Gönül YILDIRIM Bölge Kan Bağışı Planlama Uzmanı Türk Kızılayı Ege Bölge Kan Merkezi
2
1920 lerde İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi nde başlamış ve 1950 lere kadar büyük hastanelerde iptidai koşullarda sürdürülmüştür. 1957 yılında, modern anlamdaki ilk kan merkezleri olan Ankara ve İstanbul Kızılay Kan Merkezleri açılmıştır. 3
Türk Kızılayı, 1974 yılında kan bağışı organizatörlüğü birimi kurarak bir ilke imza atmıştır. 4
5
1983 yılında 2857 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu yürürlüğe girdi. 1997 yılında kan bağışçısı sorgulama formu oluşturulmuştur ve bütün Türkiye de kullanılması zorunlu kılınmıştır. 6
2007 yılında, 5624 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu yayınlanmıştır. 2008 yılında, 27074 sayılı resmi gazetede Kan ve Kan Ürünleri Yönetmeliği yayınlanmıştır. 7
İlki 2009 yılında, ikincisi 2011 yılında olmak üzere Kan ve Kan Ürünleri Rehberi yayınlanmıştır. 8
Gerekçe Toplumu Kan ve Kan Ürünleriyle Bulaşan Hastalıklardan Koruma Hepatit-B Hepatit-C Sifiliz (Frengi) HIV/AIDS Güvenli Kan Temini Programı toplumun ihtiyacı olan KANIN, Etkin bir organizasyonla tamamen gönüllü, karşılık beklemeksizin, bilinçli ve düzenli kan bağışçılarından karşılanarak, Teknolojinin getirdiği en son laboratuar testlerinden geçirilerek ve ayrıştırılmasının yapılarak, Hastanelere uygun koşullarda teslim edilmesidir. 9
1 Haziran 2005 Ulusal Güvenli Kan Temini Programı Kan Bağışı Merkezi Bölge Kan Merkezi Gönüllü, Karşılık Beklemeksizin, Düzenli, Bilinçli Kan Bağışçıları Transfüzyon Merkezi Etkin Organizasyon Teknoloji HASTANELER Ayrıştırılmış Kan 10
2005 DURUMU HİZMET BİRİMİ SAYISI HİZMET BİRİMİ BULUNAN İL SAYISI 2012 DURUMU BKM KBM TOPLAM HİZMET BİRİMİ BKM KBM TOPLAM HİZMET BİRİMİ 0 29 29 15 64 79 0 27 27 15 61 61 PERSONELSAYISI 844 2.081 ARAÇ SAYISI 91 329 11
Gelişmiş ülkelerde ve ülkemizde kan bağışçısı kazanımı çalışmaları çalışmaları;; Bölge kan merkezleri Kan bağışı merkezleri üzerinden yürütülmektedir yürütülmektedir.. Bölge Kan Merkezleri; Toplanan kanların işlendiği, tarama testlerinin yapıldığı ve kanın transfüzyon merkezlerine nakil edildiği bir yer olmakla birlikte bölge kan ihtiyacının tespiti, ihtiyaç doğrultusunda ve ulusal kan bağışı organizasyon programı kapsamında bölge kan bağışçısı kazanımı planlamalarının yapıldığı, yönetildiği ve denetlendiği en kapsamlı birimdir. Kan Bağışı Merkezleri; Bölge kan merkezinin belirlediği plan ve program kapsamında kan bağışı toplama, kan bağışçısı kazanımı çalışmalarını yapan birimdir. 12
Transfüzyon Merkezleri; Acil durumlar dışında kan bağışçısından kan alma yetkisi olmayan, kan kan bileşenlerini bağlı bulunduğu BKM den temin eden, transfüzyon için çapraz karşılaştırma ve gerek duyulan diğer testleri yaparak hastalarda kullanımı için hazırlayan birimdir. 13
Ülke Kan İhtiyacı Ülkemizin kan ihtiyacı, her yıl 1.8 milyon ünitedir. 14
En güvenli transfüzyon, yapılmamış transfüzyondur. 15
Pencere dönemi riskini en aza indirmenin tek yolu, risk grubuna giren kişilerin kan bağışlamasını engellemektir! 16
Replasman Kan Bağışçısı Ticari Kan Bağışçısı Güvenli Kan Bağışçısı 17
Güvenilir olmayan kan temin yöntemlerinden biridir. Hasta yakınları kan bağışına engel teşkil edebilecek durumları saklayabilmektedir. Hasta yakınlarından bağışçı bulunamazsa ticari kan bağışçılarına (kan simsarlarına) yönlenilir. Bu şekilde, toplum için gerekli olan kan ihtiyacı uygun ve sürekli bir şekilde karşılanamaz. 18
Güvenilir olmayan kan temin yöntemlerinden biridir. Sağlık durumları uygun olmayabilir ve alıcıyı tehlikeye sokabilen bulaşıcı hastalıklara sahip olabilirler. Maddi bir çıkar uğruna kan verdikleri için kan bağışına engel teşkil edebilecek durumlarını saklamaktadırlar. 19
Dünya Sağlık Örgütü nün en güvenilir yöntem olarak kabul ettiği yöntemidir. İhtiyaç duyulan kanın; gönüllü karşılık beklemeksizin düzenli bilinçli bağışçılardan temin edilmesi halinde en düşük riske sahip olduğunu bildirmiştir. 20
21
Amaç; Toplumun tüm kesimlerinde, merkezlerde ve mobil ekiplerde, bireylerin kan verme konusunda bilinçlendirilmesini sağlayarak güvenli kan alımını arttırmaktır. 22
Kan bağışı merkezlerinde; kan bağışçısı kazanım ve organizasyon çalışmaları, kan bağışçısı kazanımı personeli tarafından yürütülmektedir. Bu personelin sorumlu olduğu kan bağışı merkezinin kan ihtiyacı için yürüttüğü çalışmalar; Kan Bağışı Eğitim Kan bağışı organizasyonlarıdır. 23
Sorumluluk sahası içerisinde bulunan, güvenli kan bağışı temin edilebilecek kurum ve kuruluş çalışanları ile potansiyel kan bağışçılarına kan bağışçısı bilinçlendirme eğitimini sağlar, Kan bağışçısı bilinçlendirme eğitimlerinin verilebilmesi için sorumluluk sahası içindeki kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşları, okullar, fabrika ve iş yerlerini tespit eder, bu kurum ve kuruluşlardaki sorumlu kişilerle temasa geçer, Kan bağışı yapılan sahada halktan gelebilecek kan bağışı ile ilgili her türlü soruya uygun şekilde yanıt verir, yanıt veremedikleri durumlarda sorumlu hekime yönlendirir, Merkez ve gezici kan bağışı çalışması sonrasında performansı izler, kan bağışçısı ve kurumsal bağışçı memnuniyetini takip eder, Gezici kan bağışı çalışmaları öncesine ait tüm planlamayı yapar (ekip yerini ve çalışma saatlerini tespit etmek, ekibin konaklaması ile ilgili rezervasyonları yapmak, ekibin muhtemel ihtiyaçlarını önceden tespit etmek ve çözümlemek. 24
Amaç: Toplumun tüm kesimlerinde, merkezlerde ve gezici ekiplerde, bireylerin kan verme konusunda bilinçlenmesini sağlamak, güvenli kan alımını arttırmak. Süreç Kapsamı: Bölge Kan Merkezi/Kan Bağışı Merkezi Süreç Sahibi: Kan Bağışçısı Kazanım Personeli İhtiyaç Duyulan Girdiler: -Kan bağışında bulunmak isteyen adaylar -Kurumlar Çıktı: -Kan bağışında bilinçlenen bireyler -Kan bağışlamak isteyen bireyler İndikatör: Gönüllü ve düzenli bağışçı sayısı 25
Program gerçekleştirilecek kurum veya kuruluşlar saptanır. Gerekli ise resmi başvuru yapılır. Kurumsal bağışçı adayı görüşme talebini kabul etti mi? EVET Görüşme yeri ve tarihi belirlenir. HAYIR Görüşme gerçekleştirilir. Donasyon için gün belirlenir. Kurumsal Bağışçı, hedef gruba yönelik eğitim imkanı sağlayabiliyor mu? EVET Eğitim öncesi duyurular yapılır ve hazırlıklar gerçekleştirilir. Belirlenen yerde ve tarihte eğitim gerçekleştirilir. HAYIR Kan bağışı kampanyasının gerçekleştirilmesine yönelik hazırlıklara başlanır. Afiş, poster, sms, mail vb. duyuru faaliyetleri gerçekleştirilir. Kurum/kuruluşta donasyon gerçekleştirilir. 26
Ekip ve eğitim sonrasında Kurumsal Kan Bağışçı kurum/kuruluş ziyaret edilir. Kan bağışı kartları, teşekkür belgesi ve plaket hazırlanarak teşekkür edilir. Kan Bağışçısı Kazanım Sürecinin en önemli adımıdır. Gönüllü kan bağışçısında aidiyet duygusunun oluşmasını sağlar. 27
"ne hazin bir çağda yaşıyoruz.. Bir önyargıyı yıkmak, bir atomu parçalamaktan daha zor Albert Einstein 28
29
Okul Öncesi eğitim dönemi İlkokul dönemi Ortaokul dönemi Lise dönemi Üniversite dönemi 15-25 YAŞ Askeri Birlikler Halk Eğitim Merkezleri Bayanlar Öğretmen ve eğitmenler Sağlık çalışanları Din görevlileri Kuruluşlar Toplum Eğitimleri 30
T.C. Cumhurbaşkanlığı, T.C. Sağlık Bakanlığı, T.C. İçişleri Bakanlığı, T.C. Maliye Bakanlığı, T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Çeşitli Kamu Kurum ve Kuruluşları TBMM, Valilikler, Kaymakamlıklar, Belediyeler, Üniversiteler, Sivil Toplum Örgütleri, Özel Kuruluşlar. 31
32
33
34
Milli Eğitim Bakanlığı Türk Kızılayı Toplumda Kan Bağışı Bilincinin Artırılması Projesi Türk Kızılayı ile Millî Eğitim Bakanlığı arasında 08.08.2006 tarihinde "Gönüllü Kan Bağışçısı Eğitimi ve Kazanım Faaliyetlerinin Yürütülmesi İle İlgili Protokol" imzalanmıştır. 35
BİRİNCİ AŞAMA (2006(2006-2008) Kan ve Kan Bağışı Eğitici Eğitimleri MEB Müfredatları 373 Formatör Öğretmen 80.000 Öğretmen 36
İKİNCİ AŞAMA (2008(2008-devam ediyor) Kan Bağışı ve Eğitim Kampanyaları 37
KAN BAĞIŞI VE İZCİLİK Organizasyon Dönemleri 10 Kasım Atatürk ü Anma Günü ve Atatürk Haftası 19 Mayıs Atatürk ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı Toplanan Kan Bağışı: 14.000 ünite Verilen Eğitim sayısı:40.000 öğrenci ve veli 38
39
Küçük Yürekler Büyük Adımlar Atıyor, Hayat Kurtarıyor Amacımız; İlköğretim öğrencilerimize, sosyal sorumluluk projelerinde yer almalarını sağlayarak kişisel ve toplumsal konularda sorumluluk bilincini aşılamak, Birlikte hareket edebilme kabiliyetini kazandırmak, Geleceğin kan bağışçılarını kazanmaktır. Bu çalışma sayesinde; çocuklarımız kan bağışında bulanamasalar bile, büyüklerini kan bağışlamak için ikna ederek her biri hayat kurtarmaktadırlar. 40
Küçük Yürekler Büyük Adımlar Atıyor, Hayat Kurtarıyor EGE BÖLGESİ 2011-2012 EĞİTİM ÖĞRETİM DÖNEMİ PROJE FAALİYET SONUÇLARI İLÇE SAYISI 20 OKUL SAYISI 386 HEDEF KİTLE EĞİTİM VERİLEN ULAŞILAN ÖĞRETMEN SAYISI ÖĞRETMEN SAYISI ÖĞRENCİ SAYISI 7.682 6.290 233.605 TOPLANAN KAN BAĞIŞI 4.957 41
42
CLUB 25 1980'lerde HIV/AIDS'in yayılması; dünyada kan hizmetlerinde, en güvenilir kanın toplanması için yeni stratejilerin aranmasına sebep olmuştur. Zimbabwe de 1989'da, okullarda öğrenim gören öğrencilerden, düşük riskli bir bağışçı havuzu oluşturulmaya başlanmıştır. Buna göre, eğer genç insanlar 25 yaşına kadar 25 defa kan bağışlayacaklarını bildiren bir yemin edecek olurlarsa, bu durumun ihtiyaç duyulan kanın sağlanmasında iyi bir başlangıç olacağı düşünülmüştür. Zimbabwe'de bu program ile bağışçılar arasında HIV/AIDS enfeksiyonu oranı; 1989'da %4,45'ken, 2001'de %0,61'e düşmüştür. Şu anda 60 ülkede devam etmektedir. Club 25 doğrultusunda, genç insanlar güvenli yaşam ve düzenli kan bağışı konusunda bilinçlendirilirler. 43
HEDEF 25 Amacımız; Türkiye deki 25 yaşına kadar olan genç nüfusunun harekete geçirilmesiyle, gönüllü, düzenli ve bilinçli kan bağışçısı olmalarının sağlanması ve onlarla bu bilincin gelecek nesillere aktarılmasıdır. 2005 yılında hayata geçmiştir. Hedefimiz; Kan bağışı konusunda gençliği eğitmek, Düzenli kan bağışı yapmaları için gençliği yönlendirmek, Genç kan bağışçıları kazanmak ve sürdürmek, Türkiye de toplumun kan bağışı kültürünü kazanmasını sağlamak, HIV/AIDS konusunda eğitim vermek-korumak, Gençleri riskli davranışlardan uzak tutarak, güvenli yaşam alışkanlıkları kazandırmak, Kan bağışı konusundaki önyargı ve çekinceleri ortadan kaldırmak. Toplumumuzda güvenli kan sağlanan kan bağışçısı sayısını arttırmak, 44
ÜNİVERSİTELERİMİZ İLE İŞBİRLİĞİ PROTOKOLÜ İMZALIYORUZ 45
Üniversite ve öğrenci yurtlarında daha önce başlatmış olduğumuz bilinçlendirme eğitimleri ve kan bağışı kampanyaları çalışmalarına yeni bir açılım getirmek ve üniversitelerimizdeki tüm öğrencilerimize ulaşmak istedik. 1. İşbirliği protokolleri 2. Genç kan bağışçılarının kazanımını ve eğitimini sağlamaya yönelik eğitim programı kapsamında; 2011-2012 öğretim yılında üniversitelerimizde eğitim gören tüm öğrencimize ulaşmak amacıyla bizzat ders programı içinde 40 dk. süren eğitimler 2012-2013 eğitim öğretim yılından itibaren ise üniversite eğitimine yeni başlayan (hazırlık ve/veya 1. sınıf) öğrencilerimize 40 dk. süren eğitimler 46
TÜM DİN GÖREVLİLERİMİZE BİLİNÇLENDİRME EĞİTİMLERİ Diyanet İşleri Başkanlığı ile imzalanan protokol çerçevesinde 2006 yılından bu yana din görevlilerimize eğitimler verilmeye devam etmektedir. Amaç; Din görevlilerimizin tümüne eğitim verilmesi Bu kişilerin günümüzde ve gelecekte gönüllü kan bağışçısı olmalarının sağlanması Din görevlilerimizin hutbe ve vaazlarda halkımızı bilinçlendirmesi 47
KÖY HALKIMIZI UNUTMADIK 2011 yılında nüfusu 500 ün üzerinde olan tüm köylerimize giderek eğitim gerçekleştirdik. Köy halkından gördüğümüz destek ile eğitimlerimizi ve ekiplerimizi mükerrer hale getirdik. Birleştirilmiş gezici ekip uygulamasına geçtik. Merkezlere ulaşımı zor olan köylerde oturan halkımıza ulaştık. Kan bağışı konusunda bilinçlendirdik ve gönüllü kan bağışçılarımızın arasına katılmalarını sağladık. 48
Bayan Kan Bağışçısı Oranımız %6 2011 yılında kan bağışında bulunan bağışçı sayısı 1.045.877 2011 yılında kan bağışında bulunan bayan bağışçı sayısı 62.753 Hedefimiz, toplanan kan bağışlarının % 25 ini bayanlarımızın bağışlamasını sağlamaktır. 49
50
1.800.000 1.509.000 1.276.212 1.014.516 848.586 502.102 592.965 654.081 305.324 342.146 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 51
600.000 400.000 200.000 2012 (10 aylık) 2011 2010 Kan Bağışı Sayısı 2009 2008 Bağışçı Sayısı Bağışçı sayısı; 464.406 Bağış Sayısı;592.695 Bağışçı Sayısı; 571.195 Bağış Sayısı; 654.081 Bağışçı Sayısı; 730.139 Bağış Sayısı; 848.586 Bağışçı Sayısı; 830.609 Bağış Sayısı; 1.014.586 Bağışçı Sayısı; 1.045.877 - Bağış Sayısı; 1.276.212 Bağışçı Sayısı; 1.046.662 Bağış Sayısı; 1.218.236 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 2007 52
71% 56% 47% 28% 33% 36% 20% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 53
54
55