!"# "$ % &'"( )"*( #. &



Benzer belgeler
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ HAYVANSAL MOTİF ÇİZİMİ

GÖRSEL SANATLAR. Mehmet KURTBOĞAN

Eğitim Öğretim Yılı Ders Programı


T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KLASİK TÜRK BEZEME SANATLARI ATÖLYESİ

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KLASİK TÜRK BEZEME SANATLARI ATÖLYESİ

Motiflerde gizlenen tarih, toplumların güzellik algılarının tarihidir. Fakat aynı zamanda onların yapı

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KLASİK TÜRK BEZEME SANATLARI ATÖLYESİ


Atatürk Üniveristesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi Journal of the Fine Arts Institute (GSED), Sayı/Number 34, ERZURUM 2015,

En eski uygarlıklardan biri olan Mısır Uygarlığı Nil nehri vadisinde gelişmiştir. Mısır mimarisinin en önemli yapıtları Mısır Piramitleri dir.

YAGCIBEDiR HALILARıNDAKi MOTiFLERiN YÖRESEL isimleri VE ANLAMLARı

ANADOLU UYGARLIKLARI (RÖLYEF) KABARTMA ESERLERİ. Burcu Aslı ÖZKAN

NÎK. F.T. XALLKONÎ Ezkime.com. (Tevn sanatı üzerine kısa bir analiz.)

TEMALARIMIZ KULELER DÜNYA ÇOCUK GÜNÜ HAYVANLARI KORUMA GÜNÜ DÜNYA EL YIKAMA GÜNÜ KURBAN BAYRAMI KIRMIZI GÜNÜ

VAKIFLAR GpNEL MUDURLUGU'NUN HALI-KİLİM TESBİT VE TESCİL ÇALIŞMALARI

BASIN METNİ BEYLİKDÜZÜ MİGROS ALIŞVERİŞ MERKEZİ ÇOCUK KÜLTÜR SANAT FESTİVALİ. Thema Anadolica!

ŞIRNAK FLERİ. Şırnak Valiliği Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü/2005 Fotoğraflar:Mehmet Akyol, Hülya Baldır Hazırlayan:Birsen Malkoç

KİLİM MOTİFLERİNİN VE HEYBE DOKUMALARIN MODERN GİYSİLERE YANSIMALARI. Derya ÇELİK * ÖZET

ÜLKER (OKÇUOĞLU) MUNCUK MÜZESİNDE BULUNAN HAVLULARDAN ÖRNEKLER

Proje Adı. Projenin Türü. Projenin Amacı. Projenin Mekanı. Medeniyetimizin İsimsiz Taşları. Mimari yapı- anıt

ÖNSÖZ... İÇİNDEKİLER... RESİMLER LİSTESİ... ÇİZİMLER HİSTESİ... Birinci Bölüm TANIMLAR VE TÜRK ÇİNİ SANATININ TARİHİ GELİŞİMİ

Ahlat Arkeoloji Kazı. Çini Örnekleri ve EL SANATLARI KATALOĞU

ADANA İLİ KARAİSALI İLÇESİ EL SANATLARINDAN ÖRNEKLER. Prof.Dr. Taciser ONUK. Yrd. Doç.Dr. Feriha AKPINARLI

ÖZEL EFDAL ERENKÖY ANAOKULU PENGUEN GRUBU EKİM AYI BÜLTENİ

CUMHURİYET ORTAOKULU 6. SINIF GÖRSEL SANATLAR GÜNLÜK DERS PLANI

CUMHURİYET ORTAOKULU 6. SINIF GÖRSEL SANATLAR GÜNLÜK DERS PLANI

CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM TANIYALIM

MÜZK ETM YÖNETM ve DEERLENDRME LKLER *

SANATSAL DÜZENLEME ÖĞE VE İLKELERİ

ARALIK AYINDA NELER YAPTIK?

İÇİNDEKİLER 1.BÖLÜM: TASARIM ELEMANLARI

GOBUSTAN KAYALIKLARI VE İLK SANATÇILAR

İSTANBUL DA, XIX. YÜZYIL OSMANLI MİMARLIĞINDA GÖRÜLEN AMPİR ÜSLUPTAKİ MADENİ ŞEBEKELER

ÇEVREMİZDEKİ VARLIKLARI TANIYALIM

Mitoloji ve Animizm, Fetişizm. Dr. Süheyla SARITAŞ 1

Ki!i, Yer, ve "eylerin Hayat Hikayeleri

BURSA DA GÖREV YAPAN MÜZK ÖRETMENLERNN ULUDA ÜNVERSTES ETM FAKÜLTES GÜZEL SANATLAR ETM BÖLÜMÜ MÜZK ETM ANABLM DALI LE LETM VE ETKLEM

sanatında en eski heykellerde ve balballarda görülen bir özellikti. Bunlar masif (tek

ki Eksenli Scara Robotun Modellenmesi ve Statik, Dinamik, Titreim Analizleri - 2

ŞAMANİZM DR. SÜHEYLA SARITAŞ 2

DERS PLANI-4 Dersin öğretmeni:burcu Ündücü Balkan

03. En Muhtemel Sayı (EMS) Yöntemi (5 li EMS) EMS Yönteminde Dilüsyon Kavramı

Okuma- Yazmaya Hazırlık. Türkçe Dil Etkinlikleri Sanat Etkinlikleri Oyunlar Müzik Ve Ritim. Fen Ve Doğa Etkinlikleri

EL PARMAKLARINA DEERLER VEREREK KOLAY YOLDAN ÇARPMA ÖRETM YÖNTEMYLE ZHN ENGELL ÖRENCLERE ÇARPIM TABLOSU ÖRETM UYGULAMASI

EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ

ÇİÇEK GRUBU HAZİRAN AYI BÜLTENİ

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI İLKOKULU 1/. SINIFI GÖRSEL SANATLAR YILLIK PLANI

TEMALARIMIZ UZAY VE GEZEGENLER DÜNYA GÖKYÜZÜ İNSAN HAKLARI VE DEMOKRASİ HAFTASI YERLİ MALLARI VE TUTUM HAFTASI YENİ YIL

EL SANATLARI TEKNOLOJİSİ

SANAT TARİHİ TERMİNOLOJİSİ II. Yrd.Doç.Dr. SERAP YÜZGÜLLER

J. MELLAART ÇATALHÖYÜK Ü BULUNCA, TARİH DEĞİŞTİ

Kültür - Sanat Kültür - Sanat Kültür - Sanat Kültür - Sanat

SULTAN IZZETTIN KEYKAVUS TÜRBESİ, 1217, SİVAS

MUHSİN ERTUĞRUL MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ TAKI TARİHİ SORULARI 1) Yapılan kazılarda takılarla ilgili ilk bulgular hangi döneme aittir?

İnsanların var oluşundan yazının icadına kadar olan döneme denir. Tarih öncesi devirlerin birbirinden

Göçmen bir yaşam. Göçleri sırasında fite kadar yükselen telli turnaların en büyük düşmanı kartallardır.

CUMHURİYET ORTAOKULU 8. SINIF GÖRSEL SANATLAR GÜNLÜK DERS PLANI

Türk Halı Sanatında Bir Teknik Özellik

TÜLN OTBÇER. Seminer Raporu Olarak Hazırlanmıtır.

İSTEK ÖZEL ULUĞBEY ANAOKULU OKUANAOKULU

OKULUN ADI: DERİN DÜŞLER ANAOKULU YAŞ GUBU: AY E K İ M

DR. SÜHEYLA SARITAŞ 1

ÖZEL EFDAL ERENKÖY ANAOKULU PENGUENLER GRUBU NİSAN AYI BÜLTENİ ÇİÇEKLER TEMASI

EGE VE YUNAN BAHÇE SANATI

HALI SANAYİ. Hazırlayan Tuğrul SOMUNCUOĞLU T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

Ankara da SELÇUKLU MİRASI. Arslanhane Camii. (Ahi Şerafeddin) 58 YEDİKITA

ANTALYA VE CİVARI CİCİM SECCADELERİ (NAMAZLAĞ) 1. Özet

SERAMN ÖYKÜSÜ (5C 5E TÜRKÇE PROJES) HAZIRLAYANLAR:

EĞİTİM DÖNEMİ DENİZYILDIZI GRUBU EKİM AYI BÜLTENİ

FORUM EGE GÜNEŞİ ANAOKULU YILDIZLAR SINIFI AYLIK EĞİTİM VE BRANŞ DERSLERİ PROGRAMI

AKSARAY İLİNDE ÇORAP VE PATİK ÖRÜCÜLÜĞÜ

GELENEK-EL SANATLARI. Kayseri de Halı ve Kilim. Gelenek-El Sanatları

İSMEK İN USTALARI SANATIMIZ YAŞAMIMIZ İSMEK MİNYATÜR SANATÇILARI SERGİSİ

MESLEKLER 2017 HAZİRAN / 1. HAFTA CUMA KONU PERŞEMBE

GEDĐZ GELENEKSEL KADIN CEPKENLERĐNĐN MOTĐF, DESEN VE KOMPOZĐSYON ÖZELLĐKLERĐNĐN ĐNCELENMESĐ

KIRIM HANSARAY DA SERGİLENEN EL DOKUMASI HALI ve KİLİMLER

Woyzeck: Öğleyin güneş tepeye çıkıp da dünya ateşe düşmüş gibi yanmaya başlayınca, işte o zaman korkunç bir ses bir şeyler diyor bana.

KAYNAK: Birol, K. Bülent "Eğitimde Sanatın Önceliği." Eğitişim Dergisi. Sayı: 13 (Ekim 2006). 1. GİRİŞ

KONYA SELÇUKLU HALI MOTİFLERİNİN EKSLİBRİSLERDE YORUMLANMASI. Kader SÜRMELİ

DÜNYA ÇOCUKLARI EL ELE EKİM OKULA GETİRECEKLERİMİZ OKULDA YAPACAĞIMIZ ÇALIŞMALAR

DİKTE METNİ 1 DİKTE METNİ 2

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI

GELENEKSEL TÜRK KİLİMLERİNİN MODERNİZASYONU VE HAZIR GİYİM SEKTÖRÜNDE KULLANIMI. Refika FIRAT 1

FORUM EGE GÜNEŞİ ANAOKULU ŞİRİNLER SINIFI AYLIK PROGRAMI

EFDAL ERENKÖY ANAOKULU PENGUENLER GRUBU KASIM AYI BÜLTENİ

Şerife ÖZÜDOGRU(*) Tezgahta kumaş gibi yün ipliklerle dokunan desenli döşeme. heybesine, gündelik kullanım eşyalarının konulduğu torbalara,

Cumhuriyet Dönemi nde ;

SINIF ÖRETMEN ADAYLARININ NTERNET KULLANIMINA LKN TUTUMLARININ DEERLENDRLMES

ORTA /OLGUN BRONZ ÇAĞ M.Ö

OKULUN ADI: DERİN DÜŞLER ANAOKULU YAŞ GRUBU: AY

YUNUS GRUBU OCAK AYI BÜLTENİ

Naile Rengin OYMAN 1 GELENEKSEL ANADOLU DOKUMALARINDA MUSKA- NAZARLIK MOTİFİNİN KULLANIMI

Konya Alâeddin Camii nde Bulunan Karapınar Yöresi Cicim Örnekleri

ÖZEL EGE LSES ZMR DOAL YAAM PARKI HAZIRLAYAN ÖRENCLER: 4C SINIFI SENEM IIKLI GÜLCE ÖZBEK ZEYNEP ENER ZEYNEP DURAN ELF ÜNLÜ NUR ERASLAN

CUMHURİYET ORTAOKULU 7. SINIF GÖRSEL SANATLAR GÜNLÜK DERS PLANI

! " # $ % & '( ) *' ' +, -. / $ 2 (.- 3( 3 4. (

Çocuklar için Kutsal Kitap sunar. Cennet, Tanrı nın Harika Evi

PENGUEN GRUBU MART AYI BÜLTENİ SİNCAPLAR TEMASI DÜNYA SU GÜNÜ ORMAN HAFTASI YAŞLILAR HAFTASI DÜNYA TİYATROLAR GÜNÜ

OKUMA YAZMAYA HAZIRLIK ÇALIŞMASI

Transkript:

!"# "$ % &'"( )"*( # +,' ' -. & - / 011

ÇNDEKLER 1) GELENEKSEL HALI SANATINDA KULLANILAN MOTFLER VE ANLAMLARI 2 A) GELENEKSEL HALI SANATI 2,3 2) HALI VE KLMLERDE KULLANILAN BALICA MOTFLER 4 A) ELBELNDE MOTF 5 B) KOÇBOYNUZU 6 C) BEREKET 7 D) NSAN 8 E) SAÇBAI 8,9 F) KÜPE 9 G) BUKAI 10 H) SUYOLU 10,11 ) PITRAK 11,12 J) EL, PARMAK, TARAK 12 K) MUSKA VE NAZARLIK 13 L) GÖZ 13,14 M) YILAN 14,15 N) EJDER 15 O) AKREP 15,16 P) KURTAZI, KURT Z, CANAVAR AYAI 16,17 Q) HAYAT AACI 17,18 R) DAMGA M 18,19 S) KU 19,20 3) ÖZET 20,21 4) RESM KAYNAKÇASI 22 5) KAYNAKÇA 22

GELENEKSEL HALI SANATINDA KULLANILAN MOTFLER VE ANLAMLARI GELENEKSEL HALI SANATI Günümüzde gerçek bir sanat yaratısı haline dönümü olan halının tarihi binlerce yıl öncenin çadır yaantısına kadar gider. Göçebe kavimler arasında doup, gelimi olan halı sanat kültürü, daha sonra yerleik medeniyetler tarafından da benimsenmitir. Bilinen ilk halı parçaları Orta Asya da Pazırık ta, eski bir mezarda bulunmutur. Günümüzden ikibin be yüz yıl öncesine ait olan bu halı parçaları uzun tüylü olup, üst desenleri zamanın yıpratıcılıına dayanamayarak yok olup gitmitir. Halı yapımcılıı bize, atalardan kalma bir sanat ve kültür kimlii olarak yansımıtır. Tarihin derinliklerinde, Orta Asya kültüründe ortaya çıkan ve dünyaya yayılan halı estetii, hem fonksiyonel ve hem de estetik olması dolayısıyla ayrıca öneme ve deere sahiptir. Halı sanatı 11.Yüzyıldan balayarak özellikle Büyük Selçuklu Türkleri yle birlikte Batı Asya ya ve ran a gelmitir; ama ne yazık ki o dönemden bizlere hiçbir eser kalmamıtır. Ama Anadolu Selçuklu döneminde yapılan halılardan müzelerimizde eserler mevcuttur. Arap istilaları ve Haçlı Seferleri yoluyla halı sanatı Avrupa ya geçmitir. Avrupalılar, Anadolu tezgâhlarına sipariler vermilerdir. 14. Yüzyılda Avrupalı ressamların yaptıı bazı tablolarda bu sipari halılar dikkati çekecek ekilde yer almıtır. Türk halıları içinde özellikle Bergama halısı, Uak halısı, Gördes, Hereke, Kula ve Ladik halısı çok önemlidir. Ayrıca Anadolu Yörük halıları veya airet halıları denen geometrik motiflerle ve yıldız motifleriyle süslü halılar da vardır. ran halıları, Kafkas halıları, Buhara, Kagar, Semerkant halıları da kendilerine özgü motifleri ve bordürleriyle tanınırlar.

Bir halı binlerce düüm gerçekliiyle varlık kazanır. Düümler bir zincir haline üst üste sıralanarak desenler meydana getirirler. Halının genellikle pamuklu olan zemini bir dokuma tezgâhına dikine gerilmi ve birbirine paralel çözgü ipleriyle, enine geçirilmi atkı iplerinden oluur. Çözgü iplerinin çevresine düümlenen iplik parçaları halının yüzünü, yani havlı yanını meydana getirir; bu iplikler çou zaman yün, bazen de daha deerli halılarda ipektir. Düüm biçimleri bölgelere göre deiir; en önemlisi Gördes veya Türk düümleridir, sonra Senneh veya ran düümleri gelir. Halı ve kilimler balangıçlarından itibaren sadece insanların fiziksel ihtiyaçlarını deil, aynı zamanda psikolojik beklentilerini de karılamak için yapıldı. Dini inançlar ve dinsel yaam filozofik düünceleri, insan ruhunu zenginletirdi ve gelitirdi. Bu, sanatçı ve onun iini çeitli yollardan etkiler. Sadece halılar ve kilimlerdeki motiflere, kompozisyonlara bakmak bile bunu aikâr kılar. Tüm bölgelerin kendi motifleri ve dokuma teknikleri vardır. Halıların motiflerinde hikâyelerin oluumu ve bu motiflerdeki anlam, Anadolu da dokunan ilk halıya kadar dayanır. Halıyı dokuyan kii, halıya duygularını ve düüncelerini yansıtır. Bu duygu ve düünceleri halıya aktarmak için kodlar ve semboller üretir. Motiflerin douu ve anlamları böyle olumutur.

HALI VE KLMLERDE KULLANILAN BALICA MOTFLER

ELBELNDE MOTF Diiliin simgesidir. Sadece analık ve dourganlıı deil, ayni zamanda uur, bereket, kısmet, mutluluk ve neeyi de sembolize eder. lk insanlar ana tanrıçalara tapıyorlardı. Erkein üremedeki biyolojik rolü anlaılmadıı için, sadece diilerin insan yavruladıını görüyorlardı. Hepsi bereket ve çoalma sembolü olarak gördüü ana tanrıçayı, Afrodit, Hera, Kibele, Atena, Leto, tar, Artemis, Hepa(Havva), sis gibi çeitli adlarla kendi dillerinde isimlendirmitir. Bilimsel saptamalar, douran güçlü kadına tapınmanın ilk kez.ö. 70008000 yıllarında. Mezopotamya da baladıına iaret etmektedir. Batı Anadolu da Beycesultan, Çatalhöyük, Hacılar gibi yerleimlerde Anadolu tarihinin Mezopotamya ile çada olduu, yapılan kazılarla ortaya çıkmıtır. Anadolu topraklarında, tarım kültürünü bilen ve yerleik nitelikte uygar ehirlerin ortaya çıkı tarihi olarak.ö. 5500 yılları belirlenmitir. Bugünkü dokumalarda kullanılan, ana tanrıça kültünün devamı niteliindeki eli belinde motifi, ana tanrıça ile ilgili inancın kültürel miras olarak günümüze geldii gerçeinin kanıtıdır.

KOÇBOYNUZU Bereket, kahramanlık, güç, erkeklik sembolü olan koçboynuzu motifi, Anadolu kültüründe ana tanrıça dan sonra, ya da onunla birlikte kullanılan bir motiftir. Boynuz sembolü insanlık tarihinde her zaman güç kuvvet timsali olan erkekle özdeletirilmitir. Boynuz formunun yer aldıı motiflere, dokumacı kadınlar tarafından, boynuzlu yanı, koçlu yanı, gözlü koç, koçbaı gibi isimler verilmitir. Koçboynuzu motifi koçun önden, yandan ve tepeden görünüü spiral, hilal gibi ekillerle stilize edilerek dokumalara aktarılmıtır. Güç ve kuvvet, erkeklik simgesi olan koçboynuzu motifi, erkek tanrı simgesi olarak, Sümer de ana tanrıça nanna nın ei Dumuzi, Akad da tar ın ei Tammuz, Mısır da sis in ei Osiris, Hitit te Hapt in ei Telepinu, Frig de Kibele nin ei Attis, Helen de Afrodit in ei Adonis olarak karımıza çıkar. Türk süsleme sanatındaki hayvan stilizelerinin en güzel örnekleri, koç, koyun veya da keçisi heykellerinden oluan mezar talarında görülmektedir. Anadolu da koçboynuzu motifli halı ve kilimler günümüzde de yaygındır. Bu motif, dokumaların genellikle göbek ve bordür kısımlarında kullanılır.

BEREKET 1.Grup: Dut, karpuz, kavun, nar, incir,üzüm,bitki ve yılan,ejder,koç, boa, geyik, kelebek, balık gibi, hayvanlardan oluan formda bereket motifleri sonsuz mutluluu ifade eder. 2.Grup: Aaç, çiçek, yaprak motiflerinden oluur. LOTUS Tanrıçalara uur ve bereket salayan çiçek. Hayat aacı. Bereket ve bolluk simgesi. Nar Bereket sembolü. Persophene nin insanların iyilii için çaldıı Enthoman ateinin kıvılcımlarını sembolize etmektedir. Atein yeryüzüne dönüü douda, bereket demektir. 3.Grup: Cansız kayalar, sular, dalar ve bazı doa varlıklarından oluur. Dokumalar; evrenin yapısını ve hareketini simgeler. Ege Dionisos törenleri bunu sembolize eder. Dionisos: doar, ölür ve yeniden doar. Ölüm dirim döngülü bereket sembolüdür. Kurban Bayramlarındaki kurban da bu törenlerin devamıdır.

NSAN Anadolu da ölüm doum döngülü törenlerin ruhun beden deitirmesi gibi inançların aman kültürünün bir devamı olduu bilinmektedir. Anadolu motiflerinde sık sık rastlanan insan figürü daha çok erkek ve kız çocuu olarak betimlenmitir. Bu figürler dokuyan kiinin erkek çocuk beklentisini veya gurbetteki sevgiliyi anlatır. Bu motifler çalımanın ve yaratıcı aklın sembolüdür. Objeleri bir süs gibi görebilen göçebelerin stilize etmeleridir. Doal yetenekleri olan bu kiiler, duru kafa ve ruh yapıları ile yalın yaamlardaki arınmılıktan kaynaklanan bir yaratıcılıa sahiptirler. SAÇBAI

Evlilik istei göstergesidir. Doum ve çoalmayı sembolize eder. Evlenmek isteyen genç kızlar zülüf keserler, tek örgü yaparlar. Yeni evli genç kadınlar saçlarını çift örerler. Uçlarına renkli ipliklerle süslerler. KÜPE Anadolu'da küpeler evlilik hediyesi olarak vazgeçilmezdir. Bu motifi kullanan bir kız, ailesine evlenmek isteini dolaylı olarak belli etmeye çalıır. Çatalhöyük te bulunan örneklerde genç kızın evlilik isteini belirtmek maksadıyla takıldıı tespit edilmitir. Erkekler de küpe takmılar. Ahiler (tüccarlar) sa kulaa mesleklerinin zirvesinde olduklarını sembolize eden küpe takmılar. Padiah ve Derviler ve de Zenneler küpe takmılar.

BUKAI Atların ön iki ayaına takılan otlaktan uzaklamalarını engelleyen zincirin adıdır. Ailenin devamını simgeler. Ak ve birleimi sembolize eder. Nian yüzüklerinin kırmızı kurdeleyle balanması da bu sembollerden biridir. Bukaı; aile birlikteliinin devamına, âıkların dükünlüüne ve birlikte olma umuduna iaret eder. SUYOLU

Su, yeniden douun, bedensel ve ruhsal yenilenmenin, yaamın sürekliliinin, bereket, soyluluk, bilgelik, saflık ve erdemin sembolüdür. En etkin arınma sembolüdür. O hem yaamın hem de ölümün kaynaıdır. Anadolu'da su yaamın kendisidir. Anadolu kadınının bütün gün iç içe yaadıı su dokumalara motif olmutur. Su yaamı simgeler. Pimi topraktan yapılmı çanak çömleklerde zigzag veya meander diye adlandırılan su yolu motifleri uygulanmıtır. Meander motifi ejder ile simgesel bir anlam bütünlüü içindedir. smini Ege denizine dökülen Menderes (Meandrosmenader) Nehir'inden almıtır. PITRAK

Pıtrak tarlalarda bulunan, dikenleriyle insanlara ve hayvanlara yapıan bir bitkidir. Pıtraın üzerindeki dikenlerin kötü gözü uzaklatırdıına inanan Anadolu insanı onu nazarlık motifi olarak kullanmıtır. "Pıtrak gibi" deyimi aaçlardaki meyve bolluunu ifade etmektedir, bu yüzden de un çuvallarında, tandır örtülerinde pimi toprak kapların üzerinde kullanılmıtır. EL, PARMAK, TARAK Yaratıcı gücün sembolü olan "El" insanı hayvandan ayıran en önemli organdır. Neolitik ve Paleotik dönem maara resimlerinde el ve parmak figürleri resmedilmitir. El ekillerinin, maara duvarlarında dinsel bir yaklaımla tekrarlandıı tespit edilmitir. Tunç devrinde büyük el ve ayak izleri resmedilmitir. Eller kuvvet, kudret ve hükmetme gücünü simgeler. Anadolu'da "el motifi" dokumalarda hem gerçekçi, bir üslupla hem de stilize edilerek be çubuk ve be nokta eklinde yorumlanmıtır. Parmak ve ona benzeyen tarak motifleri, geometrik olarak üçlü, beli, yedili sayılar kullanılarak dokunur. Bir gövdeye balanan çeitli çubuk formlarından oluur ve duruma göre el, parmak, veya tarak isimlerini alır.

MUSKA VE NAZARLIK Nazar, belli özeliklere sahip kimselerde bulunduuna inanılan; özellikle savunmasız göz alıcı insanlara, evcil hayvanlara, eve, mala mülke hatta cansız nesnelere zarar veren, bakılardan fırlayan çarpıcı ve öldürücü bir kuvvet tanımlanabilir. Kıskançlık ve haset gibi psikolojik duyguların yarattıı vurucu kuvvetin, ruhun dıa açılan iki noktasından, yani gözlerden fıkırarak kurbanına isabet ettii inancı vardır. Göze gözle karı koymak, gözden çıkı yolu bulan bu vurucu kuvvetin zararından korunmanın tek çaresi olarak düünülmütür. Bu nedenle rengi ve biçimi gözü andıran her nesne, ya olduu gibi ya da bazı ek öelerle birlikte nazarı uzaklatırıcı muska olarak kullanılmıtır. Geometrik üçgen motifi, en basite indirgenmi stilize edilmi göz biçimidir. Anadolu dokumalarında göz motifleri üçgenin yanında kare, ekenar dörtgen, dikdörtgen, haç, yıldız ekillerinin geometrik uygulamalarıdır. GÖZ

Fizyolojik ilevi görsel algı organı olmak olan göz, aynı zamanda entelektüel algının sembolü olarak da anılmaktadır. nsan gözü iyi niyetli bakılar taıyabilecei gibi, zaman zaman kötü niyetlerin aktarıldıı bir araç olarak da kullanılabilmektedir. Kötü niyetli nazarlar taıyan gözün kendisi olduu kabul edilmektedir. Çünkü bedenin dıa açılan bir organı olan gözün, ııı alma yetisi nedeniyle derin bir anlamı ve etki gücü vardır Budizm in ünlü eklerinden Shiva nın alnındaki üçüncü göz, ruhsal aydınlıın alıcısıdır. Halk arasında, gözün simgesel anlamlarını vurgulayan iitme gözü, gönül gözü gibi deyimler çok yaygındır. Nazar önlemlerinden birisi olan göz motifi, dokumalarda özelikle koçboynuzu, eli belinde ve bereket motiflerinin etrafında ya da içinde görülmektedir. YILAN Yılan en eski tanrılardandır. Hayatın güçlerinin efendisidir. Hayatı yaratmı ve devam ettirmitir. nsanın ruhunu temsil eder. Deri deitirmesinden dolayı ölmezlik 1 fikrini sembolleyen yılan birçok efsanenin ve büyünün temel öesi olmutur. Yılan toprak altında, maaralarda yaadıından ve ölenlerin ruhlarının da buralarda yaadıı kabul edildiinden dolayı yılanın atalarla sıkı bir ilikisi olduu söylenir. Yılan çeitli sanat eserlerinde kuvveti, ölümsüzlüü ve dünyanın yaradılıını sembolize eden önemli bir motif olarak görülür. Anadolu dokumalarında yılan motifi zigzag (meander), bulut ve ejder eklinde yorumlanmıtır.

Yılan ilk çalardan beri Anadolu da kutsal bir varlık sayılır; ona karı korku ile karıık bir saygı beslenir. Hekimliin sembolü olan çift balı yılan zehir/panzehir birliini tanımlar. Alevi toplumlarda kutsal sayılan sopa, yılanla özdetir. EJDER Genelde aslan pençeli, kuyruu yılanı anımsatan kanatlı bir hayvan olarak stilize edilen ve büyük bir yılan olarak kabul edilen ejder, hazinelerin ve gizli eylerin bekçisidir. Ejder hava ve suların hâkimidir. Ejder ile Zümrütü Anka nın kavgası bereketli yamurlar getirir. Ejder Anadolu uygarlıklarında bulut olarak resmedilir. Selçuklu kervansarayları ve çemelerinde ejder ebedi hayat, sonsuzluk ve mutluluk sembolü olmutur. AKREP

Akrep motifi korunma amaçlı motiflerden biridir. Bu motif eytanın ruhunu temsil eder. Efsaneye göre akrep öyle der: Ben ne doal bir ruhum ne de eytan. Bana dokunan herkese ölüm getiririm. ki boynuzum bir kuyruum var. Boynuzlarımın adı acımasızlık ve nefret; kuyruum ise hançerdir. Ben sadece bir kez doururum. Dier yaratıklarda bereket iareti olan doum benim için bir ölüm iaretidir. Her an pusuda öldürmek üzere bekleyen akrep, körü niyetin ve nedensiz kavganın bir simgesidir. Anadolu insanı evlerinde akrebin yürümesinin zor olduu dokuma kilimler kullanır. Nasıl kendisini nazardan korumak için göz iaretli nazarlıklar kullanıyorsa, zararlı mahlûkata karı da kilimlerinde, dokumalarında akrep motifini kullanmaktadır. Akrep motifi zeminde ve dı bordür süslemelerinde kullanılmaktadır. KURTAZI, KURT Z, CANAVAR AYAI

Bu motif stilize edilmi kurt ayaı ve kurt azı eklindedir. yimserliin ve korunmanın simgesi olan kurt karanlıkta görebilme yeteneine sahip olduu için ııı ve günei sembolize etmektedir. Hititlere göre kurt tanrıların yoldaıdır. Anadolu ya yerleen halklar koyun ve keçi sürülerine saldıran kurda karı bir köpek türünün kurtla birletirerek kangal türünü elde etmilerdir. Göçebeler douda canavar adını verdikleri kangallarını yanlarından ayırmazlar. Kangal kurdu boazlayabilen tek hayvandır. Anadolu dokumalarında kurt izi, kurtazı, canavar ayaı koruma amaçlı motiflerdir. Nasıl modern psikolojide bir eyden kaçmak deil de üzerine gitmek esassa ilkel insan da bu yöntemi kullanarak kurt, akrep yılan gibi hayvanlardan birer parça üzerinde taıma yolunu seçmitir. Kurt dii, akrep kuyruu, yılan derisi gibi parçaları üzerinde taıdıında kendisini koruyacaını düünmütür. Kilim seccadelerde tarak, parmak, canavar ayaı motifleri mihrap kısmını çevreleyen bordürlerde görülür. Bordürle zemin arasına yerletirilen bu motifler, zeminler arası renk farklılıklarında dekoratif ve estetik bir nitelik kazandırır. HAYAT AACI

Hayat Aacı sürekli gelien, cennete yükselen hayatın dikey sembolizmini oluturur. Geni anlamda sürekli geliim ve deiim içinde yaayan evreni sembolize eder. Evrenin üç elementini: topraın derinliine inen kökleriyle yeraltını, alt dalları ve gövdesiyle gökyüzünü, ııa yükselen üst dallarıyla cenneti birletirir. Yeryüzü ve cennet arasındaki iletiimi salar. Servi, sedir, incir zeytin, asma, hurma, palmiye, kayın, nar, mee,vb aaçları toplumlarda hayat aacının sembolüdür. Hayat aacının üzerindeki kular, zamanı gelince uçacak olan can kularıdır. Hayat aacı motiflerinde en çok kullanılan servi devamlı yeil renk, uzun ömürlülük, dayanıklılık, güzel ekil ve boyluluk gibi nitelikler serviyi iyilik ve güzellik sembolü haline getirmitir. Aaçlar, belirli bir bölgede köklenip yerlemeleri ve göçememelerinden dolayı yerleiklii ve kök salmayı sembolize ederler. Hayat, güzellik, ebedilik ile evrenin ölümsüzlüünü ve yerkürenin ekseninin simgeler. Hayat Aacı formu, çeitli stilize motiflerle ta, tahta, çömlek, çini ileme, dokuma, cam, tezhip, minyatür, edebiyat ve müzikte yer almıtır. DAMGA M

Türkler tarih boyunca aile, oba, oymak, boy, devlet gibi kavramları ifade etmek için belirli figürleri, damga=im kullanmılardır. m/damgalar o kiinin, o toplunun varoluunun simgesidir. Bu uygulama, hem soy ve aile adının sürdürülmesini, hem de aileye ait deerli eyaların yitirilmemesini salamaktadır. Hatta üretilen her dokumanın, her araç gerecin hangi toplumun kültürü olduunun gelecek nesiller tarafından bilinmesini salamıtır. Bugün kullanılan piktogramlar, irket logoları, hatta rumuzlar bu gelenein bir uzantısıdır. m motifi de hayat aacı motifi gibi ölümsüzlük ve neslin sürdürülmesi ile ilgili motifler arasında yerini almaktadır. z bırakma tutkusunun ulusal bir yanı yoktur. Toplumların varlıklarını devam ettirme güdüsü evrenseldir. Binlerce yıl altı yüzden fazla uygarlıa beik olan Anadolu, çeitli kültürlerin akıını salayan bir köprü görevi yapmıtır. Denilebilir ki Anadolu bu medeniyetin kalıntılarının muhteem bir terasıdır. KU

Anadolu insanı ku ile hasbıhalini, bazen ejderle kavgasını halıya koyarak, bazen çift kafalı ku yapıp tapınaın giriine yerletirerek, bazen kafasına tüy takarak her vesile ile sergilemitir. Kartal kemiinden müzik aleti, serçe gözünden nazarlık yapmı, Hezarfen örneindeki gibi kukanadı takıp Galata Kulesinden kendini aaı salmı; kuun gagası, kanadı, pençesi ayrı ayrı stilize edilerek Anadolu insanının günlük yaamının bir parçası olmutur. Anadolu sembolizminde ku pek çok anlama gelmektedir. Ku bazen sevgi, sevgili bazen ölen kiinin ruhudur. Ku kadın ile özdelemitir. Kutsaldır. Özlemdir. Haber beklentisidir. Kuvvet ve kudreti temsil eder. Örnein kartal Anadolu da kurulmu medeniyetlerin pek çounun sembolü olmutur. Gökyüzünü temsil eden, gelecekten haber veren, ruhları öbür dünyaya götüren kutsal bir hayvan olarak kabul edilir. Ku tarihler boyunca olaanüstü bir yaratık olarak algılanmı ve adeta tanrılatırılmıtır. Orhun kitabelerinde, Orta Asya Yakut Türklerinin, her insanın ku eklinde bir ruhu olduuna, ölen kiinin ruhunun göe yükselip ku gibi uçtuuna inandıklarından söz edilir. Kartal ve aslan motifleri 13. yüzyılda Selçuklu Devleti tarafından arma olarak kullanılmıtır. Selçuklu kartalı daha sonra 1435 de mparator Sigismund tarafından Alman Bayraına arma olarak alınmıtır. Osmanlı kadifelerinde, kumalarında, çinilerinde, mezar talarında stilize edilmi tavu kuu, hayat aacı etrafında çift ku, horoz, bülbül, kaz gibi hayvanların ilendii görülmektedir. Mendil, uçkur, pekir, yatak örtüsü, minder örtüsü, namaz örtüsü olarak kullanılan çeyizlik örnekler günümüze kadar gelen esiz örneklerdir. Elazı yöresi ine oyalarında ku motifi vardır. Ege halk oyunlarından zeybek te ba efe kollarını havaya kaldırıp ellerini pençe gibi yapar ve pelerinini kanat gibi yanlarına açarak dans eder. Dou Anadolu da Kartalı yakalama oyunu vardır. Bunlar Orta Asya aman kültürünün devamı niteliindedir. ÖZET Halı bitmeyen ve yaayan bir kültürdür; bir sanatsal deere, kültürel imgeye ve corafyaya sahiptir. Olabildiince bize has kimlie oturan halı sanatı, kendine özgü dinamik yapısı ve bütünlüüyle günümüzde, özellikle sanat boyutunda ancak bazı seçkin sanatçılar eliyle gelecee taınmaya çalıılmaktadır.

Yaadıklarına tanık olan insanımız müthi bir yaratıcılıkla halıda, kilimde, nakıta, çizgide dile getirmitir yaamı, doumu, ölümsüzlüü, soyunu, bereketi, bolluu... Çatalhöyük ten günümüze kadar gelen bu Anadolu motiflerini bizim Picasso larımız olarak deerlendirmek mümkündür. te bu yüzden kültür mirasımızın ana kaynaklarından olan bezeme motiflerimizi anlamları ile tanımak, bu mirasımızın gelecek kuaklara aktarılmasında yardımcı olacaktır.

RESM KAYNAKÇASI www.google.com http://dipnotkitap.net www.odekkoyu.org.tr ERBEK Mine, Çatalhöyük ten Bugüne Anadolu Motifleri, Dösim Yayınları. KAYNAKÇA DRK Kazım, Türk Halıcılıı ve Cihan Halı Tipleri Panoraması, Alaaddin Kıral Basımevi, stanbul 1938. ERDMANN Kurt (Çev: H. Taner), 15. Asır Türk Halısı,.Ü. Edb. Fak. Yay. No. 715, 1966. ERBEK Mine, Çatalhöyük ten Bugüne Anadolu Motifleri, Dösim Yayınları. GÜLCEMAL, Abdullah. Halı ve Desen Teknolojisi. YETKN erare, Türk Halı Sanatı, Çalayan Basımevi, stanbul 1974. www.google.com