1
ISININ YAYILMASI Anahtar kelimeler İLETİM IŞIMA KONVEKSİYON YANSITICI YÜZEY Bu kelimeleri önceden bilmeniz konuyu anlamanızı kolaylaştıracaktır. 2
ISI ÜÇ FARKLI YOLLA YAYILIR: İLETİM YOLUYLA YAYILMA IŞIMA YOLUYLA YAYILMA KONVEKSİYON YOLUYLA YAYILMA 3
ISININ İLETİM YOLUYLA YAYILMASI ETKİNLİK-1 Araç-gereçlerimiz: Metal(bakır) tel,ısıtıcı(veya mum), metal ve tahta kaşıklar,kaynar su,beherglas. Bir arkadaşımız metal ince bir telin(10 cm yeterlidir.) bir ucundan tutarken biz de telin diğer ucunu yavaş yavaş ısıtalım.arkadaşımıza Hey arkadaş senin tuttuğun taraf ısındı mı? diye soralım.(muhtemelen bir müddet sonra eli yanıp teli bırakacaktır.) Sonucumuz:Isı,metal telde iletim yoluyla yayılır. Isı katılarda iletim yoluyla yayılır. 4
AÇIKLAMA Isıyı iyi ileten demir,bakır gibi maddelere Isı iletkeni, iyi iletmeyen tahta gibi maddelere de ısı yalıtkanı denir. Soru: Yemek yaparken neden tahta kaşıklar kullanılır? Mutfak aletlerindeki yalıtkan kısımlar nelerdir? 5
İYİ ISI YALITKANLARI strafor cam yünü Çift camlı pencere asbest 29.05.2011 6
Bir alet tanıyalım: Isı iletim aleti Laboratuarlarda ısı iletimi deneylerinde kullanılan ucunda farklı metal şeritlere sahip yalıtkan tahta saplı alettir. 29.05.2011 7
Örnek Kötü iletken Orta iletken İyi iletken X Y Z Isı Eşit uzunlukta iletkenlikleri farklı üç cisim birleştirilip ortadan ısıtılıyor. Buna göre X,Y ve Z balmumlarının düşüş sırası nasıldır? Cevap: Orta iletken maddede ısı her iki uca eşit miktarda iletilecek ve önce Y balmumu düşecektir.iyi iletkende ısı daha iyi iletileceğinden Y den sonra Z ve en sonunda da X düşecektir. Düşme sırası Y, Z, X şeklinde olur. 8
Örnek Serin bir günde tahta sırada oturmakta olan Ahmet,beton bir sıraya geçince daha fazla üşümeye başlıyor. Bunun sebebi nedir? Ahmet in betonda daha fazla üşümesinin en önemli sebebi ısı iletkenliğidir.beton ısıyı tahtadan daha iyi iletir. Yani beton Ahmet in ısısını tahtadan daha çabuk emer veya başka bir yere iletir. Dolayısıyla betonda daha fazla üşür. 9
ISININ IŞIMA YOLUYLA YAYILMASI Soğuk bir kış gününde, güneş altında kalan bir otonun camları ve kaportası soğuk iken içi nasıl ısınır? Öğretmeninizin kılavuzluğunda, oto içindeki havanın camdan veya metal kaportadan ısı iletimi ile ısınmış olamayacağı, öyle olsaydı otonun dışının da sıcak olması gerektiği sonucunu çıkarabilirsiniz. Buradan, oto içindeki havaya doğrudan temas olmadan ısı aktarılmış olacağı sonucuna varılır. Soru : Oto içine güneş girmeseydi, güneş altında kalan otonun içi aynı şekilde ısınır mıydı? Açıklama: Bu soruya cevabınız elbetteki hayır olacaktır. 10
AÇIKLAMA Isının görünmez ışınlarla yayılmasıdır. Kaynaktan çıkan ısı enerjisinin etrafa doğru enerji dalgaları şeklinde yayılmasıyla gerçekleşir. Isı ışık gibi davranır.yani boşlukta da yayılır. Parlak yüzeyler tarafından yansıtılır,mat yüzeyler tarafından soğurulur(emilir).dolayısıyla ısıyı emen madde ısınır. Güneşten ısının Dünyamıza gelmesi bu yolla olur. 11
Örnek: Termosun içinin ve dışının parlak yapılmasının nedeni nedir? Cevap: İçinin parlak olmasının sebebi,içindeki sıcak maddenin ısısı,termosun parlak yüzeyine çarparak yansısın ve geri dönsün.yani dışarıya ısı aktarmasın. Dışının parlak olmasının sebebi ise; İçine su konduğunu düşünelim. Bu Sefer de bunun ısınması istenmeyecek. Dışarıdan gelen ısı,termosun dışındaki parlak yüzeye çarpar ve yansır.böyle ce termosun içine ısı girmemiş olur. 12
ISININ KONVEKSİYON(Taşıma) YOLUYLA YAYILMASI Kalorifer ve soba acaba evimizi nasıl ısıtır? İşte ısının konveksiyonla yayılması burada cevabımızı verir. Sobada veya kalorifer peteğinde ısınan hava tanecikleri,ısıyı Beraberinde taşıyarak odayı ısıtır. AÇIKLAMA: Sıvı ve gazlar kolay hareket edebilen akışkan maddelerdir. Isınan maddelerin yoğunluğu azalır.yoğunluğu azalan sıvı Ve gaz molekülleri yukarı doğru yükselir.yani ısınan sıvı ve Gaz molekülleri yukarı doğru taşınır. Bu şekilde yayılmaya konveksiyonla ısı yayılması denir. 13
Örnek: ısıtıcı Su Şekildeki ısıtıcıyı su dolu kovanın dibine koyduğumuzda suyun her tarafı ısınıyor.fakat ısıtıcıyı suyun üst kısmına suyun alt kısmı ısınmıyor. Bunun sebebi nedir? CEVAP: Sıvı alttan ısıtıldığında genleşen suyun yoğunluğu( özkütlesi) azalarak yukarı çıkar. Yukarıdaki soğuk ve özkütlesi büyük olan su aşağı iner. Su üstten ısıtıldığında özkütlesi küçük olan ısınmış su aşağı inemez ve aşağıdaki Özkütlesi büyük olan soğuk su yukarı çıkamaz.yani konveksiyon akımı oluşmaz. Su iyi iletken olmadığı için iletim yoluyla da ısı iletilmez.sonuçta suyun üst kısmı Sıcak, alt kısmı soğuk olur. 14
Isının Yayılması(Özet) ISI ŞU YOLLARLA YAYILIR. İLETİMLE IŞIMA İLE KONVEKSİYONLA Katı maddelerde Boşlukta Sıvı ve gaz maddelerde Isının yayılması günlük hayatımızda sıkça karşılaştığımız olaylardandır. Isının nasıl yayıldığını anlamak için bu sunuyu tekrar etenizde notlar almanızda daha çok soru çözmenizde fayda var.kendiniz de evde deney tasarlayıp yaparsanız öğrendiğiniz bilgiler çok daha kalıcı olacaktır. 15