Av. Soner ALPER Stj. Av. E. Hande MUTLU Stj. Av. Özlem Nur YAPRAK Av. Mustafa Kemal OLGUN (Sicil No:1) İlk A N K A R A B A R O S U ' N U N Avukatları İ lkler yazı dizimiz Ankara Barosu nun ilk avukatları ile devam ediyor. Avukatlığın Türk Hukuk Tarihi ndeki gelişim süreci ve meslek teşekküllerinin oluşumu açısından bir girizgâh yaparak, Ankara Barosu nun ilk avukatlarını hep birlikte tanıyalım. Osmanlı İmparatorluğu dönemin de avukatlık kurumunun bulunmadığını görüyoruz. Ancak İslam hukuku uygulamasının bir gereği olarak (gıyapta duruşma yapılmaması) vekille temsil edilme zorunluluğu doğmuş ve dava vekilliği bu şekilde vücut bulmuştur. O dönemde hukuk eğitimi olmadığından kadıların yanında hukuku öğrenen ve muhzır denilen kişiler ilk dava vekilleri olarak karşımıza çıkmakta. Zamanla ayak kavafi denilen ve kadılara yakınlıklarıyla bilinen esnaf kesimi de dava vekilliğine benzer bir görev yerine getirmeye başlamıştır. Tanzimat a kadar devam eden bu dönemin Türk avukatlığının başlangıcı kabul edilmesi mümkün değildir. 34 Hukuk Gündemi Haziran 2011 Ancak Tanzimat (1839) ve Islahat(1856) Fermanları, Türk avukatlığının ve baroların oluşturulmasının ilk adımı olarak kabul edilmektedir. 19. yy. da iktibas edilen çokça yasa ve yasalaşma hareketiyle hukuk canlanmış ve savunmanın önemi belirginleşmeye başlamıştır. Bu doğrultuda 1877 de Galatasaray Lisesi Bünyesinde bir Hukuk Okulu açılsa da eğitim dilinin Fransızca olması nedeniyle istenene ulaşılamamış ve nihayet 17 Haziran 1880 tarihinde Adliye Bakanlığı nın bahçesinde faaliyet gösteren Hukuk Okulu açılarak modern hukuk eğitimine anadilde başlanmıştır. Bu okulun kuruluşu, avukatlık mesleğinin hukuk okulu bitirenlere hasredilmiş bir meslek olması sebebiyle, Türk avukatlık tarihi açısından önemlidir. 1874 te çıkarılan bir nizamnamede, dava vekilliği için hukuk okulu mezunu olma şartı getirildiyse de bu okullar mezun verene kadar eski dava vekillerinin sınavdan geçirilerek mesleğe
devamlarına izin verilmek zorunda kalınmıştır. 1876 yılında çıkarılan Nizamiye Mahkemeleri Dava Vekilleri Hakkında Tüzük ile dava vekilliği ruhsat şartına bağlanmış ve getirilen kurallar ile meslek şartları oluşturulması amaçlanmıştır. Bu tüzüğün 30. maddesi bir cemiyeti daime (baro) kurulmasını öngörmüş ve sonucunda 1878 de ilk Osmanlı barosu İstanbul da kurulmuştur. 1882 de ise Rumeli de çıkarılan bir kanunla Eski Roma da adwo catus dan türeyen advocati kelimesinin eşi olarak avukat kelimesi ilk kez hukukumuzda kullanılmıştır. Bu kanunda 21 yaşında olmak, ruhsat alma zorunluluğu, hukuk eğitimi, belli suçlardan mahkûm olmama, memur olmama gibi koşullar mesleğe ve avukatlık titrine hasredilerek düzenlenmiştir. Tüm bunların ardından ise az önce bahsi geçen ayak kavafları ve yabancı uyruklu hukukçuların baskılarıyla 1886 da dava vekilliğini herkesin yapabileceğini hükme bağlayan bir padişah buyruğuyla yanlış ve geri bir adım atılmıştır. Bu buyruk 1924 e kadar yürürlülükte kalmıştır. Cumhuriyetin ilanıyla yüzünü modern dünyaya çeviren Türkiye de, modern avukatlığın düzenlemeleri de hızla yapılmaya başlanmıştır. Cumhuriyetin birinci yılına gelinirken tepe norm olan Anayasa dahi çıkarılmadan önce 3 Nisan 1924 te, 460 Sayılı Muhamat Kanunu çıkarılmıştır. Savunmanın önemini bilen yüce önder Atatürk bu konudaki düzenlemeyi gecikmeksizin yaparak mesleği layık olduğu konuma taşımayı hedeflemiştir. 1926 da 708 Sayılı Yasa ile bu kanun avukatlık kanuna dönüştürülmüş, muhami kelimesi yerine de avukatlık kelimesi getirilmiştir. Bu kanunla avukat tanımı yapılmış, avukatlık yapabilme Türk vatandaşı olma şartına bağlanmıştır. Lozan antlaşmasının 4.maddesi gereği ise Kasım 1923 ten önce kazanılmış hakları bulunan yabancılar mesleğe devam edebilmişlerdir. Ancak avukatlık kanunen Türk vatandaşına tanınmış bir ayrıcalık haline getirilmiştir. Yine bu kanuna göre avukat olabilmek için 3 yıllık bir staj hükme bağlanmıştır. Kuşkusuz bu kanunun büyük katkılarından biri de meslek teşekküllerinin kurulması yönünde olmuştur. Kanuna göre 10 ve üzeri avukatın bulunduğu illerde bir meslek örgütünün (baro) kurulması ve mesleğin bu kuruluşa bağlı olarak icrası zorunlu kılınmıştır. Bu gelişmeler neticesinde Ankara da bulunan avukat üstatlarımız bir araya gelerek 14 Temmuz 1924(1 Temmuz 1340) te Ankara Barosu nu kurmuşlardır. Geçilen sancılı süreçlerin ardından bir de yeni bir oluşumun içine giren üstatlarımız, devrin ileri beyinleri olarak meslek aşklarıyla yıllara yayılan iyi işlere imzalarını atmış, Ankara Barosu nu en iyi yerlere taşıma yoluna baş koymuşlardır. İşte kuruluş sürecinde yer alan ve baromuzun ilk sicil numaralarına kayıtlı bulunan avukat üstatlarımızdan ilk yirmisi; Bu araştırmada üstatlarımızın arşivin tozlu raflarında kalmış sicil dosyalarında yer alan hukuk serüvenlerini sizlerle paylaşıyoruz. Av. Mustafa Kemal OLGUN (Sicil No: 1) Av. Ekrem Halim ERGUN (Sicil No: 2) Av. Yusuf Ziya SİDAL (Sicil No: 3) Av. İbrahim Rauf AYAŞLI (Sicil No: 4) Av. Cemal Hazım GÖRKMEN (Sicil No: 5) Av. Mümtaz ÖKMEN (Sicil No: 6) Av. Raşit ÇELEBİOĞLU (Sicil No: 7) Av. Muhittin Baha PARS (Sicil No: 8) Av. Davut Vehbi TOLLUOĞLU (Sicil No: 9) Av. Şevket M. Ali BİLGİŞİN (Sicil No:10) Av. Recai TÜZMEN (Sicil No: 11) Av. Halil ERBAY (Sicil No: 12) Av. Mehmet Emin ALKAN (Sicil No: 13) Av. Mehmet Aziz BARIKAN (Sicil No: 14) Av. Mustafa Remzi GÜNER (Sicil No: 15) Av. Şükrü Halil BEYHAN (Sicil No: 16) Av. Hayrullah ÖZBUDUN (Sicil No: 17) Av. Hüseyin Fevzi HAKMAN (Sicil No: 18) Av. Ahmet Nuri ATACIL (Sicil No: 19) Av. Aziz Tahsin BERKAND (Sicil No:20) Haziran 2011 Hukuk Gündemi 35
Av. Mustafa Kemal OLGUN (1) İstanbul 1880 (1296) doğumlu olan OLGUN Ankara Barosu nun kuruluş tarihi olan 14 Temmuz 1924 (1 Temmuz 1340) te baroya kaydolmuştur. 1932-1934 yılları arasında Baro Başkanlığı görevini üstlenmiş ve 10 Ocak 1946 tarihinde vefat etmiştir. Av. Ekrem Halim ERGUN (2) Ankara da 1890 (1306) da doğmuştur. Baromuza 1924 yılında kaydolan ERGUN 7 Ocak 1943 tarihinde vefat etmiştir. Av. Yusuf Ziya SİDAL (3) Ankara nın Ayaş ilçesinde 1881 (1297) yılında doğmuştur. 1902 tarihinde Temyiz Mahkemesi Zabıt Kâtipliği görevinde bulunan SİDAL, 1907 yılında İstanbul Hukuk Fakültesi nden mezun olmuştur. Sırasıyla Siverek, Kayseri, Cesir Mustafa Paşa, Kırklareli, Şarkikarahisar, Çankırı savcılığı görevlerinde bulunmuştur. Milli Hareket ten sonra Ankara Adliye Vekaleti Sicil ve Hukuk İşleri Baş mümeyyizliği daha sonra da Sicil Memureyn Müdürlüğü Yapan SİDAL Diyarbakır Savcılığı na atanması üzerine istifa ederek 1922 de avukatlığa başlamıştır. 14 Temmuz 1924 te Ankara Barosu na kaydolmuştur. SİDAL, 18 Mart 1963 tarihinde vefat etmiştir. Av. İbrahim Rauf AYAŞLI (4) Ankara nın Ayaş ilçesinde 1879 (1295) yılında doğan AYAŞLI, 14 Temmuz 1924 te Ankara Barosu na kaydolmuştur. 1938 yılında Baro İnzibat Meclisi ve İdare Meclisi Başkanlığı görevinde bulunmuş, Devlet Demiryolları Müşavir Avukatı olarak uzun bir dönem çalışmıştır. AYAŞLI, 4 Eylül 1953 tarihinde vefat etmiştir. 36 Hukuk Gündemi Haziran 2011
Av. Cemal Hazım GÖRKMEN (5) 1891 (1307) da Drama da (Yunanistan) dünyaya gelen GÖRKMEN Selanik Ticaret Mektebini bitirmiştir. 1913 (1329) te İstanbul Hukuk Fakültesi nden mezun olmuş ve 14 Temmuz 1924 te baromuza kaydolmuştur. 1934-1935 yılları arasında Baro Başkanlığı görevini üstlenen Cemal Hazım GÖRKMEN Ankara Barosu nun ilk kadın avukatlarından ve meslek hayatına eşinin yanında staj yaparak başlamış olan Av. Meliha Görkmen (207) ile evlenmiştir. 1951 yılında vefat etmiştir. Av. Mümtaz ÖKMEN (6) Ankara da 1893 (1311) yılında dünyaya gelen ÖKMEN yargıçlıktan avukatlığa geçmiştir. 14 Temmuz 1924 te baromuza kaydolmuş ve bir dönem Ankara Saylavlığı (Milletvekilliği) yapmıştır. ÖKMEN, 29 Mayıs 1961 tarihinde vefat etmiştir. Av. Raşit ÇELEBİOĞLU (7) Erzincan da 1893 (1309) te doğmuştur. 14 Temmuz 1924 te baromuza kaydolan ÇELEBİOĞLU Devlet Şurası Azalığı na tayin edilmesi sebebiyle Baro Levhası ndan kaydının silinmesini talep etmiş, Baro İdare Meclisi nin 24 Eylül 1943 tarihli toplantısında kaydının terkinine karar verilmiştir. Av. Muhittin Baha PARS (8) Bursa da 1884 (1300) yılında dünyaya gelen PARS İstanbul Hukuk Fakültesi nden pekiyi derece ile 26 Teşrinievvel 1329 (8 Kasım 1913) da mezun olmuştur. Fakültede iken 1906 (1322) tarihinde Temyiz İstida Dairesi nde çalışmış ve bu görevinden istifa ederek 1909-1910 (1325-1326) yılları arasında Bursa Hidayet Azalığı yapmıştır. Daha sonra Bursa Lisesi Edebiyat öğretmenliğine tayin edilmiş, 1912 (1328) yılında ise Kız Muallim Mektebi Muallimliği yapmıştır. Aynı dönemde 7 Kasım 1913 (25 Teşrinisani 1329) te aldığı 1200/993 numaralı ruhsatname ile Dava Vekilleri Cemiyeti bünyesinde avukatlık da yapmıştır. PARS 1336 da I. TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) de azalık görevinde bulunmuş ve bu süreçte Konya ve Eskişehir Mahkemelerinde Reislik ve Azalık görevlerini de üstlenmiştir. Meclis dağılınca önce Bursa sonra Ankara da avukatlık yapmaya devam etmiştir. 14 Temmuz 1924 ta Ankara Barosu na kaydolmuş, şirket meclisi azalığı sebebiyle İdare Meclisi kararıyla 1932 de Baro Levhasından kaydı silinmiş; fakat sonra azalığın avukatlığa mani olmadığı anlaşılınca 27 Haziran 1932 de yeniden baromuz siciline alınmıştır. Bir dönem Ordu ve Bursa Saylavlığı yapan PARS, 29 Ağustos 1954 tarihinde vefat etmiştir. Haziran 2011 Hukuk Gündemi 37
Av. Davut Vehbi TOLLUOĞLU (9) Sicil defterinde kaydı bulunmayan TOLLUOĞLU nun Çocuk Sarayı Yağcızade Apartmanı nda bulunan bürosunda serbest avukatlık yaptığı bilinmektedir. Av. Şevket M. Ali BİLGİŞİN (10) 26 Ağustos 1925 (26 Ağustos 1341) te baromuza kaydolan BİLGİŞİN, İş Bankası Baş Hukuk Müşavirliği görevinde bulunmuş daha sonra da sicil kaydı İstanbul Barosu na nakledilmiştir. Av. Recai TÜZMEN (11) 1896 yılında (1312) Drama da dünyaya gelen TÜZMEN, İstanbul Hukuk Fakültesi nden mezun olmuştur. 1923 yılında Bolvadin Cumhuriyet Savcılığı, 1924 te Aziziye Asliye Mahkemesi üyeliği sonrasında da Emirdağ ve Ilgın Cumhuriyet Savcılığı görevlerinde bulunmuştur. 1 Şubat 1926 tarihinde Ankara Barosu na kaydolmuş ve avukatlık ruhsatnamesini 20 Şubat 1933 te almıştır. Bir dönem Maliye Vekaleti Müşavir Avukatlığı yapmış, daha sonra Kınacızade Hanı No:19 Ankara adresindeki bürosunda serbest avukatlık yapmıştır. TÜZMEN 1936 ve 1938 yıllarında Baro İdare Meclisi nde Azalık, 1940, 1941 ve 1943 yıllarında ise yine Baro İdare Meclisi nde Saymanlık görevlerini üstlenmiştir. 1982 de çalışmayı bırakan TÜZMEN 7 Kasım 1984 te Baro Levhası ndan kaydını sildirmiş, 27 Nisan 1985 te de vefat etmiştir. Av. Halit ERBAY (12) Ankara da 1871 (1287) yılında dünyaya gelen ERBAY 6 Mayıs 1926 da baromuz siciline kaydolmuş, sıhhi sebeplerle 30 Aralık 1942 tarihinde istifa ederek Baro Levhası ndan kaydını sildirmiştir. Av. Mehmet Emin ALKAN (13) Ankara nın Ayaş İlçesi nde 1304 (1888) yılında dünyaya gelen ALKAN hukuk fakültesi mezunudur. 20 Ekim 1926 tarihinde baromuza kaydolduktan sonra avukat Hüseyin Hüsnü KİYMİR ile 1932 den 1941 e kadar Çıkrıkçılar Yokuşu Şenyurt Apartmanı No:8 Ulus adresinde ortak olarak çalışmışlardır. Talebi üzerine ALKAN ın Baro Levhasındaki kaydı 2 Ocak 1959 da İdare Meclisi kararı ile silinmiştir. 38 Hukuk Gündemi Haziran 2011
Av. Mehmet Aziz BARIKAN (14) 1898 (1314) yılında İstanbul da doğan BARIKAN, İstanbul Posta ve Telgraf Yüksekokulu ndan mezun olduktan sonra İstanbul Hukuk Fakültesi ne girmiştir. Mezuniyeti sonrası 3 yıl hâkim muavinliği ve savcılık yaptıktan sonra 15 Kasım 1926 da baromuz levhasına kaydolmuş avukatlık ruhsatnamesini ise 2 Ağustos 1939 da almıştır. 1939 ve 1942 yıllarında Ankara Barosu İdare Meclisi Umumi Kâtipliği görevini, 1955 ve 1956 yıllarında ise yine baromuz İdare Meclisi nde Reis Vekilliği görevini üstlenmiştir. 1975 te emekli olduktan sonra meslek hayatı boyunca edinmiş olduğu tüm kitapları baromuz kütüphanesine hibe etmiştir. Yaşlılık sebebi ile kendi isteğiyle 1 Ekim 1980 günü baro levhasından kaydı silinmiş 29 Eylül 1984 te vefat etmiştir. Av. Mustafa Remzi GÜNER (15) 1890 (1306) yılında Ankara da dünyaya gelen GÜNER 28 Mayıs 1921 (28 Mayıs 1337) de Darülfünun Hukuk Şubesi nden mezun olmuştur. Türkçe, Rumca ve Macarca bilmektedir. 17 Ağustos 1927 (4 Ağustos 1324) de Ankara Tahsilât Şubesi Müfredat Kitabeti, 27 Haziran 1909 (14 Haziran 1325) da Dersaadet (İstanbul) Polis Memurluğu 4 Ocak 1911 (22 Kânunuevvel 1326) de Mektebi Sanayi Muhasebe Kitabeti, 25 Haziran 1911 (12 Haziran 1327) de Mektebi Sanayi Dâhiliye Kitabeti, 13 Nisan 1914 (31 Mart 1330) te Mektebi Sanayi Mazbata Kitabeti ve Mübeyyizliği-İhtiyat Mülazımı Saniliği, 5 Ekim 1920 (5 Teşrinievvel 1336) de Mektebi Sanayi Müdüriyet Kitabeti görevlerinde bulunmuş daha sonra Mart 1923 (1339) te Ankara İstinaf Mahkemesi Aza Mülazımlığı, Kasım 1923 (Teşrinisani 1339) te Ankara Cinayet Mahkemesi Aza Mülazımlığı, Mayıs 1924 (1340) te Mahkeme-i Asliye Aza Mülazımlığı yaptıktan sonra 14 Temmuz 1924 te Ankara Barosu levhasına kaydolmuş, 19 Aralık 1926 da hâkimlikten istifa ederek 26 Aralık 1926 da avukatlık ruhsatnamesini almış ve 3 Mart 1927 tarihinde avukatlık mesleğine adım atıp Adliye Sarayı karşısı 4 nolu Çulhan apartmanında serbest avukatlık yapmaya başlamıştır. 1948 yılında Ankara Barosu İdare Meclisi Üyeliği görevinde de bulunmuş olan GÜNER in baro levhasındaki kaydının 349 sayılı mülga avukatlık kanununun 80. Maddesi Baro senelik aidatını makul bir sebep olmaksızın vermemekte ısrar edenlerin isimleri, İdare Meclisi nin kararı ile borçlarını ödeyinceye kadar baro levhasından silinir mucibinde 5 Mayıs 1960 tarihinde terkinine karar verilmiştir. Haziran 2011 Hukuk Gündemi 39
Av. Şükrü Halil Beyhan (16) 1892 (1308) de İstanbul da doğmuştur. 26 Eylül 1913 (13 Eylül 1329) te İstanbul Hukuk Fakültesi nden mezun olmuş ve mezuniyet öncesinde Harbiye Muhasebat Dairesi Mülazımlığı Katipliği, Harbiye Levazımat Umumi Dairesi Mülazımlığı, Harbiye Levazımat Umumi Dairesi Kitabeti, Terbiye ve Tedrisati Askeriye Müfettişliği Mülazımlığı Kitabeti görevlerinde bulunmuştur. 1914 (1330) yılından sonra Harbiye Dairesi Piyade Şubesi Kitabeti, Divan-ı Temyiz Kalemler Heyeti Dairesi Kitabeti, Harbiye Dairesi Hukuk Mahkemesi Kalemi Kitabeti, Harbiye Sahra Topçu Şubesi Hukuk Mahkemesi Kalemi Kitabeti, Kafkas Fırkası Müşavirliği, Dersaadet Merkez Muhakeme Şubesi, Dersaadet Divan-ı Harp Müşavirliği, Ankara 8. Fırka Müşavir-i Adliliği, Eskişehir Temyiz Mahkemesi Hukuk Dairesi Kitabeti, Ankara Mahkemesi Asliye Müdde-i Umumi Muavinliği, Ankara İstiklal Mahkemesi Baş Kitabeti, İstiklal Mahkemesi Baş Kitabetliği görevlerinde bulunmuştur. 1927 yılında memuriyetten istifa ederek 18 Nisan 1927 de baromuz levhasına kaydolmuş ve Ankara Müşavir Avukatlığı görevinde bulunmuştur. 7 Ocak 1952 tarihinde vefat etmiştir. Av. Hayrullah ÖZBUDUN (17) 1896 (1312) da dünyaya gelen ÖZBUDUN un, Baromuza kayıt tarihi Kasım 1927 dir. 1938 yılında Ankara Barosu İdare Meclisi nde İkinci Başkanlık görevini üstlenmiş ve 1939-1945 tarihleri arasında Baro Başkanlığı yapmıştır. 17 Haziran 1947 de vefat etmesi üzerine kendisinin baro levhasındaki kaydı silinmiştir. Av. Hüseyin Fevzi HAKMAN (18) Komanova da 1891 (1307) yılında doğan HAKMAN 11 Mayıs 1927 de Ankara Barosu na kaydolmuştur. 1938 ve 1939 yıllarında Ankara Barosu İdare Meclisi Umumi Muhasipliği, 1940-1942-1943-1944 yıllarında ise idare meclisi reis vekilliği yapmıştır. 40 Hukuk Gündemi Haziran 2011
Av. Ahmet Nuri ATACIL (19) 1888 (1304) yılında Üsküp te dünyaya gelen ATACIL ın Ankara Barosu na ilk kayıt tarihi 29 Haziran 1927 dir. Kaydının silinmesi üzerine 17 Şubat 1935 te tekrar kayıt yaptırmıştır ve 7 Nisan 1958 de vefat etmiştir. Av. Aziz Tahsin BERKAND (20) 1889 (1305) yılında Selanik te doğmuştur. Baroya kayıt tarihi 4 Eylül 1927 dir. 1938 yılı Ankara Barosu İdare Meclisi nde Azalık yapmıştır. 26 Mart 1962 de vefat etmiştir. Avukat herkese kendinden bir parça verir. Malı, canı, özgürlüğü, namusu tecavüze uğrayan şahıs Avukatta sığınma, savunma, güvence bulur. Félix Silvestre Jean Baptiste Liouville (Fransız yargıç ve hukukçu) Çetin şartlarda mesleğe âşık bu üstatların hukuk serüvenlerini sizlerle paylaştık. Hukuku her şeyin üstünde tutan ve kararlılıkla bu mesleğin değerlerine sahip çıkarak, avukatlığın ne şekilde yapılması gerektiğini gelecek kuşaklara gösteren bu meslek değerleri ülke gündemi belirlemek ve her türlü ülke sorununa ortak olmak suretiyle Cumhuriyetin ilkelerine her türlü platformda sahip çıkmışlardır. Herkese kendinden bir parça vermekten çekinmeyen bu üstatların özgürlüğün yılmaz savunucusu olduğu da düşünüldüğünde, her türlü saldırının karşısında kararlılıkla durabilmesinin teminatı, bir parçası olmaktan manen ve madden gurur duydukları barolarıdır. Ankara Barosu nun ilklerinin temellerini attığı avukatlık mesleğinin aydınlanma ateşini bir emanet olarak teslim alıyoruz. Sadece avukatlık mesleğinin onuru değil hukukun üstünlüğü ve yargının bağımsızlığı da bizlere emanet. Bilsinler ki hukuk serüvenleri boyunca ülkeleri ve meslekleri için kurdukları hayaller gerçek olacak ve avukatlığın teminatı olarak gördükleri baroları ve emanetlerine sahip çıkan meslektaşları, bu hayallerin gerçekleşmesinde üstüne düşen görevi yapmaktan hiçbir zaman çekinmeyecek. Üstatlara en derin saygılarımızla. Haziran 2011 Hukuk Gündemi 41