Sürdürülebilir Yapılı Çevreler Oluşturulmasında Güneş Kontrol Sistemlerinin Rolü

2. Proje ve Yapım Yönetimi Kongresi, 13 16 Eylül 2012 İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Urla-İzmir Sürdürülebilir Yapılı Çevreler Oluşturulmasında Güneş Kontrol Sistemlerinin Rolü Z.T. Kazanasmaz İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mimarlık Bölümü, Urla, İzmir tugcekazanasmaz@iyte.edu.tr F. Okutucu fikretokutucu@yahoo.com Özet Sürdürülebilir yapılı çevrelerin oluşturulması sadece enerji tüketiminin azaltılması ya da enerjisini kendi üreten binaların tasarlanmasını değil, binaların yapımı ve işletmesindeki maliyetlerin azaltılmasını ve bina kullanıcılarının konfor koşullarının sağlanmasını birlikte oluşturmalıdır. Sürdürülebilir yapılı çevrenin doğal çevreye olan etkisi mümkün olduğu kadar az olmalı ve sağlıklı iç hacimler oluşturularak da konfor koşulları sağlanmalıdır. Bu bağlamda bina iç mekanlarının uygun yapı elemanlarıyla birlikte tasarlanması hem ısıl hem de görsel konfor koşullarının iyileştirilmesine katkı sağlar. İç hacimlerin ısıtılması, soğutulması ve aydınlatılması için aktif/mekanik sistemlerin harcayacağı enerji tüketiminin de dengeli bir şekilde düzenlenmesine imkân verir. Dış hava koşullarına dayanıklı malzeme ve teknikle imal edilmiş jalûzilerin bina cephelerinde cam yüzeylerin dış taraflarına monte edilmesi ile yaz aylarında iç mekanların sıcaklıkları anlık ölçümlerde 8 0 C, günlük ortalamada 3.7 0 C düşürülebilmektedir. Ülkemizde güneşten korunmak amacı ile yaygın olarak kullanılan storlara kıyaslandığında; stor lar kapalı konumda iken ait oldukları iç mekânın manzarasını tamamen, ışık miktarını da yaklaşık % 80 oranında azaltmaktadır. Buna karşılık dış jaluzi ler manzara ve ışık miktarını kullanıcının isteğine bağlı olarak ayarlama olanağı vermektedir. Bildiride, güneş kontrol sistemlerinden olan dış jaluzilerin bu açıdan değerlendirilmesi ve binalarda uygulanabilirliği örneklerle tartışılacak; yaşam kalitesi artışı ve enerji tasarrufu sağlayan bu yapı elemanlarının deneye dayalı sonuçları, kullanım yeri ve seçenekleri görsel malzemelerle desteklenip anlatılacaktır. Anahtar kelimeler: Güneş kontrolü, dış jaluzi, ısıl faktör, ışık kontrolü, manzara, sürdürülebilirlik Giriş Sürdürülebilir yapı çevreler oluşturmanın amacı, evrensel ekosistemi oluşturan üç bileşen grubun, yani, inorganik maddeler, canlı organizmalar ve insanların birlikte var olmalarını ve iyi oluşlarının devamlılığını güvence altına alan mimari çözümler bulmaktır. Teknoloji geliştikçe ve toplumun ekonomik düzeyi arttıkça gereksinimlere

bağlı olarak mimari kaynaklara (arazi, bina, bina ürünleri, enerji ve diğer kaynaklar vs.) duyulan ihtiyaç da artmaktadır (Kim ve Ringdon, 1998; Yeşil Stratejiler, 2012). Sürdürülebilir yapılı çevrelerin tasarımı çok yönlü ele alınmalıdır. Binaların yapımı ve işletmesindeki maliyetlerin azaltılması ve bina kullanıcılarının konfor koşullarının sağlanması, doğal çevreye olan zararlı etkilerin mümkün olduğu kadar az olması, sağlıklı iç hacimler oluşturulması, mümkün olduğu kadar az enerji harcayan bina koşullarının sağlanması istenmektedir. Sürdürülebilir mimarinin temel ilkeleri olarak belirlenen kaynakların ekonomik kullanılması, yaşam döngüsü tasarımı ve insancıl tasarımdan üçüncüsü için olması gerekli stratejiler; doğal kaynakların(enerji, su ve malzeme) korunması, kentsel tasarım ve arazi planlaması ve kullanıcı konforu için tasarım diye tanımlanmaktadır (Kim ve Ringdon, 1998; Yeşil Stratejiler, 2012). Bu stratejiler, mimarların doğal (yenilenebilir) enerji kaynaklarından olan güneşten olabildiğince faydalanması, böylece, binanın ısıtma, soğutma, aydınlatma ve havalandırma gereksinimi için az miktarda enerji tüketmesi, gerek ısıl gerek görsel konfor koşullarının doğal çevreye zarar vermeden sağlanması konusunda bilinç kazanmaları ve bu yönde mimari çözümler üretmeleri için kullanılmaktadır. Başta İngiltere, Amerika ve Japonya olmak üzere Almanya ve İsveç gibi çeşitli ülkelerde sürdürülebilir yapılı çevrelerin oluşturulması için binaların çevresel etkilerini ve sürdürülebilirliklerini değerlendiren ve sertifikalandıran sistemler uygulanmaktadır. En yaygın olanları İngiltere de Yapı Araştırma Enstitüsü tarafından hazırlanmış olan BREEAM, Amerika da Yeşil Binalar Konseyi tarafından oluşturulmuş olan LEED ve Japonya da Yeşil Binalar Konseyi nin öncülüğünde yazılan CASBEE sertifika sistemleridir (Yener, Uyan ve Şener, 2009). Sürdürülebilir yapılı çevrelerin tasarlanması amacıyla, bina boşluklarının ve iç hacimlerin uygun yapı elemanlarıyla birlikte tasarlanması hem ısıl hem de görsel konfor koşullarının iyileştirilmesine katkı sağlar. İç hacimlerin ısıtılması, soğutulması ve aydınlatılması için aktif/mekanik sistemlerin harcayacağı enerji tüketiminin de dengeli bir şekilde düzenlenmesine imkân verir. Günışığından olabildiğince çok faydalanmak ve de soğutma yüklerinin toplam enerji tüketimindeki payını azaltmak amacıyla güneş kontrol stratejileri geliştirilmektedir. Bunlardan biri olan dış jaluziler, bina cephelerinde cam yüzeylerin dış taraflarına monte edilir, yaz aylarında iç mekanların sıcaklıkları anlık ölçümlerde 8 0 C, günlük ortalamada 3.7 0 C düşürülebilirler. Güneş kontrol sistemleri, LEED, BREEAM ve CASBEE gibi sertifikalandırma sistemlerinde çeşitli değerlendirme kategorileri altında yer almakta ve değerlendirilmektedir. Ülkemizde güneşten korunmak amacı ile yaygın olarak kullanılan storlara kıyaslandığında; stor lar kapalı konumda iken ait oldukları iç mekânın manzarasını tamamen, ışık miktarını da yaklaşık % 80 oranında azaltmaktadır. Buna karşılık dış jaluziler manzara ve ışık miktarını kullanıcının isteğine bağlı olarak ayarlama olanağı vermektedir. Bu çalışmada, güneş kontrol sistemlerinden olan dış jaluzilerin bu açıdan değerlendirilmesi ve binalarda uygulanabilirliği örneklerle tartışılacak; yaşam kalitesi artışı ve enerji tasarrufu sağlayan bu yapı elemanlarının deneye dayalı sonuçları, kullanım yeri ve seçenekleri görsel malzemelerle desteklenip anlatılacaktır.

Dış Jaluziler Güneş kontrol sistemlerinin(panjur/kepenk, perde, saçak elemanları, tenteler, iç/dış jaluziler ve güneş kırıcı yapı elemanları v.b.) en bilinen çeşidi olan dış jaluziler, kamaşmaya karşı koruma sağlayan ve günışığını iç hacimde yönlendirebilen en geleneksel doğal aydınlatma sistemleri arasında da yer almaktadır. Özellikle, günümüzde sürdürülebilir bina tasarımlarında, günışığından olabildiğince çok faydalanmak ve de soğutma yüklerinin toplam enerji tüketimindeki payını azaltmak amacıyla stratejiler geliştirilmektedir. Dış jaluziler, bu amaca hizmet eden pratik bir yapı elemanı olarak karşımıza çıkar. (Kuhn, Bühler ve Platzer, 2000). Dış jaluzilerin etkileri, iç jaluziye oranla çok daha yüksek olmaktadır. Bunun sebebi iç jaluzi sisteminde ışıma nedeni ile oluşan ısı kazancıdır. Güneş kırıcısız bu etkinin maksimum seviyeye çıktığı bilinmektedir. Bu durum, yaz koşulları için iç jaluzili uygulamalarla kıyaslandığında, dış jaluzilerin iç mekandaki soğutma sistemlerinin enerjisini azalttığı bilinmektedir (Lee, Bartolomeo ve Selkowitz, 1998). Bu sistemlerin teknik özelliklerini incelemeden önce, birlikte uygulandıkları pencerelerin manzara ve ısıl konfor açısından öneminin tartışılması gerekir. Öncelikle, pencereler, iç hacimlerden doğal çevrenin görülmesi ve dış ortam ile ilişki kurulması için gerekli olan yapı elemanlarıdır. Gün boyunca görülen aydınlık düzeyindeki değişim ve hareket ruhsal olarak kullanıcılar üzerinde etkilidir. Manzara, mekan hissi verir. Gün içerisinde zamanın algılanması, hava koşulları ve kişisel güvenlik durumlarının anlaşılması pencereden dışarıya atılan bir bakış ile sağlanır. Yeterli oranlarda penceresi olmayan iç hacimler kapalı yer korkusuna bile neden olabilir. Manzara arzu edildiğinde, güneş kontrol ve doğal aydınlatma sistemleri en iyiden en kötüye şu şekilde sıralanabilir: a)tam olarak engellenmemiş manzara, b)parçalı manzara(pencerenin alt kısmından görülen manzara), c)ayarlanabilir manzara (sistem, engellenmemiş net bir manzara elde etmek için kullanıcı tarafından ayarlanır), d) manzarasız (IEA,2000). Pencereler, ısıl konforu çok çeşitli şekillerde etkiler. Soğuk bir cam yüzey, kış aylarında, pencere ile kullanıcı arasında uzun dalga boylu ışınımsal değiş tokuşun neden olduğu ısıl rahatsızlığın artmasına neden olur. Sıcak bir cam yüzey de yaz aylarında benzer bir sorun oluşturur. Soğuk cam yüzeylerin neden olduğu, konvektif hava akışı ve havanın sızması da konforsuz bir iç ortamın oluşmasına katkıda bulunur. Bazı durumlarda, kış boyunca doğrudan gelen güneş ışınımı ısıl konforun daha iyi olmasını sağlar. Güneş ışınımı cam yüzey üzerine ulaştığı zaman, cam ve doğramayı oluşturan malzemeler iç ve dış ortamdaki havadan daha sıcak hale gelir. Isı, camın dış yüzeyinden atmosfere ve yakın çevreye doğru, camın iç yüzeyinden ise iç hacme ve diğer iç yüzeylere ışınım ve konveksiyon yolu ile taşınır (IEA,2000). Dış jaluziler ile benzer sorunlara çok basit önlemler alınıp, çözümler üretilebilmektedir. Doğrudan gelen güneş ışınımını kontrol etmek için seçenekler sunulur. Teknik Özellikleri Dış jaluziler, yüksek dayanıma sahip olması ve bakımının az olması nedeniyle galvanize çelik, anotlanmış ya da boyanmış alüminyum ya da plastik malzemeden üretilirler. Yatay ince şeritler (lamel), düz olabildiği gibi kıvrılmış/eğrisel düzlemlerden

de oluşabilir. Lameller genellikle, kendi genişliklerinden daha dar olan aralıklarla sıralanırlar ki tam olarak kapandıklarında üst üste gelebilirler. Lameller, yatay, düşey ya da açılı olarak düzenlenebilirler. Ölçüleri değişir. Dış jaluzi sistemlerinde lamel ölçüleri 50 mm ile 100 mm arasındadır (IEA, 2000). Sabit ve hareketli sistemler olarak tasarlanabilirler. Sabit olanlar, akustik özellikli, drenajlı, rüzgâra ve yağmura yüksek dayanımlı modeller olarak da üretilebilirler, şerit ölçüleri 150 mm ye kadar çıkabilir ve kesitleri farklılaşır. Ülkemizde, bina uygulamalarında sıkça karşılaştığımız modeller, kılavuz profili veya gergi kabloları ile değişik tiplerdeki tutucu sabitleme elemanları ile kullanılmaktadır (Construction Specialities, 2012; Brisoley, 2012; Schuco, 2012). Çalışma Prensibi Dış jaluziler, tüm iklim bölgelerinde ve enlemlerdeki binalarda, ve tüm yönler için pencereler ile birlikte tasarlanabilir. Hareketli olanlar, buna ek olarak ısıl kazancın kontrolü, kamaşmaya karşı koruma ve ışığı yönlendirme gibi işlevleri üstlenirler. Değişken olan dış ortam hava şartlarına göre en uygun iç ortam koşullarını elde etmek için kullanılırlar. Işığı yönlendiren, yansıtıcı özellikleri olanlar, üst yüzeyi yüksek yansıtıcı özellikli malzemeden yapılmış ve lamelleri, bazen delikli ve iç bükey, eğimli tasarlanır. Güneşin konumuna, günlük ve mevsimsel değişimlere göre, ısıl kazancı azaltmak ve görünür günışığını içeriye almak için kontrol edildiğinde, otomatik olarak çalışan hareketli sistemler enerji verimliliğini artırır. El ile işletilerek kontrol edilenler, kullanıcılar en uygun işletimi sağlamayabileceğinden daha az enerji etkin olabilirler. Örneğin, oda boş iken jaluzi sistem sabit bir pozisyonda kalabilir. Bazı araştırmalar göstermiştir ki kullanıcı isteğine bağlı konumu ayarlanan jaluziler, günlük, mevsimsel ve iklim koşullarından bağımsızlaşmışlardır. Bazı araştırmalarda ise, iklim koşulları ile kullanıcı tercihli jaluzi konumları arasında bir bağ bulunmuştur (IEA, 2000). Maliyet ve Enerji Tasarrufu Bazı sistemler, güneşli gök koşullarında, günışığı geçişini artırır, soğutma yüklerini azaltır ve pencere kenarına yakın parlak alan ile iç kısımdaki karanlık alan arasında daha homojen bir aydınlık dağılımı sağlar. Enerji etkin ışık kullanımı ile elektrik tüketimi, güneş kazancının ısıl etkisi olmadığı için de soğutma yükleri azalarak maliyet ve enerji tasarrufu gerçekleşir. Kapalı gök koşulunda ise hareket ederek konum değiştiren lameller ile iç ortam ısıl koşulları dengelenir, yansıtıcılı lamel yüzeyleri ile yine iç ortam aydınlık düzeyi engellenmemiş pencere durumuna göre daha iyi seviyeye yükselebilir. Ve güneşli gök koşulundaki duruma benzer şekilde enerji tasarrufu sağlanır (IEA, 2000). Dış Jaluzilerin Uygulanması ve ilgili Çalışmalar Dış jaluzilerin çeşitli binalarda uygulandığı bilinmektedir. Bunlardan bazıları şöyledir; Gartner Ofis Binası, Gundelfingen, Almanya; Hooker Kimya Merkezi(Ofis binası), Buffalo, New York, USA; Yapı araştırma Merkezi Ofis Binası, Watford, UK, NBM Bankası, Amsterdam, Hollanda. Dış jaluzili bir cam yüzeyin enerji verimliliğine olan katkısını sınamak amacıyla, Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü Binası nda 2005-2008 yılları arasında bir bilimsel araştırma projesi (DPT/05-GEE-002) yürütülmüştür

(Okutucu ve Tokuç, 2005). Tam güneye ve tam batıya bakan iki cepheli 26 m 2 büyüklüğündeki bir odanın soğutma gerektiren dönemlerde dış jaluzili (Şekil 1) ve dış jaluzisiz konumlarda üç yıl boyunca iç mekan sıcaklıkları ölçülmüştür. Sonuç olarak, dış hava koşullarına dayanıklı malzeme ve teknikle imal edilmiş jaluzilerin bina cephelerinde cam yüzeylerin dış taraflarına monte edilmesi ile yaz aylarında iç mekanların sıcaklıkları anlık ölçümlerde 8 0 C, günlük ortalamada 3.7 0 C düşürülebilmektedir. Bu da soğutma döneminde etkin olarak kullanılan klima sisteminin kurulum yükünde ve kullanım süresinde azalma sağlamıştır. Şekil 1. Dış jaluzi açık ve kapalı konumu (Fotoğraf: Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü Binası, Dr.Fikret Okutucu). Hareketli jaluziler, ısı kazançlarını kontrol etmekte, parlaklığa karşı korumakta, gün ışığını yansıtmakta kullanılabilirler (IEA, 2000), aynı zamanda da dışarıyı görme(manzarayı görme)/veya görmeme ve tam gölgeleme imkanı da sağlarlar. Güneş ışığından kaynaklı kamaşmanın önlenmesi ve günışığının mekana kontrollü bir şekilde alınması CASBEE ve BREEAM sertifika sistemlerinde değerlendirilmekte ve binalarda otomatik kontrollü güneş kontrol sistemlerinin bulunması önerilmektedir. Bu kapsamda hareketli jaluzilerin uygulanması olumlu karşılanmaktadır (Yener, Uyan ve Şener, 2009). İzmir de de çeşitli uygulamalar bulunmaktadır. Şekil 2 de bir konutta uygulanan hareketli bir dış jaluzi sistem görülmektedir. Bu sistem, düşey iki kılavuz profil içerisine 10cm aralıklarla döşenen, birbirlerine gergi kabloları ile bağlı, ve yatay eksenlerinde 180 0 dönerek hareket edebilen lamellerden oluşmaktadır. Renkleri yeşildir. Şekil 3 te bir ofiste, geniş bir pencereye (2x2m) uygulanmış benzer bir sistemin lamellerinin profil içerisine bağlantısı ve çelik kablo ile birbirlerine bağlantı detayı görülmektedir. Şekil 4 te de jaluzinin yatay lamellerinin konumu değiştirilerek iç ortam aydınlık değerlerinin değişimi görselleştirilmiştir. Lameller yatay konumdan 90 0 lik konuma geldiğinde aydınlık düzeyinin azalması gözle görülür şekildedir. Ofisin içinde

yapılan ölçümlere göre, ortalama aydınlık düzeyleri (E ort. ) 900, 650 ve 146 lux (lm/m 2 ) tür (Şekil 5). Şekil 2. İzmir de dış jaluzili bir konut örneği (Uygulama ve Fotoğraf: Dr.Fikret Okutucu). Buna göre, jaluzi tam kapalı iken ilk konuma göre %79 luk bir aydınlık düzeyinde düşüş kaydedilmiştir. Lameller, 45 0 lik konumda iken ise bu oran %27 olarak ölçülmüştür. Yarı açık konumda ise belirli saatlerde ofis içerisinde güneşli alanlar oluşmaktadır. İlk konumda iken manzara kaybı olmamakta ve iç ortam aydınlık düzeyi yeterli bir seviyededir. Böylece elektrik aydınlatmasına ihtiyaç duyulmamakta ve enerji verimliliğine katkı sağlanmaktadır. Tüm sertifika sistemlerinde (LEED, CASBEE, BREEAM v.b.) iç hacimlerin günışığından en etkin biçimde faydalanılması gerektiğinden bahsedilir. Özellikle LEED e göre aydınlatma enerjisinin %35 oranında azaltılması hedeflenmektedir. Ayrıca, incelenen ofiste, jaluzinin her üç konumunda da güneş ışınımı nedeniyle oluşacak ısınma engellenmiştir. Böylece soğutma ihtiyacı oluşmamakta ve enerji korunumu sağlanmaktadır. Dış görüşün olması ve dış ortam ile temasın sağlanması özellikle LEED sertifika sisteminde bahsi geçen ve olması istenen bir durumdur. Güneş kontrol sistemleri ve fotosensörler ile dış görüşün kontrol edilebilmesi önerilir (Yener, Uyan ve Şener, 2009). Şekil 3. Dış jaluzi detayı (Fotoğraf: İYTE Mimarlık A Blok, Doç.Dr.Z.Tuğçe Kazanasmaz).

Şekil 4. Bir ofiste dış jaluzi uygulaması ve iç ortam aydınlık düzeyinin değişimi; lameller (a) yatay konumda (E ort.: 900 lux), (b) 45 0 açılı (E ort.: 650 lux), (c) tam kapalı konumda (E ort.: 146 lux). (Fotoğraf: İYTE Mimarlık A Blok, Doç.Dr.Z.Tuğçe Kazanasmaz).

Şekil 5. İç ortam aydınlık düzeyinin değişimi. Şekil 6. Dış jaluzili ve jaluzisiz pencereler (soldaki fotoğraf: İYTE Mimarlık C Blok, Doç.Dr.Z.Tuğçe Kazanasmaz; sağdaki fotoğraf: İYTE Mimarlık A Blok, Dr. Fikret Okutucu). Şekil 6 te ise jaluzilerin bina cephesinden görüntülerine yer verilmektedir. Görüldüğü üzere bu sistemler cephedeki diğer malzemelerle uyumlu olmaktadır. Böylece mevcut binalarda, iyileştirme çalışmaları yapılırken mimariyi bozmayacak şekilde uygulanabildiği hatta dış görünüşe görsel katkı sağladığı anlaşılmaktadır. Sonuçlar Bu bildiride, güneş kontrol sistemlerinden olan dış jaluzilerin ışık ve manzara açısından değerlendirilmesi ve binalarda uygulanabilirliği örneklerle tartışılmıştır. Işık, iç hacimlerde yeterli aydınlık düzeyinin günışığından mümkün olduğu kadar çok faydalanılması ve buna bağlı olarak da aydınlatma enerjisinin azaltılması nedenleriyle sürdürülebilir bina tasarımında incelenmesi gereken bir konudur. Manzara, yaşam kalitesinin artışı ve sağlıklı, konforlu iç hacimler oluşturulması nedenleriyle sürdürülebilir bina tasarımında yerini alır. Bu bağlamda, jaluzilerin deneye dayalı inceleme sonuçları, kullanım yeri ve seçenekleri görsel malzemelerle desteklenip anlatılmıştır.

Bahsedilen örnek jaluzinin bir binada kullanılması ile çeşitli alanlarda binanın sürdürülebilir duruma geleceği görülmektedir. CASBEE, LEED ve BREEAM gibi sertifikalandırma sistemlerinin önerdiği aydınlatma sistemi ölçütlerine göre böyle bir sonuca ulaşılabilir. Sürdürülebilir bir bina elde edilebilmesi için öncelikle günışığının yeterli bir seviyede olması sağlanmalıdır. Bunun için de jaluzilerin (ve benzer günışığı elemanlarının) kullanımı istenmektedir. Böylece dış ortamda gök koşulları değiştikçe, jaluzinin de açılıp kapanmasıyla (ayarlanabilir olmasıyla) iç hacim çevresel koşulunda değişim önlenebilecek ve sabit bir görsel konfor ortamı sağlanabilecektir. Günışığı kontrolü en önde gelen hedeftir. Aynı zamanda güneş ışığından kaynaklanan kamaşma problemine çözüm üretilmiş olacaktır. Aydınlık düzeyleri belirli standartlara göre belirlenmekte ve önerilmektedir. Buna bağlı olarak doğal ışığın kullanımı sürdürülebilir yapılı çevrelerin tasarlanması için oluşturulmuş değerlendirme sistemlerinde adı geçen Enerji ve Doğal Enerjinin Kullanımı başlıkları altında değerlendirilir ve pencere ve jaluzilerin kullanımı bu alanda da desteklenmektedir. Jaluzilerin mevcut bir binaya eklenmesiyle tüm yukarıda bahsi geçen konularla birlikte manzara ve dış görüş kaybının da engellenmesi sağlanabilir. İç mekan fiziksel çevre kalitesi, sağlık ve konfor gibi alanlarda sürdürülebilir bir binanın dış görüş ve manzarasının olması önem verilen bir konudur. Böylece, jaluzinin kullanımı ile nicelik ve nitelik olarak istenen değerler gerçekleştirilerek görsel konfor koşulları (aydınlık düzeyi, kamaşma) sağlanır, günışığı etkin bir şekilde kullanılarak aydınlatma enerjisine ihtiyaç azalır, dış görüş sağlanarak sağlıklı iç ortam koşulları oluşturulur. Kaynaklar Anonim (2012). Florida International University, Yeşil Stratejiler, Ders Notları, http://www2.fiu.edu/~readg/courses/archtheory/greenstrategies.pdf. Erişim Tarihi: 25.05.2012. Brisoley. (2012). Üretici firma, Teknik Kataloğu, http://www.brisoley.com/. Erişim Tarihi: 22.05.2012. Construction Specialties. (2012). Üretici firma, Teknik Kataloğu, http://www.csgroup.com/louvers/. Erişim Tarihi: 22.05.2012. IEA, International Energy Agency. (2000). Daylight in Buildings: a Sourcebook on Daylighting Systems and Components. A report of IEA SHC Task 21/ ECBCS Annex 29, IEA, Wasington D.C.,USA. Kim, J. ve Rigdon, B. (1998). Introduction to Sustainable Design National Pollution Prevention Center for Higher Education, http://www.umich.edu/~nppcpub/resources/compendia/archpdfs/archdesintro.pdf. Erişim Tarihi: 25.05.2012. Kuhn, T.E., Bühler, C. ve Platzer, W.J. (2000). Evaluation of Overheating Protection with Sun-Shading Systems, Solar Energy, Vol.69, 59-74. Lee, E.S., Bartolomeo, D.L. ve Selkowitz, S.E. (1998). Thermal and Daylight Performance of an Automated Venetian Blind and Lighting System in a Full-Scale Private Office, Energy and Buildings, Vol.29, 47-63.

Okutucu, F. ve Tokuç, A. (2005). Güneş Enerjisi Enstitüsü Binasının Hava Bacalarından Birinin Modifiye Edilmesi ve Pasif Sistem ile Isıtılmaya Çalışılan bir Odanın Cam Yüzeylerinden Gece olan Isı Kayıplarının Azaltılması. Proje No: 05- GEE-002. (DPT) Bilimsel Araştırma Kesin Raporu, Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü, Izmir. Schuco. (2012). Üretici firma, Teknik Kataloğu, http://www.raf.com.tr/urun_1248_schuco-gunes-kirici-sistemler-ve-dis-jaluziler.html. Erişim tarihi: 22.05.2012. Yener, A.K., Uyan, F. ve Şener F. (2009). Binaların Sürdürülebilirliklerinin Belirlenmesinde Aydınlatma Sistemlerinin Değerlendirilmesi, V. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, İzmir, 1-11.