GÖNEN YENİLEBİLİR ENERJİ ÜRETİM A.Ş GÖNEN ATIK BERTARAF CATLİQ DEMO TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI (192 TON/GÜN) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ BAŞVURU DOSYASI BALIKESİR İLİ, GÖNEN İLÇESİ, HASANBEY KÖYÜ ALMER Çevre Denetim Müş. Müh. İş Sağ. ve Güv. Proje Tic. Ltd. Şti. ANKARA - 2013 (a)
PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ GÖNEN YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİM A.Ş Eski Oba Salça Fabrikası, Koru Mevkii, Hasanbey Köyü, 103 Ada, 1 No lu Parsel Gönen/BALIKESİR TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE PROJENİN TANIMI VE GAYESİ PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI TEL : 0266 772 59 03-04 FAKS : 0266 772 59 05 GÖNEN ATIK BERTARAF CATLIQ DEMO TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI (192 TON/GÜN) 9.250.000 TL Eski Oba Salça Fabrikası, Koru Mevkii, Hasanbey Köyü, 103 Ada, 1 No lu Parsel Gönen/BALIKESİR Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Daum: ED-50 Datum: WGS-84 Tüü: UTM Türü: Coğrafik (Derece.kesir) D.O.M.: 27 D.O.M.: - Zon: 35 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM 1 555021.5226 4445162.7234 1 40.15333401 27.64553683 2 555060.2471 4445176.1280 2 40.15345223 27.64599262 3 555061.8964 4445168.2112 3 40.15338080 27.64601131 4 555062.6761 4445169.0409 4 40.15338823 27.64602054 5 555078.3898 4445121.1001 5 40.15295530 27.64620093 6 555040.6649 4445107.8054 6 40.15283800 27.64575689 7 555039.5154 4445107.4455 7 40.15283483 27.64574336 8 555029.9192 4445104.0769 8 40.15280511 27.64563041 9 555024.0916 4445121.0001 9 40.15295795 27.64556343 10 555033.8776 4445124.3787 10 40.15298775 27.64567862 Gönen Yenilenebilir Enerji Üretim A.Ş. tarafından Balıkesir ili, Gönen ilçesi sınırları içerisinde; 12.06.2013 tarih ve 6945 sayılı ÇED Gerekli Değildir kararı ile inşaatına başlanan Gönen Atık Bertaraf Catliq Demo Tesisi nin 64 ton/gün olan organik atık bertaraf kapasitesinin 192 ton/gün e çıkarılması planlanmaktadır. 17.07.2008 Tarih ve 26939 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği (30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı RG ile değişik.) Ek-I Listesi 12- Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal bertaraf işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük ve/veya hedef yılı da dahil günlük 100 ton ve üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve düzenli depolanması için kurulacak tesisler. Gökkuşağı Mah. 1200. Sok. No:12/14 Dikmen - Çankaya/ANKARA Tel : 0 (312) 473 71 21 Faks : 0 (312) 473 62 15 e-mail : info@almerproje.com RAPOR SUNUM TARİHİ AĞUSTOS - 2013 ALMER Çevre Denetim Müş. Müh.İş Sağ. ve Güv. Proje Tic. Ltd. Şti. a
İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... iv TABLOLAR DİZİNİ... vi ŞEKİLLER DİZİNİ... vii EKLER DİZİNİ... vii BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... 1 I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği... 1 I.2. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması... 5 I.2.1. Projenin Fiziksel Özellikleri,... 5 I.2.2. İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması... 8 I.3. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve benzeri.)... 9 I.3.1. İnşaat ve İşletme Aşamasında Gerekli Olan Su İhtiyacının Nereden Temin Edileceği ve Oluşan Atıksuyun Bertaraf Sistemi... 10 I.3.2. Katı Atık ve Ambalaj Atığı... 11 I.3.3. Atık Yağlar... 12 I.3.4. Tehlikeli Atıklar... 13 I.3.5. Hafriyat... 13 I.3.6. Hava Kalitesine Etkiler... 14 I.3.7. Toprak Kirliliği... 14 I.3.8. Gürültü... 15 I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi... 19 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 17 Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler... 17 i
BÖLÜM III: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ... 20 III.1. Önerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan Çevrenin; Nüfus, Fauna, Flora, Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava (Atmosferik Koşullar) İklimsel Faktörler, Mülkiyet Durumu, Mimari ve Arkeolojik Miras, Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu, Hassasiyet Derecesi (EK-V deki Duyarlı Yöreler Listesi de Dikkate Alınarak) ve Yukarıdaki Faktörlerden Birbiri Arasındaki İlişkileri de İçerecek Şekilde Açıklanması... 20 III.1.1. Nüfus... 20 III.1.2. Flora ve Fauna... 22 III.1.2.1. Flora... 22 III.1.2.2. Fauna... 22 III.1.3. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler ile Doğal Afet Durumu... 22 III.1.4. Meteorolojik Durum ve İklimsel Özellikleri... 28 III.1.5. Arazi Kullanım Durumu ve Toprak Özellikleri... 28 III.1.6. Mülkiyet Durumu... 28 III.1.7. Mimari ve Arkeolojik Miras, Proje Alanının Hassasiyet Derecesi... 29 BÖLÜM IV: PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER. 30 IV.1. Önerilen Projenin Aşağıda Belirtilen Hususlardan Kaynaklanması Olası Etkilerinin Tanıtımı. (Bu Tanım Kısa, Orta, Uzun Vadeli, Sürekli, Geçici ve Olumlu Olumsuz Etkileri İçermelidir.)... 30 a) Proje için Kullanılacak Alan... 30 b) Doğal Kaynakların Kullanımı... 30 c) Kirleticilerin Miktarı, (Atmosferik Şartlar İle Kirleticilerin Etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu... 33 c.1. Mevcut Durumun Tespitine Yönelik Çalışmalar... 33 c.2. Atıksu... 33 c.3. Katı Atık ve Ambalaj Atığı... 35 c.4. Atık Yağlar... 36 c.5. Tehlikeli Atıklar... 37 c.6. Hafriyat... 37 c.7. Hava Kalitesine Etkiler... 37 c.8. Gürültü... 38 c.9. Peyzaj Etkisi... 38 IV.2. Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı... 39 ii
IV.3. Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı... 39 BÖLÜM V: HALKIN KATILIMI... 41 V.1. Projeden Etkilenmesi Muhtemel Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalışmasına Yansıtılması için Önerilen Yöntemler... 41 V.2. Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar... 41 V.3. Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler... 41 BÖLÜM VI: YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ... 42 EKLER: Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası Hazırlanmasında Kullanılan ve Çeşitli Kuruluşlardan Sağlanan Bilgi ve Belgeler ile Raporda Kullanılan Tekniklerden Rapor Metninde Sunulamayan Aşağıdaki Belgeler... 46 1- Proje için Belirlenen Yer ve Alternatiflerin Varsa; Çevre Düzeni, Nazım, Uygulama İmar Planı, Vaziyet Planı veya Plan Değişikliği Teklifleri... 46 2- Yatırımcı için Projesi ile İlgili Olarak Daha Önceden Alınmış İzin, Onay, Ruhsat veya İlgili Kurumlardan Alınmış Belgeler ve benzeri.... 46 3- Proje İçin Seçilen Alana İlişkin Arazi Kullanım Durumu... 46 NOTLAR VE KAYNAKLAR NI HAZIRLAYAN UZMANLARIN LİSTESİ TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo II.1. Proje Alanına Ait Koordinatlar..17 Tablo II.2. Yerleşim Birimlerinin Proje Alanına Olan Uzaklıkları...18 iii
ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil I.2.1. Tesis Alanı ve Alanın Bitişiğinde Bulunan Biyogaz Tesisini Gösterir Resim,... 4 Şekil I.2.2. Gönen Atık Bertaraf CatLiq Tesisi ne Ait İş Akım Şeması,... 7 Şekil I.2.3. CatLiq Atık Bertaraf Tesisi Kütle Denkliği Tablosu,... 8 Şekil II.1. Proje Alanının Yakın Çevresinde Bulunan Diğer Yerleşim Birimleri..18 Şekil III.1.1. Balıkesir İlinin Yıllara Göre Nüfus Dağılımı,...21 Şekil III.1.3.1. Jeolojik Kesit...24 Şekil III.1.3.2. Balıkesir İli Depremsellik Haritası...27 Şekil IV.1. CatLiq Prosesi Enerji Denkliği Tablosu...31 EKLER DİZİNİ Ek 1 Ek 2 Ek 3 Ek 4 Ek 5 Ek 6 Ek 7 Ek 8 Ek 9 Yer Bulduru Haritası Tesis Yerleşim Planı 1/25 000 Ölçekli Topoğrafik Harita Mevzi 1/1000 Ölçekli İmar Planları ve Uygulama İmar Planı Açıklama Raporu Tübitak İle Firma Arasında İmzalanan Sözleşme Kira Sözleşmesi Tübitak MAM Tarafından Hazırlanan Ara Rapor 3: CatLiq Prosesinde Kütle ve Enerji Dengeleri Faaliyet Alanına Ait Fotoğraflar ve Uydu Görüntüleri Resmi Yazılar iv
BÖLÜM 1 PROJENİN TANIMI VE AMACI
BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Gönen Yenilenebilir Enerji Üretim A.Ş. tarafından Balıkesir ili, Gönen İlçesi, Koru Mevkii, Hasanbey Köyü, 103 ada ve 1 no lu parsel üzerinde Balıkesir Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nün 12.06.2013 tarih ve 6945 sayılı ÇED Gerekli Değildir kararı ile inşaatına başlanan Gönen Atık Bertaraf Catliq Demo Tesisi nin 64 ton/gün olan organik atık bertaraf kapasitesinin 192 ton/gün e çıkarılması planlanmaktadır (Bkz. Ek-1/Yer Bulduru Haritası, Ek-9/Resmi Yazılar). Söz konusu CatLiq tesisi, tek vardiyada günde 64 ton organik içerikli atığın bertarafını yaparak saatte 647,983 kg Catliq Oil (sentetik sıvı yakıt) ve saatte 1.051,645 kg kompoze gübre hammaddesi üretimi için ÇED Gerekli Değildir kararı almıştır. Yapılan ar-ge çalışmaları ve prosesin elverişli şartları göz önünde bulundurularak proje kapsamında kapasite artışı gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Kapasite artışına bağlı olarak tek vardiyadaki aynı üretim kapasitesi ile günde 3 vardiya çalışılması öngörülmüştür. Bu kapsamda yeni kapasite 192 ton/gün olarak belirlenmiş olup, saatte 1.943,814 kg Catliq Oil (sentetik sıvı yakıt) ve saatte 3.154,935 kg kompoze gübre hammaddesi üretiminin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Kapasite artışı yapılması planlanan projede; Gönen Atık Bertaraf Catliq Demo Tesisi ne gelecek olan organik içerikli ıslak atıklar CatLiq (Catalytic Liquifaction) prosesi ile su ve bazı katalizörler varlığında, süperkritik şartlarda bertaraf edilerek direkt olarak sentetik sıvı yakıta ve kompoze gübre hammaddesine çevrilecektir. Tesiste hammadde olarak, tesisin bitişiğinde yer alan ve Balıkesir Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nün 21.12.2012 tarih ve 13557 sayılı görüş yazısında belirtildiği üzere kapasite itibarı ile ÇED Yönetmeliği Ek-1 ve Ek-2 Listelerinde yer almayan Gönen Biyogaz Tesisi nin biyogaz reaktör çıkışı atıkları kullanılacaktır (Bkz. Ek-9/Resmi Yazılar). Bahse konu CatLiq prosesinde tesise çok yakın mesafede bulunan ve Gönen Biyogaz Tesisi ne ait atıksu arıtma tesisinden oluşacak arıtma çamurları ve tesis bitişiğinde yer alan besi çiftliklerinden kaynaklanacak hayvansal atıklar da hammadde olarak kullanılacaktır. Proseste hammadde olarak, ayrıca tarım atıkları, orman atıkları ile evsel ve endüstriyel organik içerikli atıklar da kullanılabilmektedir. CatLiq prosesinin geliştirilmesi ile ilgili çalışmalar, teknolojinin sahibi olan Altaca Çevre Teknolojileri ve Enerji Üretim A.Ş. firmasının Gebze Organize Sanayi Bölgesi (GOSB) Teknopark ta kurulu olan pilot tesisinde sürdürülmektedir. Altaca firması CatLiq teknolojisinin endüstriyel boyuta taşınması amacı ile Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı na (TEYDEB) 31.01.2012 tarihinde proje başvurusunda bulunmuştur. Söz konusu başvuru 15.04.2012 tarihinde TÜBİTAK TEYDEB tarafından uygun bulunarak destek kapsamına alınmıştır. Bu çerçevede Altaca firmasının TÜBİTAK TEYDEB ile yapmış olduğu Organik Atıklar ve Biyokütleden Endüstriyel Ölçekte Ekonomik Uygunluğa Sahip Sentetik Petrol Üretim Teknolojisinin Geliştirilmesi: CatLiq Başlıklı ve 3120081 Numaralı proje sözleşmesi Ek-5 de sunulmuştur. Bu proje kapsamında TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü ve Çevre Enstitüsü mühendislik, analiz ve teknik destek hizmetleri vermektedir. Ayrıca Boğaziçi Üniversitesi de Makine Mühendisliği ve Kimya Mühendisliği öğretim üyeleri vasıtası ile de projeye katkı sağlanmaktadır. 1
Bahse konu demo tesisinin arsa ihtiyacı ve yatırım finansmanı konularında destek almak için Altaca Çevre Teknolojileri ve Enerji Üretim A.Ş. ile Gönen Yenilenebilir Enerji Üretim A.Ş. aralarında bir sözleşme imzalamışlardır. Bu sözleşme kapsamında Altaca firması tesisin tasarımını yaparak kuracak, Gönen Enerji firması ise demo tesisinin arsasını ve yatırım finansmanını sağlayacaktır. Sonuç olarak Gönen Enerji firması kendisine ait olan biyogaz tesisinin atığı olan posayı ve arıtma tesisi çamurlarını bertaraf ederek sentetik sıvı yakıt ve kompoze gübre hammaddesi üretecektir. Proje kapsamında ayrıca yakın civardaki besi çiftliklerinin hayvansal atıkları da hammadde olarak kullanılacaktır. Geleneksel enerji kaynaklarının tükenebilir nitelikte oluşu ve rezervlerin önümüzdeki yıllarda tükenme boyutlarına ulaşması insanlığı yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yöneltmiştir. Günümüzde yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları olarak güneş, rüzgar, biyokütle vb. enerji kaynakları kullanılmakta ve kullanımı artarak devam etmektedir. Sulu ortam pirolizi olarak da bilinen CatLiq prosesi, fosil yakıtlara olan bağlılığı azaltan alternatif çevreci yöntemlerden birisidir. CatLiq prosesi hem ıslak atıkları bertaraf etmekte hem de sonucunda bir yakıt üretmektedir. Ayrıca biyokütle ve atıkların bünyesindeki yararlı organik maddeleri ekstrakte etmektedir. Sıvı yakıta ve yanma gazına dönüşmeyen karbon ve karbon bileşikleri ekstrakte edilen inorganiklerle birlikte sistemin dışına alınmakta ve kompoze gübre hammaddesi olarak değerlendirilecektir. Bu ürün nihai bir gübre olmayıp gübre üreticilerine satılması planlanmaktadır. Bu kapsamda uygulanabilirliği test edilmiş, hammadde kaynağı kısıtlı olmayan ve çevreyle uyumlu bir teknoloji ile fosil yakıtlara olan bağlılığı azaltan bir proje olan Atık Bertaraf Catliq tesisinin kapasitesinin arttırılması planlanmıştır. Son yıllarda, TCC (Termokimyasal dönüşüm-thermochemical conversion), gazlaştırma (gasification), Fischer-Tropsch prosesi, doğrudan sıvılaştırma (Direkt liquefaction), CatLiq ya da hidrotermal sıvılaştırma (hydrothermal liquefaction-htl) ve piroliz prosesleri, endüstriyel ve zirai atıkların çoğuna uygulanmaktadır. Elde edilen ürünler temiz enerji üretiminde kullanılarak, çevreye büyük olumsuz etkileri olan fosil yakıtlara olan bağımlılığı azaltmakta ve diğer taraftan atık bertarafı sağlanmaktadır. Bu faydalar göz önünde bulundurulduğunda sentetik sıvı yakıt üretimini sağlayacak olan Atık Bertaraf Tesisleri (CatLiq veya farklı bir yöntem ile faaliyet gösteren) ülke ekonomisi açısından ve atıkların bertarafının yönetimi açısından son derece önem arz eden yapılardır. HTL veya CatLiq Prosesi, su ve bazı katalizörler varlığında, biyokütlenin süperkritik şartlarda direkt olarak sentetik sıvı yakıta çevrilmesidir. Biyokütle genellikle kanalizasyon ve gıda proses atıkları yanında lignoselüloz ve alglerden oluşur. CatLiq Prosesi veya HTL, aynı zamanda sulu ortam pirolizi olarak da bilinir. Bu proses, biyokütle veya biyolojik atıklar gibi kompleks organik maddelerin sentetik sıvı yakıt ve diğer kimyasallara dönüştürme işlemidir. CatLiq Prosesi, fosil yakıt oluşumundaki doğal jeolojik prosesleri taklit eden ve biyolojik atıkları gaz veya alkolden ziyade sıvı yakıta çeviren bir işlemdir. Yukarıda belirtilen teorik bilgilere ve yeşil kimya teknolojileri prensiplerine dayalı olarak tasarlanan ve Balıkesir İli, Gönen İlçesinde kurulması planlanan Gönen Atık Bertaraf CatLiq Demo Tesisi HTL veya CatLiq Prosesi teknolojisine göre çalışacaktır. Gönen Yenilenebilir Enerji Üretim A.Ş. tarafından kapasite artışı yapılması planlanan proje, Balıkesir ili, Gönen İlçesi, Koru Mevkii, Hasanbey Köyü 103 ada ve 1 no lu parsel üzerinde toplam 2.531 m 2 lik bir alan üzerinde yer alacaktır (Bkz. Ek-2 Tesis Yerleşim Planı). Bahse konu tesis alanı işletmeci firma tarafından kiralanmış olup, kira sözleşmesi Ek-6 da sunulmuştur. 2
Projenin kurulması ile sağlanacak olan hedefler aşağıda verilmiştir. Yenilenebilir enerji üretimi CatLiq prosesi, besin ürünlerinin yerine atıklarını kullanan ikinci/üçüncü nesil dönüşüm teknolojisidir. Bu prosesin sonunda fosfor gibi ekonomik değeri olan minerallerin oluşumu gerçekleşmektedir. CatLiq oil (sentetik sıvı yakıt) depolanabilir olması sayesinde yeşil enerji kaynakları olan rüzgar ve güneş enerjisine göre daha avantajlı bir alternatiftir. Taşıt yakıtı Proje kapsamında nihai ürün olarak elde edilecek olan CatLiq oil ikinci nesil yenilenebilir ham petrolün muadilidir ve rafine edilerek mevcut ve gelecekteki düzenlemelere göre taşıt yakıtı olarak kullanılabilir. Üretilen sentetik sıvı yakıt kimyasal ve fiziksel olarak tanımlanmış ve ulusal standardizasyon süreci başlatılmıştır. Mevcut rafine ve dağıtım alt yapısını kullanmak yeşil yakıt düzenlemelerine uygun maliyet etkin bir yol sağlar. Akıllı atık yönetimi CatLiq prosesinde ıslak atık ve biyokütle hammadde olarak kullanılır. Biyogaz ve yakma teknikleri gibi diğer yeşil enerji teknolojilerinin aksine yüksek su ihtiva eden ve farklı hammadde kompozisyonlarını verimli bir şekilde kullanarak ekonomik değeri olmayan su ihtiva eden malzemelerle enerji elde edinimi maksimize edilir. Tesiste hammadde olarak kullanılacak organik içerikli atıkların geri kazanımı sağlanacaktır. Dış ortam şartlarında stabil hale gelmesi uzun zamanlar alan organik atıkların CatLiq prosesi ile çevreci bir yaklaşımla yönetimi de sağlanmış olacaktır. Suyun korunması CatLiq prosesine dışarıdan su ilave edilmez. Hammadde olarak kullanılan atık ve biyokütlenin ihtiva ettiği su proses sonunda deşarj kriterlerine uygun olarak dışarı çıkar. Suyun organik bileşikler ve katalizör ihtiva eden fraksiyonu konsantre edilerek sistemde tekrar kullanılır. Bahse konu tesis alanı ve alanın bitişiğinde bulunan biyogaz tesisini gösterir resim Şekil I.2.1 de sunulmuştur. 3
Şekil I.2.1. Tesis Alanı ve Alanın Bitişiğinde Bulunan Biyogaz Tesisini Gösterir Resim İnşaat çalışmalarına başlanılmış olan Gönen Atık Bertaraf CatLiq Demo Tesisi nin yukarıda bahsedilen avantajları göz önünde bulundurulduğunda bölge ve ülke ekonomisine katkı sağlayacağı öngörülmektedir. Tesiste çalışacak olan personel tesisin bulunduğu yöre halkından seçilerek, söz konusu yöre için istihdam olanağı da sağlanmış olacaktır. Proje Konusu Yatırımın Tanımı ve Kapasitesi Proje konusu faaliyet; Balıkesir ili, Gönen İlçesi, Koru Mevkii, Hasanbey Köyü, 103 ada ve 1 no lu parsel sınırları içerisinde yaklaşık 2.531 m 2 alan üzerinde kurulacaktır. Projenin inşaat çalışmalarına 12.06.2013 tarih ve 6945 sayılı ÇED Gerekli Değildir kararının alınması ile başlanmıştır. Bahse konu kararın verildiği tesisin prosesinde ve var olan makina ve ekipmanda herhangi bir değişiklik yapılmayacaktır. Söz konusu CatLiq tesisi, tek vardiyada günde 64 ton organik içerikli atığın bertarafını yaparak saatte 647,983 kg Catliq Oil (sentetik sıvı yakıt) ve saatte 1.051,645 kg kompoze gübre hammaddesi üretimi için ÇED Gerekli Değildir kararı almıştır. Yapılan ar-ge çalışmaları ve prosesin elverişli şartları göz önünde bulundurularak proje kapsamında kapasite artışı gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Kapasite artışına bağlı olarak tek vardiyadaki aynı üretim kapasitesi ile günde 3 vardiya çalışılması öngörülmüştür. Bu kapsamda yeni kapasite 192 ton/gün olarak belirlenmiş olup, saatte 1.943,814 kg Catliq Oil (sentetik sıvı yakıt) ve saatte 3.154,935 kg kompoze gübre hammaddesi üretimi gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Çalışacak Personel Sayısı ve Yatırımın Ömrü Proje konusu Gönen Atık Bertaraf CatLiq Demo Tesisi nin inşaat çalışmalarına 12.06.2013 tarih ve 6945 sayılı ÇED Gerekli Değildir kararının alınması ile başlanılmıştır. Bu kapsamda tesisin inşaat aşamasında 15 işçi çalışmaktadır. Tesisin faaliyete geçmesi ile kapasite artırımına bağlı olarak yaklaşık 30 personelin istihdam edilmesi planlanmaktadır. Tesiste 300 gün, 24 saat, 3 vardiya şeklinde çalışılması planlanmaktadır. 4
Gerçekleştirilen faaliyet kapsamında kullanılacak olan işletme üniteleri, modern teknolojiye uygun ve yeni gelişen teknolojilere uyum sağlayabilecek tarzda monte edilerek yeni teknolojiler veya yöntemlere geçiş yapılabilmesi mümkün olabilecektir. Bununla birlikte tesiste yer alan mekanik ekipmanların bakım ve onarımı düzenli bir şekilde yapılacak, gerekli durumlarda yenilenmesi sağlanacak ve böylece proje daha uzun yıllar hizmet verebilecektir. Bu sebeple tesisin çevresel etkileri göz önünde bulundurularak, proje ömrünün sınırsız olarak değerlendirilmesi doğru bir yaklaşım olacaktır I.2. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması I.2.1. Projenin Fiziksel Özellikleri, Planlanan proje kapsamında; Gönen Atık Bertaraf Catliq Demo Tesisi ne gelecek olan organik içerikli atıklar CatLiq (Catalytic Liquifaction) prosesi ile su ve bazı katalizörler varlığında, süperkritik şartlarda direkt olarak sentetik sıvı yakıta ve kompoze gübre hammaddesine çevrilecektir. Tesiste hammadde olarak tesisin bitişiğinde yer alan Gönen Biyogaz Tesisi nin atıkları kullanılacaktır. Bahse konu CatLiq prosesinde hammadde olarak ayrıca arıtma çamurları, hayvansal atıklar, tarım atıkları, orman atıkları ile evsel ve endüstriyel organik içerikli atıklar da kullanılabilmektedir. Bu kapsamda proseste hammadde olarak tesise çok yakın mesafede bulunan ve Gönen Biyogaz Tesisi ne ait atıksu arıtma tesisinden oluşacak arıtma çamurları ve tesis bitişiğinde yer alan besi çiftliklerinden kaynaklanacak hayvansal atıklar da kullanılacaktır. Söz konusu CatLiq tesisi, tek vardiyada günde 64 ton organik içerikli atığın bertarafını yaparak saatte 647,983 kg Catliq Oil (sentetik sıvı yakıt) ve saatte 1.051,645 kg kompoze gübre hammaddesi üretimi için ÇED Gerekli Değildir kararı almıştır. Yapılan ar-ge çalışmaları ve prosesin elverişli şartları göz önünde bulundurularak proje kapsamında kapasite artışı gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Kapasite artışına bağlı olarak tek vardiyadaki aynı üretim kapasitesi ile günde 3 vardiya çalışılması öngörülmüştür. Bu kapsamda yeni kapasite 192 ton/gün olarak belirlenmiş olup, saatte 1.943,814 kg Catliq Oil (sentetik sıvı yakıt) ve saatte 3.154,935 kg kompoze gübre hammaddesi üretimi gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Hammadde olarak kullanılacak organik içerikli ana atık, Gönen Biyogaz tesisinden temin edilecek olan söndürülmüş organik gübre atığıdır. CatLiq Prosesi Kullanılarak Organik İçerikli Atıkların Bertarafı İşlemi Gönen Atık Bertaraf CatLiq Tesisi nde, biyogaz tesisinin atığı söndürülmüş organik gübre (%25 kuru maddeli bulamaç), önce öğütme işlemine tabi tutularak partikül ebatları inceltilir ve daha sonra monopompalar tarafından ortalama 8.000 kg/sa akış hızında karıştırma tanklarına alınarak, evaporatörden dönen organik içeriği zengin su ile seyreltilerek 70 o C a ısıtılmaktadır. 8 saat kadar karıştırıcıda homojenleştirilen ve ısıtılan bulamaç buradan yüksek basınçlı proses pompası tarafından proses eşanjörlerine beslenmektedir. Bir dizi ısı değiştiricisinde ısıtılan süperkritik şartlardaki (sıvı ve gaz evrelerin aynı özellikleri aldığı şartlar) bulamaç, sırasıyla kül ayrıştırma siklonuna ve kimyasal reaktöre girerek hedeflenen dönüşüm gerçekleştirilmektedir. 5
Reaktörden çıkan bulamaç, üzerindeki ısıyı reaktör öncesinde ısıtılmak istenen bulamaca aktarmak üzere ısı geri kazanım eşanjörlerine sevk edilmektedir. Kimyasal reaksiyon için ihtiyaç duyulan proses ısısı reaktör öncesindeki son kademe eşanjörde bir ergimiş tuz devresi ile sağlanmakta, söz konusu ergimiş tuz, doğalgazlı kazanda istenen sıcaklığa kavuşturulmaktadır. Türkiye de ilk defa bu proseste ısı transfer elemanı olarak tuz (NaNO3/KNO3) kullanılacaktır. Doğalgazlı kazanın dahil olduğu ısı santralinde doğalgazla karıştırılmış halde prosesin yan ürünü olan sentez gazı da yakılırken verimli ve temiz bir yanma sağlanması için reküpüratör (atık ısıyı geri kazanmak için kullanılan ters akışlı bir ısı eşanjörü) kullanılmaktadır. Böylece doğalgazın yanma ısısı, sonuç olarak az miktarda niteliksiz atık ısı oluşacak biçimde değerlendirilmektedir. Kimyasal dönüşüm tamamlanıp, üzerindeki ısı alınmış ve basıncı düşürülmüş bulamaç (ürün) önce separatör kazanına alınmakta ve su çözeltisi ile sıvı yakıt ve sentez gazı bu noktada ayrıştırılmaktadır. Sıvı yakıt depoya alınmakta, sentez gazı yakılmak üzere ısı santraline sevk edilmekte ve su çözeltisi ise distilatör ve çok etkili evaporatör ekipmanlarından geçirilerek deriştirilmektedir. Daha sonra evaporatörden çıkan derişik su, işlenmemiş gübreyi sulandırmak üzere depolama tankına alınmaktadır. Evaporatörün çıktısı atıksu ise bir aktif karbon sisteminden geçirildikten sonra Gönen Biyogaz Tesisi ne ait atıksu arıtma tesisine gönderilerek bertaraf edilecektir. Gönen Atık Bertaraf CatLiq Tesisi ne ait iş akış şeması Şekil I.2.2. de verilmiştir. 6
ORGANİK İÇERİKLİ ATIKLAR (Biyogaz Tesisi Atığı, Arıtma Tesisi Çamurları, Hayvansal Atıklar) ÖĞÜTME Biyogaz Tesisi Atıksu Biyolojik Arıtma Tesisi Doğalgaz KARIŞTIRMA TANKLARI (Evaporatörden dönen organik içeriği zengin deriştirilmiş su ile 70 C de seyreltilerek derişim %10 kuru maddeye düşürülür.) Seyreltme suyu BASINÇLANDIRMA ISI GERİ KAZANIMI İLE ISITMA ISI KAZANI ISI AYAR EŞANJÖRÜ Depo KÜL AYRIŞTIRMA SİKLONU KOMPOZE GÜBRE HAMMADDESİ KİMYASAL REAKTÖR BASINÇ DÜŞÜRME VE SEPERATÖR DERİŞİK SU SENTEZ GAZI SIVI YAKIT SU ÇÖZELTİSİ Distilatör Egzoz Gazı Depo Evaporatör Aktif Karbon Atıksu Şekil I.2.2. Gönen Atık Bertaraf CatLiq Tesisi ne Ait İş Akım Şeması, 7
Proje konusu Atık Bertaraf Catliq Demo Tesisi faaliyeti kapsamında prosese ait kütle dengesi hesapları, deneysel sonuçlara dayalı analitik yöntemlerle yapılmıştır. Ayrıca analitik yöntemi doğrulamak amacıyla ASPEN HYSYS ve CHEMCAD proses mühendisliği yazılımları kullanılmıştır. Sonuç olarak CatLiq Prosesinde süreç içinde herhangi bir birikim olmamaktadır. Proje kapsamında Tübitak MAM tarafından ASPEN HYSYS ve CHEMCAD proses mühendisliği yazılımları kullanılarak hazırlanmış olan Catlıq Prosesinde Kütle ve Enerji Dengeleri konulu ara rapor Ek-7 de, elde edilen kütle denkliği tablosu ise Şekil I.2.3 te verilmiştir. Şekil I.2.3. CatLiq Atık Bertaraf Tesisi Kütle Denkliği Tablosu Çıktılar CatLiq oil: Sentetik sıvı yakıt Inorganik Madde + Reaksiyona girmemiş karbon: Kompoze gübre hammaddesi Proses atıksuyundaki organik madde+proses atık suyu: Proses sonu suyu Yanma gazı: Egzoz gazı I.2.2. İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması Gönen Yenilenebilir Enerji Üretim A.Ş. tarafından Balıkesir ili, Gönen İlçesi, Koru Mevkii, Hasanbey Köyü 103 ada ve 1 no lu parsel üzerinde inşaat çalışmalarına başlanan Gönen Atık Bertaraf Catliq Demo Tesisi toplam 2.531 m 2 lik bir alan üzerinde yer alacaktır (Bkz. Ek-2 Tesis Yerleşim Planı). Bahse konu tesis alanı işletmeci firma tarafından kiralanmış olup, kira sözleşmesi Ek-6 da sunulmuştur. Faaliyet alanının bulunduğu 103 ada,1 parsel, Balıkesir İl Özel İdaresi İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü nce ilgili resmi kurumlardan alınan görüşler kapsamında Tarımsal ve Hayvancılık Amaçlı Sanayi Tesis Alanı ve Büyükbaş Hayvancılık Tesisi, Tarımsal Depo, Biyogaz Tesisi olarak planlanmıştır. Bahse konu kurum görüşleri 9/Resmi Yazılar başlığı altında sunulmuştur. 8
Proje alanı 103 ada, 1 parselin Büyükbaş Hayvancılık Tesisi, Tarımsal Depo, Biyogaz Tesisi olarak planlanan kısmında yer almaktadır (Bkz. Ek-1 Yer Bulduru Haritası, Ek-2 Tesis Yerleşim Planı). Proje alanının imar durumunu açıklar Mevzii Uygulama İmar Planı Açıklama Raporu ve proje alanına ait 1/1.000 ölçekli Mevzii Uygulama İmar Planları ise Ek-4 te sunulmuştur. Tesis alanına ait 1/25.000 ölçekli topografik harita da Ek-3 te verilmiştir. Projenin gerçekleştirileceği parsel Sulu Mutlak Tarım Arazisi özelliği göstermektedir. Bu kapsamda Balıkesir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü nün 12.12.2011 tarih ve 21049 sayılı görüş yazısında 103 ada, 1 parselin ruhsatlı fabrika alanı dışında kalan, toplamı 38.382,35 m 2 yüzölçümlü kısmı için Büyükbaş Hayvancılık Tesisi, Tarımsal Depo, Biyogaz Tesisi amaçlı 1/1000 ölçekli Mevzi İmar Planı yapılması uygun görülmüştür. Bahse konu görüş yazısı Ek-9/Resmi Yazılar başlığı altında sunulmuştur. Proje alanı ve yakın çevresinde orman alanı bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın su kaynağı, faaliyet alanının yaklaşık 1,24 km doğusunda yer alan Gönen Çayı ile 18,15 km kuzeydoğusunda bulunan Kuş Gölü olup, proje alanına mesafelerinden dolayı olumsuz etkilenmesi söz konusu olmayacaktır. DSİ Genel Müdürlüğü 25. Bölge Müdürlüğü nün 02.11.2011 tarih ve 415718 sayılı ve 21.06.2010 tarih ve 101455 sayılı görüş yazıları ile 09.03.2010 tarihli Tesis Yeri Tespit Raporunda projenin gerçekleştirileceği alanın bir kenarından sulama ana kanalının geçtiği ve bahse konu 103 ada, 1 parselin bir kısmının Gönen Ovası sulama sahası içerisinde kaldığı, bu sebeple Tarım Arazilerinin Korunması ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik gereği, bu yönetmeliğin yürütülmesinden görevli kurumdan görüş alınması gerektiği ifade edilmiştir (Bkz. Ek-9/Resmi Yazılar). Bu kapsamda Balıkesir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü 12.12.2011 tarih ve 21049 sayılı görüş yazısında da belirtildiği üzere proje alanı için Büyükbaş Hayvancılık Tesisi, Tarımsal Depo, Biyogaz Tesisi amaçlı 1/1.000 ölçekli Mevzi İmar Planı hazırlanmasında sakınca görülmemiştir (Bkz. Ek-9/Resmi Yazılar). Projenin gerçekleştirileceği 103 ada, 1 parsel üzerinden Bandırma Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürlüğü nün 03.01.2012 tarihli ve 13 sayılı görüş yazısında da ifade edildiği üzere, 1400 lük Bandırma-Gönen su ishale hattı geçmektedir. Söz konusu ishale hattının geçtiği alanda herhangi bir yapılaşmaya izni verilmemesi, arıza durumunda boru hattına müdahale edilebilecek şekilde her iki taraftan 5 er metre koruma bandı bırakılması ve zemin etüt çalışmalarına başlanıldığı için Bandırma Belediyesi Su ve Kanalizasyon Müdürlüğü ne haber verilmesi koşuluyla faaliyetin gerçekleştirilmesinde sakınca görülmemiştir (Bkz. Ek-9/Resmi Yazılar). I.3. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve benzeri.) Gönen Yenilenebilir Enerji Üretim A.Ş. tarafından Balıkesir ili, Gönen İlçesi, Koru Mevkii, Hasanbey Köyü 103 ada ve 1 no lu parsel üzerinde kurulması ve işletilmesi planlanan Gönen Atık Bertaraf Catliq Demo Tesisi Kapasite Artışı (192 ton/gün) projesinin inşaat ve işletme aşamalarından kaynaklı çevresel etkileri ile bu etkilere karşı alınacak kontrol tedbirleri aşağıdaki bölümlerde verilmiştir. 9
I.3.1. İnşaat ve İşletme Aşamasında Gerekli Olan Su İhtiyacının Nereden Temin Edileceği ve Oluşan Atıksuyun Bertaraf Sistemi İnşaat Aşaması Gönen Yenilenebilir Enerji Üretim A.Ş. tarafından Balıkesir ili, Gönen İlçesi, Koru Mevkii, Hasanbey Köyü 103 ada ve 1 no lu parsel üzerinde Gönen Atık Bertaraf Catliq Demo Tesisi kurulması ve işletilmesi planlanmış olup kapsamda Balıkesir Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nün 12.06.2013 tarih ve 6945 sayılı ÇED Gerekli Değildir kararı ile projenin inşaat çalışmalarına başlanmıştır. Yapılan ar-ge çalışmaları sonucu proje kapasitesinin günde 64 ton organik atık bertarafından günde 192 ton organik atık bertarafına çıkarılması planlanmaktadır. Proje kapsamında inşaat aşamasında çalışan 15 personel için kişi başına günlük su tüketim miktarı 150 lt alınarak; Personelin su kullanım miktarı Personel su kullanım miktarı = (Kişi başına su kullanım mik.) x (personel sayısı) = 150 lt/gün x 15 kişi = 2.250 litre/gün = 2,25 m 3 /gün olacaktır. İnşaat çalışmaları kapsamında çalışacak personelin içme suyu ihtiyacı özel firmalardan satın alınan damacanalar ile karşılanmaktadır. Personelin kullanma suyu ise en yakın belediyeden tankerlerle getirilerek sağlanmaktadır. Kullanılacak suyun % 100 ünün atık su olarak geri döneceği kabulüyle oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı 2,25 m 3 /gün olarak hesaplanır. Çalışacak personelin çalışmaları süresinde idari ve sosyal gereksinimleri (duş, wc, yemek vb.) proje alanı içerisinde kurulacak şantiye sahasından karşılanmaktadır. İnşaat aşamasından kaynaklanacak atık sular Gönen Biyogaz Tesisi ne ait atıksu arıtma tesisine verilmek sureti ile bertaraf edilmektedir. İşletme Aşaması Bahse konu projenin işletme aşamasında çalışacak personelden ve prosesten kaynaklı su ihtiyacı söz konusu olacaktır. Proje kapsamında işletme aşamasında vardiya sayısının artmasıyla toplamda 30 kişinin çalışması öngörülmektedir. Tesiste çalışacak 30 personel için kişi başına günlük su tüketim miktarı 150 lt alınarak; Personelin su kullanım miktarı Personel su kullanım miktarı = (Kişi başına su kullanım mik.) x (personel sayısı) = 150 lt/gün x 30 kişi = 4.500 litre/gün = 4,5 m 3 /gün olacaktır. İşletme aşamasında çalışacak personelin içme suyu ihtiyacı özel firmalardan satın alınan damacanalar ile karşılanacaktır. Personelin kullanma suyu ise en yakın belediyeden tankerlerle getirilerek sağlanacaktır. Kullanılacak suyun % 100 ünün atık su olarak geri döneceği kabulüyle oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı 4,5 m 3 /gün olarak hesaplanır. İşletme aşamasından kaynaklanacak atık sular Gönen Biyogaz Tesisi ne ait atıksu arıtma tesisine verilmek sureti ile bertaraf edilecektir. 10
İşletme aşamasında prosesten kaynaklı olarak dışarıdan sağlanacak bir su ihtiyacı söz konusu olmayacaktır. Yapılan modelleme çalışmaları sonucu oluşturulan ve Şekil 1.2.3 te verilen kütle denkliği tablosunda girdi olarak yer alan suyun bir kısmını evaporatörden dönen seyreltme suyu, bir kısmını da proseste kullanılacak hammaddenin bünyesinde ihtiva ettiği su oluşturmaktadır. Proses reaksiyonu tamamlandıktan sonra su fazı, inorganiklerden ve sıvı yakıttan ayrılmaktadır. Muhtelif organik maddeleri içeren su çözeltisi, ise evaporatörden geçirilmektedir. Evaporatörden çıkan ve organik maddeleri içeren suyun konsantre kısmı sistemde seyreltme suyu olarak tekrar kullanılmak üzere prosese geri beslenmekte, geriye kalan atıksu ise aktif karbondan geçirilerek içindeki organik madde miktarı itibarı ile deşarj kriterlerine uygun hale getirilmektedir. Fakat emniyet amacıyla proses kapsamında herhangi bir alıcı ortama deşarj yapılmayarak bahse konu atıksu Gönen Biyogaz Tesisi ne ait atıksu arıtma tesisine gönderilerek bertaraf edilecektir. İşletme aşamasında prosesten kaynaklı tek vardiyada 6 ton/saat olmak üzere toplamda yaklaşık 18 ton/saat atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. Proses, proses çıktısı atıksu COD değeri 300 mg/l civarında olacak şekilde ve içereceği diğer kirlilik yüklerinin Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 20.6: Katı Artık Değerlendirme ve Bertaraf Tesisleri sınır değerlerini sağlayacak şekilde dizayn edilmiştir. Projenin tüm aşamalarında oluşacak sıvı atıkların bertarafı sırasında 31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı RG ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG ile değişik) hükümlerine uyulacaktır. I.3.2. Katı Atık ve Ambalaj Atığı İnşaat Aşaması Projenin inşaat aşamasında çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık oluşumu meydana gelmektedir. Projenin inşaat aşaması süresince; 15 kişinin çalıştığı ve günlük kişi başına üretilen katı atık miktarının 1,21 kg/gün( ) kabulü ile oluşacak katı atık miktarı aşağıda verilmiştir. Oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı = 15 kişi x 1,21 kg/gün-kişi = 18,15 kg/gün olarak hesaplanır. Faaliyetin inşaat aşamasında personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli katı atıklar; proje alanı içerisinde niteliklerine göre (organik, cam, plastik, kâğıt, metal vb.) ayrı ayrı konteynırlarda toplanarak görünüş, toz, koku ve benzer faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı kaplarda muhafaza edilecektir. Oluşacak geri kazanımı mümkün olan ambalaj atıkları, 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde; diğer katı atıklardan ayrı olarak toplanacak ve ambalaj atığı toplama lisansına sahip firma ile yapılacak sözleşme dahilinde belirli aralıklarla firmaya teslim edilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan katı atıklar ise, Gönen Belediyesi katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilecektir. 11
İşletme Aşaması İşletmede sadece çalışan personellerden kaynaklı evsel nitelikli katı atık oluşumu meydana gelecektir. Projenin işletme aşaması süresince; vardiya sayısının da artmasıyla yaklaşık toplam 30 kişinin çalışacağı ve günlük kişi başına üretilen katı atık miktarının 1,21 kg/gün( ) kabulü ile oluşacak katı atık miktarı aşağıda verilmiştir. Oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı = 30 kişi x 1,21 kg/gün-kişi = 36,3 kg/gün olarak hesaplanır. Faaliyetin işletme aşamasında personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli katı atıklar; proje alanı içerisinde niteliklerine göre (organik, cam, plastik, kâğıt, metal vb.) ayrı ayrı konteynırlarda toplanarak görünüş, toz, koku ve benzer faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı kaplarda muhafaza edilecektir. Oluşacak geri kazanımı mümkün olan ambalaj atıkları, 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde; diğer katı atıklardan ayrı olarak toplanacak ve ambalaj atığı toplama lisansına sahip firma ile yapılacak sözleşme dahilinde belirli aralıklarla firmaya teslim edilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan katı atıklar ise, Gönen Belediyesi katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Prosesten kaynaklı inert atıklar 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik kapsamında analizleri yaptırılarak düzenli atık depolama alanlarına gönderilecektir. Bunun haricinde prosesten kaynaklanacak diğer katı atıklar (tehlikeli maddelerle kirlenmiş emiciler, filtre malzemeleri, yağ filtreleri, temizleme bezleri, koruyucu giysiler vb.) tehlikeli atık sınıfında değerlendirmekte olup, bu atıkların bertaraf yöntemleri ilgili bölümler altında detaylandırılmıştır. Tesis içerisinde oluşacak olan tüm katı atıkların bertarafında 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne ve bu yönetmelikte yapılan tüm değişikliklere uygun olarak hareket edilecektir I.3.3. Atık Yağlar Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması: Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasından kaynaklı atık yağ oluşumu söz konusu olabilecektir. Bu kapsamda ortaya çıkması muhtemel atık yağlar; bakım-onarım işlemleri sonucunda açığa çıkabilecek atık yağlar ile acil durumda oluşabilecek atık yağ olarak sıralanabilir. Bakım-onarım çalışmaları tesis dışındaki yetkili bakım-onarım istasyonlarında yaptırılacaktır. Ancak makine ve ekipmanlarının bakım-onarımlarının proje sahasında yapılmasının zorunlu olduğu durumlarda oluşması muhtemel atık yağların bertarafı için 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (31.07.2009 tarih ve 27305 sayılı RG ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG ile değişik) hükümlerine uygun hareket edilecektir. 12
Proje alanlarında inşaat ve işletme aşamalarında herhangi bir atık yağ oluşması durumunda, oluşacak atık yağların yetkili laboratuvarlarda analizleri yaptırılarak kategorileri belirlenecektir. Analiz sonuçlarına göre kategorileri belirlenen atık yağlar, mevcut proje alanı içerisinde yapılacak sızdırmazlığı sağlanmış ve kapalı olarak tasarlanacak geçici atık depolama alanındaki sızdırmaz atık yağ tanklarında geçici olarak depolanacaktır. Söz konusu atık yağ tankları her kategori atık yağ için ayrı ayrı olacaktır. Ayrıca tanklar kırmızı renkli olacak, üzerlerinde ATIK YAĞ ibaresi ve atık yağ kategorisi bulunacaktır. Oluşacak atık yağların 6 aylık geçici depolama süreleri geçirilmeden Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisans almış geri kazanım/geri dönüşüm tesislerine UATF düzenlenerek gönderilmeleri ve bertaraf edilmeleri sağlanacaktır. Daha sonra söz konusu UATF evraklarının A formunun bir nüshası Çevre ve Şehircilik Bakanlığına, D formunun bir nüshası Balıkesir Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne sunulacak olup, B ve D formlarının birer nüshaları da arşivlenip en az 5 yıl saklanacaktır. Proje sahası içerisinde yapılacak bakım ve onarımlar, sızdırmazlığı sağlanmış bir alanda yapılacak olup, yapılacak çalışmalar esnasında 08.06.2010 Tarih ve 27605 Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren "Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik" hükümlerine uygun hareket edilecektir. Tesis faaliyeti kapsamında bitkisel atık yağ oluşumu söz konusu olmayacaktır. Çalışan personelin yemek ihtiyacı dışarıdan karşılanacaktır. I.3.4. Tehlikeli Atıklar Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşaması ile işletme aşamasından kaynaklı tehlikeli atık oluşumu söz konusu olabilecektir. Tehlikeli maddelerle kirlenmiş emiciler, filtre malzemeleri, yağ filtreleri, temizleme bezleri, koruyucu giysiler gibi oluşması muhtemel tehlikeli atıklar 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (04.09.2009 tarih ve 27339 sayılı RG ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG ile değişik) hükümlerine uyularak lisanslı geri kazanım firmasına verilerek bertarafı sağlanacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamalarında ortaya çıkacak tehlikeli atık kapsamındaki atıklar cinslerine göre ayrılarak, mevcut proje alanında yapılacak sızdırmazlığı sağlanmış, üstü kapalı ve her atık türü için bölmeleri bulunacak şekilde tasarlanacak geçici atık depolama alanında depolanacaktır. Her bölmede depolanan atıkları tanımlayıcı bilgileri(adı, atık kodu vb.) içeren tabelalar bulunacaktır. Oluşacak tehlikeli atıkların 6 aylık geçici depolama süreleri geçirilmeden Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisans almış geri kazanım/geri dönüşüm tesislerine UATF düzenlenerek gönderilmeleri ve bertaraf edilmeleri sağlanacaktır. Daha sonra söz konusu UATF evraklarının A formunun bir nüshası Çevre ve Şehircilik Bakanlığına, D formunun bir nüshası Balıkesir Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne sunulacak olup, B ve D formlarının birer nüshaları da arşivlenip en az 5 yıl saklanacaktır. I.3.5. Hafriyat Planlanan projenin inşaat aşaması, genel olarak hazır araç, ekipman ve tankların kurulmasından meydana geleceği için yüksek miktarlarda bir hafriyat çalışması gerçekleştirilmeyecektir. Bahse konu projenin yer alacağı alanın büyüklüğü 2.531 m 2 dir. 13
Yapılacak olan hafriyat çalışmaları esnasında ortaya çıkacak hafriyat malzemelerinin ilk olarak temel iç dolgu işlemleri ile arazi tesviye çalışmaları esnasında tekrar kullanılması sağlanmaktadır. Arazi dolgu ve tesviyesinde kullanılmayacak olan diğer hafriyat atıkları ise, döküm için izin alınan alanlar dışında, dere yataklarına ve/veya proje alanı içerisinde kullanılan diğer alanlara kontrolsüz bir şekilde kesinlikle atılmayacaktır. Hafriyat çalışmaları esnasında, hafriyat toprağı ile inşaat ve yıkıntı atıklarının çevreye zarar vermeyecek şekilde öncelikle kaynakta azaltılması, toplanması, geçici biriktirilmesi, taşınması, geri kazanılması, değerlendirilmesi ve bertaraf edilmesine ilişkin teknik ve idari hususlar ile uyulması gereken genel kuralları belirleyen Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerinin gereği yerine getirilecektir. Arazi hazırlık çalışmaları esnasında hafriyat çalışması yapılacak olan bölgelere ait alansal bilgiler, bu kapsamda meydana gelecek toplam hafriyat miktarları ile ilgili detaylı hesaplamalar ÇED Raporu nda sunulacaktır. I.3.6. Hava Kalitesine Etkiler Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında, hafriyat çalışmalarından, malzemenin taşıma güzergahları boyunca nakledilmesi esnasında ve hafriyat çalışmalarından kaynaklı toz emisyonu oluşması söz konusu olacaktır. Arazi hazırlama ve inşaat çalışmaları kapsamında oluşacak olan toz emisyon hesaplamalarında, 03.07.2009 tarihli 27277 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) Ek-12, Tablo 12.6 da verilen Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri kullanılarak hesaplamalar yapılacak ve aynı yönetmelik çerçevesinde değerlendirilecektir. Konu ile ilgili bilgiler, Bölüm IV.1.c. de verilmiş olup, detaylı bilgiler ÇED Raporu nda sunulacaktır. I.3.7. Toprak Kirliliği Gerçekleştirilmesi planlanan proje Gönen Atık Bertaraf Catliq Tesisi nde 64 ton/gün olan organik atık bertaraf kapasitesini 192 ton/gün organik atık bertarafına çıkarılmasını kapsamaktadır. Projenin inşaat çalışmalarına, Balıkesir Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nün 12.06.2013 tarih ve 6945 sayılı ÇED Gerekli Değildir kararı ile başlanmıştır. Projenin inşaat aşamasında hafriyat çalışmalarında ilk olarak üst örtü toprağı olarak adlandırılan bitkisel toprağın sıyrılması işlemi gerçekleştirilecektir. Söz konusu bitkisel toprak faaliyet alanında uygun bir alanda özelliğini kaybetmeyecek şekilde depolanacaktır. Geçici depolanan bitkisel topraklar daha sonra çevre düzenleme ve rekreasyon çalışmalarında kullanılacaktır. Faaliyetin hem inşaat hem de işletme aşamasında kullanılacak iş makinelerinin periyodik olarak bakımları proje alanında yaptırılmayacak olduğundan faaliyetleri sırasında herhangi bir atık oluşması söz konusu olmayacaktır. Bu işlemler en yakın sanayi de yapılacaktır. Ancak zorunlu hallerde iş makinelerinin tamiri ve bakımının arazide yapılması durumunda atık yağ oluşumu söz konusu olacaktır. 14
Açığa çıkabilecek atık yağlar için Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ne göre, geri kazanım tesislerine ulaştırılmak üzere ağzı kapalı varillerde toplanacak, toprak, yüzeysel veya yeraltı suyu gibi herhangi bir alıcı ortama bırakılması kesinlikle engellenecektir. Söz konusu faaliyet esnasında oluşabilecek atık yağ miktarları ve alınacak önlemler ÇED Raporunda detaylı şekilde yer verilecektir. I.3.8. Gürültü Faaliyetin inşaat aşamasında kullanılacak makine ve ekipmanlardan kaynaklı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. İnşaat işlemleri sırasında oluşacak çevresel gürültünün hesaplamaları yapılarak ilgili yönetmelikte verilen sınır değerler ile faaliyet alanına en yakın yerleşim birimine etkisi irdelenecek ve alınması gereken önlemler belirlenecektir. İlgili tüm hesaplamalar ve alınacak tedbirler ÇED Raporunda yer alacaktır. Faaliyetin her aşamasında 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi Gönen Yenilenebilir Enerji Üretim A.Ş. tarafından kapasite artışı planlanan proje Balıkesir ili, Gönen İlçesi, Koru Mevkii, Hasanbey Köyü 103 ada ve 1 no lu parsel üzerinde toplam 2.531 m 2 lik bir alan üzerinde yer alacaktır (Bkz. Ek-2 Tesis Yerleşim Planı). Geleneksel enerji kaynaklarının tükenebilir nitelikte oluşu ve rezervlerin önümüzdeki yıllarda tükenme boyutlarına ulaşması insanlığı yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yöneltmiştir. Günümüzde yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları olarak güneş, rüzgar, biyokütle vb. enerji kaynakları kullanılmakta ve kullanımı artarak devam etmektedir. Sulu ortam pirolizi olarak da bilinen CatLiq prosesi, fosil yakıtlara olan bağlılığı azaltan alternatif çevreci yöntemlerinden birisidir. Projenin hayata geçirilmesi ile yenilenebilir enerji üretimi, taşıt yakıtı üretimi ve bilinçli atık yönetimi hedefleri sağlanacaktır. Bu kapsamda bahse konu tesis ülke ekonomisi açısından ve atıkların bertarafının yönetimi açısından son derece önem arz eden bir faaliyettir. Faaliyetin işletme aşamasında kullanılacak olan teknoloji modern ve uygulanabilir bir teknoloji olup, benzer tesislerde de halen uygulanmaktadır. Dolayısıyla faaliyetin üretimi için seçilen teknolojinin de optimum koşulları sağlayacağı düşünülmektedir. Proje için belirlenen alanın seçiminde göz önünde bulundurulan koşullar; Ulaşım için uygun yerde bulunması (Konu ile ilgili olarak Karayolları Genel Müdürlüğü 14. Bölge Müdürlüğü 22.12.2011 tarih ve 51409 sayılı görüş yazısında 06.01.1998 tarih ve 23222 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik in 16, 17, 18, 19, 21. ve 26. maddelerinde geçen hükümlere uyulması koşulu ile bahse konu alan için mevzi imar planı hazırlanmasında sakınca görülmediği belirtilmiştir. Proje kapsamında söz konusu yönetmeliğin bahsi geçen hükümlerine uyulacaktır.), Yerleşim yerlerine yeterli uzaklıkta bulunması, 15
Bahse konu proje alanında tehlikeli durumların oluşmasına sebebiyet verecek yüksek gerilimli enerji hattı v.b. bulunmaması (Konu ile ilgili olarak TEİAŞ 2. İletim Tesis ve İşletme Grup Müdürlüğü Balıkesir İşletme ve Bakım Müdürlüğü nün 27.10.2011 tarihli ve 680 sayılı görüş yazısında bahse konu proje alanında, müdürlüklerine ait yüksek gerilimli enerji hattı irtifak hakkı bulunmadığı ve bu sebeple proje alanı için mevzii imar planı hazırlanmasında bir sakınca görülmediği ifade edilmiştir.), Tesisin konumu sayesinde hammaddelerini kolaylıkla temin edebilmesi (Tesisin, bulunduğu konum itibari ile proseste kullanılması planlanan hammaddeleri (biyogaz tesisi atıkları, arıtma sitemi çamurları ve hayvansal atıklar) sınır komşusu durumunda bulunan tesislerden kolaylıkla temin edebilmesi (tesisin hemen cephe sınırlarında biyogaz tesisi, artıma tesisi ve hayvan çiftlikleri yer almaktadır.)), Proje alanı için ilgili kurumlardan alınan olumlu görüşlere bağlı olarak proje alanı için hazırlanan mevzii uygulama imar planının bulunması, olarak sıralanabilir. Ayrıca proje kapsamında mevzii imar planı hazırlanması için görüş alınan resmi kurumlar arasında yer alan Balıkesir Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nün 02.01.2012 tarih ve 2 sayılı görüş yazısı, Balıkesir Ruhsat ve Denetim Müdürlüğü nün 28.10.2011 tarih ve 13904 sayılı görüş yazısı ve Balıkesir İl Müdürlüğü Erişim Planlama Müdürlüğü nün 27.10.2011 tarih ve 408769 sayılı görüş yazısında 103 ada, 1 parsel için mevzii imar planı hazırlanmasında sakınca görülmemiştir (Bkz. Ek-9/Resmi Yazılar). Bu bilgiler ışığında tesis için seçilen bölgenin uygulanabilir ve özellikle hammadde ihtiyacını tam olarak karşılayacak bir bölgede olduğu değerlendirilmiştir. Proje kapsamında çalıştırılan personel mümkün olduğunca çevre yerleşim yerlerinden temin edilecektir. Bununla birlikte kullanılan ekipmanların alımı ve daha birçok hazırlık için yapılan giderler, yine üretim sırasında isçilerin gıda ve kişisel donanım giderleri, ekipmanların bakim, onarım ve yedek parça giderleri, yakıt giderleri, genel ve beklenmeyen giderler, bölge ekonomisine katkı sağlanacaktır. Projenin işletme aşamasında projenin çevreye etkilerinin minimizasyonu için önerilen tedbirlerin uygulanması ile çevresel etkiler en aza indirilecektir. Proje kapsamında kullanılan teknoloji yurt içinde ve dışında yaygın olarak kullanılmaktadır. 16