BOR DA DÜNYA LĠDERĠ TÜRKĠYE ve DÜNYADA BOR Muhsin GANĠOĞLU ETĠ MADEN ĠġLETMELERĠ GENEL MÜDÜR YARDIMCISI ve YÖNETĠM KURULU ÜYESĠ Savunma Sanayiinde Borun Kullanımı ÇalıĢtayı, Savunma Sanayi MüsteĢarlığı, Balgat, Ankara 14 HAZĠRAN 2011
Ticari Bor Mineralleri Bor mineralleri, yapılarında farklı oranlarda bor oksit (B 2 O 3 ) içeren doğal bileģiklerdir. Doğada yaklaģık 230 dan fazla bor minerali mevcuttur. Ticari olarak tüketilen borun %90 ı dört mineralden oluģmaktadır. Page 2 Kolemanit Tinkal Üleksit Kernit Kolemanit ve tinkal en çok kullanılan bor mineralleridir. Türkiye dünyanın en büyük kolemanit rezervlerine sahiptir.
Bor BileĢikleri Kullanım Alanları ve Terminolojisi CAM DETERJAN TARIM SERAMĠK DĠĞER KONSANTRE BOR ÜRÜNLERĠ Kolemanit, tinkal ve üleksit gibi cevherlerin konsantreleri. BOR KĠMYASALLARI Boraks pentahidrat, boraks dekahidrat, susuz boraks, borik asit, sodyum perborat, susuz borik asit ve vb. ÖZEL BOR ÜRÜNLERĠ Bor karbür, çinko borat, bor nitrür, bor hidrür, ferrobor ve diğer bor bileģikleri. BORA DAYALI SANAYĠ ÜRÜNLERĠ Ġzolasyon tipi ve tekstil tipi cam elyaf, borosilikat camlar, seramik, deterjan vb. Page 3
Dünya Bor Rezervi ABD % 7 TÜRKİYE % 72 RUSYA % 8 KAZAKĠSTAN %1 ÇĠN %4 PERU %2 BOLĠVYA % 2 ġġlġ % 3 ARJANTĠN %1 Page 4
ETĠ MADEN BOR BĠLEġĠKLERĠ REZERV DAĞILIMI HAVZA ADI MĠKTAR (Ton) EMET (Kolemanit) 1.679.408.624 KIRKA (Tinkal) 741.408.624 BĠGADĠÇ (Kolemanit-Üleksit) 618.903.710 KESTELEK (Kolemanit) 5.850.228 TOPLAM (GÖR+MUH+MÜM) 3.043.751.086 Page 5
Ürün Portföyü BOR KĠMYASALLARI ÖĞÜTÜLMÜġ ve KONSANTRE DĠĞERLERĠ Borik Asit Etibor-48 (Boraks pentahidrat) Boraks Dekahidrat Bor Oksit Etibor-68 (Susuz boraks) Etidot-67 (Tarım bor) Kalsine Tinkal (KompaktlanmıĢ) Sodyum Perborat ÖğütülmüĢ Kolemanit ÖğütülmüĢ Üleksit Konsantre Kolemanit Konsantre Tinkal Konsantre Üleksit Doğal Zeolit Sülfürik Asit (Teknik / Saf) Page 6
Dünya Bor BileĢikleri Pazarının Büyüklüğü Miktar bazda 4 milyon ton civarındadır Değer bazda 1,5 milyar dolar civarındadır Dünyanın en büyük iki bor üreticisi Eti Maden ve RT Borax Page 7
Kullanım Alanlarına Göre Dünya Bor Tüketimi (%, 2009) Ferro bor 2% Deterjan 4% Tarım 5% Diğer 25% Seramik 10% Cam elyaf 45% Borosilikat Cam 9% Cam elyaf sektöründe bor tüketimi Çin ve ABD de yoğunlaģmıģtır. Çin tekstil tipi cam elyaf, ABD ise izolasyon tipi cam elyaf üretiminde öncü durumundadır. Page 8
Dünya Bor BileĢikleri Pazar Payı (Miktar, 2010) Rusya, Çin Güney Amerika Diğer 33% ETĠ MADEN 40% Rio Tinto 27% Page 9
BİN TON Bor Kimyasalları Kapasite ve Üretim Miktarı 2250 2000 1750 1500 1250 1000 750 500 250 0 570 730 435 420 436 518 1.100 1.705 1.365 1.272 1.277 1.102 1.312 1.874 1.400 923 1.021 1.002 715 2.108 2.158 2.108 2.158 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 P 2012 P 2013 P Üretim Miktarı Kurulu Kapasite Page 10
MİLYON ABD$ Yurtiçi-YurtdıĢı Bor BileĢikleri SatıĢ Değeri 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 233 225 201 228 215 186 209 207 276 322 299 252 390 399 367 384 535 18 16 15 21 24 23 23 15 16 17 18 20 19 20 519 452 435 647 629 820 800 900 1.000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 P 2012 P 2013 P 881 980 Yurtiçi Satış Yurtdışı Satış Toplam Satış Page 11
(%) Daha Çok Katma Değer (*) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 92 93 95 95 95 78 81 84 86 87 65 67 35 33 22 19 16 14 13 8 7 5 5 5 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 P 2012 P 2013 P Konsantre Bor Bor Kimyasalları ve Eşdeğeri Ürün (*) Ġhracat Değerine göre hesaplanmıģtır. Page 12
MİLYON ABD$ Ürün Grubuna Göre Bor BileĢikleri SatıĢ Değeri 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 820 9001.000 647 535 955 779 859 233 128 131 133 156 215 261 329 342 466 596 225 201 228 276 322 390 452 399 417 105 94 68 72 61 61 61 57 69 35 51 41 41 45 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011P 2012P 2013P Konsantre Bor Bor Kimyasalları Toplam Page 13
MĠLYON ABD$ Brüt Kar (ABD$) 14190101901r5l 25190101901r3l 3190101901r2l 15190001900r12l 26190001900r10l 6190001900r9l 18190001900r7l 29190001900r5l 9190001900r4l 19190001900r2l 0190001900r1l 151901019 519010190 161901019 01r2l 1r3l 01r1l 919000190 0r10l 119000190 719000190 251900019 0r8l 171900019 0r8l 00r7l 141900019 251900019 121900019 00r6l 291900019 00r5l 00r5l 171900019 00r5l 00r6l 00r4l 319000190 241900019 281900019919000190 0r3l 00r3l 00r3l 151900019 819000190 0r2l 00r2l 0r1l 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 P2012 P2013 P Bağlı Ortaklık Kar Payları Hariç Bağlı Ortaklık Kar Payları Dahil Page 14
MĠLYON TL BRÜT KAR (TL) 800,0 700,0 600,0 500,0 2010 yılı GSMH katkı 649,3 milyon TL 439,0 698,0 654,0 597,0 400,0 300,0 200,0 100,0,0 86,0 43,0 278,0 228,0 187,0 158,0 137,0 72,0 90,0 54,0 293,0 316,0 215,0 193,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011P 2012P 2013P Bağlı Ortaklık Kar Payı Dahil Bağlı Ortaklık Kar Payı Hariç Page 15
MĠLYON ABD$ Hazineye Ödenen Temettü 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0,0 134,0 126,0 103,0 80,0 41,045,0 46,0 17,0 24,0 3,0 178,0 252,0 262,0 234,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 P 2012 P 2013 P Page 16
2013 Stratejik Plan Hedefleri 2013 YÖNETĠġĠM ĠNOVASYON YATIRIM BOR KĠMYASALLARI ÜRETĠM KAPASĠTESĠ 2,1 MĠLYON TON SATIġ GELĠRĠ 1 MĠLYAR DOLAR (1,7 MĠLYAR TL) ĠHRACAT 955 MĠLYON DOLAR (1,6 MĠLYAR TL) BRÜT KAR 430 MĠLYON DOLAR (700 MĠLYON TL) Page 17
2023 PROJEKSĠYONLARI Üretim Kapasitesi 5,5 MĠLYON TON 2023 SatıĢ Geliri 2,5 MĠLYAR DOLAR Brüt Dönem Karı 1,6 MĠLYAR DOLAR Page 18
Eti Maden in Ekonomi Ġçerisindeki Yeri BOR SEKTÖRÜNDE DÜNYA LĠDERĠ 2010 yılında Türkiye Ġhracatçılar Meclisi (TĠM) in yapmıģ olduğu Türkiye nin En Büyük 1000 Ġhracatçı Firma sıralamasında; Kamuda 1. sırada, Ġhracatta 16.sırada, Üretici-ihracatçı firma sıralamasında 10. sırada yer almıģtır. 2010 Yılı Vergilendirme Dönemi Kurumlar Vergisi Türkiye Geneli ilk 100 sıralamasında; 87.992.902,52 TL ile 23. sırada yer almıģtır. Page 19
Eti Maden in Ekonomi Ġçerisindeki Yeri (*) 2010 yılı anket çalıģmalarına devam edilmektedir Ġstanbul Sanayi Odasının (ISO) Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi KuruluĢu çalıģmasında 2009 (*) yılı verilerine göre; Ġhracat sıralamasında Genelde 18., Kamuda 1.sırada (434.511 Bin$), En fazla kar eden ilk 50 kuruluģ içinde 11., Kamuda 4.sırada (315.684 Bin TL) Üretimden SatıĢlar (Net) sıralamasında Genelde 56., Kamuda 6.sırada (694.860 Bin TL) Page 20
ETİ MADEN GELİŞME VE BÜYÜMEK İÇİN İNOVASYON ANLAYIŞINI BENİMSEMİŞTİR. Page 21
Ġnovasyon ve Ar-Ge ÇalıĢmaları Eti Maden 75 yıllık tarihinde ilk defa tasarımından mühendisliğine, projesinden tesis montajına kadar patente konu satılabilir nitelikte bir buluģ yapmıģtır. Ġlk defa bir kamu kurumu adına kendi elemanlarının yaptığı bir buluģ olma özelliğini taģıyan bu buluģ, kalsine tinkal adıyla kurum adına tescil ettirilmiģtir. BOR OKSĠT KALSĠNE TĠNKAL SUSUZ BORAKS ÇĠNKO BORAT SODYUM BOR HĠDRÜR KALSĠNE KOLEMANĠT BORLU SODA Page 22
Ar-Ge Kapsamında Yürütülen Projeler Sıra No Page 23 PROJE ADI BAġLANGIÇ TARĠHĠ PROJE NO. 1 Kolemanit Kalsinasyonu 24.07.2004 2010.C.11.0020 2 Sodyum Bor Hidrür Üretimi 05.2005 2010.C.11.0030 3 Potasyum Pentaborat Oktahidrat Üretim Prosesinin GeliĢtirilmesi 09.2005 2010.C11.0010.5 4 Emet Cevher ve Konsantresinde Arsenik Giderimi 12.03.2007 2010.B.40.0020.4 5 Bigadiç DüĢük Tenörlü Cevherlerinin Ağır Ortam Ayırma Metodu ile ZenginleĢtirilmesi 12.03.2007 Tamamlandı 6 Atık Sulardan Bor Giderimi 06.2007 2010.C11.0010.5 7 Amonyum Pentaborat Üretimi 11.2007 Tamamlandı 8 Mikrodalga ile Çözeltilerin BuharlaĢtırılması, Bor Ürünlerinin Kurutulması ve Bor Cevherlerinin Kalsinasyonu 9 Emet ve Kestelek Kolemanit Cevherindeki Demir Oranının DüĢürülmesi 31.01.2008 Tamamlandı 11.2007 2010.C11.0010.5 10 3-25 mm Ara Ürünlerinin Optik Ayırıcı ile ZenginleĢtirilmesi 04.2008 2010.B.40.0020.4 11 Kırka Konsantratör Tesisi Atıklarında Katı-Sıvı Ayrımı 21.04.2008 2010.B.40.0020.4 12 Borlu Çözeltilerden CO 2 Geçirilmesi ile Na 2 CO 3 Eldesi 05.2008 2010.C11.0010.5 13 Tinkalden Borik Asit ve Sodyum Sülfit Üretimi 14.04.2009 2010.C11.0010.5 14 Kalsine Pirit Külünden Altın, GümüĢ, Kobalt vb. değerli Elementlerin Kazanımı 14.05.2009 2010.C11.0010.5 15 Borlu Çözeltilerden NO x Gazlarının Geçirilmesi ile NaNO x Ürünleri üretimi 25.06.2009 2010.C11.0010.5 16 Elektroliz Yöntemiyle Borik Asit ve Sodyum Hidroksit Üretimi 21.07.2009 2010.C11.0010.5 17 Borik Asit, Bor Oksit ve Çinko Boratın Plastik ve Kompozit Ürünlerde Alev Geciktirici Olarak Yaygın Kullanılabilirliğinin AraĢtırılması 25.06.2009 2010.C11.0010.5 18 Bor ve Bor BileĢikleri ile YapılandırılmıĢ Antifouling Nanoteknolojik Kaplama Uygulamaları (Nano Kompozit Bor-NKB Projesi) 12.05.2010 2010.C11.0010.5 19 Kolemanitin Polimerik Malzemelerde Alev Geciktirici Olarak Kullanılabilirliği 18.05.2010 2010.C11.0010.5 20 Konsantratör Tesislerinde Triyaj ĠĢlemi Yerine Optik Ayırma Cihazı Kullanılması 13.082.010 2010.B.40.0020.4
PROJENĠN AMACI: BETON ve ASFALT ĠÇĠN NANOKOMPOZĠT KAPLAMA PROJESĠ (Borlu Nanokompozit Projesi) Beton ve asfaltta karģılaģılan alkali silika reaksiyonu (ASR), donma-erime çevrimleri, karbonasyon ve korozyon gibi sorunlara çözüm sunacak; Borlu nanokompozit geliģtirilmesi, Yüzeylere film kaplama uygulamalarının yapılması ve film kaplamaların özelliklerinin incelenmesi amaçlanmaktadır.
OPTĠK AYIRMA YÖNTEMĠ ĠLE CEVHER ZENGĠNLEġTĠRME Page 25 Bor Cevherlerinin zenginleģtirmesinde Near Infrared e Dayalı Optik Ayırma Yöntemi ilk kez uygulanmıģtır. SatıĢ imkanı olmayan düģük tenörlü ara ürünler optik ayırma yöntemiyle zenginleģtirilerek ekonomiye kazandırılmaya baģlanmıģtır. Ara ürünler, optik ayırma cihazında diğer cevher zenginleģtirme yöntemlerine göre %88 gibi oldukça yüksek bir verimle kazanılmıģtır.
Proje kapsamında, endüstriyel bor hidrür üretim tesisi kurulması amacıyla Bandırma da 100 ton/yıl kapasiteli bir pilot tesis kurulacaktır. SODYUM BOR HĠDRÜR ÜRETĠMĠ Bu tesiste hem pilot çapta üretim yapılacak hem de daha sonra kurulacak olan Endüstriyel ölçekli tesisin optimum üretim koģulları ve dizayn parametreleri tespit edilmesi amaçlanmıģtır.
BOR TEKNOLOJĠSĠNDE MĠKRODALGA ENERJĠSĠ Mikrodalga fırınların bor kimyasallarının susuzlandırılması ve kurutulması aģamalarında, cevherlerin kalsinasyonu, bünye sularının uçurulması iģlemlerinde ve üretim sırasında açığa çıkan zayıf çözeltilerin deriģik hale getirilmesinde kullanılması amaçlanmıģtır. Page 27
ANTIFOULING NANOTEKNOLOJĠK Bor ve bor bileģikleri ile yapılandırılmıģ yeni nanoteknolojik kaplamalar geliģtirilecek, bu kaplamaların morfolojik, kimyasal ve fiziksel özelliklerinden yararlanarak çevreci yaklaģımlar ve bu yaklaģımlarla yeni bor kullanım alanları geliģtirilecektir. KAPLAMA (Nano Kompozit Bor Projesi)
Özel Bor Kimyasalları Politikamız Ülkemizde bor a dayalı sanayinin geliģmesi için Özel Bor Kimyasallarının ülkemizde üretilmesi gerekmektedir. Eti Maden; Özel Bor Kimyasalları üretiminin özel sektör tarafından gerçekleģtirilmesinden yanadır. Özel sektör, teknik bilgi ve ham madde temini konularında desteklenecektir.
DĠNLEDĠĞĠNĠZ ĠÇĠN TEġEKKÜR EDERĠM. Page 30