KENTİN GELİŞMESİ. Slayt 1-26

Transkript

1 D 1.2 ANTİK KENT KENTİN GELİŞMESİ Slayt

2 KENTLERİ ORTAYA ÇIKARAN FAKTÖRLER TEKNOLOJİK, EKONOMİK, TOPLUMSAL VE SİYASAL YENİLİKLER/BULUŞLAR *Akarsuların kontrol altına alınması *Sel baskınlarının engellenmesi * Sulama sistemleri * Sabanın keşfi Tekerlek, dingil; pulluk, metalurji Bir topluluğun belirli bir artbölgeye (hinterland) bağımlı duruma gelmesi (Hatt ve Reiss, 1957). 2

3 İlk yerleşmeler, Türkiye modules/top_agrev/7-social- Consequences/socialcons1.html JERICHO 3

4 ÇATALHÖYÜK yerleşim planı M.Ö Danseden avcı Kilden kadın heykelciği UR da yaşam Yöresel iklime uygun yapılanma Özel mekan kamu mekanı ayrımı gelişiyor Özel yaşam toplumsal yaşam ayrışmaya başlıyor

5 TARIMDA VERİMLİLİK ÖLÇEK DÜŞÜK KÜÇÜK KÜÇÜK ÖLÇEK UZUN MESAFELİ ULAŞIMIN MALİYETİ ÇOK TARIMDA VERİMLİLİK ÖLÇEK DÜŞÜK KÜÇÜK KÜÇÜK ÖLÇEK TEKNOLOJİ DÜZEYİ UZUN MESAFELİ ULAŞIMIN MALİYETİ ÇOK 5

6 Yerleşik tarım köyleri. Besin maddelerinin ve diğer değerli varlıkların depolandığı yer Varsıllığın artması Güvenlik sorunlarının artması. Pek çok toplumda, varsıllık arttıkça güvenlik sorunları ve toplumsal huzursuzluk da artar. (Burada bölüşüm sisteminin rolü nedir?) Artı ürün n ve diğer sermaye kültk ltürel gelişmenin uygarlığı ığın ön n koşullar ullarını oluşturdu. DEPOLANAN HER ŞEY ÇALINABİLİR. Büyük artı ürün olan bir mekanda yüksek duvarlar ve diğer korunaklar büyük inşaat yatırımları ve çok sayıda işçi gerekir. 6

7 İLK KENTLERİN ANA İŞLEVLERİ: * DEPOLAMA * KORUMA * YÖNETİM * SULAMA SİSTEMLERİNİN BAKIMI&DENETİMİ * ZANAAT * TİCARET Mezopotamya krallıkları Yaşam koşulları iyileşiyor Nüfus artıyor Kaynaklar kıtlaşıyor Güçlenen kent devletleri diğerlerini egemenlikleri altına alıyor. Kaynaklar yeniden bollaşıyor :»Tarım toprakları» Emek = köleler»su»ulaşım yolları 7

8 SUBARRU MİTANNİ M.Ö.1500 ELAM M.Ö. 750 M.Ö.2000 M.Ö

9 İLK KENTLERDE ANA İŞLEVLER, UZMANLAŞMA, TOPLUMSAL İŞBÖLÜMÜ ve SINIFLAŞMA YÖNETİM KORUMA Tanrı-kral; güç ve yetke sahipleri Askerler DEPOLAMA Kayıt-muhasebe memurları ZANAAT... Teknisyen = zanaatkar (sulama & tarım gereçleri) Toplumsal Kademelenme SEÇKİN SINIFIN DOĞUŞU Mezopotamya daki küçük kent devletlerinde bilinen ilk egemen sınıf: Okuyup yazabilen ve takvim bilgisi olan din adamları. Kendilerini tanrıların hizmetkarı olarak tanımladılar. Bir rahip Nüfus arttı Kıt kaynaklar için mücadele gerekti Başka kent devletleriyle yarışmak ve mücadele gerektikçe rahiplerle savaşçılar işbirliği yaptılar. Zamanla savaşçılar egemen sınıfı oluşturdu. 9

10 MEZOPOTAMYA DA SINIFLAR BUGÜN Septimus Severus takı (Roma) üzerindeki kabartma DÜN DÜNDEN BUGÜNE BİR KÖPRÜ _ HARRAN EVLERİ 10

11 HARRAN EVLERİ. Harran'ın en çok ilgi çeken yanı, bindirme tekniğinde yapılmış külah biçimindeki konik kubbeli evleridir. Kubbeli evlerin tarihi, M.Ö. VI. bine kadar gitmektedir. Kubbeli ev geleneği, Mezopotamya, Transkafkasya ve Ege'de M.Ö. III. bine kadar devam ettirilmiştir. Anadolu'da kubbeli evlerin yoğ un olarak tespit edildiği iki bölge vardır. Birinci bölge Urfa-Birecik arasındaki bölgedir. İkinci bölge ise, Urfa- Akçakale arasındaki bölgedir. Kerpiç kubbe ile örtülmüş bu evlerden farklı olarak Harran evlerinin kubbelerinde tuğla da kullanılmıştır. 11

12 Orta Çağ da yapılmış bir sitadel (kale-kent) Ay tanrısı Sin için yapılmış Babil tapınağının (Ehulhul) bulunduğu yer. Harran Camii. Antik dönemden bir sütun başlığı. 12

13 BABİL SULU TARIM VERİMLİ TOPRAKLAR NEHİR VADİLERİ ZİGGURAT İ.Ö arasında Mezopotamya kentlerinde yapılmış basamaklı piramit biçiminde tapınak kulesi. Kaynak: Ana Britannica (1990), C.22, s

14 Zigguratların çoğunun eğimli yan yüzeyleri ve terasları ağaç ve bodur bitkilerle yeşillendirilirdi. (Babil in Asma Bahçeleri!!) Astronomy in ziggurat choghazanbil 14

15 En büyük örnek Elam da Çoge Zangbil deki (İRAN) ziggurat. Taban kenarı yaklaşık 110m., bugünkü yüksekliği ~25m.; bu tahmin edilen özgün yüksekliği yarısından az. ziggurat choghazanbil Genellikle tuğladan yapılır ve kare ya da dikdörtgen bir tabana otururdu. 15

16 Tapınağın bulunduğu kutsal alan Duvarla çevrilmiş kent Dış kent ZİGGURAT - UR İLK UYGARLIKLAR MEZOPOTAMYA ZİGGURAT Gökyüzünün tepesi Ziigurat önündeki avluda: BÜROLAR DEPOLAR MAHKEME Görüş mesafesi 20-30km 16

17 ZİGGURAT Gökyüzünün tepesi ~ 50m yükseklik Görüş mesafesi 20-30km + 1. PSİKOLOJİK ETKİ Erişilmezlik; otoritenin ezici gücü 2. TOPLUMSAL İŞLEV Yönetimde olan sınıflar aynı mekanda yoğunlaşmış; Varsıllık kaynakları erkin bulunduğu yerde. 3. EKONOMİK İŞLEV Tüm arka bölgedeki (hinterland) üretim izlenebilir, denetlenebilir 4. SAVUNMA İŞLEVİ Yönetenler ve zenginlikler en iyi korunan yerde. 17

18 BABİL KULESİ Bab-ilu = Tanrı kapısı (Babil dilinde) Babel; Bavel = kule-tapınak (İbranice) Babil Kulesi, Pieter Bruegel,

19 HAMMURABİ TANRIDAN YASALARI ALIYOR Hammurabi yönetimi (M.Ö. 2123) 43 yıl sürdü. ÖNEMLİ BİR TOPLUMSAL SINIF: KETEBE 19

20 BABİL DEN SİLİNDİR BİÇİMİ BİR MÜHÜR YOĞUN TİCARET, KURUMLAR, RESMİ İŞLEMLER 20

21 21

22 22

23 23

24 BABİL - mekan 1000 Ha alan (kent; Nabukadnezar dön., İ.Ö ) Fırat kentin ortasından geçiyordu. Kentin en önemli yapısı Etemenanki Ziggurat ı (Babil Kulesi) idi. Kulenin kaidesinin bir kenarı 91metreydi. 7 katlı En üst katta, mavi sırla kaplı bir tapınak. BABİL - mekan Kentte çok sayıda tapınak olduğu anlaşılmış. Fırat boyunca ticaret gemilerine hizmet eden rıhtımlar vardı. Kent bölgenin antreposu idi: Kentte ambarlar vardı. Kentin iki yakasını birleştiren bir köprü: taş başlıklı, tuğla ayaklar üzerinde. Caddeler bir ızgara plana göre oluşmuş; ana aks ırmağa paralel. Sırlı tuğladan aslan kabartmalarıyla bezenmiş, taş döşeli Tören Yolu. Kentin, tahkim edilmiş, sekiz kapısı vardı. Hammurabi döneminden iç avlulu evler. Hendeklerle desteklenen, çift sıra halinde kalın surlar. Eski Yunan kaynaklarında sözü edilen asma bahçeler in varlığı kesin değil. 24

25 MÜLKİYET: Sümerler döneminde tapınak, tüm tarım topraklarının ~ 1/8 ine sahipti. Bunun dışında kalan tarım toprakları ailelerin / aşiretlerin ortak mülkiyetindeydi. Topraklar satılabilirdi; ancak, ailenin ya da aşiretin önde gelen üyelerinin onayı gerekirdi. Tarım toprağını bu şekilde satın alanlar yönetici sınıfın soylular sınıfının- üyesi olabilirdi. Aile mülkiyetindeki toprakların yanı sıra bireylerin kişisel mülkiyetinde de tarım toprakları olabilirdi. Bireysel mülkiyetteki topraklar, yoksul ve topraksız özgür köylüler tarafından işlenirdi. Bu üretim düzeni d içinde i inde dört d ana toplumsal sınıf s oluşmu muştu: SOYLULAR ÖZGÜR BİREYLER (özgür köylüler) BAĞIMLI ÖZGÜR BİREYLER (bağımlı özgür köylüler) KÖLELER 25

26 ANİ UYGARLIĞI ANİ _ SİTADEL GİRİŞİ 26

27 BAZI ŞEYLER DEĞİŞMİYOR modules/top_agrev/7-social- Consequences/socialcons4.html Eski Mısır dan bir mezar resmi Günümüzde Hindistan TEKNOLOJİ ANİ 27

28 28