CONSEIL DE L'EUROPE AVRUPA KONSEYİ AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ BULĞA VE DİĞERLERİ - TÜRKİYE DAVASI (Başvuru no:43974/98) KARARIN ÖZET ÇEVİRİSİ STRAZBURG 20 EYLÜL 2005 İşbu karar Sözleşme nin 44 2. maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecek olup şekli bazı düzeltmelere tabi tutulabilir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine açılan 43974/98 başvuru no lu davanın nedeni, Türk vatandaşı Mehmet Şirin Bulğa, Mehmet Yusuf Akgün, Abdülmecit Aslan, Musa Farisoğulları, Rıfat Gülcemal, Mehmedi Kaya, Ahmet Konuk, Ahmet Örde, Osman Toprak ve Mehmet Nevzat Yıldırım ın (Başvuranlar) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ne (AİHM), 11 Temmuz 1998 tarihinde, Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükleri Sözleşmesi nin (AİHS) eski 25. maddesi uyarınca yapmış oldukları başvurudur. Avukat yardımından faydalanmayı kabul eden başvuranlar, Diyarbakır Barosu avukatlarından M. Vefa tarafından temsil edilmektedirler. T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2005. Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.
OLAYLAR 1. Mehmet Şirin Bulğa Kürt kökenli başvuran, 1993 yılında, Iğdır da öğretmenlik yaparken, Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu na (KESK) bağlı Eğitim Sendikası na (Eğitim-Sen) üye olmuştur. Başvuran 1995 yılında, Eğitim-Sen in Iğdır Şubesi ne başkan seçilmiştir. Aynı yıl, sendika kurucu üyesi olduğu Siirt e tayin edilmiştir. 1996 yılında, yönetim kurulu üyesi seçilmiş ve iki yıl boyunca bu sendikanın yazmanlığını yapmıştır. Başvuran, valiliğin 5 Mart 1998 tarihli ve 1688 sayılı yazılı talebinin ardından, 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 4 g) ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 3 a) maddelerine ve öğretmenlerin tayin edilmesine ilişkin yönetmeliğin 29. maddesine dayanarak, 12 Mart 1998 tarihli kararla Artvin e tayin edilmiştir. 2. Mehmet Yusuf Akgün Başvuran, 1992 yılında Diyarbakır da öğretmenlik yaparken Eğitim-Sen e üye olmuştur. Başvuran, 1995 yılında Yönetim Kurulu üyesi seçilmiş ve yazman olmuştur. Başvuran, 6 Mayıs 1998 tarihli kararla, 285 ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler e ve öğretmenlerin tayin edilmesine ilişkin yönetmeliğin 29. maddesine dayanarak, Sakarya-Adapazarı na tayin edilmiştir, oysa ki Diyarbakır da öğretmenlik yapan eşi tayin edilmemiştir. 3. Abdülmecit Aslan Kürt kökenli başvuran, 1992 yılında, Siirt te öğretmenlik yaparken Eğitim Sen e üye olmuştur. Başvuran, valiliğin 20 Ocak 1998 tarihli ve 1504 sayılı yazılı talebinin ardından, 285 ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler e ve öğretmenlerin tayin edilmesine ilişkin yönetmeliğin 29. maddesine dayanarak, 15 Ocak 1998 tarihli kararla Bolu ya tayin edilmiştir. 4. Musa Farisoğulları Eğitim-Sen e üye olan başvuran, 1988 yılında, Diyarbakır da öğretmenlik yaparken Diyarbakır ın başka bir okuluna tayin edilmiştir. Başvuran 1991 yılında, OHAL Bölge valisinin talebi üzerine önce Rize ye daha sonra Şanlıurfa ya tayin edilmiştir. Başvuran, 258 ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler e ve öğretmenlerin tayin edilmesine ilişkin yönetmeliğin 29. maddesine dayanılarak 14 Nisan 1998 tarihli kararla Diyarbakır dan Özbaşı ya (Bartın) tayin edilmiştir. 5. Rıfat Gülcemal Diyarbakır da öğretmenlik yapan başvuran, 1991 yılında, Eğitim-Sen e üye olmuş ve sendika faaliyetlerine katılmıştır. 19 Ağustos 1992 tarihinde polis, hiçbir gerekçe belirtmeksizin, başvuranın düğününe gelen on kişiye yakın davetliyi yakalamıştır. Başvuran 1993 yılında, güvenlik nedeniyle tayin edilmiştir. Başvuran 1995 yılı Mayıs ayında, Eğitim-Sen in Yönetim Kurulu na seçilmiştir.
Başvuran 1996 yılı Mart ayında, Sendika aleyhine açılan fesih davasını protesto etmek amacıyla Ankara ya gitmek isteyen diğer sendika üyeleri ile beraber yakalanarak gözaltına alınmıştır. Başvuran, 258 ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler e ve öğretmenlerin tayin edilmesine ilişkin yönetmeliğin 29. maddesine dayanılarak 12 Mayıs 1998 tarihli kararla Eskişehir e tayin edilmiştir. 6. Mehmedi Kaya Diyarbakır da öğretmenlik yapan başvuran 1994 yılında Eğitim-Sen e üye olmuş ve sendika faaliyetlerine katılmıştır. Başvuran, 258 ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler e ve öğretmenlerin tayin edilmesine ilişkin yönetmeliğin 29. maddesine dayanılarak 3 Haziran 1998 tarihli kararla Enez e (Edirne) tayin edilmiştir. 7. Ahmet Konuk Kürt kökenli başvuran 1990 yılında Siirt te öğretmenlik yapmaktaydı. Başvuran, 1995 yılında, bu şehirde Eğitim-Sen in yerel bir büronun açılmasına katkıda bulunmuştur. Başvuran 1996 yılında Yönetim Kurulu na seçilmiş ve iki seneliğine yazman tayin edilmiştir. Başvuran, valiliğin 5 Ocak 1998 tarihli ve 134 sayılı yazılı talebinin ardından, 285 ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler e ve öğretmenlerin tayin edilmesine ilişkin yönetmeliğin 29. maddesine dayanarak 7 Ocak 1998 tarihli kararla Bolu ya tayin edilmiştir. 8. Ahmet Örde Kürt kökenli başvuran, Siirt te öğretmenlik yaparken, belirtilmeyen bir tarihte, Eğitim- Sen e üye olmuştur. Başvuran, 1995 yılında, Sendika Yönetim Kurulu nun yedek kurucu üyesi olarak seçilmiştir. Başvuran, 1997 yılında Yönetim Kurulu üyesi seçilmiş ve yazman tayin edilmiştir. Başvuran, valiliğin 16 Ocak 1998 tarihli ve 680 sayılı yazılı talebinin ardından, 285 ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler e ve öğretmenlerin tayin edilmesine ilişkin yönetmeliğin 29. maddesine dayanarak 26 Ocak 1998 tarihli kararla Aksaray a tayin edilmiştir. 9. Osman Toprak Kürt kökenli başvuran 1995 yılında, Siirt te öğretmenlik yapmaktaydı. Aynı yıl, başvuran Eğitim-Sen in yerel bürosunu kurmuştur. 1996 yılında Sendika Yönetim Kurulu üyesi seçilen başvuran, iki yıl yazmanlık yapmıştır. Başvuran, valiliğin 27 Ocak 1998 tarihli ve 1835 sayılı yazılı talebinin ardından, 285 ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler e ve öğretmenlerin tayin edilmesine ilişkin yönetmeliğin 29. maddesine dayanarak 11 Şubat 1998 tarihli kararla Afyon a tayin edilmiştir. 10. Mehmet Nevzat Yıldırımer
1995 yılında öğretmen olan kürt kökenli başvuran, Eğitim-Sen e üye olmuştur. Başvuran, valiliğin 5 Ocak 1998 tarihli ve 144 sayılı yazılı talebinin ardından, 285 ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler e ve öğretmenlerin tayin edilmesine ilişkin yönetmeliğin 29. maddesine dayanarak 11 Şubat 1998 tarihli kararla Afyon a tayin edilmiştir. HUKUK AÇISINDAN I. HÜKÜMET İN İTİRAZI HAKKINDA Hükümet, iç hukuk yollarının tüketilmemesi koşuluna göre kabul edilemezlik itirazında bulunmuştur. Hükümet, 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 7. ve 2577 sayılı Kararname nin 2 1 a) ve b) maddelerine, Anayasa nın 125 1 ve 7 maddesine ve 430 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 8. maddesine dayanarak, başvuranların hukuk yollarına sahip olduğuklarını iddia etmektedir. Başvuranlar, aleyhlerinde verilen tayin kararlarından şikayetçi olmadıklarını ancak, bu kararlara karşı koymak için Türkiye nin diğer bölgelerinde olmasına rağmen Olağanüstü Hal Bölgesi nde (OHAL) kullanabilecekleri başvuru yollarının bulunmadığını ileri sürmektedirler. Başvuranlar, kamu ihtiyacı ve hizmeti nedeniyle tayin edilebileceklerini kabul etmektedirler. Başvuranlar, OHAL Bölgesi nde öğretmen açığının bulunduğunu, tayin edildikleri bölgelerde bu açığın bulunmadığını ileri sürmektedirler. Tayin edilenlerin çoğu sendika yöneticisi idi, bunun da sendikal faaliyetleri yürütme hakkının kullanılmasını en aza indirgeme gibi bir etkisi olmaktadır. Başvuranlar, bunun ayrıca Hükümet in iyi niyetinden ve de kamu hizmeti ihtiyacı olgusundan şüphe duyulmasına neden olduğunu iddia etmektedirler. AİHM, bu itirazın AİHS nin 11 ve 13. maddelerine göre yapılan şikayetlere yakından bağlı olduğunu saptamaktadır. AİHM, kabul edilebilirlik kararında bu itirazı esasla birleştirme kararı aldığını hatırlatmaktadır. II. AİHS NİN 11. MADDESİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI Başvuranlar, tayin kararlarının toplantı ve dernek kurma özgürlüklerine ihlal oluşturduğunu iddia etmektedirler. Başvuranlar 11. maddeyi ileri sürmektedirler. Hükümet, AİHS nin 11. maddesinin kamu yararı nedeniyle sendika üyesi memurların tayinini yasaklamadığını savunmaktadır. Bu madde, sözkonusu memurlara ayrıcalık veya diğerlerinden daha avantajlı bir durum sağlamamaktadır. Hükümet, AİHS nin, memurların tayini, ataması veya iş yerleri hakkında hiçbir hükmü bulunmadığını ileri sürmektedir. İdare yalnızca kendi takdir imtiyazlarını kullanmıştır. Hükümet, AİHM nin içtihadına atıfta bulunarak, sendikaların kişisel çıkarlarını değil, temsil ettiği kişilerin ortak çıkarlarını savunmaya çalıştığını hatırlatmaktadır. Hükümet, bir sendika üyesinin tayin edilmesinin sendikal faaliyetine engel oluşturmasının düşünülemeyeceği kanaatindedir. Hükümet başvuranların tayininin, ne Eğitim-Sen üyesi olmalarını ne de sendikal faaliyetlerine devam etmelerini engellemediğini belirtmektedir. Hükümet, 25 Eylül 2002 tarihli yazıyla, AİHM ye Mehmet Şirin Bulğa ve Abdülmecit Aslan ın, sendikal faaliyetleri nedeniyle değil, PKK lehine propaganda faaliyetlerinden dolayı OHAL Bölge Valisi nin önerisi üzerine tayin edildikleri yönünde bilgi vermiştir. Hükümet,
diğer başvuranların 3 Ağustos 1990 tarihinde, yayınlanan Öğretmen Tayinine ilişkin Yönetmeliğin 29. maddesine uygun olarak tayin edildiklerini ileri sürmektedir. Bu Yönetmeliğe göre, öğretmenler, öğretim kurumlarındaki öğretmen açığını kapatmak amacıyla kamu hizmeti ihtiyacı gerekçesiyle tayin edilebilirler. Ayrıca Yönetmelikte, bu davada olduğu gibi disiplin kovuşturmaları nedeniyle tayin olasılığını öngörmektedir. Sonuç olarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ndan elde edilen bilgilere göre, Rıfat Gülcemal, Mehmedi Kaya, Ahmet Örde ve Osman Toprak Eğitim-Sen üyesidirler, diğer başvuranların bir sendikaya üyeliği konusunda hiçbir bilgi bulunmamaktadır. AİHM, AİHS nin 11 1 maddesinin, sendikal özgürlüğü, dernek kurma özgürlüğünün özel bir şekli veya yönü olarak gösterdiğini hatırlatmaktadır; bu madde sendika üyelerine devlet tarafından gösterilecek belirli bir muameleyi ve özellikle tayin olmama hakkını sağlamamaktadır.( Bkz. 27 Ekim 1975 tarihli Belçika Polisi Ulusal Sendikası- Belçika kararı, A serisi no: 19, s. 17, 38). AİHM, kişisel başvuru sonucunda açılan davada, mümkün olduğu kadar genel metnin dışına çıkmadan, kendisine başvurulan somut olayla dile getirilen sorunları incelemekle yetinmek gerektiğini belirtmektedir. ( Bkz., diğerleri arasında, 6 Kasım 1980 tarihli Guzzardi- İtalya kararı,, A serisi no:39, ss. 31-32, 88, ve 13 Ağustos 1981 tarihli Young, James ve Webster-İngiltere kararı,, A serisi no:44, 52). Bundan dolayı tayin kararının olduğu şekliyle AİHS bakımından uygunluğunu takdir etme hakkı düşmemektedir. AİHM nin amacı AİHS nin 11. maddesinde belirtilen, başvuranların sendikal faaliyetlerde bulunma hakkına ilişkin böylesi bir kararın sonuçlarını incelemektir. AİHM, 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 4 g) ve 430 sayılı Kararname nin 3 a) maddelerine dayanarak, başvuranların, OHAL Bölge Valisi tarafından aleyhlerine verilen tayin kararlarının, 11. maddenin hükümlerini tanımamasından şikayetçi olduklarını belirtmektedir. Daha sonra bu kararların kanun tarafından öngörüldüğünü gözlemlemektedir. Ayrıca başvuranların statülerinin 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu nda belirtilmiş olduğu konusuna itiraz edilmemektedir. Bu durumda, AİHM, ilgili kişilerin statülerinin, ilke olarak kamu hizmetinin ihtiyaçlarına göre başka bir şehre yada başka bir göreve tayin edilebilme olasılığını öngörmekte olduğunu tespit etmektedir. Bu bakımdan sözkonusu tayin kararları, ilke olarak ilgili kişilerin bir sendikaya katılma ve dernek kurma özgürlüğünü kullanma yada bu haklardan faydalanma haklarına yönelik bir engel yada sınırlama teşkil etmemektedir. Kişisel dernek kurma özgürlükleri konusunda ise, dava konusu tedbirlere rağmen sendikal örgütlerinin üyesi olmaya devam ettikleri gözönüne alınırsa, hem hukuki hem de fiili olarak bu haklarından faydalanmışlardır ( Bkz. örneğin, 6 Şubat 1976 tarihli Schmidt ve Dahlström- İsveç kararı, A serisi no: 21). AİHM, takdirine sunulan unsurlardan hareketle, başvuranların sözkonusu kararların AİHS nin 11. maddesinin yer verdiği şekliyle toplantı ve dernek kurma özgürlüğüne ilişkin haklarının özünü ilgilendiren yaptırım veya ihlali oluşturduğunu yeteri kadar ikna edici şekilde desteklemediklerini gözlemlemektedir. Ayrıca başvuranların yeni görevlerinde ya da tayin yerlerinde sendikal faaliyetlerde bulunmalarının engellenebileceği konusunda da ikna olmamıştır. Her ne kadar tayin kararları başvuranlar tarafından, ulusal makamların sendikal faaliyetlerde bulunma haklarına bir müdahalesi olarak değerlendirilse de, AİHM, bu
tedbirlerin Devletin kamu hizmetinin en iyi şekilde yönetilmesi çerçevesinde değerlendirildiği görüşündedir. Ulusal makamlar, ilgili kişilerin başka bir bölgeye yada başka bir şehre tayin kararlarını verirken takdir hakları çerçevesinde hareket etmişlerdir. Başvuranların tayinlerine bağlı zararın dışındaki diğer zararları makamların başvuranlara ödediği, öyle ki kamu hizmetinin en iyi şekilde idare edilmesi ve başvuranların sendikal faaliyetlerde bulunma hakkı gibi mevcut farklı çıkarlar arasında dengeyi sağladıkları sonucu çıkmaktadır. Bu nedenle, işbu davanın koşullarının tümü ışığında AİHM, başvuranlar, aleyhlerinde verilen tayin kararlarının sendikal faaliyetlerde bulunulmasına yönelik herhangi bir müdahale teşkil ettiğini ispat etmediklerini tespit etmiştir. Sonuç olarak AİHS nin 11. maddesi ihlal edilmemiştir. III. AİHS NİN 13. MADDESİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI HAKKINDA Başvuranlar OHAL Bölge Valisi tarafından aleyhlerine verilen kararlara itiraz edilebilecek bir başvuru yolunun bulunmamasından şikayet etmektedirler. AİHS nin 13. maddesini ileri sürmektedirler. AİHM nin içtihadını dile getiren Hükümet, 13. maddenin yalnızca AİHS bakımından savunulabilir olduğu düşünülen şikayetler için iç hukuk yolunu gerektirmektedir. Oysa, başvuranlar tarafından ileri sürülen hak, AİHS tarafından güvence altına alınan bir hak olmadığından dolayı, başvuranların iddiaları savunulabilir şikayetler olarak ele alınamaz. Başvuranlar bu argümanlara itiraz etmektedirler. Eğitimcilerin eğitim politikasının geliştirilmesine yardımcı olmak, sosyal hak ve menfaatlerini savunmak ve problemlerini çözmek amacıyla kurulan bir sendikanın üyeleri ve yöneticileri olduklarını ileri sürmektedirler. OHAL Bölgesinde, sendika kurucuları ve üyeleri üzerindeki devlet baskısı, bu hakkın kullanımını olanaksız hale getirecek seviyeye ulaşmıştır. Bu da sendika üyelerini ve yöneticilerini incelemeye alma, haklarında dava açılması ve disiplin cezalarının verilmesi, sürgüne gönderilmeleri, gözaltına alınmaları ve tutuklanmaları olarak vuku bulmuştur. Başvuranlar, iddialarına dayanak olarak Türkiye İnsan Hakları Vakfı nın (TIHV) 1997 ve 1998 yıllarına ait raporlarla beraber sürgün edilen, öldürülen veya disiplin cezası alan sendika üyelerini gösteren bir tablo sunmaktadırlar. Başvuranlar Diyarbakır da, bütün sendika yöneticilerinin sürgün edildiğini ve de aleyhlerinde verilen bu tayin kararlarına itiraz etmek için hiçbir başvuru yolunun mevcut olmadığını iddia etmektedirler. Bu bakımdan, başvuranlar 17 Nisan 2003 tarihli bir yazıyla, 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 7. maddesine dayanarak bir memur tarafından tayini hakkında yapılan iptal başvurusunu incelemeyi reddeden Diyarbakır İdare Mahkemesi nin verdiği kararı sunmaktadırlar. AİHM, AİHS nin 13. maddesinin AİHS de yer alan hak ve özgürlükler, iç hukukta ne şekilde tanınmış olursa olsun, bu hak ve özgürlüklerden iç hukukta yararlanılmasını sağlayacak yolların varlığını güvence altına aldığını hatırlatır. Dolayısıyla sözkonusu hüküm, AİHS ye dayalı savunulabilir bir şikayetin içeriğinin incelenmesini ve uygun bir telafinin sunulmasını sağlayacak bir iç hukuk yolunu zorunlu kılmaktadır ( Bkz. diğerleri arasında, Kudla-Polonya [GC], no: 30210/96, 157, CEDH 200-XI). Sözleşmeye Taraf Devletler e 13. madde tarafından getirilen zorunluluğun kapsamı, başvuranın şikayetinin niteliğine göre değişmektedir. Ancak 13. maddenin gerektirdiği başvuru, hukuki alanda olduğu gibi uygulamada da etkili olmalıdır (Bkz. örneğin İlhan-
Türkiye, no: 22277/93, 97, 2000-VII). 13. maddeye göre başvuru nun etkililiği, başvuranın lehine sonuç çıkacağı inancına bağlı değildir. Aynı şekilde, bu hükmün bahsettiği mahkeme adli kurum olmak zorunda değildir. Ancak, kendisine yapılan başvurunun etkililiğini değerlendirmek için sahip olduğu yetkileri ve verdiği güvenceleri de gözönünde bulundurmak gerekir. Ayrıca, iç hukukun sunduğu başvuru yollarının tümü, hiçbiri tek başına tamamen cevap vermese de, 13. maddenin gerekliliklerini yerine getirebilir (Bkz. diğerleri arasında, 25 Mart 1983 tarihli Silver ve diğerleri-birleşik Krallıklar kararı, A serisi, no: 61, s. 42, 113 ve 15 Kasım 1996 tarihli Chahal-Birleşik Krallıklar kararı, 1996-V, s. 1869-1870, 145). Bu durumda AİHM, OHAL Bölge Valisi ne tayin konusunda geniş ayrıcalıklar veren 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 4 g) maddesine dayanarak, OHAL Bölge Valisi nin, kamu sektöründeki personelin bu bölge dışında bulunan bir şehre tayinini isteyebileceğini hatırlatmaktadır. Buna benzer ölçüsüz olarak değerlendirilebilecek ayrıcalıklar karşısında, başvuranların tayini konusunda adli denetim yoksunluğunun, muhtemel suistimalleri engellemek veya bu şekilde alınan kararların sadece meşruluğunu denetlemeyi sağlamak için yeterli teminatları sunmadığını tespit etmek gerekir. AİHM, daha önce, OHAL Bölge Valisi ne yetki veren hükümleri kadar bu mevzuatın uygulanmasının da adli denetime tabi olmadığını vurgulama olanağı bulmuştur ( Bkz. iç hukukun ilgili bölümleri ve Çetin ve diğerleri-türkiye (no: 40153/98 ve 40160/98, 24-32, 2003-III), 61). Sonuç itibariyle, OHAL Bölge Valisi nin işlediği fiiller için yapılan adli başvurular, 13. maddenin amaçlarına uygun olarak etkililik kriterini yerine getirmemektedir, zira istenilen başvuru ne hukuki olarak ne de uygulamada etkili değildir (Bkz. diğerleri arasında mutatis mutandis, sözüedilen Güneri ve diğerleri, 88, sözüedilen Çetin ve diğerleri, 66 ve sözüedilen Doğan ve diğerleri, 110 ve 164). Dolayısıyla, başvuranların iç hukuk yollarının tümünü tüketme koşulundan muaf tutulduklarını tespit etmek gerekir. Bu nedenle AİHM Hükümet in itirazını reddetmektedir. Buradan yola çıkarak, AİHM, ulusal mahkemeler önünde OHAL Bölge Valisi tarafından başvuranlar aleyhinde alınan tayin kararlarına itiraz etmeyi sağlayan iç hukuk yolunun bulunmayışı nedeniyle AİHS nin 13. maddesinin ihlal edildiğine kanaat getirmektedir. IV. AİHS NİN 41. MADDESİNİN UYGULANMASI HAKKINDA A. Tazminat Başvuranlar Mehmet Şirin Bulğa, Mehmet Yusuf Akgün, Musa Farisoğulları, Ahmet Konuk ve Osman Toprak manevi tazminat adı altında her biri için 15.000 Euro talep etmektedirler. Abdülmecit Aslan, Rıfat Gülcemal, Mehmedi Kaya, Ahmet Örde ve Mehmet Nevzat Yıldırımer, her biri 8.000 Euro talep etmektedirler.
Gelir ücretindeki kayıplarına denk gelen maddi tazminat olarak Mehmet Şirin Bulğa ve Mehmet Yusuf Akgün her biri 24.685 Euro, Musa Farisoğulları, Ahmet Konuk ve Osman Toprak ise 31.085 Euro talep etmektedirler. Abdülmecit Aslan, Rıfat Gülcemal, Mehmedi Kaya, Ahmet Örde ve Mehmet Nevzat Yıldırımer, tayinlerinin ardından yapılan yerleşim masrafları için her biri 2.500 Euro talep etmektedirler. Hükümet bu miktarları aşırı bulmaktadır. AİHM, ulusal mahkemeler önünde OHAL Bölge Valisi tarafından aleyhlerinde alınan tayin kararlarına itiraz etmeyi sağlayan iç hukuk yolunun bulunmayışı nedeniyle başvuranların maddi zarara uğradıklarını tespit etmiştir. AİHM bu bakımdan hakkaniyete uygun olarak başvuranların her birine 500 Euro verilmesine karar vermiştir. Maddi tazminat konusunda ise AİHM içtihadı, başvuran tarafından iddia edilen zarar ile AİHS nin ihlali arasında açıkça belirgin olan bir neden-sonuç ilişkisinin bulunması gerektiğine ve bunun da gerektiğinde, gelir kaybı adı altında tazminat içerebileceğine yer vermektedir (Bkz. diğerleri arasında, 13 Haziran 1993 tarihli Barbera, Messegué ve Jabardo- İspanya kararı (50 madde), A serisi no: 285-C, s. 57-58, 16-20). Bu durumda, AİHM, AİHS nin 11. maddesinin ihlal edildiği sonucuna varmamıştır. Bu koşullarda, başvuranların tayini ile iddia edilen gelir kaybı arasında doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi bulunmamaktadır. Dolayısıyla, AİHM, maddi tazminat talebini tamamen reddetmektedir (Bkz. 28 ekim 2004 tarihli Zengin-Türkiye kararı, no: 46928/99, 74). B. Masraf ve Harcamalar Diyarbakır Barosu nun fiyat listesine dayanarak ve avukatlarının başvuruların hazırlanması için 50 saatlik bir çalışma yaptığını ileri sürerek başvuranlar toplam 23.942 Euro talep etmektedirler. Başvuranlar bu miktara, çeviri, telefon ve posta masrafları için başvuran başına 750 Euro eklemektedirler. Hükümet bu miktarları aşırı ve dayanaktan yoksun bulmaktadır. AİHM, dosya unsurlarını gözönünde bulundurarak, başvuranların masraf ve harcamalara ilişkin taleplerini yeterince desteklemediklerini tespit etmektedir. Hakkaniyete uygun olarak, 4.000 Euro dan adli yardım olarak Avrupa Konseyi tarafından verilen 685 Euro düşürülerek kalan miktarın başvuranlara ortaklaşa verilmesine karar vermektedir. C. Temerrüt faizi AİHM, Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi kolaylıklarına uyguladığı basit faiz oranına 3 puanlık bir artışın ekleneceğini belirtmektedir. BU GEREKÇELERE DAYALI OLARAK MAHKEME, OYBİRLİĞİYLE, 1. Hükümet in itirazını reddetmeye; 2. AİHS nin 11. maddesinin ihlal edilmediğine; 3. AİHS nin 13. maddesinin ihlal edildiğine;
4. a) Bu kararın, AİHS nin 44 2 maddesine göre kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden TL ye çevrilmek üzere Savunmacı Hükümet in: i. başvuranların her birine manevi tazminat için 500 Euro (beş yüz Euro); ii. masraf ve harcamalar için başvuranlara ortaklaşa 4.000 Euro dan (dört bin Euro) adli yardım adı altında alınan 685 Euro düşürülerek kalan miktarı; iii. miktara yansıtılabilecek KDV ve pul, harç ve masraflardan muaf olarak ödemesine; b) Belirtilen süre bitiminden ödemenin yapıldığı tarihe kadar geçen süre için, yukarıda belirtilen tutara, Avrupa Merkez Bankası nın kredi faiz oranına üç puan eklenmek suretiyle gecikme faizi uygulanmasına; 5. Hakkaniyete uygun tazminata ilişkin diğer taleplerin reddine karar vermiştir. İşbu karar Fransızca olarak hazırlanmış ve 20 Eylül 2005 tarihinde, İçtüzüğün 77. maddesinin 2 ve 3. fıkraları uyarınca yazılı olarak tebliğ edilmiştir. Mevcut karar ekinde AİHS nin 45 2 ve İçtüzüğü nün 74 2 maddelerine uygun olarak Sn. Cabral Barreto nun ayrık oy görüşü yer almaktadır.