Türk Mikrobiyol Cem Derg (2007) 37 (2) : 71-75 1993 Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti / Turkish Microbiological Society ISSN 0258-2171 drar n ve glukoz ilave edilmifl idrar n çeflitli antibiyotiklerin antimikrobiyal aktiviteleri üzerine etkisi The influence of urine and glucose added urine on the in vitro antimicrobial activity of various antibiotics Nevriye Gönüllü 1, Ömer Küçükbasmac 1, Özden Büyükbaba-Boral 2, Mine An -Küçüker 2 1 stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal stanbul, 2 stanbul Üniversitesi, stanbul T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, stanbul. letiflim / Correspondence: Nevriye Gönüllü Adres / Address: stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal stanbul Tel: 0212 414 30 00/22462 E-mail: nevriegonullu@yahoo.com ÖZET Bu çal flmada idrar n ve glukoz ilave edilmifl idrar n çeflitli antibiyotiklerin in vitro aktivitesi üzerine etkisi buyyonda mikrodilüsyon yöntemiyle araflt r lm flt r. Beta-laktam antibiyotiklere duyarl 16 Escherichia coli suflu kullan lm flt r. Ampisilin, ampisilin+sulbaktam, sefalotin, sefuroksim, seftriakson, amikasin, siprofloksasin, sulfometoksazol ve trimetoprimin minimal inhibitör konsantrasyonlar (M K), mikrodilüsyon yöntemi ile paralel olarak Mueller Hinton buyyon, insan idrar ve glukoz ilave edilmifl insan idrar nda (, glukoz 440mg/dl) araflt r lm flt r. Yaklafl k olarak tüm antibiyotiklerin M K'leri idrar ve glukozlu (G) idrarda, buyyondaki M K'lere göre daha yüksek bulunmufltur. Ampisilinin M K 90 ', idrarda sekiz kere, da ise 32 kere buyyon ortam na göre yüksek bulunmufltur. Seftriakson, siprofloksasin ve trimetoprimin M K 90'lar da, idrar ortam na göre iki kere yüksek bulunmufltur. Ampisilin+sulbaktam, sefalotin, sefuroksim ve sulfametoksazol için M K 90 'lar idrarda ve da eflit bulunmufltur. Amikasin için M K 90 da, idrar ortam na göre iki kez düflük bulunmufltur. Siprofloksasin, sulfametoksazol ve trimetoprim d fl nda, tüm antibiyotiklere ait sonuçlar buyyon-idrar karfl laflt r lmas için anlaml (p<0.05) bulunmufltur. Sulfometoksazol ve trimetoprim d fl nda, tüm antibiyotiklere ait sonuçlar buyyon- karfl laflt r lmas için anlaml bulunmufltur. Sonuçlar idrar- karfl laflt r lmas için anlams z bulunmufltur. Bu çal flmada baz antibiyotiklerin aktivitelerinin idrardan ve dan etkilendi i gösterilmifltir. Standard duyarl l k testlerinin, idrar yolu infeksiyonlar n n tedavisinde kullan lan baz antibiyotiklerin aktivitesini oldu undan daha yüksek gösterebilece i belirlenmifltir Anahtar kelimeler: drar, glukoz ilave edilmifl idrar, M K, antibiyotikler SUMMARY The influence of urine and glucose added urine on the in vitro activities of various antibiotics was assessed by the microbroth dilution method in this study. Sixteen beta-lactam susceptible Escherichia coli isolates were used. The minimum inhibitory concentrations (MICs) of ampicillin, ampicillin+sulbactam, cephalothin, cefuroxime, ceftriaxone, amikacin, ciprofloxacin, sulfamethoxazole and trimethoprim were performed parallel in Mueller Hinton broth, human urine and glucose added (440 mg/dl glucose) urine by the microbroth dilution method. MICs of nearly all antibiotics were higher in urine and glucose added urine than MICs in broth. MIC 90 against ampicillin was 8 fold higher in urine and 32 fold higher in glucose added urine than MIC 90 in broth. MIC 90 s against ceftriaxone, ciprofloxacin and trimethoprim in g-urine were only 2 fold higher than MIC 90 in urine. Equal MIC 90 in g-urine and urine were obtained for ampicillin-sulbactam, cephalothin, cefuroxime and sulphamethoxazole. Two fold smaller MIC 90 in g-urine in comparison with MIC 90 in urine were found for amikacin. The results of statistical analysis were significant (p<0.05) for all antibiotics except ciprofloxacin, sulphamethoxazole and trimethoprim for broth-urine comparison. For broth-g-urine the results were significant for all antibiotics except sulphomethoxazole and trimethoprim. The results were found unsignificant for urine -g-urine comparison. This study demonstrated that MICs of antibiotics are influenced by the human urine and glucose added urine. MICs of some antibiotics used in the treatment of urinary tract infections may be overestimated by the standard antibiotic testing methods. Keywords: Urine, glucose added urine, MIC, antibiotics 71
Nevriye Gönüllü, Ömer Küçükbasmac, Özden Büyükbaba-Boral, Mine An -Küçüker G R fi Eriflkinlerin idrar yolu infeksiyonlar n n tedavisinde antibiyotikler s kça kullan lan ilaçlard r. Komplike olmayan idrar yolu infeksiyonlar genç sa l kl kad nlarda daha s k görülmektedir ve tedavileri kolayd r. Bununla birlikte, diyabetli hastalarda idrar yolu infeksiyonlar komplike bir seyir göstermektedirler (1). Diyabet, endokrin hastal klar aras nda en s k görülen hastal kt r. Retinopati, nöropati, nefropati gibi organ komplikasyonlar n n d fl nda, diyabetli hastalar yüksek infeksiyon riski tafl maktad rlar ve bu hasta grubunun infeksiyonlar daha a r seyretmektedir. Diyabetli hastalarda idrar yolu infeksiyonlar en s k görülen infeksiyonlar aras nda yer al rlar. drar yolu infeksiyonlar n n, diyabetli hastalar aras nda s k görülmesinin nedenleri aras nda glikozüri, nötrofillerin anormal fonksiyonu ve üroepiteliyal hücrelere artm fl aderans gösterilmektedir. Glikozüri, diyabetli hastalar n idrar yolu infeksiyonlar nda önemli bir rol oynamaktad r. In vitro yap lan çal flmalarda, glikozürinin çeflitli Escherichia coli sufllar n n üremesini artt rd bildirilmifl, bununla birlikte bu bulgu in vivo yap - lan çal flmalarda kan tlanamam flt r; bu çal flmalarda, glikozürili hastalarda, glikozürisiz hastalara göre daha s k bakteriüri oldu u gösterilememifltir (2). Baz antibiyotiklerin idrarda neden daha az etkili oldu u sadece ph'n n etkisiyle aç klanamamaktad r. Bu etkinin azalmas na idrar n içinde çözülmüfl birçok di er etkeninde önemli rol oynad klar düflünülmektedir (1). Yak n zamanda yapt - m z bir çal flmada, antibiyotik M K'lerinin insan idrar ndan etkilendi ini ve genel olarak idrarda normal besiyerine oranla daha yüksek oldu unu göstermifltik (3). Glikozürinin ve glukozun antibiyotiklerin antimikrobiyal etkisi üzerine etkisi hakk nda fazla bilgi bulunmamaktad r. Bu çal flma, idrar yolu infeksiyonlar n n tedavisinde kullan lan baz antibiyotiklerin aktivitesi üzerine glukozun etkisinin (glikozüriyi taklit ederek) belirlenmesi amac ile planlanm flt r. GEREÇ VE YÖNTEM Bakteriler. Bu çal flmada idrar yolu infeksiyonu etkeni olan 16 E.coli suflu kullan lm flt r. Tüm sufllar beta-laktam duyarl fenotipindendir. Antibiyotikler. Çal flmada kullan lan antibiyotikler afla da s ralanm flt r: ampisilin, sulfometoksazol, trimetoprim (Fako, stanbul); ampisilin+sulbaktam (Bilim, stanbul); sefuroksim (GraxoSmith Kline, stanbul); seftriakson (Deva, stanbul); amikasin (Mustafa Nevzat, stanbul); siprofloksasin (Bayer, stanbul). Minimal inhibitör konsantrasyon (M K). M K, saptanmas nda Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI)'ün tarif etti i mikrodilüsyon yöntemi uygulanm flt r (4). Antibiyotiklerin 'er μl katyon ayarl Mueller Hinton buyyon, insan idrar ve glukoz ilave edilmifl (, glukoz 440 mg/dl) insan idrar içeren mikropleytlerde çift seri dilüsyonlar yap lm flt r. Standard sufl olarak E.coli ATCC 25922 kullan lm flt r. Logaritmik üreme faz nda bulunan bakteri süspansiyonlar yaklafl k 5x10 5 CFU/ml Mueller Hinton buyyon ve idrar ve glukozlu idrar içeren kuyucuklar n içine inoküle edilmifltir. 35 C'de 24 saatte üreme olmayan en düflük antibiyotik konsantrasyonu M K olarak kabul edilmifltir. statistik. statistik inceleme Kruskal-Wallis testi ile yap lm flt r. Çoklu karfl laflt rmalar Dunn' n yöntemi ile yap lm flt r. BULGULAR Çeflitli antibiyotiklere karfl M K da l m, M K aral klar ve M K 90'lar Tablo 1'de gösterilmifltir. Yaklafl k olarak tüm antibiyotiklerin M K'leri idrar ve da daha yüksek bulunmufltur. Ampisiline karfl M K 90 idrar ortam nda sekiz kere, ortam nda ise 32 kere buyyon M K 90 'a göre yüksek bulunmufltur. Seftriakson, siprofloksasin ve trimetoprim M K 90 'lar da, idrara göre iki kez yüksek bulunmufltur. Ampisilin+sulbaktam, sefalotin, sefuroksim ve sulfame 72
drar n ve glukoz ilave edilmifl idrar n çeflitli antibiyotiklerin antimikrobiyal aktiviteleri üzerine etkisi Tablo 1. M K da l m, M K aral, M K 90 ve duyarl l k oranlar Antibiotikler Media 0.002 0.004 0.008 0.015 0.03 0.06 0.12 0.25 0.5 1 2 4 8 16 32 64 128 256 512 1024 >1024 MIK Aralı MIK90 %R %I %S 1 1 5 8 1 0.25-4 2 Ampisilin 2 7 5 1 1 2-32 16 4 3 7 2 2-64 64 1 1 3 7 4 0.12-4 4 Ampisilin + sulbaktam 5 8 2 3 4-64 64 4 10 1 1 4-128 64 1 1 1 4 9 0.25-8 8 Sefalotin 1 1 5 9 2 6 8 4-16 16 2 2 4 8 0.5-4 4 Sefuroksim 2 5 3 6 1 6 5 4 2 5 5 1 3 0.004-0.12 0.12 Seftriakson 2 7 1 1 1 4 0.03-1 1 1 5 2 1 2 1 4 0.015-2 2 6 5 5 4-16 16 Amikasin 1 1 3 5 2 1 1 2 0.06-32 32 6 4 2 2 2 1-16 16 3 3 3 2 1 4 0.002-64 64 25 6.2 68.8 Siprofloksasin 0.015-128 1 3 2 3 3 3 1 64 3 2 3 3 1 2 2 0.015-128 128 1 3 1 11 32->1024 >1024 75 25 Sulfametoksazol 2 3 1 10 256>1024 >1024 2 5 2 7 256>1024 >1024 Trimetoprim 1 1 1 1 1 1 5 5 1 1 2 1 11 3 0.002-512 0.06-512 512 68.7 31.3 256 1 1 1 1 1 2 6 2 0.03-512 512 R: dirençli I: orta dirençli S: duyarl 73
Nevriye Gönüllü, Ömer Küçükbasmac, Özden Büyükbaba-Boral, Mine An -Küçüker toksazol için M K 90 hem idrarda hem da eflit bulunmufltur. Amikasine karfl da M K 90, idrar M K 90 'a göre iki kez düflük bulunmufltur. statistiksel incelemede M K de erlerin yükselmesi, siprofloksasin, sulfametoksazol ve trimetoprim d fl nda broth-idrar karfl laflt r lmas için anlaml (p<0.05); buyyon- karfl laflt r lmas için sulfometoksazol ve trimetoprim d fl nda anlaml bulunmufltur. Sonuçlar, idrar- karfl laflt r lmas için anlams z bulunmufltur. TARTIfiMA Rutin antibiyotiklere duyarl l k deneyleri hastalar n tedavisi için çok önemli bilgiler sa lamaktad r, ancak duyarl l k testlerinin güvenirlilik s n rlar vard r çünkü bu testler idrar n veya idrar n içindeki çözülmüfl maddelerin etkisini dikkate alamamaktad rlar. Kalsyum ve magnezyum iyonlar ve ph gibi besiyerine ba l faktörlerin, duyarl l k testlerinin sonuçlar n etkiledi i daha önceden gösterilmifltir (5). n vitro yap lan birçok çal flmada, ph'n n antibiyotiklerin aktivitesi üzerindeki etkisi araflt r lm flt ancak, idrarda bulunan glukoz, üre ve katyonlar n etkilerini araflt ran çal flmalar az say dad r. Kuflkusuz etkileyecek faktörler bunlarla da s n rl de ildir. Bu çal flma, idrar yolu infeksiyonlar n n tedavisinde kullan lan baz antibiyotiklerin aktivitesi üzerine glukozlu idrar n etkisinin belirlenmesi amac ile planlanm flt r. Daha önceden yapt m z bir çal flmada, sefalotin d fl nda bir çok antibiyoti in idrardaki aktivitelerinde bir düflüfl saptam flt k. Çal flmada M K'ler mikrodilüsyon yöntemi ile paralel olarak buyyon ve ph's 6.4 insan idrar nda araflt r lm flt r. Farkl üç beta-laktam direnç fenotip grubuna ayr lm fl 30 E.coli suflunun çeflitli antibiyotiklere karfl M K'leri araflt r lm flt r ve elde edilen insan idrar nda M K 90'lar daha yüksek bulunmufltur. Bu çal flma, baz antibiyotiklerin etkisinin idrar ortam ndan etkilendi ini ve standart yöntemlerle elde edilen M K'lerin, idrar yolu infeksiyonlar n tedavisinde kullan lan baz antibiyotiklerin etkisini oldu undan daha fazla gösterebilece ini ortaya koymufltur (3). Yap lan bir baflka çal flmada, normal ve diyabetik fare modelinde Serratia marcescens kökenine karfl kinolonlar n etkisi araflt r lm flt r. Normal ve diyabetik farelerin serum ve böbrek antibiyotik konsantrasyonlar n aras nda herhangi bir fark görülmemifltir. Bu bulgular, kinolonlar n diyabetlilerin idrar yolu infeksiyonlar tedavisinde etkili ilaçlar oldu unu göstermifltir (6). Minuth ve ark. (7) yapt klar çal flmada, idrar ortam ndaki gentamisinin E.coli ve Pseudomonas aeruginosa sufllar na karfl antibakteriyel etkisini araflt rm fllard r. Çal flmada normal idrar kullan lm flt r ve sonuçta, idrar n asidite, osmolarite ve normal komponentlerine ba l olarak antibiyotik üzerine inhibitör bir etkiye sahip oldu u gösterilmifltir. E.coli ve P.aeruginosa kökenlerin inhibisyonu için idrar ortam nda 40 kez daha fazla gentamisine ihtiyaç duyulmufltur. Bu bulgular, özellikle böbrek yetmezli ine ba l düflük at l m yada düflük doz kullan m na ba l idrarda gentamisinin düflük konsantrasyonda bulunmas durumlar nda dikkate al nmas gerekti i bildirilmifltir. Fromtling ve ark. (8), in vitro olarak idrar ortam nda, ph ve glukozun, norfloksasinin antibakteriyel aktivitesi üzerine etkisini araflt rm fllard r. Araflt r c lar, norfloksasinin idrar n ph 6.0, 7.0 ve 8.0 de erlerinde gram-negatif patojenleri etkili bir flekilde inhibe etti ini göstermifllerdir. Glukozun 200 mg/dl ve 400 mg/dl (diyabet glikozürisini taklit ederek) konsantrasyonlar nda, E.coli, Proteus mirabilis, Klebsiella pneumoniae ve P.aeruginosa sufllar na karfl, norfloksasinin antibakteriyal etkisinin anlaml bir flekilde de ifltirmedi ini göstermifllerdir. Yap lan bir baflka çal flmada, sukroz ve glukozun 30 Streptococcus mutans sufluna karfl sefalosporinin aktivitesinin ne flekilde etkiledi ini araflt r lm flt r. Sufllar n yaklafl k %21'i sukroz varl nda duyarl, glukoz varl nda ise dirençli saptanm flt r. Dört farkl sefalosporine karfl sukroz M K de erleri glukoz M K de erlerine göre daha düflük bulunmufltur. Araflt r c lar, bu bulgular sukroz varl nda cözülemeyen glukan n sentezi ile 74
drar n ve glukoz ilave edilmifl idrar n çeflitli antibiyotiklerin antimikrobiyal aktiviteleri üzerine etkisi aç klamaktad rlar. Glukan n sentezi, bakteriler aras ndaki mesafeyi ve ayn zamanda antibiyoti- in diffüzyonunu art rmaktad r (9). Bu çal flmada, araflt r lan antibiyotiklerin antibakteriyal aktivitesi üzerine glukozun büyük bir etkisi saptanamam flt r. Antibiyotiklerin in vitro aktiviteleri insan idrar nda ve glukozlu insan idrar nda benzer bulunmufltur ancak M K de erleri, hem insan idrar nda hem de flekerli insan idrar nda broth ortam na göre daha yüksek bulunmufltur. Bu antibiyotiklerin M K'lerinin insan idrar - n n içeri inden etkilendi i ve idrar yolu infeksiyonlar n n tedavisinde bu bulgular n dikkate al nmas gerekmektedir. Bu çal flma ile birlikte birkez daha standart test yöntemi ile elde edilen sonuçlar n, idrar gibi daha karmafl k in vivo koflullarda elde edilen sunuçlardan daha farkl olabilece i vurgulanm flt r. KAYNAKLAR 1. Caron F. Bases pharmacologiques de l'antibiothérapie des infections urinaires (1re partie): données experimentales in vitro. Antibiotiques 1999; 1: 27-31. 2. Hoepelman AIM, Meiland R, Geerlings SE. Pathogenesis and management of bacterial urinary tract infections in adult patients with diabetes mellitus. Int J Antimicrob Agents 2003; 22: 35-43. 3. Büyükbaba-Boral Ö, Gönüllü N, Küçükbasmaci Ö, An - Küçüker M, An Ö. The influence of urine on the in vitro antimicrobial activity of various antibiotics against different Escherichia coli phenotypes. Chemotherapy 2004; 50: 35-39. 4. National Committee for Clinical Laboratory Standards: Methods for Dilution Antimicrobial Susceptibility Tests for Bacteria that Grow Aerobically, ed 5. Approved Standard M7-A5. Wayne, Pa USA: NCCL, 2000. 5. Nicolle LE. Measurement and significance of antibiotic activity in the urine. In: Lorian V, ed. Antibiotics in Laboratory Medicine, 4. bask Baltimore: Williams and Wilkins Co, 1996: 793-812. 6. Obana Y, Nishino T. Therapeutic efficacy of ofloxacin, ciprofloxacin and NY-198 in experimentally infected normal and alloxan-induced diabetic mice. Drug Exp Clin Res 1988; 14: 327-331. 7. Minuth JN, Musher DM, Thorsteinsson SB. Inhibition of the antibacterial activity of gentamicin by urine. J Infect Dis 1976; 133: 14-21. 8. Fromtling RA, Abruzzo GK, Gadebush HH. In vitro effect of ph and glucose concentration on the antibacterial activity of norfloxacin in urine. Methods Find Exp Clin Pharmacol 1984; 6: 737-741. 9. Petti S, Renzini G, Tarsitani G. Effect of sucrose and glucose on the susceptibility of Streptococcus mutans to cephalosporins. New Microbiol 1998; 21: 289-293. 75