Тurkic Weekly 2016 39(50) (12-18 Aralık) Turkic Weekly, Türk dünyasında yer alan haftanın en önemli gelişmelerini değerlendirmektedir. Turkic Weekly, Türk dili konuşan ülkelerde cereyan eden güncel meseleler hakkında güvenilir bilgi ve objektif analiz sunmaktadır. Тurkic Weekly analitik bülteni Uluslararası Türk Akademisi tarafından hazırlanmıştır.
KAZAKİSTAN BAĞIMSIZLIĞININ 25. YILDÖNÜMÜNÜ KUTLUYOR 16 Aralık 2016 tarihinde Kazakistan Cumhuriyeti bağımsızlığının 25. Yıldönümünü kutladı. Kazakistan ın esas bayramı olan Bağımsızlık Günü ülkenin birçok büyük şehirlerinde coşkuyla kutlandı. Bayram günü düzenlenen farklı etkinlikler çerçevesinde Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev Bağımsızlığın 25. Yıldönümü yeni mimari anıtının açılış törenine katıldı. Törende konuşma yapan Kazakistan Devlet Başkanı Göklere doğru yükselen büyük heykel ülkemizin çeyrek asırdaki olağanüstü yükselişini ve dünyanın en gelişmiş otuz ülkesine girme isteğinin sembolüdür. Anıtın 25 tarafının olması bağımsız Kazakistan ın çağdaş tarihindeki her yılın sembolik görüntüsüdür. Bu anıtın sembolik olması birkaç milyon ziyaretçinin gelmesi beklenen Uluslararası EXPO-2017 Fuarı nın yerleşeceği arazide bulunması ile ilgilidir, diye açıkladı. Bununla birlikte bayram öncesinde Astana da Kazakistan Cumhuriyeti Bağımsızlığının 25. Yıldönümü münasebetiyle tören toplantısı gerçekleşti. Anılan toplantı esnasında bağımsız Kazakistan ın son yirmi beş yıldaki başarıları değerlendirilerek, yeni amaçları tespit edilmiştir. Şöyle ki, N.Nazarbayev Artık Devlet Başkanı, Hükümet ve Parlamento arasındaki yetki ve sorumlulukların paylaşılması konusunu ele almanın zamanı geldi. İlgili Komite bu konuları incelemelidir, diye açıkladı. Bununla birlikte Nazarbayev Kazakistan Cumhurbaşkanlık sistemi ile yönetilen bir devlettir ve ileride de öyle olacaktır, diye konuştu. Bundan tam 25 yıl önce 16 Aralık 1991 tarihinde Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev Kazakistan Cumhuriyeti nin Devlet Bağımsızlığına dair Anayasa kanununu onaylamıştı. Yabancı uzmanlar Kazakistan ın 25 yıllık bağımsızlık dönemi içerisinde yeni ufuklara yelken açarak, büyük başarıları gerçekleştirebildiğini açıklamaktadır. Uzmanlar Kazakistan ın uluslararası topluluğun saygın ve itibarlı üyesi olduğunu belirtmektedir. 1
KIRGIZİSTAN DA REFERANDUM GERÇEKLEŞTİ 12 Aralık tarihinde Kırgızistan ın Merkez Seçim Komisyonu Anayasa değişiklikleri üzerine yapılan referandumun sonuçlarını açıkladı. Merkez Seçim Komisyonu nun seçimler ve referandum ile ilgili verdiği bilgilere göre yerel Keneş seçimlerindeki seçmenler katılım oranı saat 18:00 itibarıyla toplam 2 milyon 288 bin 651 seçmenin %31,96 ni teşkil etmiştir. Saat 18:00 itibarıyla kırsal bölgelerdeki (ayıl) seçimlerdeki seçmen katılımı toplam 24 bin 883 seçmenin %38,98 ini teşkil etmiştir. Kırgız basınına göre seçmenlerin üçte birinden fazlası Kırgızistan da Anayasa değişikliklerine ilişkin yapılan referandumda oy hakkını kullanarak, katılım sağlaması referandumun geçerli olduğunu göstermiştir. Bununla ilgili TASS haber ajansı Kırgızistan ın Merkez Seçim Komisyonu na atıfta bulunarak haberdar etti. Ülkenin mevzuatı çerçevesinde referandumun geçerli sayılması için listeye giren seçmenlerin %30 dan fazlasının katılım sağlaması şarttır. Komisyon temsilcilerine göre halk oylamasına katılan seçmenlerin yarısından çoğunun onaylaması durumunda ülkenin Anayasasına gerekli değişiklikler yapılacaktır. Anayasaya aşağıdaki değişiklerin yapılmasını öngören ve referanduma sunulmuş olan temel meselelerin birçoğu şunlardır: başbakan seçildikten sonra milletvekili yetkisini devam ettirme hakkına sahip olacak; Başbakan şimdikinden daha güçlü veto hakkına sahip olacak; Hükümete karşın güvensizlik oyu kullanma limiti hâlihazırdaki 61 milletvekili oyundan 80 e kadar yükselecektir; Başbakanın Cogorku Keneş in önünde Hükümete karşın güvensizlik oyunu yılda en fazla bir kere kullanma limiti ortadan kaldırılacaktır; Başbakan Hükümetin üyesini görevinden alabilir, hatta istifanın Devlet Başkanı tarafından beş çalışma günü içerisinde onaylanmadığı durumda bile bunu yapabilecektir; Başbakan Cogorku Keneş tarafından onaylanmasından sonra Hükümetin yeni üyesini Devlet Başkanı üç çalışma günü içerisinde onaylamaması durumunda bile tayin edebilecektir; Başbakan yerel devlet idareleri başkanlarını yerel Keneşlerin onayı olmadan tayin edebilecek ve görevinden alabilecektir. 2
ÖZBEKİSTAN DA YENİ BAKANLAR KURULU VE BAŞBAKAN TAYİN EDİLDİ Devlet Başkanlığı seçiminin ardından Özbekistan yeni Hükümet oluşturmaya başladı. Şöyle ki, geçtiğimiz hafta ülkede birçok önemli yeni atamalar gerçekleşti. Özbek basınına göre Özbekistan Parlamentosu Başbakanlık görevi için Abdullah Aripov u onaylamıştır. Aripov Eylül 2016 tarihinden bu yana ülkenin Başbakan Yardımcısı görevini yapmakla birlikte gençler politikası, kültür, enformasyon sistemleri ve telekomünikasyon konularını yönetmiştir. Uzbekiston Temir Yullari Devlet Şirketi nin Yönetim Kurulu Başkanı Açilbay Ramatov Başbakanın Birinci Yardımcısı olarak tayin edilmiş olup, bölgelerin komple kalkınması ve belediye, ulaştırma, inşaat sanayi alanlarının yönetiminden sorumlu olacaktır. Rustam Azimov Başbakan Yardımcısı görevine getirilerek, bundan sonra makroekonomik kalkınma, yapısal reformlar ve yabancı yatırımlar sağlama konularını yönetecektir. Zoyyir Mizayev Özbekistan Cumhuryeti nin Başbakan Yardımcısı, Tarım ve Su İşleri Bakanı olarak tayin edilerek, tarım ve su işleri, tarım ürünleri ve tüketim malları işlenmesi konularını yönetecektir. Başbakan Yardımcısı görevine getirilen Gulomjon İbragimov jeoloji, yakıt ve enerji, kimya, petrol ve kimya, metalürji sanayisi alanlarının idaresini üstlenecektir. UzAutoSanoat Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı Ulugbek Rozukulov ise ülkenin Başbakan Yardımcısı olarak tayin edilerek, bundan sonra ihracat potansiyeli geliştirme, araba yapımı, otomobil ve elektroteknik sanayi, ürünlerin standardizasyonu konularından sorumlu olacaktır. Bunun yanısıra, Özbekistan da Senato Başkan Yardımcılığı yeni görevi önerildi. Bu göreve bundan önce Senato nun Dışişleri Meseleleri Komitesi başkanlığını yapan Sadık Safayev seçilmiştir. 3
AZERBAYCAN VE KAZAKİSTAN İSRAİL İN BAŞBAKANINI KABUL ETTİ 13-15 Aralık 2016 tarihlerinde İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu Azerbaycan ve Kazakistan a ziyaretler gerçekleştirdi. İsrail basınına göre, bu İsrail liderinin Müslüman ülkeler olan eski Sovyet Cumhuriyetlerine 25 yıllık diplomatik ilişikler döneminde yaptığı ilk ziyaretidir. Birçok ikili anlaşmaların imzalandığı Bakü ve Astana görüşmelerinin ana konusu ekonomik ilişkiler oldu. Bakü de Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ve Benyamin Netanyahu arasında görüşmeler gerçekleşti. Görüşmenin önemli sonuçlarından biri tarım alanında imzalanan anlaşma olmakla birlikte taraflar ekonomi, ilim, teknoloji, tarımcılık, enerji ve ticaret alanlarında işbirliğini geliştirmeye dair anlaşmaya vardılar. Hâlihazırda iki ülke arasındaki ticari cirosu 3,5 Milyar ABD Dolarıdır. Karşılıklı ticari ilişkilerin temelini Azerbaycan ın hammadde şeklinde ihraç ettiği petrol oluşturmaktadır. Azerbaycan lı uzmanlara göre son yıllarda Kudüs ve Bakü arasında askeri ve teknoloji işbirliği hızlı şekilde gelişmektedir. İsrail şirketlerinin Azerbaycan ın askeri sanayi piyasasında aktif şekilde çalışmalar yürüttüğü de açıktır. İsrail Azerbaycan a insansız hava araçları, gece görüş cihazları, elektronik yönlendirme sistemleri ve diğer ekipmanlar ihraç etmektedir. Bakü den ayrılan İsrail Başbakanı Astana ya da ziyaret gerçekleştirerek, 14 Aralık tarihinde Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev ile görüşme yaptı. Netanyahu Kazakistan ı ziyaret eden ilk İsrail lideridir. Görüşmelerin ana konusu ekonomi ve yatırım alanlarındaki işbirliği meseleleri oldu. Taraflar ayrıca uluslararası gündemdeki güncel konular üzerinde görüş teatisinde bulundular. 25 yıllık dönemde Kazakistan ve İsrail arasında iyi diplomatik ilişkiler geliştirildi. N.Nazarbayev Kazakistan da yaşayan büyük Yahudi diasporası ve İsrail deki Kazakistan ın eski vatandaşları halklarımız arasındaki yapıcı ilişkilerin geliştirilmesinde bir köprüdür, diye açıkladı. 4
TOKYO DA RUSYA-JAPONYA İLİŞKİLERİ DEĞERLENDİRİLDİ Geçtiğimiz hafta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin in Japonya ya yaptığı resmi ziyareti esnasında Rus-Japon görüşmeleri gerçekleşti. Taraflar toplam değeri 300 Milyar Yen (yaklaşık 2,54 ABD Doları) olan Japon yatırımları konusunda 60 dan fazla farklı anlaşmalar imzaladılar. Rusya nın Dışişleri Bakanlığı nın verdiği bilgiye göre ekonomik işbirliği konuları Japonya Başbakanı Sindzo Abe nin 6 Mayıs 2016 tarihinde Soçi de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin e önerdiği sekiz maddeli plana uygun olarak geliştirilmektedir. Görüşmeler sonunda Japonya Uluslararası İşbirliği Bankası (JBIC) ve Yamal LNG arasında 200 milyon Euro hacmindeki kredinin verilmesi konusunda mutabakata varıldı. Anılan kredi Rusya ile Çin bankaları ve Rusya Ulusal Refah Fonu na ait kredi kaynaklarını içeren 19 Milyar ABD Dolarlık finansman projesinin bir parçasıdır. Ayrıca RosNeft Şirketi ve Marubeni, Inpex ve Japan Oil, Gas and Metals National Corporation (JOGMEC) Devlet Şirketini içine alan Japon Şirketleri Konsorsiyumu Rusya nın şelf bölgesindeki izinli sahalarda ortak araştırma, geliştirme ve üretim alanlarındaki işbirliğinin temel şartları üzerine anlaştı. Tokyo da gerçekleşen görüşmelerin somut sonuçlarından biri Rusya Direk Yatırımlar Fonu (RFPİ) ve Japonya Uluslararası İşbirliği Bankası nın (JBIC) toplam hacmi 1 Milyar ABD Dolarına eşit ortak yatırım fonunu kurma kararı oldu. RFPİ Başkanı Kiril Dmitriyev e göre taraflar 20 ye yakın projeye yatırım yapma imkanlarını değerlendirmektedir. Rusya Enerji Bakanlığı ve Japonya Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı Elga (Elginskiy) Kömür Bölgesi nin geliştirilmesine yönelik işbirliğine dair Mutabakat Zaptını imzaladılar. İki ülke arasındaki ticaret hacminin azalmasına rağmen bu eğilimin önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Bununla birlikte ekonomik ilişkilerin aktif şekilde gelişmesine rağmen Japonya ve Rusya arasındaki ticaret cirosu düşmeye devam etmektedir. V.Putin ve S.Abe tartışma nedeni olan adalar konusunu da değerlendirdiler. İki ülke liderleri konuyla ilgili güncel sorunları sistemli şekilde ele almaya istekli olduklarını açıkladılar. 5
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından 2010 yılında kurulan Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı, Türk dünyasının dillerini, kültürünü ve kadim çağlardan günümüze kadarki tarihini titizlikle ve kapsamlı bir şekilde inceleyen ve benzer konulardaki bilimsel araştırmaların koordinasyonunu üstlenen uluslararası örgüttür. Uluslararası Türk Akademisi, Türk dünyasının araştırma ve eğitim merkezleri arasındaki bilimsel işbirliğini teşvik etmektedir. www.twesco.org 57-49-86 57 Tauelsizdik caddesi, Barış ve Uyum Sarayı Astana, 010000 Kazakistan @intturkicacadem https://www.facebook.com/international-turkic-academy-832484896847678/