TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASA MAHKEMESİ BİRİNCİ BÖLÜM KARAR SİNANLAR HAFRİYAT İNŞAAT NAKLİYE SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ. BAŞVURUSU (Başvuru Numarası: 2014/1993) KararTarihi: 26/10/2016
Karar Tarihi : 26/10/2016 BİRİNCİ BÖLÜM KARAR Başkan ler Raportör Başvurucu Vekili : Burhan ÜSTÜN : Nuri NECİPOĞLU Hicabi DURSUN Rıdvan GÜLEÇ Yusuf Şevki HAKYEMEZ : Akif YILDIRIM : Sinanlar Hafriyat İnşaat Nakliye Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi : Av. Fazıl ERAT I. BAŞVURUNUN KONUSU 1. Başvuru, hukuk kurallarının hatalı yorumlanması ve uygulanması sonucu idari para cezasının iptali talebinin reddedilmesi nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkindir. II. BAŞVURU SÜRECİ 2. Başvuru 10/2/2014 tarihinde Anayasa Mahkemesine İstanbul 12. Asliye Hukuk Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. Başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun Komisyona sunulmasına engel teşkil edecek bir eksikliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir. 3. Birinci Bölüm Birinci Komisyonunca 31/3/2015 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir. 4. Bölüm Başkanı tarafından 29/5/2015 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir. 5. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlığın 26/6/2015 tarih tarihli yazısında Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda sunulan görüşlerine atfen başvuru hakkında görüş sunulmayacağı bildirilmiştir. III. OLAY VE OLGULAR A. Olaylar 6. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir: 7. İstanbul Büyükşehir Belediyesince, taşıma ve kabul belgesi olmadan hafriyat toprağı ve inşaat yıkıntısı taşındığı ve aracın üzerinin uygun malzeme ile kapatılmadığı gerekçesiyle 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun ilgili hükümleri uyannca başvurucu Şirkete 17.088 TL idari para cezası verilmiştir. 2
Karar Tarihi : 26 10/2016 8. Başvurucu Şirket tarafından cezanın hukuka ay kın ve keyfî olduğu iddialarıyla anılan işlemin iptali istemiyle İstanbul 1. İdare Mahkemesinde dava açılmıştır. 9. İstanbul 1. İdare Mahkemesi 17/2/2012 tarihli karanyla davayı reddetmiştir. Karar gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir: 2872 sayılı Çevre Kanunu na dayanılarak çıkarılan Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği'nin 13. maddesinde hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıklarının, üretici ve taşıyanları tarafından belediyelerin veya mahallin en büyük mülki amirinin gösterdiği ve izin verdiği geri kazanım ve depolama tesisleri dışında denizlere, göllere, akarsulara veya herhangi bir yere dökülmesi ve dolgu yapılması yasak olduğu, faaliyetleri sonucu hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıklarının üretimine neden olacak özel veya resmi kişi, kurum ve kuruluşlar; bu atıkların üretilmesinden önce ilgili belediyeye/mahallin en büyük mülki amirine başvurarak gerekli izinleri almak, atıklarını bu Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslara göre bu mercilerin göstereceği geri kazanım/depolama sahasına taşınmasını sağlamakla yükümlü olduğu, 23. maddenin son fıkrasında inceleme ve denetim sırasında atık taşıma ve kabul belgesinin ilgili tüm taraflarca denetim elemanlarına gösterilmesinin zorunlu olduğu, 25. maddesinde hafriyat taşınması sırasında alınacak önlemler arasında taşıma sırasında oluşabilecek çevresel kirlenmeyi önlemek amacıyla araçların üzerleri uygun malzemeyle kapatılması husususun sayıldığı, 46. maddesinde bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında Kanunun 15 ve 16 ncı maddelerinde belirtilen merciler tarafından gerekli işlemlerin yapılacağı ve Kanunun 20, 21, 23, 24 ve 26 ncı maddelerinde belirtilen cezaların verileceği düzenlenmiştir. Dava dosyasının incelenmesinden; 08.02.2011 tarihinde yapılan denetim sırasında davacı şirkete ait 34 FC 6762 Plakalı aracın taşma ve kabul belgesinin bulunmadığı ve aracın üzerinin uygun malzeme ile kapatılmadığının tespit edilerek aynı tarihli tutanak düzenlendiği, tespit tutanağı uyarınca Hafriyat Toprağı, inşaat ve Yıkıntı Atıklarını Kontrolü Yönetmeliğinin 23 ve 24 maddelerinin ve Çevre Kanun'un 12 maddesinin ihlali gerekçesiyle aynı yasanın 20/g maddesi uyarınca 29.04.2011 gün ve İBB.70421sayılı işlem ile davacı şirkete 17.088,00-TL para cezası verildiği, anılan işlemin iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır. Yukarıda anılan yasa ve yönetmelik hükümleri uyarınca hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıklarının, üretici ve taşıyıcıları tarafından taşıma izin belgesinin ve kabul belgesinin alınması gerektiği, anılan belgelerin yapılacak olan denetim ve incelemelerde istenilmesi halinde yetkili denetim veya inceleme elemanlarına ibrazının zorunlu olduğu, aykırılık halinde ise yasada öngörülen para cezasının verileceği yer almıştır. Dava konusu uyuşmazlıkta yapılan denetimin esnasında davacı şirkete ait araçta taşıma ve kabul belgesinin davalı idare elemanları tarafından araç sürücüsünde istenilmesine rağmen ibraz edilmediği ve araç şöforiinün tutanağı imzalamaktan imtina ettiği görülmekle yukarıda yazılan mevzuat hükümlerini uyarınca tesis olunan dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmamıştır." 10. Başvurucu Şirketin temyizi özerine anılan karar Danıştay 14. Dairesinin 4/10/2012 tarihli ilamıyla onanmış, karar düzeltme talebi de aynı Dairenin 6/1/2014 tarihli ilamıyla reddedilerek karar kesinleşmiştir. 11. Anılan karar, başvurucu vekiline 10/1/2014 tarihinde tebliğ edilmiş olup başvurucunun 10/2/2014 tarihinde yaptığı bireysel başvurusunda süre aşımı olmadığı tespit edilmiştir. 12. Başvurucu 10/2/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur. B. İlgili Hukuk 13. 2872 sayılı Kanun un 8. maddesi şöyledir: 3
Karar Tarihi : 26/10/2016 Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır. Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerim gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler. 14. Aynı Kanun un 12. maddesinin üçüncü fıkrası şöyledir: İlgililer, Bakanlığın veya denetimle yetkili diğer mercilerin isteyecekleri bilgi ve belgeleri vermek, yetkililerin yaptıracakları analiz ve ölçümlerin giderlerini karşılamak, denetim esnasında her türlü kolaylığı göstermek zorundadırlar. 15. 18/03/2004 tarihli ve 25406 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği'nin (Yönetmelik) ilgili kısımları şöyledir: Atık Taşma ve Kabul Belgesi Alınması Madde 23 Hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atığı üretenler, ürettikleri hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıklarını, taşıma izni almış nakliye araçlarıyla gerekli izinleri almış depolama sahalarına taşımak veya taşıtmakla yükümlüdürler. Hafriyat toprağı üretenler ile faaliyetleri sonucu 2 tondan fazla atık oluşumuna neden olacak inşaat/yıkıntı atığı üreticileri, mücavir alan sınırları içinde belediyeye, biiyükşehir belediyesi olan yerlerde ilgili ilçe belediyesine, mücavir alan sınırları dışında ise mahallin en büyük mülki amirine müracaat ederek "Atık Taşıma ve Kabul Belgesi"almak zorundadır. Atık Taşıma ve Kabul Belgesi üç bölümden oluşur ve eksiksiz olarak doldurulur. Birinci bölümde; hafriyatı toprağı veya inşaat/yıkıntı atıklarını üretenler, ikinci bölümde üretilecek atığı taşıyacak şahıs veya firmalar, üçüncü bölümde ise atığın geri kazanılacağı/depolanacağı saha ile ilgili bilgiler bulunur. Atık Taşıma ve Kabul Belgesi 4 nüsha olarak düzenlenir. Bir nüshası düzenleyen kurumda kalır. Kalan üç nüshadan biri atık üreticisine, biri taşıyıcı kişi veya firmaya, bir de atığın geri kazanılacağı/depolanacağı tesis yetkilisine verilir. İnceleme ve denetim sırasında bu belgenin ilgili tüm taraflarca denetim elemanlarına gösterilmesi zorunludur. Hafriyat Toprağı ile İnşaat/Yıkıntı Atıkları Taşıyıcılarının İzin Alma Zorunluluğu Madde 24 - Hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıklarını taşımak isteyen kişi veya kuruluşlar mücavir alan sınırları içinde ilgili belediyeye, dışında ise mahallin en büyük mülki amirine başvurarak "Hafriyat Toprağı, İnşaat/Yıkıntı Atıkları Taşıma İzin Belgesi" almakla yükümlüdürler. Bu amaçla yapılacak başvurularda istenecek belge ve bilgiler ilgili belediye tarafından belirlenir. İnşaat/yıkıntı atığı taşıyan araçlar sarı renkli olacak ve araçların üzerinde büyük harflerle "İnşaai/Yıkıntı Atığı Taşıma Aracı" ibaresi yazılı olacaktır. Bu atıklan taşımak isteyen kişi ve kuruluşlar yeterli sayıda ve değişik ebatlarda san renkli konteyner ve kapları bulundurmakla yükümlüdürler. Bu atıkları taşımak amacıyla taşıma izni alan firmaların isimleri ve irtibat numaralan, geri kazanım veya depolama alanı/alanlarının yerleri ile bu alanlara ulaşacak yol güzergahı krokileri ilgili belediyeler tarafından halkın bilgileneceği şekilde ilan edilir. Hafriyat Toprağı ile İnşaat/Yıkıntı Atıklarının Taşınması Sırasında Alınacak Önlemler Madde 25 - Hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıklarının taşınması sırasında çevrenin kirletilmemesi, trafiğin aksatılmaması ve can ve mal emniyeti için gerekli tedbirler öncelikle nakil işlemlerini gerçekleştiren kişi veya firma tarafından alınır. Taşıma sırasında oluşabilecek çevresel kirlenmeyi önlemek amacıyla araçların üzerleri uygun malzemeyle 4
Karar Tarihi : 26/10/2016 kapatılır. Araçlara kapasitenin üzerinde yükleme yapılmaz ve araçlar tekerleklerinde olabilecek çamur ve benzeri kirlilik temizlendikten sonra trafiğe çıkartılır. Belediye ve mahallin en büyük mülki amiri, atık taşıyan araçların şehir içi trajiğini olumsuz etkilememesi için bu araçların belirli saatler arasında trafiğe çıkmaları konusunda düzenleme yapma yetkisine sahiptir. IV. İNCELEME VE GEREKÇE 16. Mahkemenin 26/10/2016 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü: A. Başvurucunun İddiaları 17. Başvurucu, taşıma ve kabul belgesi olmadan hafriyat toprağı ve inşaat yıkıntı atığı taşıdığı gerekçesiyle hakkında tesis edilen idari para cezasına dayanak olan tutanağın gerçeği yansıtmadığım ve bu sebeple de araç sürücüsünün imzadan imtina ettiğini, izin belgesinin cezadan yaklaşık üç ay önce alındığını, cezai işlem uygulanan araçta ilgililerce istenen belgenin fotokopisinin bulunduğunu ve araç sürücüsü tarafından bunun ibraz edildiğini ancak denetim ekibince fotokopi olan örneğin kabul edilmeyerek ilgili belgenin bulunmadığına ilişkin tutanak tutulması üzerine araç sürücüsünün tutanağı imzalamadığını, tüm bu hususlar yargılama sürecinde ifade edilmesine ve anılan izin belgesinin aslı sunulmasına karşılık Mahkemece bu durumun değerlendirilmediğini belirterek Anayasa nın 36., 37. ve 38. maddelerinde güvence altına alman haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. B. Değerlendirme 18. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder(7a/ur Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, 16). Yargılamanın sonucuna ilişkin başvurucu iddialarının adil yargılanma hakkı kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir. 19. Anayasa nm 148. maddesinin dördüncü fıkrasında, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlara ilişkin şikâyetlerin bireysel başvuruda incelenemeyeceği belirtilmiştir. Bu kapsamda ilke olarak mahkemeler önünde dava konusu yapılmış maddi olay ve olguların kanıtlanması, delillerin değerlendirilmesi, hukuk kurallarının yorumlanması ve uygulanması ile uyuşmazlıkla ilgili varılan sonucun adil olup olmaması bireysel başvuru konusu olamaz. Ancak bireysel başvuru kapsamındaki hak ve özgürlüklere müdahale teşkil eden, bariz takdir hatası veya açık keyfîlik içeren tespit ve sonuçlar bu kapsamda değildir {Ahmet Sağlam, B. No: 2013/3351, 18/9/2013, 42). 20. Yönetmelik'in 13. maddesine göre hafriyat toprağı ile inşaat yıkıntı atıklarının ilgili idarenin gösterdiği ve izin verdiği yerler dışında herhangi bir yere dökülmesi yasaktır. Yönetmelik uyarınca atık üreticisi ile taşıyanların atıkları taşıma izin belgesi almış araçlarla taşımaları, taşman atık için "Atık Taşıma ve Kabul Belgesi" almaları ve bu belgenin taraflarca denetim elemanlarına gösterilmesi zorunludur. 21. Başvurucu Şirkete ait nakliye aracıyla hafriyat toprağı ve inşaat yıkıntı atıklarının taşındığı, taşıma izin ve kabul belgesinin aslının veya onaylı örneğinin inceleme ve denetim sırasında yetkililere gösterilmediği başvurucunun da kabul ettiği bir husustur. Anılan belgenin mevcut olmasına karşın denetim esnasında bulundurulmaması nedeniyle ibraz edilememiş olmasının belirtilen mevzuat uyarınca idari para cezasını gerektirip gerektirmeyeceği ise hukuk kurallarının yorumlanması ve uygulanması ile ilgili bir uyuşmazlıktır. 22. Belirtilen uyuşmazlığın çözümü noktasında varılan sonuçta bariz takdir hatası veya açık keyfîlik bulunmadığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla başvurucu tarafından ileri 5
Başvuru Numarası : 2014/ 1993 Karar Tarihi : 26 10 2016 sürülen ihlal iddialarının yukarıda belirtilen içtihat kapsamında kanun yolu şikâyeti niteliğinde olduğu anlaşılmaktadır. 23. Açıklanan nedenlerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşullan yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir. V. HÜKÜM Açıklanan gerekçelerle; A. Başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA, B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASrNA 26/10/2016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi. Başkan Burhan ÜSTÜN Nuri NECİPOĞLU Hicabi DURSUN Rıdvan GÜLEÇ Yusuf Şevki HAKYEMEZ 6