Hasta Bilgilendirme Formu Türkçe Böbrek kanseri hakkında sık sorulan sorular Altı çizili terimler sözlükte listelenmiştir. Bu bölüm böbrek kanseri hakkında en sık sorulan sorulara bir bakış niteliğindedir. Burada tartışılan konu hakkında daha fazla bilgi almak için Avrupa Üroloji Derneği nin Böbrek Kanseri ile ilgili hasta bilgileri bölümünü okulayabilirsiniz. Bu bölümde genel bilgiler sunulmaktadır ve ülkeden ülkeye farklılık gösterebilir. Hastalığınız ile ilgili sorularınız ve endişeleriniz varsa lütfen doktorunuz ile iletişime geçiniz. Böbrek kanseri genel bir terimdir. Böbrekte farklı tümör çeşitleri ve hastalığın farklı evreleri bulunur. Tümör böbrekte sınırlı ve yayılmamışsa lokalize böbrek kanseri olarak adlandırılır. Lokal ilerlemiş böbrek kanserinde, tümör böbreği çevreleyen dokuya doğru büyümüş, venlere, adrenal bezine ve lenf nodlarına uzanmıştır. Uzak lenf nodlarına veya diğer organlara sıçramışsa doktorlar metastatik hastalıktan bahseder. Erkeklerde kadınlara kıyasla böbrek kanseri tanı riski fazladır. Çoğu insana 60-70 yaş arasında tanı konulmaktadır. Genel sorular Böbrek kanseri nedir? Böbrek kanseri böbrek içinde habis (bir tümör) hücre büyümesidir. Tıbbi ismi böbrek hücreli karsinom dur. Böbrekteki tümör selim de olabilir. Böbrek kanserinin belirtileri nelerdir? Çoğu böbrek kanseri hastası asemptomatiktir, yani hastalığı işaret eden özgün belirtiler bulunmaz. Çoğu böbrek tümörü rutin ultrason veya sırt ağrısı benzeri belirtiler için yapılan benzer görüntüleme işlemleri sırasında bulunur. Sayfa 1 / 7
Tümör büyüdükçe, etkilenen tarafta sürekli ağrı hissedebilirsiniz. Vücudunuzun kalça ile kaburga arasında kalan yan kısmında kitle hissedebilirsiniz veya idrarda kan görebilirsiniz. bakar ve ne kadar ilerlediğini 4 evrede tespit eder. Lenf nodu tutulup tutulmadığını (N) veya kanser vücudun diğer kısımlarına sıçramış mı (M) kontrol eder. Karşılaşabileceğiniz diğer belirtiler: Yüksek kan basıncı Ateş ve gece terlemesi İştah azalması Kilo kaybı Anemi Bu belirtiler paraneoplastik sendrom olarak adlandırılır ve bunlar vücutta herhangi bir kanser türü tarafından ortaya çıkabilir. Bu belirtiler çeşitli durumlara işaret edebilir ve mutlaka kanser belirtisi olmayabilir. Eğer bu belirtilerden herhangi biri varsa, buna neyin sebep olduğunu bulmak için doktorunuza başvurunuz. Böbrek kanserinin tanısı için hangi testler yapılır? Doktorunuz böbrek kanserinin farklı türleri olduğundan dolayı, tümörün özel karakterini tespit edebilmek için bir dizi test yapar. Bu testler tıbbi hikayenizi ve taramaları içerir. Bazen aile hikayeniz de alınır. BT ve MRI taraması tümörün boyutunu, lokal venler ve lenf nodları tutulumunu, çevre organlara yayılıp yayılmadığını gösterecektir. Bu da ilerideki tedaviyi belirlemede önemlidir. Ayrıca fizik muayene, kan ve idrar testleri de yapılabilir. Böbrek tümörü nasıl sınıflandırılır? Böbrek tümörleri evrelerine, alt tiplerine ve tümör hücrelerinin agresiflik derecelerine göre sınıflandırılır. Alacağınız muhtelemel tedavi şemanız bu üç faktöre göre belirlenir. Böbrek tümörlerinin farklı alt tipleri vardır. Renal hücreli karsinomlar böbrek tümörlerinin büyük kısmını oluşturur (yaklaşık %80-85). Bunların da en sık alt tipi berrak hücreli renal hücreli karsinom (%80) olup, %10 unu papiller renal hücreli karsinom, %5 ini kromofob renal hücreli karsinom oluşturur. Geriye kalan %5 i toplayıcı kanal renal hücreli karsinomu (Bellini kanal karsinomu) ve yaygın olmayan ve ailesel olan çeşitleri oluşturur. Doktorunuz tümör hücrelerinin ne kadar agresif olduklarını değerlendirecektir. Bunu saptamada en sık kullanılan sistem Fuhrman nükleer derecedir. Patolog tümörünüzü 1 den 4 e kadar derecelendirir. Danışma için nasıl hazırlık yapmalıyım? Danışma öncesi hazırlık çok faydalı olabilir. Bu sizin ve doktorunuzun, soru ve endişelerini gidermede yardımcı olacaktır. Deneyebileceğiniz bazı şeyler: Doktorunuza sormak isteyeceğiniz sorularınızı yazın. Bu sormak istediğiniz şeyleri hatırlamanıza yardım eder. Soruları yazmak düşüncelerinizi düzenlemenize yardımcı olabilir. Yapabilirseniz, birisiyle beraber muayeneye gidin. Doktorun dediklerini tartışacak birisinin olması iyidir ve muhtemelen farklı şeyler hatırlarsınız. Kanserinizin tipini ve olası tedavi seçeneklerini öğrenmek için soru sorun. Doktorunuz anlamadığınız kelimeler kullanırsa açıklama isteyin. Tümör evresi, tümörün ne kadar ilerlediğini ve uzak lenf nodları veya diğer organlara metastaz yapıp yapmadığını gösterir. Böbrek tümörü evrelendirmesi Tümör Nod Metastaz (TNM) sınıflandırmasına dayanır. Ürolog tümörün boyutu ve yayılımına (T) Sayfa 2 / 7
Tedavi hakkında sorular Böbrek kanseri nasıl tedavi edilir? Sizin için doğru tedavi şeması tümörün dikkatli sınıflandırılması, prognoz ve hastanede tedavi seçeneklerinin erişilebilir olmasından sonra belirlenir. Tedavi şeklini seçmede en önemli faktör hastalığın evresidir. Böbrek kanseri tedavi olanakları: Parsiyel nefrektomi Radikal nefrektomi Sitoredüktif nefrektomi Aktif izleme Radyofrekans ablasyon Kriyoterapi Antianjiogenik tedavi İmmunoterapi Kemoterapi Radyasyon tedavisi Parsiyel Nefrektomi nedir ve ne zaman önerilir? Parsiyel Nefrektomi, sağlıklı böbrek dokusunun bırakılıp sadece tümörün çıkartıldığı bir cerrahi tipidir. Bu mümkün olduğunda önerilmektedir. Genellikle tümörün böbrekte sınırlı olduğu durumlarda yapılır. Parsiyel nefrektomi sonrası böbrek kanseri için doktorunuz düzenli takip programı planlayacaktır. Takip en az 5 yıl sürer. Takip sırasında sık kullanılan testler karın BT tarama, ultrason, akciğer filmi, idrar ve kan testleridir. Radikal Nefrektomi nedir ve ne zaman önerilir? Radikal nefrektomi, böbrek kanserinin böbreğin tümünü etkilediğinde yapılan ameliyat tipidir. Genellikle tümörün böbrek dışına doğru büyüdüğü vakalarda önerilir. Ayrıca sağlam böbrek dokusunun bırakılmasının mümkün olmadığı durumlarda önerilir. İnsanların çoğu tek böbrek ile büyük bir sorun yaşamadan hayatlarını devam ettirebilmektedir. Böbrek kanseri için radikal nefrektomi sonrası, doktorunuz düzenli takipleriniz için sizinle plan yapacaktır. Rutin takip en az 5 yıl veya daha uzun sürebilir. Takip sırasında sık kullanılan testler karın BT tarama, ultrason, akciğer filmi, idrar ve kan testleridir. Sitoredüktif Nefrektomi nedir ve ne zaman önerilir? Sitoredüktif nefrektomi metastatik böbrek kanseri için tavsiye edilen ameliyattır. Amaç mümkün olduğunca çok tümörün çıkarılmasıdır. Bu işlem için çevre organlar olan dalak, pankreas, barsak veya karaciğerden bir kısmını çıkarmak gerekli olabilir. Aktif izleme nedir ve ne zaman önerilir? Aktif izleme, doktorun tümörü aktif olarak takip ettiği böbrek tümörü için bir tedavi şeklidir. Cerrahinin sizin için en iyi yöntem olmadığı ve 4 cm den küçük böbrek tümörünüz olduğu zaman önerilir. Tümör agresif ise ileri tedavi gerekecek ve aktif izleme sizin için uygun bir seçenek olmayacaktır. Aktif izleme için iyi bir adaysanız doktorunuz sıkı bir takip programı düzenleyecektir. Her muayenede üroloğunuz sağlığınızda belirgin değişiklikleri sorgular, fizik muayene yapar ve kan testlerinizin sonuçlarını sizinle paylaşır. Her muayene öncesi tümörün büyümesini takip etmek için karın BT ve ultrason taraması yaptırırsınız. Akciğerlerinizi kontrol etmek için göğüs filmi de yaptırırsınız. Çoğu vakada tanıdan sonraki ilk yıl içinde 3 ayda bir takip gereklidir. Sonraki 2 yıl içinde her 6 ayda bir, sonrasında yılda bir takip yapılır. Radyofrekans ablasyon nedir ve ne zaman önerilir? Radyofrekans ablasyon (RFA) yüksek frekanslı radyo dalgaları tarafından üretilen ısıyı kullanarak kanser hücrelerini öldürür. Sayfa 3 / 7
Doktorunuz RFA tedavisini eğer küçük bir böbrek tümörünüz (4cm den küçük) varsa ve cerrahi sizin için en iyi seçenek değilse önerir. RFA küçük böbrek tümörleri için etkin ve güvenli bir tedavi yöntemidir ancak RFA sonrası geride tümör hücreleri kalma riski vardır. Bu da rekürrens riskini arttırır. RFA tümör rekürrensi durumunda veya ilk tedavinin başarısızlığında tekrarlanabilir. RFA sonrası takipler her 3 ayda bir yapılır. Takiplerde böbreğinizi izlemek ve olası tümöre rekürrensini zamanında saptamak için BT veya MRI taraması yapılır. Kriyoterapi nedir ve ne zaman önerilir? Kriyoablasyon olarak da bilenen kriyoterapi tümör hücrelerini dondurarak öldürmek için çoğunlukla nitrojen veya argon gibi sıvılaştırılmış gaz kullanır. Kriyoterapi doktorunuz tarafından küçük böbrek tümörünüz (4cm den küçük) varsa ve cerrahi sizin için uygun değilse önerilir. Kriyoterapi küçük böbrek tümörleri için etkin ve güvenli tedavi yöntemidir ancak işlem sonrası geride tümör hücreleri kalma riski vardır. Bu cerrahiye kıyasla daha yüksek rekürrens riski anlamına gelir. Kriyoterapi tümör rekürrensi durumunda veya ilk tedavinin başarısızlığında tekrarlanabilir. Kriyoterapi sonrası takipler her 3 ayda bir yapılır. Takiplerde böbreğinizi kontrol etmek ve olası tümör rekürrensini zamanında saptamak için BT veya MRI taraması yapılır. Antianjiogenik tedavi nedir ve ne zaman önerilir? Bunlar tümör büyümesini yavaşlatan ve hatta tümörü küçülten bir grup ilaçtır. Kanseri besleyen ve büyümesini sağlayan yeni kan damarı oluşumunu engeller. Antianjiogenik tedavi genellikle hedef tedavisi olarak adlandırılır, çünkü çoğunlukla kanser hücrelerini etkiler. Bunlar metastatik hastalıkta önerilir. Cerrahi tedavinin uygun olmadığı ve tümörün çıkartılamayacağı durumlarda sizin için en iyi seçenek olabilir. Diğer durumlarda ise cerrahi öncesi tümörün boyutunu azaltma amaçlı önerilir böylece tümör cerrahi ile çıkartılabilir. Antianjiogenik tedavinin yan etkileri nelerdir? Bu ilaçlar vücüttaki yeni kan damarı oluşumunu etkilediği için pek çok yan etkiye neden olabilir. En sık etkilenen tiroid, kalp ve deridir. Bu ilaçlar yara iyileşmesini yavaşlatabilir; bu nedenle ameliyat sonrası yaralar tamamen iyileşene kadar bu tedaviye başlamayamazsınız. Sık görülen başka bir yan etki bitkinliktir. Bu normalden daha yorgun hissetme, enerjisizlik durumudur ve uyumayla düzelmez. Ayrıca eklem, kas ve göğüste ağrı da hissedebilirsiniz. Çoğu insan tedavi sonrası 6 aydan 1 yıla kadar yorgunluk hissedebilir. Bunun sebebi ilacın yan etkisi olabileceği gibi tümör veya metastaz sonucu da olabilir. Tedavi sırasında bulantı ve hastalık hissi sık görülür. Kabızlık veya ishal görülebilir. Bu belirtiler ortaya çıkmışsa bundan sağlık ekibinizi bilgilendirin. Doktorunuz bu belirtilerin kontrolu için ilaç tedavisi önerebilir. İmmünoterapi tedavisi nedir ve ne zaman önerilir? İmmünoterapi tümör hücreleriyle mücadele için bağışıklık sistemini güçlendiren bir tedavi türüdür. İmmünoterapi böbrek kanserinin tedavisi için nadiren kullanılır. Metastatik böbrek kanserinde genellikle antianjiogenik ilaç bevacizumab ile kombine edilir. İmmünoterapinin yan etkileri nelerdir? İmmunoterapi bir çok yan etkiye sebeb olabilir. En sık yorgunluk, ateş, titreme, baş ağrısı, kas ve eklem eklem ağrısı gibi grip benzeri belirtiler vardır. Nerdeyse immünoterapi uygulanan herkeste bu yan etkiler görülür. Tedavi devam ederken genellikle Sayfa 4 / 7
normale döner. Bu belirtiler enjeksiyon sonrası 2-4 saat sonra görülür ve yaklaşık 12 saat sürer. Parasetamol belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir. Daha şiddetli görülen yan etkiler ise kan sayımında değişiklik, bulantı, kusma, ishal, depresyon ve sinirliliktir. Doktorunuz sağlığınız için yakın takip yapacaktır. Kemoterapi nedir ve ne zaman önerilir? Kemoterapi tedavisi hücreler için toksik olan bir veya daha fazla kimyasalın oluşturduğu ilaç türüdür. Bu ilaçlar, tümör hücreleri gibi vücudun hızlı bölünen saç ve kemik iliği hücrelerine saldırır. Genellikle damardan uygulanır. Kemoterapi genellikle böbrek kanserinde etkili değildir. Metastatik böbrek tümörlerinde 5-florourasil ile kombime immünoterapi primer tümörün tamamıyla çıkarılmasından sonra etkili olabilir. Radyoterapi nedir ve ne zaman önerilir? Radyoterapi kanserli dokuyu öldürür ve yok eder. Böbrek tümörleri genelde radyoterapiye çok cevap vermez. Bu nedenle tedavi sadece cerrahi ile çıkarılamayacak primer tümörün veya metastazın neden olduğu semptomları hafifletmek için tavsiye edilir. Klinik çalışmalar nelerdir? Eğer metastatik böbrek kanseriniz varsa doktorunuz klinik çalışmalara katılmanızı önerebilir. Bu yeni ilaçların değerlendirildiği bir çalışma türüdür. Ayrıca mevcut ilaç tedavilerinin sırası veya dozu ile ilgili olabilir. Doktorunuz size bir çalışmaya katılmadan önce gerekli bilgiler sağlayabilir. Semptomlarınız ve genel durumunuz olağan tedaviye göre daha sık ve daha yakından izlenecektir. Herhangi bir zamanda klinik çalışmaya katılımınızı durdurabileceğinizi bilmeniz önemlidir. Nedenlerini açıklamanız gerekmez. Sayfa 5 / 7
Destek hakkında sorular Böbrek kanserinin hayatıma etkisi nedir? Kanser tanısı almak sizin ve sevdiklerinizin hayatında büyük bir etkiye sahiptir. Endişe, belirsizlik, korku ve hatta depresyona yol açabilir. Tedavisi yoğundur, çalışma ve sosyal hayatınızı etkiler. Destek için doktorunuza veya hemşirenize baş vurabilirsiniz. Kendileri psikolojik destek veya maddi tavsiyeler gibi pratik konularda size yardımcı olabilecek hasta kurumlarının veya diğerlerinin irtibat bilgilerini verebilir. Tedavi boyunca kanser prognozunuz ve kanserin maddi durumunuza etkisi hakkında veya diğer konularda kaygılanabilirsiniz. Kanserin tekrar oluşacağı hakkında endişelere sık rastlanır. Kendisine veya sevdiklerine kanser teşhisi konulanlar bu tür endişeleri ve düşünceleri taşır. Kaygılanırsanız doktorunuzla iletişim kurun ve kanserin rekürrens riskini ortaya koymasını isteyin. Konuşacak birilerine ihtiyaç duyarsanız doktorunuzdan psikolojik destek isteyebilirsiniz. Hasta kurumları da destek verebilir. Tedavi süresince iş hayatınızdan da uzak kalacaksınız. İşe geri dönmeniz için iş vereninizle konuşun; belki yarı zamanlı veya farklı bir görevde çalışabilirsiniz. Sağlık hizmetleri ekibiyle olası maddi sorunlarınızı konuşun. Onlar sizi yardım ve destek alabileceğiniz yerler veya kişiler hakkında bilgilendirebilirler. Cerrahi ve kanser tedavisi cinselliğinizi etkileyebilir. Örneğin, erkekler antiangiogenetik ilaçların yan etkisi olarak erektil disfonksiyon yaşayabilirler. Depresyon hissi ve bitkinlik cinsel hayatınızda olumsuz etki yapabilir. Partnerinizle duygularınız hakkında konuşmanız çok önemlidir. Samimi olabileceğiniz birçok seçenek var. Eğer seksüel aktif olmak istemiyorsanız, birbirinizin yanında olabilir, dokunabilir, sarılabilirsiniz veya sadece biribirinize yakın oturabilir veya yanyana uzanabilirsiniz. Böbrek kanserim tedavi edilemez ise ne olur? Bazen böbrek kanserinde iyileşme mümkün olmaz. Uygulanan tedavi daha uzun süre başarılı olamadığı zaman palyatif bakım daha konforlu olabilmek için önerilir. Palyatif bakım iyileşemediğin bir hastalığın olduğu zaman hayat kaliteni artırmayı hedefleyen bir bakımdır. Palyatif bakım boyunca sen ve sevdiklerin multidisipliner bir ekip tarafından desteklenirsiniz. Fiziksel, psikolojik, sosyal ve manevi sorularını ortaya koyarsın. Palyatif bakım şikayetlerinin kontrol edilmesini ve ağrı yönetimini içerir. Palyatif bakım ekibi, bakımınızı evde ya da hastanede yapabilir. Bir başka seçenek bakım, evde bakımdır. Bakım evleri sizin hayatınızın son safhasında size bakım sağlayan kurumdur. Ailemden birisinin ya da bir arkadaşımın böbrek kanseri var, nasıl destek olabilirim? Kanser tanısı yalnızca hastayı değil, etrafındaki insanları da etkiler. Sevdiğinize de değişik yollarla destek sağlayabilirsiniz. Çamaşır, bahçe bakımı veya alışveriş gibi pratik şeylerde bazen yardımcı olabilirsiniz. Doktora beraber gitmeniz de faydalı olabilir. Doktora giderken arabayı kullanmasını teklif edebilir veya muayenede sorulacak soruların hazırlanmasında yardım isteyebilirsiniz. Kontrol sırasında bulunmak da iyi bir şeydir. Siz daha sonra beraber konuşacağınız farklı şeyleri hatırlar veya diğer detaylara odaklanırsınız. Tedavinizin bakım ve psikolojik etkileri açısından yaşantınızı nasıl etkilediğini doktorunuza sorabilirsiniz. Hasta kurumları maddi sorunlar gibi pratik sorunlarda da yardım edebilirler. Sayfa 6 / 7
Ailemden birisinin yada bir arkadaşımın böbrek kanseri var, nereden destek alabilirim? Kanserin tanısı ve tedavi aşaması çok duygusal olabilir. Kanser tedavisi, yoğun bir süreçtir ve hayatınızı aniden değiştirir. Hastalığın gidişatı, tedavinin etkileri ve ölümün olup olmayacağı ile ilgili soruları sorun. Bir arkadaş veya onu seven biri olarak orada olmalısınız. Sizin cevaplara ihtiyacınız yoktur. Eğer biri ile konuşmaya ihtiyaç duyarsanız, destek için aile hekiminize veya sağlık ekiplerine ulaşın. Hasta kurumları da aile bireylerine veya hastanın dostlarına destek sağlar. Bu bilgilendirme formu Mayıs 2014 de güncellendi. Bu kitapçık EAU Hasta Bilgilendirilmesinin Böbrek Kanseri bölümüdür. Bu hastalık hakkında genel bilgi içerir. Kişisel tıbbi durumunuz hakkında özel sorularınız varsa doktorunuza veya profesyonel tıbbi bakım veren diğer yerlere danışabilirsiniz. Hiçbir broşür doktorunuzla yaptığınız görüşmenin yerini tutamaz. Bu bilgilendirme formu Avrupa Üroloji Birliği (EAU) ile EAU Üro-onkoloji bölümü (ESOU), Genç Akademik Ürologlar (YAU) Böbrek Hücreli Kanser Çalışma Grubu ve Avrupa Üroloji Hemşireleri Birliği (EAUN) nin ortak çalışması sonucu üretilmiştir. Bu broşürlerdeki içerik EAU Kılavuzları ile aynı doğrultudadır. Bu ve diğer ürolojik hastalıklar hakkındaki bilgileri web sitemizde bulabilirsiniz: http://patients.uroweb.org/tr Katkıda bulunanlar: Dr. Bülent Akdoğan Dr. Sabine D. Brookman-May Prof. Dr. Martin Marszalek Dr. Andrea Minervini Prof. Dr. Haluk Özen Dr. Alessandro Volpe Sn. Bodil Westman Ankara, Türkiye Münih, Almanya Viyana, Avusturya Floransa, İtalya Ankara, Türkiye Novaro, İtalya Stokholm, İsveç Sayfa 7 / 7