlemede linye yükü ve gerilim düümü de göz önünde bulundurulacaktr (antiyeelektriktesislerindekullanlanbiryerdeprizgüçhesabnakatlmaz.). Prizlere balanacak aygtlar belli ise sorti says bunlarn miktarna göre belirlenecektir. Aydnlatma ve priz devrelerine balanacak sorti says bir fazl devrelerde aydnlatmaiçin9,priziçin7 denfazlaolmayacaktr. Prizdevrelerindekiarakmkorumadüzeniyalnzhatlarnizinverilenyüküne deil,devreyebalprizlerinanmaakmnadayaniikideerdendahadüükolanna ayar edilmelidir. Evvebenzeriyerlerdekiaydnlatmadevreleri,anmaakmlar16A yakadarolan prizleri de bulunan aydnlatma devreleri ve prizlerinin anma akmlar 16 A ya kadar olan salt priz devreleri, ancak 10 A ya kadar olan sigorta ve otomatik sigortalarla korunabilir. Ev ve benzeri yerlere ait tipte (gecikmesiz) otomatik sigortalarkullanlrsabunlarnanmaakm16aolabilir. 19
Farkllinyevekolondevrelerineaitiletkenlerayrborulardangeçirilemez.Üçfazl besleme durumunda ilkfazlaraayrlma noktasna kadar, üçfazniletkenleriayn boru içinden geçirilebilir. 20
ÖRENMEFAALYET-2 AMAÇ ÖRENMEFAALYET-2 Uygunortamsalandnda,istenilensüredeiintekniineuygunseyyarfivepriz kablosuhazrlayabileceksiniz. ARATIRMA Seyyar kablolarn kullanlma alanlarn aratrarak hayatmza kazandrd kolaylklarhakkndabilgitoplaynz. 2.SEYYARKABLOBALANTILARI 2.1. Seyyar Kablo Elektrikli cihaz ve makinelerin kendi besleme kablolarnn prizlere yetimedii durumlarda seyyar olan ve bir ucunda priz, dier ucunda fi bulunan tanabilir balant kablolardr.seyyarkablolaraçktaolduugibiözelmakaraeklindedeyaplabilir. 2.1.1.CinsiveÖzellii Seyyarkablolar,balantsyaplancihazngücüne,kullanmamacnaveçektiiakma uygun olmaldr. Kordon veya uzatmalar için NYAF veya piyasa adyla TTR kablolar kullanlmaldr. Kablomakarasvebumakaraüzerindesarlolankablo,belirlenenkullanmölçümleri dorultusunda ar s çekmemelidir. Kablo sarg makaralar, ar sya kar koruyucu aygtla donatlmaldr. Kablonun uzunluuna göre seyyarda kullanlan kablonun kesiti deimektedir. Seyyar kablolar çok telli, bakr iletkenli, iki veya çok damarl yumuak plastikten yaplr. Damar klflar renklendirme veya numaralandrmayla tanmlanr. Kauçuk veya plastikkökenlidolguklfyumuakmalzemedir.dklfbeyaz,grivesiyahrenktedir. Birseyyarkablomakarasüzerindeubilgilerbulunmaldr: Seyyarkablomakarasnntipiniveçalmayerinibildireniaretveyasembol: Seyyar kablo makaras sadece kuru nemsiz odalarda veya sudan korunmas gereken yerlerde kullanlacaksa üçgen içerisinde damla iareti, suya kar szdrmazlksalanacaksa ikidamla iaretibulunmaldr. Seyyar kablo makaras gerecinin çalma deerleri: Kablo makarasnn çalaca akm cinsleri, nominal gerilimi, akm, maksimum nominal güç deerleribulunmaldr. Makaradakullanlankablonunmesafesibulunmaldr. 25
Aadaçeitliseyyarprizlergösterilmektedir. Resim2.1:Seyyarprizçeitleri 2.1.2. Standart Kesitleri Kullanlacak olan kablo çok damarl TTR kablo olmaldr. Almaç gücü büyük olduunda,kablonyyolarakyadanymantigronkabloolarakseçilmelidir.aadatablo 2.1 de antigron kablo kesitleri görülmektedir. 26
27 Nominal kesit Dçap yaklak Netarlk yaklak Standart sevk uzunluu 20 derecede iletken DC direnci Havadaakm tama kapasitesi mm 2 mm kg/km m A 2x1.5 2x2.5 2x4 2x6 2x10 2x16 2x25 3x1.5 3x2.5 3x4 3x6 3x10 3x16 3x25 4x1.5 4x2.5 4x4 4x6 4x10 4x16 4x25 5x1.5 5x2.5 8.6 10.0 11.0 12.0 15.5 18.0 22.0 9.0 10.5 12.0 13.5 16.5 20.0 24.0 10.0 11.0 13.0 14.5 17.5 22.0 26.0 12.0 13.0 120 160 220 280 450 650 940 140 190 260 360 550 860 1280 160 230 330 450 680 1080 160 210 300 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12.1 7.41 4.61 3.08 1.83 1.15 0.727 12.1 7.41 4.61 3.08 1.83 1.15 0.727 12.1 7.41 4.61 3.08 1.83 1.15 0.727 12.1 7.41 19 26 35 45 62 84 110 19 26 35 45 62 84 110 19 26 35 45 62 84 110 15 20 Tablo 2.1: NYM antigron kablo kesitleri
2.2.Fi 2.2.1. Görevi Fi, bir elektrikli cihaz veya uzatma kablosu iletkenlerinin baland, kontaklar araclyla prizden elektrik enerjisi alnmasn salayan gereçtir. Filer de yapllar bakmndanprizlerdekiözellikleritar. 2.2.2.Çeitleri Kullanmyerlerine göre monofaze ve trifaze olmak üzere iki gruba ayrlr. Uzatma veya ara kablolar için enerji al ekline göre normal fi ve toprakl fi olarak da gruplandrlr. Erkek filer prizlere taklrken seyyar kablolarda, priz görevi yapan özel yuval filer de kullanlmaktadr. Aadaki resimlerde kullanmyerlerine göredeiikfi çeitlerigösterilmektedir.uygulamada,çeitlifirmalarnkataloglarndankullanmamacnza göreistediinizfiçeidinibulabilirsiniz. Resim2.2:Diifi Resim2.3:Toprakldiifi Resim2.4:Erkekfi Resim2.5:Topraklerkekfi 28
Resim2.6:Adaptörfi Resim2.7:Datmfi Resim2.8:Trifazeerkekfi Resim2.9:Trifazediifi Resim2.10:Enversördüzfi 2.3. Priz(Seyyar-Çoklu) Resim2.11:Makinefi 2.3.1. Görevi Seyyarndierucunabalanan,herhangibiryeremonteedilmedenkullanlan,filerin enerjialmasnsalayan,tekliveçokluprizdir.prizsortisindekitekbirprizden,çoksayda elektrikle çalan alcya besleme yapmak için kullanlr. Sistemdeki enerjiyi istenilen saydaki priz yardmyla alclara iletir. Hiçbir zaman çekilen güç, enerji alnan prizin gücündenfazlaolmamaldr. 29
2.3.2.Çeitleri Monofazevetrifazeolarakimaledilmektedir.Yapbakmndangrupprizlerdüzve toprakl olarak iki gruba ayrlmaktadr. Aadaki resimlerde deiik grup priz çeitleri gösterilmektedir. Uygulamada çeitli firmalarn kataloglarndan kullanm amacnza göre istediinizgrupprizçeidinibulabilirsiniz. Resim2.12:Üçlügruppriz Resim2.13:Üçlütopraklgruppriz Resim2.14:Üçlütopraklgrupprizanahtarl Resim2.15:Üçlügrupprizkordonlu 30
Resim2.16:Üçlügruppriz(çocukkorumal) Resim2.17:Altltopraklgruppriz(kordonlu) Resim2.18:Kauçuktrifazeüçlüpriz Resim2.19:kimonofaze-birtrifazekauçukpriz Resim2.20:Kabloluuzatmafi-priz Resim2.21:Kablolutrifazefi-priz 2.4.UzatmaFi,PrizYapm 2.4.1.KullanldYerler Uzatma fi prizler, ofis, antiye, fabrika ve evlerde sürekli olarak kullanlan priz çeididir. 31
2.4.2.YapmlemSras ekil2.1:topraklfiveseyyartopraklprizinkordonkabloylabalanmas Fiin ve prizin d gövde kapan açnz. Göz kararyla ölçerek kablo damarlarnnnekadaruzunluktaolmasgerektiinibelirleyiniz.zolesinezarar vermeden kablonun d yaltkann bu uzunlua göre kablo soyma jokaryla soyarakizolelidamarlarbirbirindenayrnz. Koruyucuiletkenolarakkullanlanyeil-sardamaruzunbraklrkenkablonun dierdamarlarnbalantpozisyonunagöreekilvererekkesiniz. Balantkovanlarnavevidasnagöredamaruçlarnnyaltkanlarnsoyunuz. Yaltkanlar soyulmu damar uçlarna, fi ve priz balant elemanlarnn tiplerinegöresktrmamanonuveyayüksüktaknz. Fivepriziçerisindebulunankablotutucukelepçelerinüstksmnnvidalarn açarak çkartnz. Kablo damarlarn karlkl gelecek ekilde fiin ve prizin içineyerletirerekvidabalantlarnyapnz.kablodamarlarnhafifçeçekerek balantsalamlnkontrolediniz. Çekmeye kar kabloyu skan fi ve priz içindeki kelepçeleri yeniden sktrnz.kelepçelerinkabloyufileresabitlemesini,kabloyuçekerekkontrol ediniz. Fiveprizüstkapanyerineoturtupvidalarnsknz.Fiveprizkapaklarnn kapatlmasnda, her bir kablo damarnn d kapaklar arasna skp kalmamasnadikkatediniz.fiveprizkapaklarnnkolaycakapanrdurumda veikiparçannbirbirleriilekarlkldenkgelmiolmasnadikkatediniz. Fiveprizinkarlklkutuplarilekoruyucuiletkeninbirbirleriarasnda,seri lambaveyaohmmetreylekontrolünüyapnz.bukontroldeserilambayanmal veya ohmmetrede çok küçük bir geçi direnci ölçülmelidir. Fi ve priz kutuplarn kendi aralarnda, seri lamba (lamba sönük) veya megeriyle (çok yüksek direnç) izolasyon kontrolü yaptktan sonra kullanma hazr hâle getiriniz. 32
2.4.3. Dikkat Edilecek Hususlar Kablodamarlaraçarkenkablonunizolesinezararvermedenaçlmaldr. Kablonun balant uçlarnda, fi ve prizin balant kovanlarna uygun pay braklmaldr. Balantkovanlarnavevidasnagöredamariletkenlerisoyulmaldr.Buuçlarn büyükveyaküçükolmamasnaözengösterilmelidir. Kablodamarlarnkarlklgelecekekildefivepriziniçineyerletiripvida balantlaryaplmaldr.balantnnsalamlkontroledilmelidir. Fiveprizinbütünvidalarsklaraküstkapaklarkapatlmaldr.Aradakablo damarnnskmamasnaözengösterilmelidir. bittiktensonrayaltkanlkvesalamlkkontrolüyaplmaldr. 2.5.KuvvetliAkmYönetmelii letkenler bakr, tam alüminyum, çelik özlü alüminyum ya da salamlk ve kimyasal dayankllk bakmndan bunlara e deer olan alamlardan yaplmaldr.letkenlerilgilistandartlarauygunolacaktr. letmesrasndaüzerindemanevrayaplacakaygtlarveokunacakölçüaletleri kolaycavetehlikesizceulalabilenyerlerekonulacakvekullanlolacaklardr. Kablolarn koruyucu klflar ya da yaltkanlar bulunduklar yerlerde zorlanmamalvezedelenmemelidir.kablolargerektiindekoruyucubüzyada borulariçinealnmaldr. 2.6.ElektrikçTesisleriYönetmelii Korumailetkenibulunmayanuzatmakordonlar,aygtkordonlaryadatopraklama konta olmayan ara filerle bir tesisin koruma düzenleri kaldrlmamal ve etkisiz duruma getirilmemelidir. Koruma düzeni gerekmeyen ve kullanlmayan kapal yerlerde, bükülebilen kordonveiletkenler,fi-prizdüzenikullanlmadandorudandoruyatesiseya dailetmearaçlarnabalanrsabunlardakorumailetkenibulunmayabilir. Filer,prizlervearaprizleryürürlüktekiTürkstandartlarnauygunolmalveelektrik aygtlarnfiveprizlerindetopraklamakonta(koruyucukontak)bulunmaldr. Koruyucu yaltmal tüketim araçlarnn fi-priz düzenlerinde topraklama konta bulunmayabilir. Filer,ayntesistedahayüksekbirgerilimiçinkullanlanprizleresokulamayacak yapveözellikteolmaldr. Koruyucu yaltmal tüketim araçlarna sabit olarak balanan bükülebilen iletkenlerde, koruma iletkeni bulunamaz. Bununlabirliktearacçaltrmakiçinüçdamarlbirkordonkullanldnda,üçüncü iletkenkorumailetkeniolaraktüketimaraçlarnabalanamaz. Tüketim araçlarna sabit olarak balanm olan ve koruma iletkeni bulunmayan bükülebilen kordonlarla birlikte bir bütün meydana getiren lastik ya da termoplastik gibiyaltkanmaddelerdeyaplanfiler,topraklamakontaolanprizlereuymal, fakatkendilerinintopraklamakontabulunmamaldr. Bufilerinyantaraflarndakioyuklarniçinekonulanmetallevhacklar,koruma kontasaylmaz.çünkübunlarkorumailetkenlerinebalantsalamaz. 33
Fiilebirbütünmeydanagetiren,korumailetkenibulunmayanbükülebilenkordonlar, yalnzkoruyucuyaltmaltüketimaraçlarndakullanlabilir. çtesislerdekullanlacakfveprizlerinanmadeerleri10a inaltndaolamaz. Belirli bir cihaz için öngörülen prizlerin anma akmlar cihaz gücü ile uygun olacakvebuprizlerinanmaakmlar16a inaltndaolmayacaktr. Korumailetkenlerifveprizlerintoprakiaretibulunanyerlerinebalanmaldr. Elektrik tesislerinde lambalarn duy ve sökellerine takl prizler kullanlamaz. Aynekildesabitfileribulunançokprizlerdekullanlamaz. Bir fie birden fazla sabit olmayan iletken balanamaz. Bu ekildeki birkaç iletkeninbalanmasiçinyaplanözelfilerbuhükmündndadr. Sabitaydnlatmaaygtlar,beslemehatlarnabuaygtlaraaitklemenslerilefiprizdüzenleriileyadadorudandoruyabalanabilir. Tanabilenaydnlatmaaygtlarebekeyesabitbalantdüzenleriyadafi-priz düzenleriüzerindenbalanabilir. Ara fi-priz düzenlerinde yaltkan mahfazalar bulunmaldr. Uzatma iletkenlerineanahtarbalanamaz. 34
ÖRENMEFAALYET-3 AMAÇ ÖRENMEFAALYET-3 Uygunortamsalandnda,istenilensüredenemliyerpriztesisatnçekebileceksiniz. ARATIRMA Nemliyertesisatyapmndakullanlanmalzemeleriaratrnz. 3.NEMLYERPRZTESSATI 3.1.NemliYerTesisat 3.1.1.NemliYerTesisatTanmveYapmYerleri NYMantigronkablovenemliyermalzemeleriylebirlikteyaplantesisatanemliyer tesisatdenir. Nemli yer tesisat; kazan daireleri, snaklar, fabrika alanlar, darya açk yerler, bodrumkatlarvegemilerdekullanlr. 3.1.2.NemliYerTesisatDöemeYöntemleri Nemliyertesisatdöemeyöntemlerisvaaltvesvaüstüolmaküzereikiyeayrlr. 3.1.2.1.SvaAlt 3.1.2.2.SvaÜstü Svaaltnemliyertesisatnnyapmndaöncelikleanapanonunyeribelirlenir. Tesisat,kullanlacakalmacnyerinegöresonnoktagözönündebulundurularak borutesisatduvarlarda90dereceolacakekildeilenir. Buvatvekasalarborulardançkmayacakekildetutturulur. Kablolarantigronkabloolarakborularniçindençekilir. Buvatbalantlaryaplarakkablouçlarklemensveyakovanlarlatutturulur. Buvatkapaklarcontalolaraktaklr. Kasalaranemliyerprizleriözenleyerletirilir. Prizlerinyerinegöreanapanodansrasylasigortabalantsyaplr. 39
Svaüstüetanmalzemedenyaplantesisatikitürlüyaplabilir.Bunlardanbirincisi, priztesisatnnkroeyardmylaantigronkablolarn90ºderecelikkvrmlarlaalclarakadar ilenip uçlarna priz balanmasdr. kincisi ise plastik borularn kroeler yardmyla tutturulup alclarn bulunduu yere kadar 90 derecelik kvrmlarla ilenip borularn içerisindenantigronkablogeçirilerekprizlerinbalantsnnyaplmasdr.svaüstütesisat kablodöemeyöntemleri,svaalttesisatkablodöemeyöntemlerinebenzemektedir. Svaüstütesisatuekildeyaplr: Svaüstünemliyertesisatnnyapmndaöncelikleanapanonunyeribelirlenir. Tesisat,kullanlacakalmacnyerinegöresonnoktagözönündebulundurularak boru tesisat duvarlarda 90º olacak ekilde ilenir. Dier yöntemle tesisat yaplacaksaantigronkabloiçinduvarlarakroelerilenir. Buvatvekasalarborulardançkmayacakekildetutturulur. Kablolar antigron kablo olarak borularn içinden çekilir. Dier yöntem için antigronkablokroeleretutturulur. Buvatbalantlaryaplarakkablouçlarklemensveyakovanlarlatutturulur. Buvatkapaklarcontalolaraktaklr. Kasalara nemli yer prizleri özenle yerletirilir. Dier yöntem için antigron kablonunucunaprizbalanr. Prizlerinyerinegöreanapanodansrasylasigortabalantsyaplr. 3.1.3.NemliYerTesisatElemanlarveÖzellikleri Nemli yerde kullanlan tüm malzemenin etan malzeme olma özelliinin olmas gerekir. Etan malzeme; su, nem, tozgibi d etkenlerden korunmaya müsait malzemedir. Tesisattakullanlacakolanpanonun,svaaltnagömülecekolanborunun,buvatn,kasann ve kasaya monte edilecek olan prizin tamamen etan malzemeden yaplmas, yönetmelik maddelerine göre önemlidir. Ayrca tesisatn salaml açsndan da etan malzeme kullanmak gereklidir. 3.1.3.1. Kablo NemliyertesisatndakullanlanNYMtipiantigronkabloResim3.1 de gösterilmektedir. Resim 3.1: Nemli yer tesisat için antigron kablo NVV(NYM)Ntipiantigron(nemliyer)kablolar,uksmlardanolumaktadr: Birveyaçoktellibakriletken PVCtermoplastyaltkan Dolgu PVCtermoplastyaltkanmanto 40
Dklfrenkleri;gri,siyahvebeyazdr.Kuru,rutubetliveslakyerlerde,yangnve patlamatehlikesiolanatölye,fabrika,depo,iyerlerindeveaçkalanlardakullanlr.toprak altnadöenmez.sabitolaraksvaüstünde,kanaliçindekullanlr.tablo2.1 dedahaönce NYMkablokesitlerigösterilmitir. 3.1.3.2. Priz Nemliyerdekullanlanprizinetanmalzemedenyaplmasgerekir.Su,tozveneme kar koruma özelliinin bulunmas gerekir. Ayn zamanda kapakl olmas, kullanm için uygundur.konu3.1.3 tekiresimlerdenemliyerprizleridahaöncegösterilmitir(bk.3.3.1-3.3.8). 3.1.3.3. Buvat Nemli yer sva alt ve sva üstü tesisat yapmnda, iletkenlerin eklenmesi ve datmnn yaplmas buvatlar içinden yaplr. Nemli yer tesisatnda kullanlan buvatlar, etanmalzemedenyaplrvekapaklarcontalolarakkapatlr. letkenlerineklenmesi ve datmiçin 5-7 mmçapnda yuvarlakbuvatlar kullanlr. Ayrca anahtar, priz vb. sva alt malzemelerin altlklar için bu çaplarda yuvarlak altlk buvatlar kullanlr. Çok saydaki iletken guruplarnn datlmasnda veya tesislerin ana ayrm yerlerinde 8x8, 10x10, 15x15 ve 20x20 cm boyutlarnda kare buvatlar kullanlr. Aadaki resimlerde deiikantigron buvat çeitlerigösterilmektedir. Uygulamada çeitli firmalarn kataloglarndan kullanm amacnza göre istediiniz antigron buvat çeidini bulabilirsiniz. Resim 3.2: Kare antigron buvat Resim 3.3: Yuvarlak antigron buvat Resim 3.4: Antigron buvat 3 lü Resim 3.5: Antigron buvat 4 lü 41
Resim 3.6: Antigron dikdörtgen buvat 3.1.3.4.Kroe Resim 3.7: Antigron yuvarlak buvat Kablolarve borular nemliyer tesisatyapmnda duvara veya tavanakroeler,kablo tutucular, özel çiviler yardm ile tutturulur. Kroe ve tutucular borularn, kablolarn özelliklerine göre etan malzeme ve sert plastikten yaplr. Aadaki resimlerde deiik kablo tutucusu, boru tutucusu çeitleri gösterilmektedir. Uygulamada çeitli firmalarn kataloglarndan kullanm amacnza göre istediiniz kroe ve boru tutturucusu çeidini bulabilirsiniz. Aada Resim 3.8 ve 3.9 da kablo tayc kroeler ve kablonun kuakla tutturulmasgösterilmektedir. Resim3.8:Çeitlikablotayckroeler Resim3.9:Vidaldestek,somunlucvatavekablonunkuaklatutturulmas 42
3.1.4.NemliYerTesisatDöenmesi 3.1.4.1.lemSras Nemliyertesisatnnçekileceiyeregöresvaaltveyasvaüstütesisattespitiyaplr. Svaalttesisatolarakyaplacaksa; Panonunyerivealmaçlarnyeribelirlenir. Bunagöremalzemetespitiyaplr. Tesisatsvaaltyaplacaksaborularilenir. Buvatlarvekasalarmonteedilir. Kablolarçekilir. Buvatveprizbalantlaryaplr. Anapanodailgilisigortabalantsyaplr. Sva üstü kroeler kullanlarak antigron tesisat yaplacaksa tesisatn döenmesi ve ekillendirilmesi: Tesisatn çalmas kadar görünümü de önemlidir. NV iletkenlerin döenmesinde ve ekillendirilmesinde dikkat edilen kurallar, NVV (NYM) antigron kablolardadageçerlidir.kablolar,kanallarveborularnsvaüstüneyatayveyadüeyolarak kroelerle düzgün bir ekilde döenmesi için geçi yerleri ve tesisat elemanlarnn yerleri tespit edilir. ekil 3.1 de kat panosu ve priz kasalarnn yerlerinin tespit edilmesi gösterilmektedir. Kat Panosu Prizkasas Prizkasas ekil3.1:katpanosuveprizlerinyerinintespitedilmesi Kablo geçi yolunun iaretlenmesi: Kablolarn geçi yolu tesisat planna göre belirlenir. Üzeritebeirtozuylakapliplik,kabloyolununbavesonundandüzgünvegergintutulur. Dahasonraipgerdirilipbraklaraküzerindekitebeirtozununduvarageçmesisalanr.ple svaüstüneiletkenyolununçizilmesi,ikikiiyleyapldgibibirçiviyardmylatekkiide yapabilir. Kroelerintaklmasiçindeliklerindelinmesi:Tesisatkablolarnduvarüzerinetutturmak içinbelirlenenyolüzerineeitaralklardakroelerkonulmaldr.yataydöemelerdekroeler arasndakimesafe30cm,düeydöemelerdeise40-50cmolmaldr.buvat, prizleregirive 43
çklarda,gereçlerden10cmuzaklktakroekoymakgerekir.bununiçindeliklerdelinir. Kablolarnbüklümyerlerinekroetaklmaldr.Elektriklidelgialetibreyz,darbekonumuna alnmal,yalnzelmasmatkapuçladuvaradelikleraçlmaldr. Delikleredübellerintaklmas:Dübel,yumuakplastiktenyaplmolupiçineaaçvidas takldkça da doru açlma yapan ve böylece vidann duvara skca taklmasn salayan elemandr.dübellerçeitliboyutlardaveözelkullanmlariçinyaplrvedçaplarnagöre adlandrlr. Sva üstü antigron tesisat yapmnda 6, 7, 8, 10, 12 mm çaplarnda plastik dübellerkullanlr. Kroealtlklarnndübelüzerinetaklmas:Buvat,priz,anahtarvb.tesisatgereçlerikablo yolu üzerindeki yerlerine vidalanarak duvara monte edilir. Dübeller üzerine kroelerin alt parçalar vidalanr. ekil 3.2 de çizilen hatta kroelerin ve buvatn yerletirilmesi gösterilmektedir. Antigronkroe Buat Kat Panosu Antigronkroe Prizkasas Prizkasas ekil3.2:kroelerinvebuvatnçizilenhattayerletirilmesi Rulo hâlinde bulunan antigron kablolarn açlmas: Nemli yer antigron NVV (NYM) kablolarrulohâlindesatlr.kabloyurulotopundançkarrkenkvrlpkatlanmamasnaözen gösterilmelidir. Kablolarn döenmesi: Kablonun uzunluu, ana panodan ek kutusuna ve ek kutusundan prizekadarolanmesafeölçülüpbuuzunluabalantpaylareklenerekbulunur.kablolarn birbirlerineeklenmeleriyalnzcaekkutularnda(buvatlarda)yaplr.kablodöemeilemine ana panodan balanr. Alt bölümleri taklan kroelere kablolar oturtulup üzerine kroeler vidalanr.ekil3.3 tekablolarndöenipbuvatbalantsnnyaplmasgösterilmektedir. 44
ekil3.3:kablolarndöenipbuvatbalantlarnnyaplmas Antigronkablolarnbükülmesi,ekillendirilmesi:Nemliyerantigronkablolarnn köedönenyerlerigenitutulmaldr.dönenyerinyarçap,kabloyarçapnnyaklak6kat olmaldr. Kat panosu W otomat balantsnn yaplmas: Her prizsortisinden srasyla ana panoyasigortabalantsyaplr.ekil3.4 tekatpanosundakablolarawotomatbalants gösterilmitir. ekil3.4:katpanosundakiwotomatlarakablobalantsnnyaplmas Kasalaraprizbalantlar:Kablolarnuçlarnaprizlerdahaönceanlatlankurallara dikkatedilerekbalanr.ekil3.5 teprizlerinkasalarayerletirilmesigösterilmektedir. 45
ekil3.5:kablolarnprizlerebalanmas 3.1.4.2. Dikkat Edilecek Hususlar Tesisatyaplrkençoközenleyaplmaldr.Kabloyoluçizgisindekroelereit aralklardaveayndorultudabulunmaldr. Kablonun dönüleri düzgün ve yan yana döenen kablolar birbirine paralel olmaldr. Çok sayda kablo yan yana döenecekse özel olarak yaplm kelepçe veya kroe raylar kullanlarak içilik kolaylatrlmal ve tesisata görünüm kazandrlmaldr. Matkapçap,duvariçerisinekonulacakdübelçapnauygunolmaldr. Dübel çaplar da kablo kesitlerine ve arlklarna göre seçilmelidir. Duvar delindiktensonraiçerisinedübelkonulmaldr.dübel,delikiçerisindehareket etmemeli,skcagirmelidir. Kablolun rulodan düzgün ve doru açlmas için d taraftaki kablo ucu rulo sarmyönününaksiyönündeçevrilmelidir. Kablolarnzedelenmemesiiçinkelepçelerinüstkapaklarfazlasklmamaldr. Buvatlardakieklerdüzgünyaplmaldr. Kablouçlarnaprizlersalambalanarakduvaradüzgünmonteedilmelidir. Kat panosuna yaplan sigorta balantsnda, priz sortileri srasyla balanmaldr. 3.2.KuvvetliAkmYönetmelii letkenler bakr, tam alüminyum, çelik özlü alüminyum ya da salamlk ve kimyasal dayankllk bakmndan bunlara e deer olan alamlardan yaplmaldr.letkenlerilgilistandartlarauygunolacaktr. 46
Kablolardöendikleriyerlerdekikimyasaletkilere,su,rutubetvehavakoullar ile öteki çevre etkilerine dayanacak tipte seçilmelidir. Kablolar döenecekleri yerlerin özelliklerine uygun seçilmelidir. nsanlarn youn bulunduu, paniin yaanabilecei tüm yaplar, yüksek katl binalar, hastaneler,tüneller,tiyatrolar,okullar,alverimerkezlerigibiyapveyerlerde yangnanndaazdumançkaran,halojensizözelliklikablolarkullanlmaldr. Kablo ekleri mutlaka özel ek aksesuarlar veya ek kutularnda yaplmaldr. Ekler,mekanikbakmdangüvenilirolmal;içinesuvenemszmasönlenmeli veiyibirelektrikiletkenliisalanmaldr.eklertesisedildiiyereuyguntipte seçilmelidir. 3.3.ElektrikçTesisleriYönetmelii Nemli ve slak yerler: letme araçlar güvenliinin nem, younlama suyu, kimyasalyadabenzeretkilerleazalabileceiyerlerdir. Örnein büyük mutfaklar, bulak ykama yerleri, frnlarn hamur hazrlamayerleri,soukhavadepolar,supompadaireleri,stlmayanya dahavalandrlmayanbodrumlar,konutveotellerdekibanyodairelerinde küvet bulunan bölmeler ve kazan daireleri gibi yerler bu gruba girer. Tabanlar, duvarlar hatta donanmlar temizlik amac ile hortumla ykanan nemli ve slak yerler için örnekler: Bira ve arap mahzenleri, slak olan atölyeler, araba ykama yerleri, çamarhaneler, ayrca banyolar,hamamlarvedukueleri,galvanikiletmelervb.yerler. Nemli yer iletkenleri: Nemli, slak yerlerde ve açk havada kullanlmaya elveriliiletkenlerdir. El ulama uzakl içinde bulunan iletken ve kablolarn koruyucu örtü ve d klflarelektrikiletmearaçlarnnmahfazalariçinesokulmaldr. Kablobalklarvebalantkutularndanbakahiçbirmetalörtü,elektrikiletme araçlarnnbalantyerininiçinegirmemelidir. Topraklama konta olan prizler, koruma iletkenine balanmadan kullanlmamaldr. Topraklamakontaolanprizlerinbulunduubiryerdeyadakorumailetkenlibir korumasistemindekullanlaniletmearaçlarndatopraklamakontaolmayanprizler vekorumadüzeniolmayaniletmearaçlarkullanlmamaldr. Küçükgerilimvekoruyucuayrmasistemiilekorunantesislerdekullanlanprizler buhükmündndadr. Koruma düzeni gerekmeyen ve kullanlmayan kapal yerlerde, bükülebilen kordonveiletkenler,fi-prizdüzenikullanlmadandorudandoruyatesiseya dailetmearaçlarnabalanrsabunlardakorumailetkenibulunmayabilir. 47
Nemli yer tesisatnda kullanlan filer, prizler ve ara prizler yürürlükteki Türk standartlarna uygun olmal ve elektrik aygtlarnn filerinde ve prizlerinde topraklamakonta(koruyucukontak)bulunmaldr. Toz ve lifli maddeler nedeniyle yanma tehlikesi gösteren yerlerdeki tesis anahtarlar,fi-prizdüzenleri,kutular(buvatlar)vebenzeritesisgereçlerikapal yadaenazndansudamlalarnakarkorunmutipteolmaldr. Fi ve prizlerin gövdeleri yaltkan maddeden yaplm olmaldr. Tehlikeli yerlerdekiduvarprizleri,mekanikdarbelerekarkorunmuolmaldr. Anahtarlar,priz,fivekutu(buvat)gibiiletmearaçlar,enazndandamlayan suyakarkorunmutipteolmaldr. Prizvefileringövdeleriyaltkanmaddedenyaplmalvebunlarkolaytutuabilen maddelerinbulunmadyerleretesisedilmelidir. Yeralt kablolar ve nemli yer iletkenleri, en az 30 cm geniliinde, elektrik arknadayanklbirlevhaüzerineyadaduvardanenaz5cm likbirhavaaral kalacak biçimde yaltkan içlikli kroeler üzerine döenmelidir. Örnein l cm kalnlktakiamyantlbetonbirlevhaelektrikarknadayanklsaylabilir.sacve amyantlevhalargenellikleelektrikarknadayankldeildir. Birdamarlyaltlmiletkenlerkullanlacaksabunlararalarndaençok30cm aralk bulunan seramik ya da benzeri bir yaltkan gereçten yaplan kroeler üzerine,damarlararasndavedamarladuvararasndaenaz3cmaçklkkalacak biçimdeyerletirilmelidir. 48