HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 05 Mart 2012 / 10 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - Uzman ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - Uzman hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli ABD Dayanıklı Tüketim Malları Siparişleri Üreticilerin önümüzdeki döneme ilişkin aldıkları siparişleri yansıtan veri, buzdolabı ve otomobil gibi tüketicilere yönelik kalemlerin yanı sıra makineler gibi üretime yönelik yatırım harcamalarını da kapsıyor. Verinin düşük olması, alt kalemlere de bağlı olarak yatırım ve tüketim malı talebinde daralmaya işaret ederken takip eden dönemde tüketimin azalacağı yönünde beklentileri kuvvetlendiriyor. Aynı zamanda üretim ve istihdam üzerinde de baskı yaratıyor. Verinin yüksek olması ise yatırım, tüketim ve istihdamda artış beklentilerini kuvvetlendirirken, diğer taraftan enflasyona ilişkin kaygılar doğurabiliyor. Haftaya Bakış Geçtiğimiz haftanın ekonomi gündeminde en öne çıkan olay, kuşkusuz ki Avrupa Merkez Bankası nın (ECB) Bölgedeki bankalara yönelik olarak 530 milyarlık likidite sağladığı ihale oldu. ECB, 800 civarında Euro Alanı bankasının teklif verdiği 3 yıllık ihaleyle, son üç ayda ikinci kez bu ölçüde büyük miktarlarda likidite sağlamış oldu. Yapılan ihale ertesinde, Bölgenin sorunlu ekonomilerinin gerçekleştirdiği borçlanma ihalelerinde faizlerin gerilediği gözlendi. Diğer taraftan ECB nin bu müdahalesi likidite koşullarında kısa vadede bir düzelme sağlamış olsa da, orta-uzun vadede sistemik sorunların halen sürdüğü ve Euro Alanı nda kalıcı bir toparlanma için henüz zamana ihtiyaç olduğu düşünülüyor. Euro Alanı Ocak ayı istihdam rakamları açıklandı. Buna göre, mevsimsellikten arındırılmış işsizlik verisi Ocak ayında bir önceki aya göre 0,1 puan yükseldi ve %10,7 oldu. Bölge ekonomilerinden en yüksek işsizlik oranına %23,3 ile İspanya nın sahip olduğu görüldü. ABD cephesinde ise Fed Başkanı Bernanke nin ekonominin seyrine ilişkin yaptığı kuşkucu açıklama öne çıktı. Bernanke, Kongre de yaptığı konuşmada, işsizlik oranında kaydedilen düşüşe karşın, talep ve üretimde daha güçlü bir toparlanma yaşanmadığı sürece bu düşüşün süreklilik kazanmayacağını ifade etti. ABD de ekonomik göstergeler temkinli büyümeye işaret etse de, işsizlik oranı hızlı bir şekilde düşerek Ocak ayında %8,3 e kadar gerilemişti. ABD makroekonomik verileri geçen hafta oldukça karışık bir tablo çizdi. Ülkede daha önce %2,8 olarak açıklanan 2011 4. çeyrek büyüme rakamı, %3 e revize edildi. Bu durum sabit yatırımlar ile kişisel tüketim harcamalarındaki yukarı yönlü revizyonlar ile ithalat rakamındaki aşağı yönlü düzeltmeden kaynaklandı. Her ne kadar kağıt üzerinde çok ciddi bir revizyon olarak algılanmasa da büyüme rakamının %3 seviyesine gelmiş olması önemli bir kırılma olarak algılandı. Şubat ayında ABD de tüketici güveni 70,8 e yükselerek kayda değer bir artış kaydetti. 64 olan piyasa beklentisinin ve 61,1 olan önceki ay rakamının oldukça üzerinde açıklanan tüketici güveninin, Şubat ayında bu denli yüksek açıklanmasında istihdama ilişkin gelişmeler ile buna bağlı olarak gelir beklentilerindeki yukarı yönlü değişim belirleyici oldu. Öte yandan, Ocak ayında ABD dayanıklı tüketim malı siparişlerinde sert düşüş kaydedildiği açıklandı. Buna göre toplam siparişler %4, ulaşım araçları hariç siparişler %3,2 geriledi. Normalde de oldukça dalgalı seyreden hava ulaşım araçlarının yanı sıra, ana metal, makine ve elektrikli ekipman siparişlerinin sert biçimde gerilediği gözlendi. ABD de geçtiğimiz hafta açıklanan ve beklentilerin altında kalan verilerden bir diğeri de Şubat ayı ISM imalat sanayi endeksiydi. 52,4 değerinin alan endeksteki düşüşte yeni siparişlerdeki, stoklardaki ve üretimdeki gerileme belirleyici oldu. Bu iki veri, Bernanke nin ekonominin seyrine ilişkin sahip olduğu kuşkucu tavrı haklı çıkarır nitelikteydi. TCMB PPK nın 21 Şubat ta yaptığı toplantının tutanakları yayınlandı. Tutanaklarda, PPK nın bir önceki toplantıda ekonominin seyrine ilişkin yaptığı tespitlerin geçerliliğini koruduğu görüldü. Buna göre, iç ve dış talepteki dengelenmenin devam ettiği, buna bağlı olarak da cari dengelenmenin sürdüğü ifade edildi. Tutanaklarda, alınan tedbirlere bağlı olarak iç talepte KAPANIŞ VERİLERİ (2 Mart) İMKB-100 : 60.902 / $ : 1,3201 USD : 1,7537 $ / : 81,79 EURO : 2,3228 Petrol ($/varil) : 125,33 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %9,28 Altın ($/ons) : 1.711,89
05 Mart 2012 Neden Önemli ABD ISM İmalat Sanayii Endeksi Endeks, 400 civarındaki üretici firmanın istihdam, üretim, yeni siparişler, siparişlerin teslimi ve envanter verilerinin derlenmesi ile oluşmaktadır. Endeks için açıklanan değerin 50 nin üzerinde olması imalat sektörünün canlı, 50 nin altında olması ise durgun olduğu şeklinde değerlendirilmektedir. İmalat sanayinin ekonominin temel taşlarından biri olması, endeksi birçok yönden önemli kılıyor. Endeksin alt verileri ürün fiyatları hakkında ciddi bir öngörü sağlarken, FED tarafından belirlenecek faiz oranlarını da etkileyebiliyor. Ayrıca verinin olumlu veya olumsuz açıklanması, ülke ekonomisine ilişkin beklentileri de şekillendiriyor. Haftaya Bakış gözlenen yavaşlamanın enflasyonun seyrine ilişkin çizdiği olumlu tabloya karşın, petrol fiyatlarındaki yüksek seviyelerin yarattığı yukarı yönlü baskıya değinildiği gözlendi. Geçtiğimiz hafta yurtiçinde açıklanan verilerden dış ticaret ve istihdam rakamları öne çıktı. TÜİK tarafından açıklanan dış ticaret rakamlarına göre Ocak ayında ihracat, bir önceki yılın aynı ayına kıyasla %8,6 yükseldi ve $10.374 milyon seviyesinde gerçekleşti. Buna karşın aynı dönemde ithalat %2,8 artarak $17.383 oldu. Böylece dış ticaret açığı aylık bazda $7 milyarın hafif üzerinde gerçekleşirken, ihracatın ithalatı karşılama oranı %59,7 ye yükseldi. TCMB nin iç talebi düşürüp cari dengelenmeyi sağlamaya dönük hamlelerinin ardından, ihracatın artış hızı ithalatın önüne geçmiş ve dış ticaret açığı bir süreden beri azalma eğilimine girmişti. Bankanın aynı tutumunu sürdürdüğü göz önüne alındığında, ihracatın ithalattan daha hızlı artmaya devam edeceğini, iç ve dış talepteki dengelenmenin süreceğini düşünüyoruz. 2011 için hanehalkı işgücü istatistiklerinin yıllık sonuçları açıklandı. TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre, 2011 yılında işsizlik oranı, 2010 a göre 2,1 puan geriledi ve %9,8 düzeyinde gerçekleşti. Aynı dönemde iş gücüne katılım oranı ülke genelinde 1,1 puan artışla %49,9 a yükselirken, toplam iş gücünün 26.725 bin kişi olduğu açıklandı. TÜİK in bölge sınıflaması kapsamında en yüksek işsizliğin %11,8 le İstanbul da ve hemen ardından %11,7 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde olduğu kaydedildi. En düşük işsizlik oranına sahip bölgeler ise %6 ile Batı Karadeniz ve %6,4 ile Doğu Karadeniz oldu. Bu hafta yurtiçinde Hazine nin gerçekleştireceği ihaleler ve Ocak ayı sanayi üretim rakamları yakından izlenecek. Yurtdışında ise, ECB toplantısı ile ABD Şubat ayı istihdam rakamları bekleniyor olacak. Diğer taraftan, dünya ekonomisinin zayıf karnı görünümündeki Euro Alanı ekonomilerine ilişkin gelişmeler de gündemdeki yerlerini korumaya devam edecek. Üretim yapılan sektörlerdeki yönelimleri içeren endeks, yatırım kanallarında alınacak pozisyonlar hakkında da ipuçları veriyor. 2
Mar.11 05 Mart 2012 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 24.Şub 02.Mar Değişim İMKB-100 59.738 60.902 %1,95 İMKB-30 72.091 73.716 %2,25 Sınai 55.304 55.558 %0,46 Hizmetler 39.056 39.251 %0,50 Mali 83.685 86.195 %3,00 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 24.Şub 27.Şub 28.Şub 29.Şub 01.Mar 02.Mar İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 62.000 60.000 58.000 56.000 Geçtiğimiz haftaya, Türkiye ekonomisine ilişkin olarak artan petrol fiyatlarının yarattığı endişelerin ve Morgan Stanley nin Türk hisse senedi tavsiyesini ağırlığı azalt a düşürmesinin etkilerinin sürmesi ile negatif alanda başlayan İMKB, ilerleyen günlerde yükselişe geçti. Petrol fiyatlarındaki gerileme ve ECB nin uzun vadeli likidite ihalesiyle küresel risk iştahında gözlenen artış bunda etkili oldu. Düşük hacimle geçilen haftanın son iki işlem gününde ise İMKB, artan petrol fiyatlarına rağmen yatay seyretti. İMKB-100 endeksi haftayı %1,95 yükselişle 60.902 puandan kapattı. Önümüzdeki dönemde ECB nin sağladığı likiditenin küresel risk iştahını bir miktar artıracağını ve yurtiçi hisse senedi piyasasını olumlu etkileyebileceğini düşünmekle birlikte, petrol fiyatlarının seyri konusundaki belirsizlik İMKB ye yönelik tahminleri güçleştiriyor. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 24.Şub 02.Mar (Puan) 25.04.2012 8,66 8,76 0,10 07.11.2012 8,90 9,23 0,33 20.03.2013 9,04 9,27 0,23 15.05.2013 8,92 9,14 0,22 04.12.2013 9,06 9,28 0,22 12.01.2022 9,46 9,60 0,14 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 136,15 141,06 4,91 Kaynak: İMKB %5,00 %4,00 %3,00 %2,00 %1,00 %0,00 Beklenen Reel Faiz (%) %2,25 Tahvil ve bono piyasası geçtiğimiz haftaya yüksek seyreden petrol fiyatlarının Türkiye ekonomisini olumsuz etkileyeceği ve TCMB nin gevşek para politikasına geçişini geciktireceği beklentisiyle satıcılı bir seyirle başladı. İlerleyen günlerde ECB nin uzun vadeli fonlama (LTRO) ihalesi öncesinde petrol fiyatlarının gerilemesinin de etkisiyle kısmi alımlar geldi. Ancak, Perşembe günü hızla yükselen petrol fiyatları nedeniyle tahvil ve bono piyasasında satışlar görüldü. Bu gelişmeler sonucunda 4 Aralık 2013 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi bir önceki haftaya göre 22 baz puan yükselerek Cuma gününü %9,28 den kapattı. Son dönemde petrol fiyatlarında yaşanan gelişmeler tahvil ve bono piyasasında faizlerin yükselmesine sebep olurken, önümüzdeki dönemde petrol fiyatlarının bir miktar gerilemesi ve yükselen küresel risk iştahı sonucunda faiz oranlarının %9 seviyesine inmesini bekliyoruz. 3
Mar.11 Mar.11 05 Mart 2012 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 24.Şub 24.Şub Değişim Dolar (¹) 1,7533 1,7537 %0,02 Euro (¹) 2,3493 2,3228 -%1,13 Sepet (²) 3,5623 3,5423 -%0,56 /$ Paritesi (³) 1,3454 1,3201 -%1,88 $/Yen Paritesi (³) 80,97 81,79 %1,01 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 Geçtiğimiz hafta, Fed Başkanı Bernanke'nin parasal genişleme yönünde bir sinyal vermemesi ve ECB'nin yüksek tutarda fonlama sağlaması ve buna rağmen Euro Alanı borç krizine yönelik devam eden endişeler nedeniyle Euro, Dolar karşısında değer kaybetti. /$ paritesi haftalık bazda gerileyerek Cuma günü 1,3201 seviyesinde gerçekleşti. Şubat başından bu yana yükseliş eğilimini sürdüren $/ paritesi ise, geçen hafta da yükselerek 81,79 seviyesine çıktı. Geçtiğimiz hafta dalgalı bir seyir izleyen TL, Dolar karşısında hafif değer kaybederken, Euro karşısında değer kazandı. TL nin değeri üzerinde, /$ paritesindeki hareketin yanı sıra TCMB'nin faiz koridorunun üst bandını aşağı çekmesi ve petrol fiyatlarındaki gelişmeler etkili oldu. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 55 VIX Endeksi 24.Şub 02.Mar (Puan) 45 EMBI+ Endeks 625,27 631,66 6,39 Spread 324 325 1 Türkiye 35 25 15 17,29 Endeks 404,18 405,86 1,68 5 Spread 329 322-7 Kaynak: JP Morgan Geçen haftanın başında, petrol fiyatlarındaki yükselişin özellikle petrol ithal eden gelişmekte olan ülkelere yönelik risk iştahını azaltmasıyla söz konusu ülke eurotahvillerine ait risk primi yükseldi. İzleyen günlerde ise, ECB nin yüklü miktardaki likidite operasyonunun piyasaya olumlu yansıdığı gözlendi. Öte yandan, Fed Başkanı Bernanke nin açıklamaları, Fed in önümüzdeki dönemde yeni bir parasal genişleme sürecine gideceğine dair beklentileri azalttı. Veri akışının yoğun olduğu Cuma günü gelişmekte olan ülke eurotahvil piyasasında yatay bir seyir hakimdi. Bu gelişmelerin etkisiyle gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi haftayı 1 baz puanlık artışla 325 ten kapatırken, Türkiye eurotahvillerine ait risk primi ise 7 baz puan azalarak 322 oldu. VIX endeksi bir önceki haftaya göre önemli bir değişim göstermeyerek Cuma gününü 17,29 düzeyinden kapattı. 4
Mar.11 Mar.11 05 Mart 2012 Emtia Piyasaları $/ons 1.900 1.800 1.700 1.600 Altın 1.711,89 $/varil 130 125 120 115 110 Petrol 125,33 1.500 1.400 1.300 105 100 95 90 Haftaya ECB nin Avrupa bankalarına sağladığı düşük faizli fonlamanın neden olduğu belirsizlik paralelinde yükselişle başlayan altın fiyatları, Fed başkanı Bernanke nin yeni bir parasal genişleme gerçekleştirilmeyeceğine ilişkin verdiği ipuçlarının etkisiyle Çarşamba günü çok hızlı bir şekilde düştü. Haftanın devamında tepki alımları gelmesine rağmen toparlanamayan altın fiyatları, haftalık bazda %3,44 düşüşle $/ons 1.711,89 seviyesine geriledi. Öte yandan, faizlerin düşüklüğü ve enflasyonla ilgili endişeler nedeniyle altın fiyatlarında $/ons 1.700 seviyesinin aşağısına doğru kalıcı bir düşüş beklenmiyor. G20 yetkililerinin yüksek petrol fiyatlarının küresel ekonomik büyümeye ilişkin yarattığı riskleri vurgulamasının ardından petrol fiyatları geçtiğimiz haftaya düşüşle başladı. Önceki hafta yaşanan hızlı yükselişten sonra gelen kâr satışları da fiyatlar üzerinde baskı yarattı. Perşembe günü Suudi Arabistan da önemli bir boru hattında patlama olduğuna ilişkin İran kaynaklı bir haberin etkisiyle hızlı bir şekilde yükselen petrol fiyatları, Suudi Arabistan ın haberi yalanlaması ve arz açısından bir sıkıntı olmadığını açıklamasıyla haftanın son gününde tekrar geriledi. Bu gelişmelerle birlikte Brent türü ham petrolün spot fiyatı haftalık bazda %0,89 düşüşle $/varil 125,33 seviyesine geriledi. Bu Haftanın Gündemi 5 Mart TÜİK Şubat Ayı Enflasyon Verileri (Gerçekleşme TÜFE: %0,56, ÜFE: -%0,09) 3598 Gün Vadeli, 12 Ocak 2022 İtfa Tarihli, TL Cinsi Sabit Kuponlu Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı ABD Şubat Ayı ISM İmalat Dışı Sektörler (Hizmetler) Endeksi (Piyasa Beklentisi: 56) ABD Ocak Ayı Fabrika Siparişleri Verisi (Piyasa Beklentisi: %1,6 Azalış) Euro Alanı Ocak Ayı Perakende Satışlar (Gerçekleşme: Aylık: %0,3 Artış) 6 Mart 728 Gün Vadeli, 5 Mart 2014 İtfa Tarihli, TL Cinsi Sabit Kuponlu Devlet Tahvilinin İhracı 3640 Gün Vadeli, 23 Şubat 2022 İtfa Tarihli, TL Cinsi TÜFE ye Endeksli Devlet Tahvilinin İhracı Euro Alanı 2011 Yılı IV. Çeyrek Büyüme Verisi (Piyasa Beklentisi IV. Çeyrek: -%0,3, Yıllık: -%0,7) 7 Mart Hazine İç Borç Ödemesi (TL10.642 Milyon) Japonya 2011 Yılı IV. Çeyrek Büyüme Verisi (Piyasa Beklentisi IV. Çeyrek: %0,3, Yıllık: -%0,6) 8 Mart TÜİK Ocak Ayı Sanayi Üretim Endeksi TCMB Mart Ayı I. Dönem Beklenti Anketi Avrupa Merkez Bankası (ECB) Yönetim Kurulu Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) İngiltere Merkez Bankası (BOE) Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) 9 Mart Hazine Şubat Ayı Nakit Dengesi Gerçekleşmesi ABD Şubat Ayı Tarım Dışı İstihdam Verisi (Piyasa Beklentisi: 204 Bin Kişilik Artış) ABD Şubat Ayı İşsizlik Verisi (Piyasa Beklentisi: %8,3) ABD Ocak Ayı Dış Ticaret Dengesi (Piyasa Beklentisi: $48,4 Milyar Açık) Çin Şubat Ayı Perakende Satışlar (Piyasa Beklentisi Yıllık %17,4 Artış) Çin Şubat Ayı Enflasyon Verileri (Piyasa Beklentisi Yıllık TÜFE: %3,6, Yıllık ÜFE: %0) Çin Şubat Ayı Sanayi Üretim Endeksi (Piyasa Beklentisi: Yıllık %12,4 Artış) 5
5 Mart 2012 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6