Sanat Sözlüğü Sanat - Sanat Tarihi A abaküs: Antik sütun başlıklarının en üstünde yer alan taş levha. afiş: Tanıtım ya da reklam amacıyla hazırlanan yazılı veya resimli grafik sanat ürünü. agora: Eski Yunan kentlerinde çarşı, meydan. Ticari ve idarî merkezlerin bulunduğu alan. akademik: Sanat alanmda belli ilke ve kurallara bağlı olarak yapılan çalışmalara denir. aksiyon: Hareket, eylem ve etkinlik niteliğine sahip olma. alegori: Canlandırma, göz önüne getirme. alınlık: Yapıların cephesinde çatı ile korniş arasında yer alan üçgen kısım. almaşık: Farklı malzemelerden, özellikle taş ve tuğla birlikte kullanılarak örülen duvar. altar: bkz. sunak. anıt: Herhangi bir olay, kişi ya da topluluğun anısına yapılmış her türlü yapı ya da heykel. antik: Eski Yunan ve Roma eserlerine verilen ad. M.Ö. VI. - M.S. IH. yy. arası dönem. Antikite. apsis (absi,apsid): Kilise ve bazilikalarda kapının karşı tarafmda bulunan, yarım plânlı niş. arkaik: Bir sanat anlayışının ya da üslûbunun olgunluk dönemi öncesi geçirdiği aşama sürecine verilen ad. arşitrav: Antik mimarîde, sütunlar tarafından taşman üst yapı elemanlarının en alt parçası. atrium: Eski Roma evlerinin ortasında, ilk Hristiyan kiliselerinde (bazilikalarda) ise girişin önünde yer alan avlu. ayrık düzen: Kent plânlamasında yapıların birbirine birleştirilmeden yapılması. B Barok: XVII ve XVIII. yy. da Avrupa'da egemen olan üslûp. bazilika: Uzunlamasına gelişmiş mekân düzenine sahip, sütun dizilerine taşman yapı türü. beşik tonoz: Yarım daire kesitli eğrisel örtü unsuru. bezeme: Mimarî eser ya da her çeşit kullanım eşyaları üzerinde süslemeye yönelik yapılan çalışmaların tümü. Dekorasyon. biçim: Sanat eserleri de dahil, her çeşit nesnenin görme ya da dokunma organlarıyla algılanabilen
kendine özgü gerçekliği. Form. bindirme: Yapımında genellikle harç, çivi, kenet vb. kullanılmadan yapılan inşa tekniği. Yapım öğesinin bir diğeri üzerinde, ancak biraz daha çıkacak şekilde yerleştirilerek uygulanması. bingi: Kare bir alt mekân üzerine kubbenin oturtulabilmesi için yapılan geçiş öğesi. Pandantif, tromp (tonoz bingi) ya da Türk üçgeni de denilir. bingil: Kemerler üzerine oturtulmuş kubbe ile kemerlerin arasını kapatan üçgen biçimindeki kubbe parçalarından her biri. bitişik düzen: Kent plânlamasında yapıların birbirine bitişik olarak yapılması. blok: Ağır ve büyük yapı öğesi. Ayrıca, büyük boyutlu ve bir kısmı bir araya gelerek siteyi oluşturan binalara ya da kent, yol veya sokaklarla sınırlı yapı gruplarına verilen ad. büst: İnsan vücudunun baş ya da göğüsten yukarı kısmının heykeli C cella (söylenişi: sella): Çok tanrılı dinlerde tanrı heykeli ya da kült objesinin korunduğu en önemli kutsal bölüm. cephe: Yapının dıştan görünen yüzeyi. çanak-çömlek: Pişmiş topraktan yapılan her türlü kullanım eşyası. Keramik. çizgi: Yüzey sanatlarda uzunluğuna oranla kalınlığı çok az uzun şerit. Resimlerde fırçayla vurulan uzunlamasına boya darbesi. çizim: Düzlem üzerinde çizgiler kullanılarak resimleme ya da tasvirleme işlemi. D dehliz: Geleneksel yapım teknikleriyle meydana getirilen uzun ve karanlık koridor dekor: Bir iç mekânı bezeme, süsleme ve döşeme amacıyla yerleştirilen ya da eklenen öğeler. Tiyatroda ise, oyunla ilgili her tür eşya ya da malzemeye verilen ad. dentil (Fr. dentele): Kenarı dişli, dantel kesmeli ve girintili çıkıntılı yapı türü. desen: Resim sanatında tasarı ve hazırlık niteliğinde olup, genellikle kalemle renkli ya da renksiz olarak yapılan çizimler. Doğrudan eser olarak yapılan desen çalışmaları da yapılabilmektedir. devasa: Çok büyük. Oldukça iri ve görkemli. dikilitaş: Herhangi bir olay ya da zafer anısına dikilen yekpare yüksek taş. düzen: Sanat eserinin ortaya çıkşını sağlayan malzemeler arasmdaki bağlantılar bütünü. Ayrıca, Antik dönem mimarî üslûplarının (Dor, İyon, Korint) her biri. Nizam
E-F ekol: Genel çizgileriyle aynı üslûp kap-samında değerlendirilmekle beraber; bir topluluğa, bölgeye veya kente özgü bazı ayrılıklar gösteren sanatçı grubuna verilen ad. eksedra: Yarım daire plânlı, kubbe örtülü ve kendinden daha geniş bir mekâna bağlantı kurdurulan mimarî mekân unsuru. eksen: Resim ve mimarî eserlerde doğrultu belirleyen var sayımsal çizgi. estetik: Güzellik konusundaki görüş ve düşünceler. fantastik: Gerçek dışı ve hayalî nitelikli olgu ve oluşumlar. fasat: Binanın cephesi, ön yüz. fascia: Antik Yunan ve Roma mimarlığında arşitrav yüzeyindeki yatay şerit biçimindeki alçak kademeler. feodal: Orta Çağ'da Avrupa ülkelerinin hemen hepsinde yaygın olan, toprak köleliğinin hâkim olduğu sistemle (feo-dalite=derebeylik) ilgili. fibula: Pelerin ya da benzeri bir elbisenin insan üstünde kalmasını sağlamak için kullanılan özel iğne.broş. figür: Resim ve heykel sanatlarmda tasvir edilen insan resmi. Ayrıca, tabiatta rastlanan ya da hayal edilen varlıklarınadı. filayak: Büyük kubbeli yapılarda kubbeleri üzerinde taşıyan kaim ayak. fonetik: Ses. Sesle ilgili. Sesleri özellikleriyle gösteren, sesçil. fresko: Henüz yaşken ince duvar sıvası üzerine toprak boyalarla yapılan resim. friz: Baştabanla korniş arasmda yer alan resim, kabartma ya da süsleme. Bunların yapıldığı şerit. frontal duruş: Eski Mısır ve Arkaik Yunan heykeltıraşlığında insan vücudunun ön cepheden verilmesi. Ağırlık her iki yanda aynıdır. G galeri: Bazilikalarda yan netlerin üzerinde bulunan asma kat. Gotik: XIII. yy.'da Avrupa'da egemen olup, Rönesansa kadar devam eden üslûp. Deyim, İskandinavya'dan gelen Gotlara izafeten verilmekle beraber, bu sanat üslûbunun onlarla ilişkisi yoktur. gölge-ışık: Yüzey sanatı olan resmin üç boyutlu nesnelerini ifade etmek için, bir kesimin gölgeli, bir kesimin ise aydınlık biçimde boyanması. gravür: Ahşap veya metal baskı levha-larıyla çeşitli teknikler kullanılarak yapılan sanat eseri.
grifon: Kartal başı, kanatları ve pençesi ile aslan vücudunun birleştirilmesinden meydana gelen hayalî yaratık. H hacim: Nesnelerm uzayda yer kaplayan kitlesi. harç: Taş ya da tuğla duvar yapımında kullanılan kaynaştırma maddesi. hat: Yazı. Hat sanatmda kullanılan yazı çeşitlerinden her biri. Yazı sanatı; yazı sanatı ürünü. havari: Hz. İsa'nm inanç sistemini ve öğütlerini yaymakla görevli on iki yardımcısından her biri. heykel: Üç boyutlu hacim sanatı. hol: Odalar arasmda bulunan sofa. I-İ-J idol: Çok tanrılı (politeist) dinlerde küçük tanrı ya da tanrıça heykelciği. ikon: İsa, Meryem ve ermişlerin resmi. İkanoklast: İkonların, yani resim kırıcılığına yandaş olan kimse. istinat duvarı: Arkasmda toprak vb. bulunan, üstü dar, altı geniş duvar. izlenim: Resim ve heykelde tabiattan edinilen intiba, görüntü. jest: Davranış. Yerinde yapılan, anlatımcı hareket. K-L kabartma: Taş, kıl, metal, ahşap gibi malzeme yüzeylerinin oyulması yön-teniyle yapılan sanat eseri. kagir: Taş, tuğla ve kerpiçten yapılan her türlü yapı. kaide: Bir sütunun oturtulduğu alt kısım. kanelür: Antik mimarlıkta sütun gövdesi üzerine açılmış yarım daire plânlı düşey oluk. karyatit: Antik mimarîde kadm heykeli biçiminde sütun. katakomp: İlk Hristiyanların içinde toplanıp ibadet ettikleri yer altı mezarlarının genel adı. katedral: Piskoposluk kilisesi. Mimarî yönden diğer kiliselerden daha büyüktür. kemer: Bir açıklığın giderilmesi için kullanılan eğrisel biçimli yapısal öge. kenger: Yayvan yapraklı, dikenli bitki. keramik: bkz. çanak-çömlek. kerpiç: Saman ve çamur karışımının kalıp hâline getirilip güneşte kurutulmasıyla yapılmış inşaat
öğesi. kitabe: Bir yapının tarihini veya yaptıranını belirtmek amacıyla o yapı üzerine yerleştirilen metin. Ayrıca, hatırlatma amacıyla bazı konularm işlendiği taş ya da metal küçük anıt. kolossal: Büyük boyutlu masif mimarî unsurlar ve heykeller. konsol: Mimarîde ana yapıdan çıkmtı yapan kısımlar, balkon. konstrapost: Resim ve heykelde insanın resmedilmesi ya da tasvirinin yapılması sırasında kullanılan klâsik duruş. Pozlardan biri. Bu pozda, ayakta duran kişinin, kalça ve bacaklarıyla gövdesinin üst kesimi hafifçe farklı yönlere dönük olarak işlenir. konstrüksiyon: Yapının tüm ögeleriyle birlikte inşa edilmesi, yapım. kontur: Resimde figürlerin sınırlarını belirleyen çizgi. koro: Kiliselerde apsis ile çapraz nef arasında bulunan, kilise korosuna ve papazlara ayrılan kısım. korniş: Yapı cephelerinin en üstünde, çatı hizasmda yer alan silme dizisi. krepis: Tapınağın oturduğu platformun çevresindeki basamaklı kesim. kripta: Eski Roma'da Hristiyanların gizlice ibadet ettikleri yer altı kilisesi. kubbe: Yarım küre biçiminde mimari örtü unsuru. kült: İbadet, tapınma, dinî tören. kümbet: Silindirik ya da çokgen plânlı bir gövde üzerine konik biçimde yapılmış Türk ve İran mezar yapısı. lahit: İçine ölünün konduğu özel tabut. levha: Üzerine resim yapmak için kullanılan düzgün yüzeyli küçük pano. lirik: Coşku ve ilham dolu, etkili M-N mabet: Tapmak. manastır: Kırsal alanlarda Hristiyan din adamlarının kaldığı yapı ya da yapı topluluğu. mask: İnsan yüzünden alınmış alçı kalıp ya da başın sadece yüz kısmını ortaya çıkaran heykel. mastaba:eski Mısır mimarîsinde bir tür mezar yapısı. Kesik piramit biçimli alçak bir toprak üstü kısmıyla, toprak altmdaki bir mezar odasından oluşur. meander (meandr): Eski Yunan, Roma ve Neoklâsik nizamlarda kullanılan mimarî öğelerden biri. Geometrik kıvrımlar yapan bir şerit halindedir.
mekân: Bir yapının üç boyutlu olmasından başka, onun uzay içinde kapladığı alan. mimesis: Doğadaki canlıları taklit etme. Mimetizm; yansılama, taklide ilişkin, yansıtma. mimik: Yüz, el ve kol hareketleriyle düşünceyi anlatma sanatı. Duygu ve düşüncelerin yüzde beliren kımıldanış ve hareketlerle anlatımı. minyatür: Çoğunlukla eski yazma kitaplarda görülen, ışık-gölge ve derinlif duygusu yansıtmayan küçük, renkli resim sanatı. mistik: Mistisizmle ilgili. Tanrıya sezgi ve gönül yoluyla erişilebileceğini kabul eden dinî doktrin yanlısı. mitolojik: Mitolojiye ilişkin. motif: Bezeme ve süslemelerde bütünü oluşturan parçalardan her birine verilen ad. mozaik: Küçük boyutlu renkli parçacıkların bir düzlem üzerinde bitişik olarak yerleştirilmesiyle yapılan kompozisyon. mumya: Bozulmadan korunabilmesi için üzerinde çeşitli teknikler uygulanarak muhafaza edilen ceset. mümesis: Benzerleşme, taklitçilik. nakış: Kumaş, duvar gibi yüzeyleri süslemek için yapılan resim. narteks: Erken Hristiyan ve Bizans mimarîlerinde kilisenin ana mekânına açılan giriş bölümü. naturalist: Gerçeğin doğaya uygun biçimde yansıtılması amacıyla davranan sanat akımı, bu akım içinde olan sanatçı.natürmort: Çiçek, meyve vb. doğal ve hareketsiz varlıkları ele alan resim. Ölü tabiat. nef: Kilisede apsise dik doğrultuda, birbirinden sütun ya da ayak dizileriyle ayrılmış, uzunlamasına mekânların her biri.nekropol: Kentin dışında yer alan mezarlık alanı. niş: Kendisinden daha geniş bir mekâna açılan ve duvar içine oyulmuş, genellikle üstü kemer biçiminde olan girinti ya da hücre. nizam: düzen. O-Ö obelisk: bkz. dikilitaş. obje: Nesne. obsidiyen: Siyah, gri, yeşil ya da mor renkli saf ve doğal cam. Volkan camı da denir. opera: Sözlerinin çoğu ya da tümü şarkılı olarak söylenen müzikli tiyatro eseri.
organizasyon: Devlet, toplum, idare vb.nin düzenleniş hâli. ortostat: Eski Ön Asya ve Anadolu uygarlıklarında, duvarlarm alt-ön yüzünde olan ve resim kabartmaları bulunan taş bloklar. otomatizm: Ön yargı ve kurallara uymadan, bilinçsizce yapılan sanatsal çalışma. özgün: İçinde üretildiği toplumun gerçek şartlarının bir sonucu olarak beliren ve taklit etmeye yeltenilmeden ortaya konulanlar. Bir eserin kendine has niteliklerinin olması. öznellik: Nesnelerin gerçeğine değil, bireyin duygu ve düşüncelerine dayanan, sübjektif. Nesnellik karşıtı. P-R palmet: Bir sapın ıkı tarafında simetrik olarak sıralanmış uzunca yapraklardan oluşan üslûplaştırılmış bitkisel bezeme öğesi. pandomim: Sözsüz oyun sanatı. papirüs: Eski Mısır kâğıdı. pastoral: Kırsal alanda ya da ormanlarda geçen veya çoban yaşantısını tasvir eden sahnelere verilen genel ad. patetik: Dokunaklı, etkileyici, içlendi-rici. Dokunaklılık. payanda: Duvarın dışa doğru eğilmesini önlemek için karşı yönde inşa edilen destekleme sistemi. paye: Yapıda taşıyıcı ayak. perdah: Pürüzlü yüzeyin düzgünleşti-rilmesi, parlatılması. perspektif: Üç boyutlu nesneleri, iki boyutlu resim düzlemi üzerinde yansıtmak için, üçüncü boyut izlenimi vermek için yapılan resim ve çizim tekniği. peyzaj (mimarlığı): Açık alanlardaki ağaç, çiçek vb. doğal öğeleri dikkate alınarak yapılan mekân düzenlemesi. pigment: Her türlü boyanın renk verici ana maddesi. pilon: Yeni Krallık Dönemi Mısır tapınaklarının giriş kısmma verilen ad. piramidal: Resimde yer alan figür, şekil ve tasvirlerin bir eşkenar üçgenin sınırları içinde yerleşik biçimde düzenlenmiş olması. plastik: Bir cismin yoğrulabilir, şekillenebilir maddeyle örneğini yapma. Üç boyutlu anlatım. Üç boyutlu eser. plinth: İyon sütunlarında üzerine kaidenin konulduğu taş blok.
podium (podyum): Roma ve Rönesans mimarîsinde yapmm üzerine konduğu zeminden yükseltilen kaide. Roma anfi tiyotralarında arenanın çevresini dolanan hafif yüksek platform. porfir: Kırmızı renkli bazaltik sert taş. Somaki. portal: Taşkapı. Binanın ana kapısı. portik: Küçük sütunlarla taşman giriş sundurması. Yalnızca Batı mimarlığında-ki bu tür öğeleri anlatmak için kullanılır. Ayrıca, antik yapılarda revak niteliğinde kullanılan, sütunlarla taşman ve genel olarak bir avluyu çevreleyen kolonad.portre: İnsan yüzünün gerçek ölçülere uyularak yapılan resim ya da heykel. potern: Eski Anadolu medeniyetlerinde, kaleden kaçış yolu olarak yapılan tünel. potetik: Dokunaklı, etkili. profil: İnsan ya da hayvanın yandan yapılmış resmi veya fotoğrafı. renk: Işığın yapısındaki niteliklerin nesneler üzerindeki yayılımına bağlı olarak göz üzerine yaptığı etki. resim: Yüzey üzerinde oluşturulan her türlü iki boyutlu kompozisyon. revak: Yapının önünde yer alan, uzun kenarlarının biriyle binaya bitişik, diğeri sütunlarla taşman ve bir kemer dizisiyle dışa açılan; üstü kubbe, tonoz ya da çatıyla örtülü uzunlamasına mekân. ritm: Sanat eserinde bulunan öğelerin kendi aralarında oluşturdukları ardışık zaman ve mekân aralıklarının belirlediği düzen. ritmik: Düzenli aralıklarla tekrarlanan, dizemli, tartımlı. Roman: X.-XII. yy.'lar arasmda Avrupa'da yaygm hâle gelen sanat üslûbu. Orta Çağ'da Avrupa'da yaşanan sanat tarzını ifade etmek için ilk kez 1824'te Fransız arkeolog De Caumant tarafından kullanılmıştır. Kelime seçilirken, bu dönemde Roma medeniyetinin etkisi olduğu vurgulanmak istenmiştir. rölyef: Kabartma. S-Ş saçak: Eğimli çatılarda, çatı yüzeymm yapının dışına doğru uzanan etek kısmı.saçaklık: Eski Yunan ve Roma mimarisinde sütunların taşıdığı üst yapı öğelerinin bütünü. Yukarıdan aşağıya korniş, friz ve arşitravdan oluşur. Sanat: Dilimize Arapça'dan geçmiş kelimelerden biridir. Amel, yani iş yapmak demektir. XTX. yüzyıla kadar Türk toplumunda sanat kavramı, el ustalığı, beceri, tecrübe ve bilgiyle yapılan işlerde kullanılmıştır. Daha sonra özel yetenek ve el ustalığıyla yapılan işlere zanaat, bunun da üstünde yapılan iş ve etkinliklere (resim, müzik, şiir, tezyinat, heykel
vb.)sanat denilmiştir. sanduka: Türbelerde ölünün gömülü olduğu yerin üzerine yerleştirilen taştan ya da ahşaptan, tabut biçiminde olup kumaşla örtülü tutulan öge. sarnıç: Su toplamak amacıyla genellikle toprak altmda yapılan yapı. sella: bkz. cella. Sembolizm: Realizm ve Empresyonizme tepki olarak 1886'da Paris'te ortaya çıkan sanat hareketi. sfenks: Başı ve gövdesi farklı yaratıklar biçiminde olan hayalî yaratık. sır: Pişmiş toprak ve yapı malzemesi üzerine sürülerek fırınlanıp saydam bir katmanla örtülmesi. Koruyucu saydam malzeme. silme: Duvar yüzeyinde hafif çıkıntılı olarak bulunan şerit biçimindeki min.aıi bezeme öğesi. simetri: İki ya da üç boyutlu bir biçim üzerinde yer alan tüm noktalarm en az bir eksene göre eşit uzaklıkta bulunmaları hâli. simge: Sembol. site: Antik kent devleti. skolastik: Orta Çağ'da Avrupa'da hâkim olan dinî-felsefî düşünce. soyutlaştırma: Yüzey ya da hacim sanatlarında gerçek figür, şekil ve kompozisyonların tanmamayacak derecede ya-lınlaştırılması. statik: Hareketli olmayıp, belli bir süre değişmeyen, duruk. stel: Küçük dikilitaş. stereobat: Antik dönem mimarlığında yapının üzerine oturduğu, toprak üstünde kalan bezemesiz ve silmesiz üst yapı öğesi. stil: bkz. üslûp. stilize etmek (stilizasyon): Bitki ve hayvanların doğadaki biçimlerini şematik leştirip yalmlaştırarak yansıtılması. Üslûplaştırma. stilobat: Eski Yunan ve Roma mimarîsinde yapmm üstüne oturtulduğu basamaklı kaide. Subasmanı. sunak: Çok tanrılı dinlerde tapınağın içinde veya yakmmda yer alan ve tanrılara kurban sunulan alan. Kiliselerde ise takdis ayini için kullanılan banko biçiminde yer. süje: Konu, özne. sütun: Daire, kare ya da çokgen plânlı, taştan veya mermerden yapılmış düşey taşıyıcı unsur.
Çoğunlukla yekpare olarak yapılır. şapel: Tek mekânlı küçük kilise. Kilise ya da katedrallerde bir azize adanmış küçük tapınma yeri. T tablet: Eski Mezopotamya ve Anadolu-Hitit medeniyetlerinden kalma, üzeri yazı ya da resimli pişmiş topraktan yapılı küçük levha. tablo: Tual, ahşap levha, karton vb. üzerine yapılmış taşınabilir boyuttaki resim. tapınak: İçinde tapınılan, ibadet edilen her türlü yapı. İslâmî yapılar için kullanılmaz. tarz: Sanat anlayışı, sanat akımı. Üslûp. tasarım: Tasarlama eylemi sonunda beliren ve asıl yapmm gerçekleştirilmesi sırasında yönlendirici olan proje, çizim, maket vb. ürünlerin tümü. tasnif: Gruplandırma. Ele alman olgu ya da nesnelerin niteliklerine göre ayrışımının yapılması. Düzenleme. tasvir: Tabiatta varolan ya da sanatçının tahayyül ettiği her türden gerçekliğin sanat eserinde yansıtılması. Betimleme, tasarlama. tebşir: Hz. Meryem'e Cebrail tarafmdan Hz. İsa'ya gebe olduğunun müjdelen-mesini tasvir eden ikonokrafık sahne.tempera: Boyar maddenin tutkallı suyla, genellikle de yumurta akıyla karıştırılmasıyla elde edilen boya ile yapılmış resim. tezyinat: Bezeme, süsleme. Dekorasyon. tonoz: Örgü teknikleri kullanılarak inşa edilmiş, kagir, eğrisel yüzey ya da yüzeylerden oluşan mimarî örtü unsuru. trajedi: Konusunu efsanelerden ya da tarihî olaylardan alan, acıklı sonlara bağlanan bir tür tiyatro eseri. (Trajik:Acıklı.).transept: Kilisede apsise yönelik olarak uzunlamasına mekânı dik doğrultuda kesen ve kilise plânını bir haça benzeten uzunlamasına mekân. triglif: Dor nizamı frizinde metoplarm arasmda yer alan taş blok. İki düşey derin olukla bunların iki yanmda bulunan birer yarım oluktan meydana gelir. Üçüz yiv. tual: Üzerine yağlı boya resim yapılan, ahşap çerçeveye gerili bezden malzeme. tüf: İşlemesi kolay volkanik taş türü. tümülüs: Bir yer altı mezar odasıyla o-nun üzerine yığılmış bir toprak yığınından oluşan yapay mezar U-Ü ulvî: Yüce. Gökle ilgili, semavî.
üslûp: Bir toplumun ve çağın tüm sanat eserlerinde ortak olan biçimlendirme, tasarım ilke ve anlayışları bütünü. Ayrıca, birsanatçının kendine özgü biçimlendirme ve tasarım anlayışı. V-Y-Z vaftizhane: İçinde vaftiz töreni yapılan ve genellikle merkezî plânlı Hristiyan dinî yapısı. vazo: Seramik, metal ya da cam kap. vitray: Renkli camlardan meydana getirilen kompozisyon. Bu tür resimlerde camlar genellikle kurşun şeritlerle birbirine bağlanmaktadır. yiv: Bir yüzeyin üzerindeki ince çizgi. Bir sütun gövdesinin veya bir vazo gövdesinin çevresine eşit aralıklarla paralel ya da sarmal olarak uzunlamasına açılan dar oyuk. yontu: Taş, mermer vb. malzemelerden yontularak yapılmış heykel sanatı ürünü. zanaat: İnsanların maddi ihtiyaçlarını karşılamak için yapılan, öğretimle birlikte tecrübe ve ustalık gerektiren iş. Zanaatçı;belli bir zanaatla uğraşan kişi. ziggurat: Eski Mezopotamya'da basamaklı olarak inşa edilen tapmak yapısı.