II. ULUSLARARASI TÜRK YE MUHASEBE DENET M SEMPOZYUMU Kamu Güveni ve Denetimi VIII. TÜRK YE MUHASEBE DENET M SEMPOZYUMU Muhasebe Denetiminde Yeni Aç l mlar Editör Prof. Dr. Cemal B fi Marmara Üniversitesi, BF, flletme Bölümü 1
SMMMO Yay nlar 92 Kapak Tasar m ve Uygulama: Evren GÜNAY Bask ve Cilt EUROMAT ENTEGRE MATBAACILIK ANON M fi RKET Sanayi Caddesi No: 17 34510 Çobançeflme-Yenibosna/ STANBUL Telefon: (0212) 451 70 70 pbx Faks: (0212) 451 70 55 www.euromat.com.tr//euromat@euromat.com.tr SMMMO Kurtulufl Caddesi No: 152 fiiflli/ STANBUL Telefon: (0212) 315 84 00 E-mail: ismmmo@ismmmo.org.tr www.istanbulsmmmodasi.org.tr (Yay nda Kataloglama Bilgisi) II. Uluslararas Türkiye muhasebe denetimi sempozyumu ve VIII. Türkiye muhasebe denetimi semepozyumu./editör Cemal bifl.- stanbul: SMMMO, 2008 688 s.; 24 sm. ( SMMMO Yay nlar, 92) ISBN: 978-975-555-150-0 1. Muhasebe Denetimi - Toplant lar 657.06 2
Denetim Sempozyumlar n bafllatan ve baflar ile yürüten, mümtaz insan ve de erli hocam z Prof. Dr. Recep PEKDEM R e en derin sayg lar m zla. 3
4
SUNUfi stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas olarak II.Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumu nu ve VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu nu 20-24 Nisan 2007 tarihleri aras nda, Xanadu Resort Hotel Belek-Antalya da baflar ile tamamlamaktan memnunluk duymaktay z. 2005 y l nda baflar yla gerçeklefltirdi imiz I. Uluslararas Muhasebe Denetim Sempozyumu nda hedefledi imiz sempozyumlar uluslararas boyutlara tafl mak, uluslararas bütünleflmeye önem vermek fleklindeki amac m z do rultusunda bu y lda VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu yan s ra II. Uluslararas Muhasebe Denetim Sempozyumu nu da baflar yla gerçeklefltirmifl bulunuyoruz. Bu y l gerçeklefltirdi imiz sempozyumlardaki amac m z; Uluslararas geliflmeler paralelinde Ulusal ç karlar m z dikkate alan, ekonomiye ve topluma fayda katacak biçimde mesleki ve bireysel sorumlulu umuzu yerine getirmektir. Bu amaç do rultusunda II.Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumu nun konusu Kamu Güveni ve Denetimi, VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu nun konusu ise Muhasebe Denetiminde Yeni Aç l mlar olarak belirlenmifltir. Bu sempozyumlarda, Kas m 2006 da Ülkemizde büyük bir baflar ile gerçeklefltirdi imiz, Ülkemizi ve mesle imizi dünyaya tan tt m z 17. Dünya Muhasebe Kongresi nden esinlenerek daha önce düzenledi imiz sempozyumlardan farkl olarak; 3 Genel Oturum, 12 Paralel Oturum, olmak üzere toplam 15 oturumda, 43 bildiri ve 1 panele yer verilmifltir. Her iki sempozyumun bir arada gerçekleflmesine ra men sempozyumlar n toplam 15 oturum, 43 bildiri ve bir panelden oluflmas nedeniyle bu y l II.Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumu ile VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumlar için Türkçe ve ngilizce olarak ayr ayr kitaplar bas lmas uygun görülmüfltür. Mesle imiz ile ilgili ulusal ve uluslararas geliflmelerin yak ndan izlenmesi ve bu geliflmelerin mesle imiz ve ekonomik kalk nma üzerindeki f rsat ve tehditlerinin izlenmesi, tart fl lmas, paylafl lmas bak m ndan sempozyumlar hiç flüphesiz önemli bir yer tutmaktad r. Gerek II. Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumunda ve gerekse VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumunda, seçkin yerli ve yabanc akademisyenler, ifl dünyas temsilcileri ve meslek mensuplar bildiri sunma, oturum yönetme, panelist olma, görüfl bildirme ve izleme fleklindeki kat l mlar bu sempozyumlara özel bir de er katm flt r. 5
Önceki sempozyumlar m zda oldu u gibi, bu sempozyumlar m z ile ilgili olarak haz rlanan bu kitap, hem sempozyumda sunulan bildiri metinlerini, hem de sempozyum s ras nda, oturumu izleyenler taraf ndan ortaya at lan fikir ve düflünceleri, yap lan tart flmalar kapsamaktad r. Böylece, sadece bildiri metinlerindeki de il, kiflilerde yaz l olmayan, ancak sempozyum s ras nda ortaya at lan fikir ve düflüncelerin yaz l hale getirilmesi de sa lanmaktad r. Sempozyumlar n baflar l olarak gerçeklefltirilmesinde ve bu kitab n sa l kl bir flekilde bask ya haz rlanmas nda ve bas lmas nda eme i geçen herkese teflekkürlerimizi sunar z. Yahya Ar kan SMMMO Baflkan 6
ÖNSÖZ SMMMO nun bugünlere gelmesinde sempozyumlar n ve e itimin büyük bir önemi ve yeri vard r. Bu alanda büyük bir özveri ve emek sarfeden de erli hocam z, Prof. Dr. Recep PEKDEM R i unutmak mümkün de ildir. Bundan sonraki sempozyumlar ve e itimler hocam z n inflaa etmifl oldu u yap esas al narak sürdürülecektir. Kendisinin bundan sonra da SMMMO ya katk lar n n devam edece ine olan inanc m z tamd r. Bu çal flma örnek ald m de erli hocam Prof. Dr. Recep PEKDEM R e ithaf edilmifltir. Bu sempozyum, stanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müflavirler Odas taraf ndan 20-24 Nisan 2006 tarihleri aras nda gerçeklefltirilmifl II. Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumu ile VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu nda sunulan bildiriler, yap lan tart flmalar, sempozyumun sonunda gerçeklefltirilen panelin bir araya getirilmesinden oluflmufltur. Sempozyumlarda, denetim mesle i ile ilgili ulusal ve uluslararas nda en güncel ve en önemli konular; çok kapsaml bir biçimde, yerli ve yabanc akademisyen, meslek mensubu, kamu ve özel sektör temsilcileri taraf ndan; çok yönlü ve ayr nt l bir biçimde ele al nm flt r. Sempozyumlardaki çal flmalar n ve yap lan katk lar n kal c olmas n sa lamak amac yla haz rlanan bu kitaptaki hatalar için herkesin hoflgörüsüne s n yoruz. Çal flman n yararl olmas n diler, sayg lar m sunar m. Prof. Dr. Cemal B fi stanbul, Mart 2008 7
8
Ç NDEK LER Yahya ARIKAN, SMMMO Baflkan Sempozyum Aç fl Konuflmas 15 Mehmet T MUR, TÜRMOB Genel Baflkan Sempozyum Aç fl Konuflmas 19 Hüdaverdi AKKOCA, Antalya Vergi Dairesi Baflkan Vk. Sempozyum Aç fl Konuflmas 23 Bülent ÜSTÜNEL, Türkiye Muhasebe Standartlar Kurulu Baflkan Sempozyum Aç fl Konuflmas 27 Hidayet MAT, Antalya Defterdar Sempozyum Aç fl Konuflmas 31 Mehmet K LC, Gelir daresi Baflkan Yard mc s Sempozyum Aç fl Konuflmas 33 Masum TÜRKER, Eski Devlet Bakan ve TÜDESK Baflkan Sempozyum Aç fl Konuflmas 35 I. SALON - PARALEL OTURUM I - Hile Denetimi - Prof. Dr. Nalan AKDO AN / Baflkent Üniversitesi Prof. Dr. Nejat BOZKURT / Marmara Üniversitesi Hile Denetimine Genel Bak fl 39 Jean Pieer GARITTE / Deloitte Belçika Uluslararas nda Hile Denetimi 61 2. SALON - PARALEL OTURUM II - Denetim Komiteleri ve Ba ms z Denetim - Cansen BAfiARAN SYMES / Baflaran Nas Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. Colin J. WILLIAMS / Turkcell letiflim Hizmetleri A.fi. Denetim Komiteleri ve Ba ms z Denetimin flletmeler Aç s ndan De erlendirilmesi 75 9
Murat DO U / Do an Yay n Holding A.fi. Denetim Komiteleri ve Ba ms z Denetimin Yat r mc lar Aç s ndan Önemi 81 Özge ENG N / Yaflar Holding Denetim Komiteleri ve Ba ms z Denetimin Ülkemizdeki Durumu ve Gelifltirilmesine Yönelik Öneriler 89 Sorular ve Cevaplar 107 3. SALON - PARALEL OTURUM III - ç Kontrol Sisteminin Etkinli i - Prof. Dr. Cemal B fi / Marmara Üniversitesi Gökhan ALPMAN / DRT Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. ç Kontrol Sisteminin Etkinli inin Sa lanmas 119 Prof. Dr. M. Banu DURUKAN - Doç. Dr. Serdar ÖZKAN - Arafl. Gör. M. Gürol DURAK / Dokuz Eylül Üniversitesi ç Kontrol Sisteminin Etkinli inin De erlendirilmesine liflkin Öneriler 131 1. SALON - PARALEL OTURUM IV - Denetçinin Sorumlulu unun S n rland r lmas - Prof. Dr. Tu rul TÜFEKÇ O LU / MÖDAV Guisseppe MESSINA / ACCA Ortado u ve Balkan Ülkeleri D fl liflkiler Müdürü Denetçinin Sorumlulu unun S n rland r lmas na liflkin Uluslararas Düzenlemeler, Sa lad Yararlar ve Öneriler 151 Bülent EJDER / Akis Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. Türkiye de Denetçinin Sorumlulu unun S n rland r lmas na liflkin Yasal Düzenlemeler, Uygulamada Karfl lafl lan Sorunlar ve Öneriler 163 Bob COLSON / Grant Thornton International Denetçinin Sorumlulu unun S n rland r lmas na liflkin Uluslararas Düzenlemeler, Uygulamada Karfl lafl lan Sorunlar ve Öneriler 173 Sorular ve Cevaplar 181 10
2. SALON - PARALEL OTURUM V - Denetim Firmalar n n Yaflad Sorunlar ve Zorluklar; Sürdürülebilirlik ve Sosyal Sorumluluk - Prof. Dr. Süleyman YÜKÇÜ / Dokuz Eylül Üniversitesi David FISHER / Grant Thornton International Denetim Firmalar n n Yaflad Sorunlar ve Zorluklar; Sürdürülebilirlik ve Sosyal Sorumluluk Hakk nda Öneriler 191 Hüseyin GÜRER / DRT Ba ımsız Denetim ve SMMM A.fi. Türkiye de Denetim Firmalar n n Yaflad Sorunlar ve Zorluklar; Sürdürülebilirlik ve Sosyal Sorumlulu un De erlendirilmesi ve Öneriler 205 Sorular ve Cevaplar 213 3. SALON - PARALEL OTURUM VI - Türk Denetim Uygulamalar n n Özel Konular - Musa P fik N / TÜRMOB Yönetim Kurulu Üyesi Osman D NÇBAfi / Güney Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. Denetimde Haks z Rekabet 219 Fuat ÖKSÜZ / Sabanc Holding A.fi. Denetimin Ücretlendirilmesi 225 Hasan KILIÇ / DRT Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. Denetçinin Rotasyonu 237 Hüseyin FIRAT / SMMMO Baflkan Yard mc s Küçük ve Orta Ölçekli Muhasebe fiirketlerinin Sorunlar 243 Sorular ve Cevaplar 269 GENEL OTURUM II - Faaliyet Denetimi ve Kalite Güvencesi Sistemi - Prof. Dr. Yüksel KOÇ YALKIN / Ankara Üniversitesi Doç. Dr. fiaban UZAY / Erciyes Üniversitesi Faaliyet Denetimine Genel Bak fl 275 11
Dr. Tuba fiavli / Güney Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. Türkiye de Kalite Güvence Sisteminin De erlendirilmesi 309 Nail SANLI / TÜRMOB Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Sekreteri TÜRMOB un Kalite Güvence Sistemine Yaklafl m 321 Sorular ve Cevaplar 357 GENEL OTURUM III - Türkiye Denetim Standartlar - Fatih DURAL / Ba ms z Denetim Derne i Aslan COfiKUN / Türkiye Denetim Standartlar Kurulu Türkiye Denetim Standartlar ndaki Son Geliflmeler 371 Ahmet AKIN / TÜRMOB Yönetim Kurulu Üyesi Meslek Mensuplar Aç s ndan Türkiye Denetim Standartlar n n De erlendirilmesi 387 1. SALON - PARALEL OTURUM VII - flletmelerde ç Denetim - Prof. Dr. Nuran CÖMERT / Marmara Üniversitesi fienol TOYGAR / Türkiye ç Denetim Enstitüsü ç Denetimin Ülkemizdeki Durumu ve Gelifltirilmesine Yönelik Öneriler 395 Ali Kamil UZUN / DRT Ba ms zl k Denetim ve SMMM A.fi. flletmelerde ç Denetimin Kurulmas, Rolü ve Önemi 403 Özlem AYKAÇ / Coca Cola ç Denetimin Etkinli inin Art r lmas na Yönelik Öneriler 415 Sorular ve Cevaplar 423 2. SALON - PARALEL OTURUM VIII - Sistem ve Süreç Denetimi - Doç. Dr. Lerzan KAVUT / stanbul Üniversitesi Doç. Dr. Seval KARDEfi SEL MO LU / Anadolu Üniversitesi flletmelerde Sistem ve Süreç Denetimine Genel Bak fl 431 12
Tumin GÜLTEK N / Baflaran Nas Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. Türkiye de Sistem ve Süreç Denetiminin De erlendirilmesi 463 Erol LENGERL / Akis Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. Sistem ve Süreç Denetiminde Karfl lafl lan Sorunlar ve çözüm Önerileri 473 3. SALON - PARALEL OTURUM IX - IT ve Elektronik Ortamda Denetim -. Hüseyin YILDIZ / TÜRMOB Genel Sayman Prof. Dr. Melih ERDO AN / Anadolu Üniversitesi Elektronik Ortamda Denetime Genel Bak fl 481 Oktay AKTOLUN / DRT Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. Bankalarda IT Denetiminde Yaflanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri 501 Sorular ve Cevaplar 511 1. SALON - PARALEL OTURUM X - Denetimde E itim, Etik ve Disiplin - Sami KAZICI / Ankara YMM Oda Baflkan Musa P fik N / TÜRMOB Yönetim Kurulu Üyesi Denetim Uzman E itimi 521 Yrd. Doç. Dr. Ça nur BALSARI - Arafl. Gör. Fatih DALKILIÇ / Dokuz Eylül Üniversitesi Denetimde Etik 537 Naz m H KMET / Arkan & Ergin Uluslararas Denetim ve YMM A.fi. Denetim Mesle inde Disiplin 555 2. SALON - PARALEL OTURUM XI - Derecelendirme ve Denetim - Feyzullah TOPÇU / zmir SMMM Odas Baflkan Yrd. Doç. Dr. Orhan ÇEL K / Ankara Üniversitesi Derecelendirme ve Denetime Genel Bak fl 573 13
hsan U ur DEL KANLI / BDDK Bankalarda Derecelendirme ve Denetim 579 Ayfle BOTAN BERKER / Fitch Rating A.fi. Derecelendirme ve Denetimde Karfl lafl lan Sorunlar ve Çözüm Önerileri 585 3. SALON - PARALEL OTURUM XII - UFRS Kapsam nda Finansal Raporlamada Muhasebenin Rolü - Ali Metin POLAT / Ankara SMMM Odas Baflkan Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM R / Galatasaray Üniversitesi UFRS 7 Kapsam nda Finansal Raporlamaya Genel Bak fl 597 Erol DEM REL / stanbul TESMER UFRS 7 Kapsam nda Finansal Raporlamada Muhasebenin Rolü 621 Sibel TÜRKER / DRT Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. UFRS 7 Kapsam nda Finansal Raporlamada Ba ms z Denetimde Yap lacak Çal flmalar 637 Sorular ve Cevaplar 647 PANEL OTURUMU - Muhasebe Denetiminde Yeni Aç l mlar - 651 Prof. Dr. Fevzi SÜRMEL / Anadolu Üniversitesi Rektörü Hakan KOCA / Maliye Bakanl hsan U ur DEL KANLI / BDDK Halim METE / TOBB R fat T. NALBANTO LU / TÜRMOB Prof. Dr. Tu rul TÜFEKÇ O LU / MÖDAV SEMPOZYUM KAPANIfi KONUfiMALARI Prof. Dr. Cemal B fi 681 Marmara Üniversitesi Ö retim Üyesi Sempozyum Düzenleme ve Yürütme Kurulu Üyesi Yahya ARIKAN 685 SMMMO Baflkan 14