Türkiye küçük Millet Meclisleri Aralık 2013 O.P. Raporu 1 1 Dershaneler ve Eğitim Sistemimiz www.tkmm.net
2
Ortak Paydalar Eğitim sistemimizin tamamiyle yeniden yapılanması gerekiyor. Eğitim sistemimiz farklı dönemlerde devletin ideolojik tercihlerine göre şekillendi. Dershaneler, eğitim sistemimizin yapısal kusurlarının sonucu. Devlet okullarının müfredatı ve yöntemleri öğrencileri çoktan seçmeli sınavlara hazırlamaya uygun değil. Hazırlayan: Yakup Kadri Karabacak Türkiye küçük Millet Meclisleri Koordinatörü, 21.12.2013 Raporda yer alan görüşler TkMM katılımcılarına aittir. TkMM Girişimi, Uncular Cad. 28/2, TR- 34672 İSTANBUL 3
Eğitim şart! Zaman Gazetesi, dershanelere ilişkin yasa taslağını manşetine taşıdı; sonrasında iki ayaklı bir tartışma başladı. Hatırlayacak olursak; taslak maddesi kamuoyuna yansıdıktan sonra tartışmanın bir ayağı dershaneler kapatılıyor mu? dönüştürülüyor mu? zemini üzerine basarken, tartışmanın diğer ayağı Hizmet Hareketi (Fethullah Gülen Cemaati) ile hükümet arasında gerilim olduğu iddiası üzerindeydi. Her iki yaklaşım da belli ağırlıkta kamuoyunda tartışıldı. Lakin, TkMM Aralık toplantılarının hemen ardından, 17 Aralık ta gerçekleşen rüşvet ve yolsuzluk operasyonları, tartışmanın birinci ayağını ortadan kaldırdı. Rapor yazıldığı esnada Türkiye, rüşvet, yolsuzluk ve Hizmet-Hükümet gerilimi tartışmasına kilitlenmişti. Tıpkı, dershaneler tartışmasında olduğu gibi yine iki ayaklı bir tartışma devam ediyor. Dershanelere ilişkin düzenlemenin açtığı tartışma, şimdi daha büyük bir tartışmanın ufak bir parçası olarak görünse de, Dershaneler ve Eğitim Sistemimiz başlığının ne derece isabetli bir başlık tercihi olduğu, TkMM toplantılarıyla da açığa çıktı. Toplantı konusu başlığını tercih ederken, eğitim sisteminin temel sorunlarının, güncel politik 4
tartışmaların gölgesinde kalmasından endişe ettiğimizi belirtmemiz gerekecek. Oysa toplantılarda bunun neredeyse tam aksi bir gerçeklik ortaya çıktı: Eğitim sistemimizin sorunları sivil toplum tarafından siyaset üstü bir endişe ile karşılanıyor ve tartışılıyor. ************************************************** TkMM Aralık 2013 toplantıları 2013 yılının son toplantılarında, bu dönemin en kötü istatistiklerini elde ettik. Hem milletvekili katılımı hem de sivil toplum ilgisi 2013 ortalamasının altında kaldı. (*Detaylı sayısal değerler raporun arka kapağında yer alıyor) Bunun yanında, tartışmanın sivil toplum kanadından önemli bir paydaşı olan eğitim sendikalarının katılımı geçtiğimiz toplantılara oranla hayli yüksekti. Yine tartışmanın taraflarından biri olarak dershane sahiplerinin ve birliklerinin neredeyse tüm illerde toplantılara katılım gösterdiklerinin altını çizelim. Aralık 2013 toplantılarına yalnızca dört milletvekili katıldı; belediye başkanlarından katılan olmadı. Katılan milletvekilleri: Hasan Akgöl (Hatay/CHP), Selçuk Özdağ (Manisa/Ak Parti), Ahmet Duran Bulut (Balıkesir/MHP), Osman Çakır (Düzce/Ak Parti) 5
Kapatılıyor mu, Dönüşüyor mu? Ekseriyetin bir bölümünün de ifade kolaylığından dolayı- olan biteni kapatmak ile tarif ettiğini belirtelim. Dönüşüm kelimesine başvuranların neredeyse tamamı, bu ifade ile eğitim sisteminin ekonomik dönüşümünü niteleyenler arasında. Çok az sayıda katılımcımız, dershanelerin özel eğitim kurumlarına dönüşümünün gerçekleşebileceğine inanıyor. Halihazırda faaliyet yürüten dershanelerin sadece %10 unun, özel eğitim kurumuna dönüşme kapasitesine sahip olduğunu düşünüyorlar. Bununla birlikte, kapatma eylemine itiraz edenlerin sayısı son derece az. Nedenleri farklı olmakla birlikte katılımcılarımızın çoğunluğu dershanelerin kapatılması gerektiğini düşünüyor. Bu nedenlerin başında eğitimin anayasal olarak dadevletin sorumluluğunda olduğuna inanılması geliyor. Dershanelerin, ücretli kurumlar olması itibariyle, fırsat eşitliğini engellediği; öğrencilerin okul-dershane trafiği içerisinde fiziksel ve zihinsel olarak bölündüğü ileri sürülüyor. Bununla birlikte, ortak paydaya da yansıdığı üzere, devlet okullarının, çoktan seçmeli (Test usulü) sınavlara hazırlık için yetersiz kaldığı da belirtiliyor. Dershanelerin bu nedenle bir sonuç olduğunun altı çiziliyor. 6
Devlet okullarında eğitim kalitesinin artması durumunda, dershanelere ihtiyaç kalmayacağının altı çiziliyor. Dershanelerin kapatılmasına/dönüştürülmesine karşı çıkanlar ise, bu kurumların var olan fırsat eşitsizliğini nisbeten azalttığını belirtirken, kapatılmaları durumunda, özel ders taleplerinde patlama olacağını, bunun da fırsat eşitsizliğini derinleştireceğini düşünüyorlar. Yine kapatma girişiminin, Türkiye nin tarafı olduğu uluslararası sözleşmelere aykırı olacağı, özel teşebbüslerin devlet eliyle yasaklanmasının kabul edilemeyeceği sıklıkla ifade edilmiş. Kapatma/dönüşüm kelimeleri arasındaki dengenin, tartışmanın siyasal ayağına dikkat çekmek için kullanıldığı da açık. Dönüşüm, hükümetin bu adım ile hizmet hareketini hedef almadığını ima ederken; kapatma yine bu minvalde hizmet hareketinin hedef alındığını tanımlıyor ve dershaneler tartışmasını, eğitim politikaları ekseninden alıp, hakim siyaset tartışmaları arenasına taşıyor. Hükümetin dershanelere karşı takındığı tavrın eğitim sisteminin ıslahından ziyade çıkar çatışmalarına dayandığı görüşünü ise katılımcılarımızın büyük çoğunluğu dile getiriyor. 7
Ne olacak bu eğitim sisteminin hali? Eğitim sisteminin hem fiziksel hem de ideolojik olarak yap-boz tahtasına döndüğünü hayli fazla sayıda katılımcımız dile getirirken, diğerleri de buna itiraz etmiyor. Genel olarak Türkiye eğitim sisteminin, devlet erkinin ideolojik tercihleri doğrultusunda şekillendiğine, dünkü Kemalist bireyler yetiştirme gayretinin, bugün dindar bireyler yetiştirme gayretine dönüştüğüne sıklıkla değiniliyor. Her iki yaklaşımın da eleştirildiğini belirtelim. Katılımcılarımızın çoğunluğunun, eğitim sisteminin merkezinde sorgulayan, araştıran, hür bireyler yetiştirme hedefinin yer alması gerektiğinde hemfikir olduğunun altını çizmek gerekiyor. Bu çerçevede, müfredatın yenilenmesi, derslerin çeşitlenmesi ve güncellenmesi öne çıkan öneriler arasında. Türkiye nin, uluslararası eğitim endekslerinde aldığı notların düşüklüğü de sıklıkla ifade edilmiş. Eğitim sisteminin fiziksel kapasitesi de aynı ölçüde eleştiriliyor. Merkezi devlet bütçesinden eğitime ayrılan payın, halen OECD ülkelerinin ortalamasının altında olduğuna özellikle vurgu yapılıyor. Eğitime ayrılan devlet bütçesinin artması gerektiğini ileri süren çok sayıda katılımcımızın karşısında, daha az 8
sayıda katılımcımız devletin eğitimden elini çekmesi gerektiğini ifade ediyor. Tevhid-i Tedrisat Kanunu nun, devletçi ve tek tip bireyler yetiştirmenin hukuki dayanağı olduğunu belirten katılımcılar, kanunun kaldırılmasını talep etmişler. Ortak Payda ya yansıdığı üzere işler yolunda, iyi olacak diyen bir tek katılımcı yok. Eğitim sisteminin köklü bir reforma tabi tutulması ortak fikir. Ancak bunun nasıl olacağına ilişkin son derece kısıtlı öneri mevcut. Önerilerden bir tanesi, merkezi devletin bu denli kapsamlı bir dönüşümü yerine getiremeyeceğini öngörüyor. Güneydoğudan sınırlı sayıda katılımcı, eğitim hizmetlerinin yetkileri genişletilmiş yerel yönetimlere devrinin sorunu çözülebilir kılacağını ifade ediyor. Bir diğer çözüm önerisi ise daha uzun vadeli olmakla birlikte, gençlerin erken yaşta mesleki yönlendirme ile tercihlerde bulunmasının daha doğru olacağını belirtiyor. Üniversitelerin eğitim fakültelerinin de olası bir kapsamlı reformun parçası olması gerekliliğinin altı çizilmiş. Üniversite sayılarının artması, yine bu bağlamda eğitim fakültelerinin niteliklerinin tartışmalı olması, bu iddiaya temel oluşturuyor. Eğitim sisteminin sorunlarının nedenleri ve çözümleri siyasi partiler üstü görülüyor. Genel olarak, ne olumsuz ne de olumlu anlamda, Ak Parti iktidarı öncesi ve sonrası gibi bir ayrım yapılmıyor. 9
Ak Parti dönemine ilişkin ortak vurgu ise istikrarsızlığın devamı. Eğitim Bakanlarının, diğerlerinin aksine sürekli değişmesi ve sıklıkla yeni düzenlemeler yapılması istikrarsızlığa ve çözümsüzlüğe delil olarak gösterilmiş. Bu düzenlemeler arasında en fazla eleştiriye konu olan ise 4+4+4. Özellikle İmam Hatip lerin orta kısımlarının açılması ve dinsel içerikli seçmeli derslerin müfredata daha fazla alınması eleştiriliyor. Yine bu düzenlemenin kadük olduğu, çünkü alt yapısı hazırlanmadan bir değişime gidildiği eleştiriler arasında. Devletin eğitim politikasının, meslek dışı bürokrasinin eline teslim edildiği de belirtiliyor. Sorunların çözümü ve yeni düzenlemelerin gündeme gelmesi durumunda, eğitim sisteminin tüm paydaşlarının görüş ve önerilerinin alınması, bir zorunluluk olarak ifade ediliyor. Hükümetin, dershanelerin kapatılması/dönüştürülmesi tercihinin bütünüyle ekonomik nedenlere dayandığını ileri süren bazı katılımcılarımız ise, sorunlu eğitim sisteminin özelleştirilerek devletin sorumluluğundan çıkarılacağını belirtiyorlar. 10
11
Sayılarla TkMM ARALIK 2013 Toplantıları Gerçekleşme sayı ve oranları: Yapılması gereken toplantı sayısı: 21 İptal edilen toplantı: 4 Yapılan toplantı sayısı: 17, Toplantı gerçekleşme oranı: %80,95 Sivil Toplum katılımı: Olması gereken sivil toplum katılımcı sayısı: 340 Toplam sivil toplum katılımcı sayısı: 191, %56,17 Seçilmişlerin katılımı: Katılması gereken milletvekili sayısı: 140 Katılan toplam milletvekili sayısı ve oranı: 4, %2,85 Katılması gereken belediye başkanı sayısı: 11 Katılan toplam belediye başkanı sayısı ve oranı: - Kolaylaştırıcı ağırlayan belediye sayısı ve oranı: - Medya ilgisi: Toplantılara katılan medya muhabiri sayısı toplam: 39 Toplantı başına düşen medya muhabiri sayısı: 2 Toplantılara kim ev sahipliği yaptı? Ev sahipliği yapan belediyeler ve oranı: 13, % 76,47 Ev sahipliği yapan meslek odaları ve oranı: 2, % 11,76 Ev sahipliği yapan STÖ sayısı ve oranı: 2, % 11,76 Ev sahipliği yapan sendika sayısı ve oranı:, % 0 Sivil toplum bileşenlerinin katılım oranları: Katılımcı meslek odaları sayısı: 15, %7,85 Katılımcı sendika sayısı: 32, %16,75 Katılımcı dernek/vakıf/girişim sayısı: 144, %75,39 İzleyiciler: İzleyici olarak katılanlar: 156 Kanaat Önderi: 34 12