Uygulama Föyü (LPS-Leica Photogrammetric Suite)

Uygulama Föyü (LPS-Leica Photogrammetric Suite) Bu föyde, Fotogrametrik Değerlendirme ve Üretim dersine ilişkin fotogramterik bir projenin başlangıçtan itibaren çizgisel ve ortofoto harita üretim sürecinde gerçekleştirilen işlem adımları LPS yazılımı çerçevesinde anlatılmaktadır. LPS ARAYÜZÜ LPS i kullanmaya başlamadan öncekullanımı kolaylaştırmak için ara yüze ait bazı bilgiler verilecektir. Open ExistingBlock File SaveBlock Information Var olan bir blok dosyasını açar. Blok dosyasını kaydeder. AddFrame Frame Editor Bloğa yeni bir resim dosyası eklemek için kullanılır. Dosya seçme diyaloğu açılır. Her bir resim için iç dış yöneltme ve müşir noktalarının koordinatlarının girilmesi için diyalog açar. Point MeasurementTool YKN (yer kontrol noktaları) ölçülmesi ve kontrol edilmesi için 2 hücreli bir diyalog açar. Auto Tie Otomatik olarak bağlama noktaları toplar. Triangulation DTM Extraction DTM Editing OrthoResampling OrthoMosaicking Feature Collection Blok dengeleme yapar. Bu bloktaki her bir resmin çekim anındaki koordinatlarını, bağlama noktalarının koordinatlarını, iç yöneltme parametrelerini ve ek parametreleri hesaplar. LPS AutomaticTerrainExtraction uygulamasını çalıştırır. Bloktaki resimlerden bir veya daha fazla sayısal yüzey modeli (SYM) çıkartmak için kullanılır. Çıktı formatı olarak: DEM, ASCII, TerraModel TIN, 3D Shapefile, ve ya SOCET SET TIN bulunmaktadır. Terrain Editor uygulamasını çalıştırır. Farklı türdeki SYM lerin yüksekliklerinin düzenlenmesi için kullanılır. Triangulasyonu yapılmış resimlerin orto görüntüler oluşturulması için örneklemesinde kullanılır. Ortofoto veya SYM lerin birleştirilmesi için kullanılır. Stereo Analystfor IMAGINE ve PRO600 uygulamalarından birini çalıştırır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 1

En üstteki görüntünün adı gösterilir. Bağlama noktaları kırmızı kare olarak gösterilir. Kontrol noktaları kırmızı üçgen olarak gösterilir. Burada bloktaki 3 adet bindirmeli görüntü olduğu gösterilmektedir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 2

YENİ BİR PROJE OLUŞTURULMASI LPS araçları araç çubuğu Buradaki seçimler proje grafik durum penceresinde gösterilir Proje grafik durum penceresi. Sağ taraftaki araçlar ile içerik kontrol edilebilir. Bloktaki resimler burada gösterilir. Yeni bir proje oluşturmak için araç çubuğundan tıklanarak, açılan pencereden dosya adı kısmına blok dosyasına verilmek istenen isim yazıldıktan sonra (.blk uzantısı otomatik eklenecektir) OK tıklanarak yeni blok oluşturulur. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 3

Yukarıdaki pencerede OK tıklandıktan sonra açılan pencerede blok dosyasının uygun geometrik modeli istenecektir. Geometrik Model Category açılan sekmesine tıklanarak istenen algılayıcı tipi seçildikten sonra GeometricModel listesinden de istesen geometrik model seçilebilir. Bu uygulamada Camera FrameCamera seçimi kullanılacaktır. OK tıklandıktan sonra açılan pencerede bloğa ait projeksiyon bilgilerinin girilmesi istenecektir.burada çalışılan sisteme göre HorizontalUnits (Yatay birim) kısmına Meters girilir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 4

Açılan pencerede sarı renk ile gösterilmiş Set tıklanarak açılan pencerede istenen projeksiyon bilgileri girilir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 5

Buradaki örnekte blok doyası WGS84 koordinat sisteminde olduğundan düşey koordinat sistemi de ön ayarlı olarak WGS84 olarak gelmektedir. Next tıklanarak bir sonraki pencereye geçilir. Bu pencerede RotationSystem (Dönüklük Sistemi), AngleUnits (Açı Birimi), Photo Direction (Fotoğraf yönü), kısımları olduğu gibi bırakılır ve AverageFlyingHeight kısmına 7000 metre girilerek OK tıklanır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 6

BLOK DOSYASINA RESİMLERİN EKLENMESİ Buraya kadar yapılan işlemler ile bir blok dosyasının genel parametreleri tanımlanmıştır. Şimdi oluşturulan bu blok dosyasına fotoğraflar eklenecektir. Bunun için LPS penceresinde soldaki ağaç görünümünden Images simgesi sağ tıklanarak açılan menüde Add tıklanır. [Program Files]/ERDAS/Shared/examples/frame adresindeki col90p1.img seçildikten sonra Shift tuşu basılı tutularak col92p1.img tıklanarak bu aralıktaki tüm resimler seçilmiş olur. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 7

OK tıklandıktan sonra seçilen resimler LPS penceresinin altında listede görülecektir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 8

Active sütunu ilgili fotoğrafın daha sonraki işlemlerde kullanılmak üzere seçili olduğunu, Pyr. sütunu ilgili görüntünün piramit tabakalarının varlığını, Int. iç yöneltmeyi, Ext. dış yöneltmeyi, DTM herhangi bir SYM nin varlığını, Ortho görüntülerin ortorektifikasyonunun varlığını, Online ise ilgili görüntünün belirtilen adreste bulunduğunu gösterir. Bu görüntülerden daha sonra otomatik olarak Tie (bağlama) noktalarının toplanabilmesi için görüntülerin piramit tabaklarının hesaplanması gerekmektedir. Bunun için Edit menüsünden ComputePyramidLayers... tıklanır. Açılan pencerede AllImagesWithoutPyramids seçilerek OK tıklanır ve işlemin tamamlanması beklenir. İşlem tamamlandığında tüm görüntülerdeki Pyr. Sütunu yeşil olarak görülecektir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 9

KAMERA MODELİNİN TANIMLANMASI Edit menüsünün altından Frame Editor tıklanır. Açılan pencerede seçili olan görüntüye ait bilgiler görüntülenir(col90p1.img). Bu pencerede Sensor Name kısmında New Camera tıklanır. Açılan pencerede Camera Name: Zeiss RMK A 15/23 FocalLength: 153.1240 Principal Point x o : -0.0020 Principal Point y o : 0.0020 olarak girilir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 10

Yukarıdaki pencerede Fiducials sekmesinde aşağıdaki tabloda verilen değerler girilir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 11

Row # Film X (mm) Film Y (mm) 1-103.947-103.952 2 103.945 103.924 3-103.937 103.927 4 103.958-103.952 5-112.996-0.005 6 112.990-0.015 7 0.003 113.001 8 0.026-112.971 Bu bilgiler Load butonu ile kamera bilgisinin bulunduğu bir metin belgesinden de çağırılabilir. OK tıklanarak yapılan değişiklikler kabul edilir ve bir önceli pencereye dönüldüğünde Sensor Name kısmında tanımlanan kamera görülür. GÖRÜNTÜLERDEKİ MÜŞİR NOKTALARININ ÖLÇÜLMESİ FrameCameraFrame Editor penceresinde InteriorOrientation sekmesine geçilir. Pencerede seçili olduğuna emin olduktan sonra (view) tıklanarak müşir noktalarının seçilecek olduğu pencerenin açılması sağlanır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 12

Şeklinde görülen imleç tıklanarak istenen tarafa sürüklenebilir. tıklanarak görüntüde görülen müşir noktasının ortası tıklanarak işaretleme yapılmış olur. İşaretleme yapıldıktan sonra işaretlenen noktaya ait Image X ve Image Y bilgileri gelecektir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 13

(Set AutomaticMove) seçili ise her işaretlemeden sonra imleç bir sonraki müşir noktasının olduğu yere yaklaşık olarak gelecektir. Bu şekilde tüm noktalar işaretlendikten sonra yapılan işlemin doğruluğu pencerede bulunan RMSE kısmından kontrol edilir. Ayrıca Residual X ve Residual Y kısmından hataların hangi yönde ne kadar yapıldığı kontrol edilebilir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 14

Hata miktarı 0.33 pikselden fazla çıkması durumunda alttaki listeden hata miktarı büyük olan noktalar seçilerek yeniden yerleştirilerek hata miktarı azaltılır. DIŞ YÖNELTEME BİLGİLERİNİN GİRİLMESİ ExteriorOrientation sekmesine geçilerek X 0, Y 0, Z 0, Omega (ω), Phi (φ), Kappa (χ) değerleri aşağıdaki tablodaki gibi girildikten sonra Set Status işaretlenerek yandaki açılan menüden initial seçilir. Col90p1.img X 0 Y 0 Z 0 Omega Phi Kappa Value 666700.000 115900.000 8800.000 0.0000 0.0000 90.0000 Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 15

Bu işlem tamamlandıktan sonra Sensor sekmesine geçerek Next tıklanır. Böylece bir sonraki görüntüye geçilmiş olur. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 16

Yukarıdaki resimde de görüldüğü gibi kamera bilgileri aynı biçimde kalmıştır. InteriorOrientation sekmesine geçilerek müşir noktalarının işaretlemesi yapılır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 17

Noktalar işaretlendikten sonra ExteriorOrientation sekmesine geçilerek aşağıdaki tabloda bulunan değerler girilir. Col91p1.img X 0 Y 0 Z 0 Omega Phi Kappa Value 666700.000 119400.000 8800.000 0.0000 0.0000 90.0000 Set Status işaretlenir ve bir sonraki resim için yine aynı işlemler yapılır. Col92p1.img X 0 Y 0 Z 0 Omega Phi Kappa Value 666800.000 122900.000 8800.000 0.0000 0.0000 90.0000 İşlemler tamamlandıktan sonra OK tıklanır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 18

LPS ana penceresine dönüldüğünde Int sütununun yeşil renk olduğu görülecektir. Bu tüm fotoğrafların iç yöneltmelerinin yapıldığını işaret etmektedir. Buraya kadar yapılan işlemleri kaydediniz. YER KONTROL NOKTALARININ (YKN) VE CHECKPOINT LERİN İŞARETLENMESİ İç yöneltme işlemi tamamlandıktan sonra ykn ve checkpointler işaretlenerek dış yöneltme tamamlanacaktır. Edit menüsünün altından Point Measurement tıklanır. Açılan pencerede Classic Point MeasurementTool seçilerek OK tıklanır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 19

Açılan pencerede her resmin üzerinde kırmızı kutucuklar ile gösterilmiş görüntü isimleri bulunmaktadır. YKN eklemek için Add tuşuna tıklanır. Böylece yeni bir nokta oluşturulmuş oldu. Point Id üstüne tıklanarak yeni bir numara verilebilir. Bu uygulama için 1002 değeri kullanılacaktır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 20

Type sütununda Full (YKN nin XYZ koordinatlarının tamamı kullanılır) seçilir, Usage sütunundan Control Seçilir. Aşağıdaki resimde YKN lerin yaklaşık yerleri gösterilmiştir. Bu noktalara ait daha detaylı çizimler de mevcuttur ve bunlar üzerinden YKN işaretlemeleri yapılacaktır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 21

Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 22

Aşağıda 1002 noktasına ait detaylı çizim ve resim görülmektedir. Bu noktanın konumunun rahat bir biçimde bulunması için YKN yaklaşık konumlarının verildiği üstteki resimden yararlanarak noktanın bulunduğu bölgeye yaklaşılacak ardından üst resimdeki detaylı çizim ve görüntüden yaralanarak işaretleme yapılacaktır. Yukarıda 1 den 3 e kadar numaralandırılmış pencerelerden 1. Pencere genel görünümü göstermektedir. YKN yaklaşık konumları verilmiş olan resimden yararlanarak noktanın yaklaşık konumu bulunacaktır. Ardından 2. Pencerede detaylı görünümden de yararlanarak noktanın bulunduğu konum tam olarak bulunacaktır. En son olarak 3. Pencerede çizimden Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 23

faydalanarak noktanın işaretlemesi tıklanarak ardından da görüntü üzerinde ilgili konuma tıklanarak yapılacaktır. İşaretleme işlemi ikinci görüntüde de yapılacaktır. Pencerenin sağaltındaki değerleri aşağıdaki değerler ile kontrol edin. Eğer 2 pikselden fazla hata var ise aşağıdaki değerler ile düzeltin. Ardından bu noktaya ait X Y Z değerlerini aşağıdaki gibi girin ve Save ile kaydedin. Geriye kalan 4 nokta için de aynı işlemler tekrarlanacaktır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 24

1003 no lu noktaya ait konum bilgileri. 1003 no lu nokta 3 resimde de işaretlenecektir bunun için Right View kısmındaki açılan menüden col92p1.img seçilerek aynı işlemler uygulanır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 25

1003 no lu noktanın piksel koordinatlarını aşağıdaki resimden kontrol edebilirsiniz. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 26

1004no lu noktanın piksel koordinatlarını aşağıdaki resimden kontrol edebilirsiniz. 1005no lu noktanın piksel koordinatlarını aşağıdaki resimden kontrol edebilirsiniz. 1006no lu noktanın piksel koordinatlarını aşağıdaki resimden kontrol edebilirsiniz. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 27

1002 den 1006 ya kadar olan noktaların koordinat bilgileri aşağıdaki gibi ilgili alanlara giriniz YKN işaretlendikten sonra yapılacak olan triangulasyon işleminin doğruluğunu artırmak için 2 adet checkpoint işaretlenecektir. Bu noktaların ykn lerden tek farkı usage sütununda check olarak seçilmesidir. Checkpoint 2001 col90p1.img ve col91p1.img üzerinde işaretlenecektir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 28

Checkpoint 2002 col91p1.img ve col92p1.img üzerinde işaretlenecektir. Checkpointlere (2001-2002) ait koordinat bilgileri aşağıdaki listeden girilebilir. OTOMATİK OLARAK BAĞLAMA NOKTALARININ TOPLANMASI Point MeasurementTool araçlar panelinde bulunan Properties tıklanır. Automatic Tie Point Collection Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 29

Açılan pencerede aşağıdaki resimde gösterildiği gibi doldurulur. Bu pencerede Distribution sekmesine geçilerek aşağıdaki gibi doldurulur ve Run tıklanarak işlem başlatılır. İşlem tamamlandıktan sonra Auto TieSummary diyaloğu açılarak hangi resimlerde kaç adet nokta toplandığını gösterir. Close tıklanarak diyalog kapatılır ve buraya kadar yapılan işlemler kaydedilir.(bağlama noktaları Point Measurement penceresinde altta bulunan listeden kontrol edilerek düzeltmeye ihtiyaç duyulan noktalarda düzeltme yapılabilir). Point Measurement penceresi kapatılarak LPS Project Manager penceresine geri dönülür. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 30

TRİANGULASYON UN YAPILMASI Edit menüsünün altından TriangulationProperties tıklanır. Açılan pencerede Point sekmesine tıklanır. GCP Typeand Standart Deviations kısmında SameWeightedValues seçilerek Run tıklanır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 31

TriangulationSummary penceresinde Update tıklanır ardından da Report tıklanarak triangulasyon raporu görüntülenir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 32

Rapor penceresinin boyutlarını ayarlayarak THE OUTPUT OF SELF-CALIBRATING BUNDLE BLOCK ADJUSTMENT bulunana kadar pencere aşağıya kaydırılır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 33

Son iterasyonun standart hatası yapılan işlemin doğruluğunu kontrol etmek için kullanılır. Raporu inceledikten sonra kapatılır ve TriangulationSummary penceresinde Update ardından Close tıklanarak pencere kapatılır. Böylece TriangulationProperties penceresine dönülmüş olur. Burada da Accept tıklanarak işlem tamamlanmış olur.lps Project Manager penceresine dönüldüğünde Ext. Sütununun yeşil renk olduğu görülecektir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 34

ORTOFOTOLARIN ÜRETİLMESİ LPS Project Manager penceresinde OrthoResampling tıklanır. Açılan pencerede Input File kısmında ortofoto yapılacak olan görüntü görülmektedir. Output File ise ortofotonunadını göstermektedir. DTM Source kısmında DEM seçilir. DEM File Name kısmında kayan menüden Find DEM.. tıklanır ve açılan pencereden [ProgramFiles]/ERDAS/Shared/examples/frame yolundan gidilerek colspr_dem.img dosyası seçilir. Output Cell Sizes kısmına X ve Y için 4 değeri girilir. ir. Advanced sekmesi tıklanır. ResamplingMethod olarak kayan menüden NearestNeighbor seçilir ve Ignore Value onay kutucuğu işaretlenir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 35

Birden fazla görüntü eklenmek istenir ise Addmultiple tıklanarak birden fazla görüntü işleme dâhil edilebilir. Açılan pencerede UseCurrent Cell Sizes onay kutusu işaretlenir. OK tıklanır. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 36

Açılan pencerede OK tıklanır. Seçilen görüntüler böylece listeye eklenmiş oldu. OrthoResampling penceresinde OK tıklanarak ortofoto oluşturma işleminin bitmesi beklenir. Oluşturulan ortofotolarlps Project manager da sağdaki ağaç görünümünde Orthos Klasörünün altına gelecektir. Buradan istenen görüntü üzerinde sağ tıklanarak View komutuyla ortofotoerdas penceresinde görüntülenebilir. Hazırlayan: Arş. Gör. Samed ÖZDEMİR - Doç. Dr. Fevzi KARSLI Sayfa 37