AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar Güven SAK Ankara 7 Eylül 2005
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 2 Çerçeve Neredeyiz ve tartışmanın unsurları nelerdir? Ne fırsatlar kaçtı ve de kaçabilir? Dönüşüm üm süreci Türkiye için ne ifade ediyor? Odaların bu süreçte işlevi ne olabilir? TOBB-TEPAV işbirliği ile ne yapılıyor?
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 3 Neredeyiz? Referandumlar sonrasında, fevri davranmaya hakkımız olan bir dönemdeyiz. Türkiye nin öncelikleri açısından bakıldığında, fevri davranma hakkımızın olmadığı bir dönemdeyiz. Avrupa nın yekpare olmamaması bir fırsattır. Ne yapacağımızın değil, nasıl yapacağımızın üzerinde durmamız ve çalışmamız gereken bir dönem mutabakat zemini ve mekanizma.
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 4 Tartışmanın Unsurları Önlenemez / engellenemez bir risk olarak Asya dan yükselen rekabet -- dönüşüm gereği Türkiye nin hızlı dönüşebilme kapasitesi: nüfus ve işgücü trendleri -- dönüşüm kapasitesi Dönüşüm mekanizması olarak AB genişleme süreci -- dönüşüm aracı Maliyet?
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 5 Ne fırsatlar kaçtı ve de kaçabilir. Tekstil kotaları ve Gümrük Birliği Türkiye için fayda üretmiştir. Elektronikteki anti-damping uygulaması halen Türkiye için şanstır. Ama Türkiye bu fırsatlardan yeterince yararlanamamıştır. Bu kez öyle olmamalıdır. Vakit kaybedilmemelidir.
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 6 Küreselleşme demek rekabet demek Yükselen Asya Rekabeti Avrupa nın Azalan Rekabetçi Gücü 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 İmalat Sanayiinde Katma Değerin Değişimi (%) 1992-1997 1997-2002 -2,0 Fransa Almanya Hollanda Türkiye Çek Macaristan Polonya Malezya Çin Kore Tayland Hindistan Endonezya Yaşlı Avrupa Genç Avrupa Asya
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 7 AB: Kaybedilen Rekabet Gücü Yaşlanan Nüfus Esnek olmayan İşgücü Piyasası Ülke İşe Alma ve İşten Çıkarmalarda Zorluk Çalışma saatleri ve istihdam mevzuatında katılık İmalat Sanayinde kişi i başına düşen katma değer (1) Kişi başına düşen işgücü maliyeti (2) İşgücü maliyetine düşen imalat sanayi katma değeri (1/2) Britanya 55.888 29.335 1,91 Fransa 54.859 25.957 2,11 İtalya 46.830 18.524 2,53 Almanya 50.728 18.485 2,74 ABD 117.446 35.910 3,27 Hindistan 5.061 1.356 3,73 Güney Kore 67.092 14.971 4,48 Malezya 17.884 4.404 4,06 Çin 5.662 1.068 5,30
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 8 Çin yalnızca tekstil demek değildir Ürün Grubu (İhracat, milyon $) 1999 2003 Büyüme (%) Bilgisayar Araç Gereçleri Telekom Ekipmanı Ofis Araçları Giysi-Elbise Parçaları Bebek araba/oyuncak/spor Ayakkabı Bayan Gyim Eşyası Ses/TV Kayıt vb. Transistör vb. Elektrikli Araç Gereç 7,922 7,960 4,142 8,952 8,567 8,679 6,032 1,865 3,710 4,438 41,017 27,772 19,129 14,975 14,455 12,955 11,103 10,527 10,401 10,110 520 350 460 170 170 150 180 560 280 230
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 9 Çin vs. Türkiye Çin ihracatındaki büyüme tekstil dışı kalemlerden geliyor... Tekstildeki büyüme. 30 25 20 Toplam İhracattaki Çin&TR Payı (%) 15 10 5 0 Çin TR Çin TR Çin TR Çin TR Çin TR Çin TR Giysielbise Hazır giyim TV Ofis araçgereç Telekom Bilgisayar 1999 18 4,79 19 6,12 3,7 3,11 3,63 0,11 5,13 0,05 5 0,03 2003 23,4 5,77 27,6 7,26 9,99 5,24 15,3 0,11 14,3 0,05 21,7 0,01
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 10 Ne yapmalı? Yükselen küresel rekabet dalgası karşısında, hızlı intibak gereği -- hem Türkiye, hem de AB için. Genişleme süreci AB nin intibak mekanizması. AB müzakere süreci Türkiye nin intibak mekanizması.
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 11 Dönüşüm Türkiye için nedir? (1) Genç nüfus Türkiye nin hızlı dönüşüm kapasitesidir. Ama beceri kazanmalıdır. Düşük işgücüne katılım oranı (TR:%48, AB: %55-60) Özellikle kadınlar 75 Çalışma Çağındaki Nüfusun Toplam Nüfus İçindeki Oranı 70 yüzde (%) 65 60 55 50 45 Batı Avrupa Doğu Avrupa Türkiye 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 12 Zorluklar ve Riskler: Demografi AB için: AB nin nüfus problemi geleneksel göç politikalarıyla çözülemez Türkiye YÜK değil, İLAÇ olabilir, eğer genç nüfusumuza yeni beceriler kazandırabilirsek Türkiye için: Genç nüfusa beceri kazandıracak politikaların gerekliliği Sağlık Eğitim AB Çerçevesi ve Kaynakları
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 13 Dönüşüm Türkiye için nedir? (2) Ağırlığın tarımdan hizmetler ve sanayiye hızlı kaydırılmasıdır Yükselen küresel rekabet hız gerektirmektedir. Türkiye, tarımın ekonomideki payı AB ye giren ülkelerden farklıdır.
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 14 İşgücünün ve katma değerin sektörel dağılımı: AB vs. TR Tarımda düşük katma değer, yüksek istihdam oranı İşe başladıklarında Portekiz ve Yunanistan da bizim gibiydiler. katma değer (pay %) 1981 1986 1986 1995 1998 1998 1998 2004 Tarım 14 13 6 3 5 6 5 13 Sanayi 33 31 37 32 41 23 36 26 Hizmetler 54 56 57 65 54 71 59 61 istihdam (pay %) Yunanistan Portekiz İspanya Avusturya Çek Macar Polonya Türkiye Tarım 31 22 16 7 6 8 19 33 Sanayi 29 34 32 32 41 35 32 24 Hizmetler 40 44 52 61 53 57 49 43
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 15 Dönüşüm Türkiye için nedir? (3) Şirketler kesiminde kurumsallaşmadır. Başlangıçtaki üyelerin tersine (Almanya, Fransa gibi) Türkiye deki özel sektör ikili bir yapıyı içinde barındırmaktadır: Geleneksel olanla modern olan içiçedir. Sektör bazında modern olan zaten güç kazanmaya başlamıştır -- Hızlı Tüketim Malları örneği
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 16 Özel sektörün ağırlığı: Genç AB vs. TR Doğu Avrupa nın tersine Türkiye de özel sektör geleneği vardır. Müzakere sürecine başladıklarında özel sektörün ağırlığı daha azdı. Özel Sektörün GSMH'deki Payı (yüzde %) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Türkiye Çek Cum. Macaristan Türkiye Polonya Macaristan Çek Cum. Polonya 1993 2002
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 17 Tabana yayılmış özel sektör: AB vs.tr Onlar sürece başlarken küçük işletmeleri yoktu. Ama Türkiye de her nedense değişmeyen bir yapı var. Süreç tabanı güçlendiriyor. İstihdamın Şirket büyüklüğüne göre dağılımı (%) 1989 2001 0-100 100-500 500 + 0-100 100-500 500 + Almanya 14 24 62 29 26 44 Fransa 23 25 53 38 25 37 İtalya 32 27 40 59 21 20 Çek Cum. 0 3 97 33 31 36 Macar 5 16 79 36 30 34 Polonya 1 18 80 42 31 27 Türkiye 27 34 39 36 28 36
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 18 Dönüşüm Türkiye için nedir? (4) Şirketler kesimindeki kurumsallaşma veya modernleşme normal-üstü büyümenin önkoşuludur. Kurumsallaşma olmadan, banka kredisi ve / veya doğrudan yabancı yatırım olmaz.
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 19 Şirketlerde, şeffaflık eksikliği fazladan vergi demektir Şeffaf Olmamanın Vergi Oranı Karşılığı 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Macaristan Yunanistan Polonya Çek Cum. Romanya Türkiye Rusya Kaynak: PWC Opacity Index
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 20 Şirketlerde kötü kurumsal yapı, fazladan risk primi gerektirir. Soru: Eğer bir ülkede yatırım yapıyor olsaydınız, iyi yönetilen A firması yerine kötü yönetilen B firmasına yatırım yapmak için ne kadarlık bir risk primi isterdiniz? Neden yüksek getiri sağlıyoruz? İyi Yönetişim Primi (%) 30 25 20 15 10 5 0 Fransa Almanya İspanya İtalya Polonya K.Amerika Kaynak: McKinsey, 2002 LatAmerika Asya Türkiye
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 21 Neden İyi Kurumsal Yönetişim? İyi kurumsal yönetişim İş verimliliği İş etkinliği (IMD) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 20 40 60 80 100 Şeffaf olmama (PWC) Artan rekabet gücü Rekabet Endeksi (IMD) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Kurumsal Yönetişim Endeksi (CLSA)
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 22 Şirketler kesiminde dönüşüm süreci 2001 yılından bu yana yaşanan sağlıklı bir dönüşüm Verimlilik artışları Büyümenin özel sektör ağırlıklı oluşu Gelenekselden moderne geçiş (örn. perakende) Önümüzdeki dönem: Dönüşümün sürdürülebilirliği AB müktesabatına uyum (kısa dönemde sancılı ve maliyetli) Çözüm: Altyapı ve kamu yönetimi reformları (maliyetleri azaltmak) Kurumsal yönetişim (kurumsallaşma)
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 23 AB süreci gereklidir: Sürdürülebilir Büyüme Büyümenin sürdürülebilirliği = normal üstü büyüme 8 Hızlı dönüşüm için %5 ten 6 daha hızlı büyüme 4 14 12 10 Yıllık DYY akımlarının GSMH'ye oranı (%) Macaristan Çek Cum. Polonya Türkiye 2 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Yabancı yatırım ve sağlıklı bir bankacılık sistemi Taahhüdün iki taraflı olması bu açıdan son derece önemli 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 Türkiye'ye gelen DYY akımları (milyon US$) Gümrük Birliği İzin verilen Gerçekleşen 500 0 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 24 Hızlı dönüşüm sorunsuz olmaz Hız, yükselen rekabet karşısında önemlidir. Bu nedenle hızdan vazgeçilemez. Net istihdam yaratmak için büyümenin uzun dönem ortalamalarının üzerinde bir hızda olması önemlidir. Ancak her alanda kaçınılmaz olan kurumsallaşmanın ve dönüşümün (iş dünyası dahil) zorluğu ortadadır. Ama dönüşüm maliyetlidir.
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 25 Oda sistemi, sağlam bir mutabakat mekanizmasıdır. Sancının süreci durdurmaması için sağlam bir mutabakat mekanizmasına ihtiyaç vardır. Aksi takdirde, iç tartışma, Avrupa nın içinden gelen muhalefeti gereksizleştirebilir. Mutabakat mekanizması, yerel temsil kabiliyetine ve merkezi koordinasyon mekanizmasına sahip olmalıdır. TOBB bu açıdan bir şanstır.
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 26 Odaların bu süreçte rolü nedir?-1 Şu anki değil, on yıl sonraki dünya, AB ve Türkiye hakkında farkındalık yaratmak Kamu-özel sektör politika diyaloğunda rol almak, özel kesimin çıkarlarını temsil etmek Şirketler kesiminin dönüşüm sürecindeki hizmet ihtiyaçlarının saptanması ile şirketler kesimine destek verecek mekanizmaların oluşturulması.
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 27 Odaların bu süreçte rolü nedir?-2 Herşeyi Ankara dan bekleme süreci bitti. Yerel girişimler yerel ekonomiye katkıda bulunmanın mekanizmalarını kurmak gerekiyor. Bölgesel kalkınma ajansları Yerel önceliklerin oluşturduğu rekabet gücü gündemi belirlenmeli. Yerel önceliklere dayalı bir sanayi politikası çerçevesi oluşturulmalı. (sektörel ve bölgesel teşvikler denildiğinde başka neden bahsedilebilir ki?)
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 28 Ancak bunun için kapasite gerekir. 2001 yılından beri yürüyen çalışmalar bu kapasiteyi inşa etmek içindir. Bir kaç örnek: Eurochambers ile başlatılan Oda Geliştirme programı Dünya Bankası-TEPAV işbirliğinde politika diyalogu kapasitesi çalışmaları TEPAV-TOBB-ETÜ yerel kapasite inşa çalışmaları.
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 29 Oda Geliştirme Programı (Eurochambers-TOBB) Amaç: Odalarda kapasite arttırılması AB odaları ile sürdürülebilir bağlar kurulması (TR-AB odaları twinning) Kapsam: Yerel kalkınma KOBİ/ Dışa açılma AB Mevzuatı Dış Ticaret Geliştirme Oda akreditasyanu (kalite bilinci yerleştirmek, iş dünyasındaki oda saygınlığını arttırmak)
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 30 TEPAV EPRI nin süreçteki rolü (1) Yerel paydaşların daha aktif rol üstlenmesini sağlamak Yerel gazeteciler iletişim ağı Yerel akademisyenler iletişim ağı Yerel odaların politika tasarımı kabiliyetlerinin güçlendirilmesi Bölge Kalkınma Ajansları için yerel nüveler
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 31 TEPAV EPRI nin süreçteki rolü (2) TOBB a hükümetle politika diyaloğu için araçlar sağlamak Rekabet Ortamı Değerlendirmesi (Rekabet Kurumu ve Dünya Bankası ile birlikte) Hızlı tüketim malları Havayolu taşımacılığı Elektrik Telekomünikasyon Yatırım Ortamı Değerlendirmesi (Dünya Bankası ile birlikte) Yatırım Ortamı ve Verimlilik Anketi (1500 müessese) Destekleyici çalışmalar (FDI, inovasyon, altyapı hizmetleri, vb.)
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 32 TEPAV EPRI nin süreçteki rolü (3) TOBB a hükümetle politika diyaloğu için araçlar sağlamak Etki analizleri için bir ekonomik model oluşturulması (EcoMod ile birlikte.) AB ülkeleri Türkiye Yerel etki analizleri. Bölgesel entegrasyon için: Bölge odaları ile birlikte somut işbirliği projelerinin geliştirilmesi. Kurumsal işbirliğinin öne çıkarılması. Pilot proje: Ankara Forumu.
AB - Türkiye: Dönüşüm Süreci ve Odalar 33 TEPAV EPRI nin süreçteki rolü (4) Özel Sektörün İntibakının Kolaylaştırılması AB Hazırlık Anketi YOİKK düzenlemelerinin etkisi anketi KOBİ lerin kurumsal yapısı ve finansmana erişiminin kuvvetlendirilmesi Avrupa Yatırım Bankası na proje başvurusu yapabilmek için gerekli mekanizmaların kurulması Kapasite geliştirmeye yönelik eğitim programları (planlama, bütçeleme ve raporlama, yatırım analizi ve risk yönetimi )