DÖVĐZ CĐNSĐ KREDĐ KULLANIMI ile KREDĐ KARTLARINAĐLĐŞKĐN DÜZENLEMELER 15 Haziran 2009 1
DÖVĐZ CĐNSĐ VE DÖVĐZE ENDEKSLĐ KREDĐ KULLANIMINA ĐLĐŞKĐN DÜZENLEMELER 2
Mevcut Düzenleme Döviz geliri olan firmalar: Yurtiçinden döviz cinsi ve dövize endeksli kredi kullanabilmektedir. Döviz geliri olmayan firmalar: Yurtiçinden döviz cinsi kredi kullanamamaktadır. Ancak dövize endeksli kredi kullanabilmektedir. Tüketiciler: Yurtiçinden ve yurtdışından döviz cinsi kredi kullanamamaktadır. Ancak yurt içinden dövize endeksli kredi kullanabilmektedirler. Firmalar döviz geliri bulunmasına bakılmaksızın yurt dışından her türlü ticari ve mesleki faaliyetin finansmanı amacıyla kredi temin edebilmektedir. 3
Mevcut Durumun Ortaya Çıkardığı Sorunlar Mevcut kısıtlamalar nedeniyle firmalar döviz cinsi kredi ihtiyaçlarını yurtdışındaki bankalardan veya yurtiçi bankaların yurtdışındaki şube ve temsilciliklerinden hiçbir sınırlamaya bağlı olmaksızın karşılayabilmektedir. Nitekim 2009 yılı Mart ayı itibarıyla reel sektörün Türk bankalarının yurtdışı şube ve iştiraklerinden kullandığı döviz cinsinden kredi tutarı 35 milyar ABD Dolarıdır. Bu durum bu tür kredilerin dış borç şeklinde görülmesine yol açmakta ve Türkiye nin risk primini olumsuz etkilemektedir. 4
Mevcut Durumun Ortaya Çıkardığı Sorunlar (Devam) Firmalar yurtdışından döviz kredisi kullanabilmek için döviz mevcutlarını teminat amaçlı olarak daha fazla oranda yurtdışı bankalar nezdinde tutmak zorunda kalmakta ve bu durum yurtiçi kaynakların yurtdışında tutulmasına yol açmaktadır. Mevcut sistemde yurtdışından döviz cinsi borçlanmalar nedeniyle firmaların kur riski sağlıklı bir biçimde izlenememekte ve yönetilememektedir. Mevcut sistemde tüketiciler her ne kadar döviz cinsi kredi kullanamasa da dövize endeksli kredi kullanabilmeleri nedeniyle kur riskine açık bulunmaktadır. 5
Yeni Düzenleme ile Getirilenler Döviz geliri olan firmalar: Bu gruptaki firmalar yurtiçinden döviz cinsi ve dövize endeksli kredi kullanmaya devam edecektir. Ayrıca bu grupta yer alan firmaların kullanabileceği döviz cinsi kredilerde daha önce 18 ay olan vade sınırı kaldırılacaktır. Döviz geliri olmayan firmalar: Tüketiciler: Bu gruptaki firmalar ortalama vadesi bir yıldan uzun olmak üzere 5 milyon ABD Doları ve üzerinde yurtiçinden döviz kredisi kullanabilecektir. Bu firmalar, Türkiye deki bankalarda bulundurulacak döviz ve/veya belirli nitelikleri haiz yabancı para menkul kıymetleri teminat göstermek suretiyle, teminat tutarı kadar vade sınırı olmadan ticari ve mesleki amaçlı yurtiçinden döviz kredisi kullanabilecektir. Bu firmalar vade ve tutar sınırlaması olmadan dövize endeksli kredi kullanmaya devam edecektir. Bugüne kadar yurtiçinden ve yurtdışından döviz cinsi kredi kullanamayan tüketiciler yeni düzenleme ile dövize endeksli kredi de kullanamayacaktır. 6
Yeni Düzenlemenin Getireceği Yararlar Yurtiçi bankalar nezdindeki döviz mevcutları reel kesimin ihtiyaçlarına daha fazla oranda aktarılabilecek ve yurtiçi kredi hacmi büyüyecektir. Yurtiçi bankalardan döviz kredisi kullanabilmek amacıyla döviz mevcutlarının yurtiçi bankalarda tutulması teşvik edilmiş olacaktır. Firmaların kur riskinin izlenmesi ve yönetilmesi kolaylaşacaktır. Tüketicilerin kur riski üstlenmelerinin önüne geçilmiş olacaktır. Dış borç stokunun olduğundan daha yüksek görünmesinin önüne geçilecek ve Türkiye nin risk primi azalmış olacaktır. 7
KREDĐ KARTLARINA ĐLĐŞKĐN DÜZENLEMELER 8
Niçin Yeni Düzenlemeye Đhtiyaç Var Kredi kartları borçları son dönemlerde diğer kredilere göre daha hızlı artmaktadır. Kredi kartı borçlarındaki artış hem tüketicileri hem de bankacılık sektörünü olumsuz etkilemektedir. Kredi kartlarının rasyonel bir biçimde kullanılmaması önemli bir sorundur. Hem mevcut borçların büyümesinin önlenmesi hem de geleceğe yönelik sağlıklı bir yapı oluşturulmasına ihtiyaç bulunmaktadır. 9
Kredi Kartı Sayısı K re d i K a rtı S a y ıs ın ın G e liş im i (A d e t) T o p l a m K r e d i K a r t ı Sa y ıs ı 2 0 0 2 1 5.7 0 5.3 7 0 2 0 0 3 1 9.8 6 3.1 6 7 2 0 0 4 2 6.6 8 1.1 2 8 2 0 0 5 2 9.9 7 8.2 4 3 2 0 0 6 3 2.4 3 3.3 3 3 2 0 0 7 3 7.3 3 5.1 7 9 2 0 0 8 4 3.3 9 4.0 2 5 N is a n 2 0 0 9 4 3.7 8 1.3 4 0 Kaynak: BKM 10
Kredi Kartı TGA larının Gelişimi Kredi Kartlarının TGA ya Dönüşüm Oranı (% ) 10 9 8 7 Yaşanmakta olan küresel kriz kredi kart borçlularının borçlarını ötelemeleri hatta temerrüde düşmeleri sürecini hızlandırmıştır. 6 5 27.01.06 31.03.06 30.06.06 29.09.06 29.12.06 30.03.07 29.06.07 28.09.07 28.12.07 28.03.08 27.06.08 26.09.08 26.12.08 27.03.09 05.06.09 Nitekim TGA oranı yüzde 9 a yükselmiştir. Kaynak: TCMB-EVDS TGA ya dönüşüm oranı = Tahsili Gecikmiş Alacaklar(TGA) / (Krediler + TGA) 11
Kredi Kartının Temel Kullanım Alanları Kredi Kartı üye işyerlerinde nakde ihtiyaç olmaksızın mal ve hizmet satın alma imkanı sağlayan bir ödeme aracıdır. Ancak, nakit çekme ve ödemelerin ertelenmesi imkanları nedeniyle kredi aracı olarak da kullanılabilmektedir. Kredi kartları getirdiği taşıma ve ödeme kolaylıklarının yanısıra kayıtdışılıkla mücadelede önemli bir unsurdur. Ancak kredi kartının doğru ve amacına uygun kullanımında şu hususlara da dikkat edilmesi gerekmektedir: Kredi kartı borcu borçla çevirme, borçları öteleme aracı değildir. Kredi kartının sürekli olarak nakit ve kredi ihtiyacını karşılamakta kullanılmaması gereklidir. Farklı ihtiyaçlar için bankacılık sistemimizde taşıt, konut ve ihtiyaç kredileri imkanı vardır. Kredi kartı borç bakiyesi tamamen ödenmediği taktirde dünyanın her yerinde en pahalı kredidir. 12
Yeni Düzenlemenin Ana Unsurları Yıllık Kredi Kartı Kullanım Bedeli Asgari Ödeme Tutarı Temerrüde düşmüş kredi kartı borçlarının yapılandırılması 13
Yıllık Kullanım Bedeli Mevcut Durum: Kredi kartlarına yıllık kullanım bedeli uygulanıp uygulanamayacağı hususunda belirsizlik vardır. Yıllık kullanım bedeline ilişkin uygulamalar ve müşterilerin bilgilendirilmesi konularında netleştirme ihtiyacı bulunmaktadır. Yeni düzenlemeye göre yıllık kredi kartı kullanım bedeli; 3.500 TL ye kadar kullanım limitli kredi kartları için 35 TL ye kadar, 3.500 TL ve daha fazla bir tutarda kullanım limitli kredi kartları için limitin % 1 ini geçmeyecek şekilde bankaların belirleyebilecekleri tutar. 14
Asgari Ödeme Tutarı Mevcut Durum: Asgari ödeme tutarı dönem borcunun asgari yüzde 20 si. Yeni Düzenleme: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Hazine Müsteşarlığı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının olumlu görüşünü alarak; Asgari ödeme tutarını yüzde otuza kadar arttırmaya veya yüzde ona kadar azaltmaya yetkili olacaktır. Belirtilen sınırlar dahilinde asgari ödeme oranını kart hamili grupları itibariyle farklılaştırabilecektir. 15
Temerrüde Düşmüş Kredi Kartı Borçlarının Yapılandırılması-1 31 Mayıs 2009 tarihi itibariyle ödeme ihtarı çekilmiş, icra takibi başlatılmış, ya da banka tarafından takip olunan krediler grubunda sınıflandırılmış kredi kartı borçları için yeni bir ödeme planına bağlama imkanı getirilmektedir. Uygulama Bankalara ve Varlık Yönetim Şirketlerine olan temerrüde düşmüş kredi kartı borçlarını kapsayacaktır. Bu tür kredi kartı borçluları, yeniden yapılandırmaya ilişkin çıkarılacak kanunun yayımlanmasından itibaren 60 gün içinde bankalara ya da bankaların avukatlarına veya varlık yönetim şirketlerine ya da temsilcilerine başvurmaları halinde aşağıda belirtilen esaslar dahilinde bu imkandan yararlanabileceklerdir. 16
Temerrüde Düşmüş Kredi Kartı Borçlarının Yapılandırılması-2 Kredi kartı borcunun temerrüde düştüğü tarihteki anapara ve faiz tutarına 31 Mayıs 2009 tarihine kadar geçen sürede makul bir artış uygulanarak ödemeye esas borç tutarı hesaplanacaktır. Uygulanacak artış oranı TCMB tarafından bankaların 3 aya kadar vadeli mevduata uyguladıkları faiz oranlarının ağırlıklı ortalaması esas alınarak belirlenecektir. Bu şekilde belirlenecek ödemeye esas borcun müracaat tarihinden itibaren 30 gün içinde ödenmesi durumunda herhangi bir ilave faiz hesaplaması yapılmayacaktır. 17
Temerrüde Düşmüş Kredi Kartı Borçlarının Yapılandırılması-3 Kart hamilinin taksitle ödemeyi tercih etmesi durumunda, 31 Mayıs 2009 tarihi itibariyle ödemeye esas borç tutarı, 6 aylık vade için 1,04 12 aylık vade için 1,08 24 aylık vade için 1,18 36 aylık vade için 1,26 katsayısı ile çarpılarak geri ödenecek toplam borç hesaplanacak ve ay sayısına bölünerek aylık taksitler belirlenecektir. Ödeme planın imzalanması halinde Borç icra takibine konu olmuş ise takip, dava masraf ve harçlarının tamamı, Nisbi kanuni vekâlet ücretinin ise belli bir oranı kabul edilen plan çerçevesinde ödenecektir. 18
EK: ENDEKS KATSAYISI HESAPLAMASI 19
Endeks Katsayısı Hesaplaması Endeks Değerlerinin Elde Edilişi Endeks katsayıları için bankalarca Merkez Bankası na bildirilen ağırlıklı ortalama mevduat faiz oranları kullanılmaktadır. Bankacılık sektörü yıllık bileşik ağırlıklı ortalama mevduat faiz oranları öncelikle basit faiz oranına dönüştürülmekte daha sonra bu değerin 12'ye bölünmesi ile aylık basit faiz oranları elde edilmektedir. 20
Endeks Katsayısı Hesaplaması Aylık Endeks Katsayı Tablosu 2009 Mayıs ayından geriye doğru her bir ay için elde edilen aylık basit faiz oranı bir önceki ayın endeks katsayı değerine eklenerek ilgili ayın katsayısı hesaplanmaktadır. 21
Endeks Katsayısı Hesaplaması Endeks Katsayı Örnek Hesaplama Örnek 1 (*) 1) Temerrüt tarihi: Mayıs 2006 2) Temerrüt tutarı: 1.000 TL. 3) Aylık %5,5 gecikme faizi varsayımıyla ödenmesi gereken borç tutarı: 2.980 TL. 4) Yeni hesaplamaya göre ödeme planına esas borç tutarı (anapara*endeks katsayısı): 1.000*1,5025=1.502,50 TL. Peşin ödeme: 1.502,50 TL. 6 aylık vade durumunda: (1.502,50*1,04)=1.562,60 Taksit tutarı (1.562,60/6)=260,43 12 aylık vade durumunda: (1.502,50*1,08)=1.622,70 Taksit tutarı (1.622,70/12)=135,23 24 aylık vade durumunda: (1.502,50*1,18)=1.772,95 Taksit tutarı (1.772,95/24)=73,87 36 aylık vade durumunda: (1.502,50*1,26)=1.893,15 Taksit tutarı (1.893,15/36)=52,59 (*) Ayrıca faiz üzerinden hesaplanacak vergi ve fonlar da ödenecektir. 22
Endeks Katsayısı Hesaplaması Endeks Katsayı Örnek Hesaplama Örnek 2 (*) 1) Temerrüt tarihi: Kasım 2008 2) Temerrüt tutarı: 1.000 TL. 3) Aylık %5 gecikme faizi varsayımıyla ödenmesi gereken borç tutarı: 1.300 TL. 4) Yeni hesaplamaya göre ödeme planına esas borç tutarı (anapara*endeks katsayısı): 1.000*1,0812=1.081,20 TL. Peşin ödeme: 1.081,20 TL. 6 aylık vade durumunda: (1.081,20*1,04)=1.124,45 Taksit tutarı (1.124,45/6)=187,41 12 aylık vade durumunda: (1.081,20*1,08)=1.167,70 Taksit tutarı (1.167,70/12)=97,31 24 aylık vade durumunda: (1.081,20*1,18)=1.275,82 Taksit tutarı (1.275,82/24)=53,16 36 aylık vade durumunda: (1.081,20*1,26)=1.362,84 Taksit tutarı (1.362,84/36)=37,84 (*) Ayrıca faiz üzerinden hesaplanacak vergi ve fonlar da ödenecektir. 23