AYLIK EKONOM DERG S EYLÜL 2013 MODEM KODU SAYI 2013/9

Transkript

1 AYLIK EKONOM DERG S EYLÜL 2013 MODEM KODU SAYI 2013/9

2 Türkiye nin maden rezervleri artıyor Maden Tetkik Arama (MTA) Genel Müdürlüğü nün hazırladığı 2012 yılına ait Temel Ekonomik Göstergeler Raporu'nda Türkiye'nin maden rezervleri detaylı olarak ortaya kondu. Rapora göre, Türkiye 3 milyar 66 milyon 300 bin ton bor rezervine sahip. Maden Tetkik Arama (MTA) Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan rapor, son 8 yılda Türkiye'nin madencilik sektöründe aldığı mesafeyi ortaya koydu. Verile göre madencilik ve taş ocaklarından 21 milyon 103 bin TL gelir elde edildi. GSYH'nın sektörel dağılımına göre madencilik ve taş ocakları 2011 yılında yüzde 21.5, 2012 yılında yüzde 10.3 büyüdü. Madenciliğin GSYH'daki oranı yüzde 1,49 oldu. Köksal BAYRAMOĞLU haber@ekovitrin.com 88 89

3 İ.Ü Mühendislik Fakültesi Dekan Yardımcısı Prof. Dr. Ataç Başçetin TÜRKİYE DEKİ BOR DAHA KALİTELİ Endüstriyel ham madde üretimi artıyor 2003 yılında 3 milyon 537 bin civarında olan metalik maden üretimi, 2011 yılında 25 milyon 774 bin tona çıktı yılında 28 milyon 908 bin ton olan endüstriyel ham madde üretimi 2011 yılında 83 milyon 178 tona yükseldi. Raporda, Türkiye'nin yılları arasında ürettiği madenlere ilişkin bilgiler yer aldı. 2003'te 51 milyon 670 bin ton olan taş kömürü üretimi, 2011 yılında 85 milyon tona çıktı yılında 69 milyon 900 bin ton olan çimento ve inşaat ham maddeleri üretimi, 2011 yılında toplamda 397 milyon 284 bin tona yükseldi yılında 3 milyon 537 bin civarında olan metalik maden üretimi, 2011 yılında 25 milyon 774 bin tona çıktı yılında 28 milyon 908 bin ton olan endüstriyel ham madde üretimi 2011 yılında 83 milyon 178 tona yükseldi. BOR REZERVLERİ TON Rapor, son yıllarda inşaat sektöründe yaşanan büyümenin, çimento ve inşaat ham maddeleri üretimini etkilediğini ortaya koydu. Rapora göre, 2003 yılında 69 milyon 900 bin ton üretilen inşaat ve çimento hammaddeleri, 2011 yılında 397 milyon 284 bin tona tırmandı. Raporda en dikkat çeken verilerden biri de bor madenleri rezervindeki artış oldu. Türkiye nin toplam bor madeni rezervleri 3 milyar 66 milyon 300 bin tona yükseldi. Türkiye nin değerli maden rezervi Raporda, Türkiye'nin maden rezervleri de detaylı olarak gösterildi. Buna göre, Türkiye'de 700 ton altın 4 milyon ton alunit 203 bin ton antimuan 82 milyon ton asfaltit 29 milyon 646 ton bin asbest 1 milyon 786 bin ton bakır 35 milyon ton barit 1 milyar 641 milyon 381 bin ton bitümlü şist 250 milyon 543 bin bentonit 87 milyon 375 bin ton boksit 3 milyar 66 milyon 300 bin ton bor 3 bin 820 ton cıva 2 milyon 294 bin ton çinko 122 milyon ton demir 44 milyon 224 bin dolamit 70 milyon 500 bin ton fosfat 90 bin ton gümüş 5 milyar 733 milyon 708 bin kaya tuzu 354 bin 362 ton kil 26 milyon ton krom 860 bin ton kuars 626 bin ton kükürt 13 milyar 300 milyon ton linyit 5 milyar 161 milyon ton mermer 1milyar 479 milyon ton pomza 1 milyar 126 milyon 548 ton taşkömürü 380 bin ton toryum 9 bin 129 ton uranyum maden rezervi bulunuyor. İ.Ü Mühendislik Fakültesi Dekan Yardımcısı Prof. Dr. Ataç Başçetin, Türkiye nin yer altı kaynakları ile ilgili önemli tespitlerde bulundu. Başçetin, Türkiye nin maden rezervleri açısından diğer ülkelerden daha şanslı olduğunu kaydetti. Jeolojik yapısının bir sonucu olarak, Türkiye nin önemli sayıda maden çeşitliliğine sahip ve maden kaynakları yönünden zengin bir ülke olduğunu söyleyen İ.Ü. Mühendislik Fakültesi Dekan Yardımcısı Prof. Dr. Ataç Başçetin, Maden rezervlerimiz gerek Türkiye yüzölçümüne gerekse nüfusa oranla kıyaslandığında diğer ülkelerden daha şanslı bir ülke olduğumuzu ortaya koyuyor dedi. Dünyada ticareti yapılan 90 çeşit maden ve mineral bulunduğunu ve ülkemiz madencilik sektöründe 60 farklı maden ve mineralin üretiminin yapıldığının bilgisini veren Başçetin, MTA verilerine göre, dünyada 132 ülke arasında toplam maden üretim değeri itibarıyla 28 inci sırada yer alan ülkemiz, maden çeşitliliği açısından ise 10 uncu sırada bulunmaktadır. Madenler genel olarak; endüstriyel hammaddeler, metalik madenler, enerji hammaddeleri, doğal taşlar olarak gruplandırılır. Dünya endüstriyel ham madde rezervlerinin yüzde 2,5 i; kömür rezervlerinin yüzde 1 i; jeotermal potansiyelinin yüzde 0,8 i ve metalik maden rezervlerinin yüzde 0,4 ü ülkemizde bulunmaktadır. Ülkemizin zengin olduğu madenler arasında ilk sırayı dünya rezervlerinin yüzde 72 sini oluşturan bor mineralleri almaktadır diye konuştu. DOĞADA 230 ÇEŞİT BOR MİNERALİ VAR Türkiye de geniş rezervleri olduğu herkes tarafından bilinen bor madeni hakkında değerlendirmelerde bulunan Başçetin, Bor tabiatta hiçbir zaman serbest halde bulunmaz. Doğada yaklaşık 230 çeşit bor minerali olduğu bilinmektedir. Çeşitli metal veya ametal elementlerle yaptığı bileşiklerin gösterdiği farklı özellikler, endüstride birçok bor bileşiğinin kullanılmasına olanak sağlamaktadır. ETİ Maden verilerine göre B2O3 bazlı dünya toplam bor rezervi bin tondur. Bu rezervin yüzde 72 sini oluşturan 866 bin tonu ülkemizdedir. Ülkemizde bulunan Bor un kalitesi de diğerlerine oranla daha yüksek. Bu gurubun diğer üyeleri metal olmasına karşın Bor ametal sayılmaktadır dedi

4 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Maden Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. Erkan Yersel PETROLÜN ALTERNATİFİ BOR B adir Has Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Volkan Ediger, Türkiye'de bor madenleri konusunda yıllardır süregelen bir şehir efsanesi olduğunu, Türkiye'nin or madeninin petrole alternatif olan hidrojen enerjisinde de kullanıldığını söyleyen Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Maden Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. Erkan Y Yersel, Bor petrole alternatif olan hidrojen enerjisinde kullanılıyor. Şu an Türkiye nin meselesi 2040 ların meselesi. Petrol, doğalgaz kaynakları azalıyor. Bunların sene içinde tükeneceği söyleniyor. Alternatif enerji olarak hidrojen enerjisini görüyorlar. Bunda da bor kullanılıyor. Bor hidrür dediğimiz ürün ile birlikte hidrojen enerjisi üretimi tehlikesiz oluyor. Yangın çıkartmıyorsunuz. Bordan faydalanarak hidrojen enerjisini üretirken depolayıcı görevi görüyor. Bugün hidrojen enerjisi ekonomik değil. Petrolün, doğalgazın üç katı fiyatında. Günümüzde bor madenleri rezervi anlamında önemli bir potansiyele sahip olduğunu belirterek, borun abartıldığını, dünyadaki bütün iş hacminin birkaç milyar dolar civarında olduğunu dile getirdi. Borun hepsini Türkiye üretip satsa da çok bir anlam ifade etmediğini kaydeden Ediger, daha da önemlisi borun enerji kaynağı değil inorganik bir element olduğunu ifade etti. onu stoklamak da çok zor. Hem buna uygun motor sistemi yok. TEMİZ ENERJİ Araçların sistemi benzine, dizele göre ayarlı. Arabaya hidrojen gazını yüklemek de kolay değil ama teknolojilerin buna hazır olması gerekiyor. Oto sanayi direniyor, petrol sanayi direniyor çünkü karşısında temiz bir enerji var. Bozcaada da ve İstanbul Eyüp te hidrojen enerjisi tesisleri var, deneme aşamasındalar. TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi bu konuda çalışmalar yapıyor. İzlanda ise bu konuda en önde larda hidrojeni kullanıma alacak diye konuştu. Kadir Has Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Volkan Ediger "ENERJİ KONUSUNDA BİRÇOK ŞEHİR EFSANESİ VAR" K ELEKTRİKLİ ARAÇLARIN YAKIT PİLİ İÇİN ÖNEMLİ BİR MİNERAL Prof. Dr. Ediger, borun geleceğin elektrikli araçlarında yakıt pilinin önemli bir minerali olarak kullanılacağını vurgulayarak, şöyle konuştu: "Orada asıl yakıt olan hidrojendir, bor değil. Ne kadar çok bor hammaddemiz olursa o kadar zengin oluruz diye bir şey yok. Önemli olan hammaddenin üzerine bilim, sanat ve teknolojiyle konulan katma değerdir. Bunu yapabilmeye çalışmalıyız, üstün nitelikli insan gücü yetiştirmeli, araştırma ve geliştirmeye önem veren uzun vadeli stratejileri kararlılıkla hayata geçirmeliyiz. Özellikle enerji konusunda çok fazla şehir efsanesi var. Ne zaman bunların doğru olmadığını anlarsak ve doğru olanları uygulamaya başlarsak o zaman bizden daha fazla gelişmiş ülkelerle rekabet edebilir çağdaş bir ülke konumuna gelebiliriz." Maden Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Torun TÜRKİYE, BOR MADENİNDE YÜZDE 72 REZERVLE BİRİNCİ Maden Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Torun, bor madeninde yüzde 72 rezervle Türkiye'nin birinci sırada yer aldığını belirtiyor. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Maden Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Torun, yüzey madenciliğinin azaldığını, derinlerde yer alan çok daha büyük maden yataklarının değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. Torun, Türkiye'nin maden kaynakları açısından zengin olduğunu, dünyada üretilen 50 çeşit madenin 30'unun Türkiye'de bulunduğunu ifade etti. Bor madeninde yüzde 72 rezervle Türkiye'nin birinci sırada yer aldığını belirten Torun, "Ülkemiz, trona, feldspat, mermer ve son zamanlarda yapılan aramalarla bulunan altın ve gümüş madeni açısından da oldukça zengin. Zenginliklerimiz, maden araması yapıldıkça ve derinlere inildikçe daha da artacak" dedi. Maden Tetkik ve Arama (MTA) Genel Müdürlüğü'nün kömür arama çalışması yürüttüğünü ve bu aramalardan da olumlu sonuç alındığını dile getiren Torun, "6 yıl önce Maden Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Torun, Türkiye'nin maden kaynakları açısından zengin olduğunu, dünyada üretilen 50 çeşit madenin 30'unun Türkiye'de bulunduğunu ifade ediyor. Türkiye'nin linyit kömür rezervi 8,5 milyar tondu. MTA'nın aramaları sonucu 13 milyar tona çıktı, kömür rezervlerimiz arttı" diye konuştu. BOR SANAYİSİ KURULMASI GEREKİYOR Maden sektöründe yerli kaynaklara yönelmenin önemine işaret eden Torun, geleceğin madeni olan borun yeteri kadar değerlendirilemediğini savundu. Torun, "Eğer ciddi bir politika uygulanırsa, biz nasıl petrolde yabancı ülkelere bağımlıysak onlar da bizdeki bor madenine bağımlı hale gelebilir" diye konuştu. Mehmet Torun, Türkiye'ye bor sanayisi kurulması gerektiğini söyledi. Ülkemizde madenlerin tükenmesinin söz konusu olmadığını ancak aramaların daha derinde yapılması gerektiğini vurgulayan Torun, şunları kaydetti: "Yüzey madenciliği azalıyor ama yerin metrelerce derinliklerinde çok daha büyük maden kaynaklarımız var. Maden üretim derinliğimiz 200 metre. Bin metre daha derinlikte madenlerimiz var ve bunların ne olduğunu bilmiyoruz bile. Örneğin Güney Afrika'da 3 bin 600 metrede altın madeni çıkarılıyor. Avrupa'da madenlerin bulunduğu ortalama derinlik metre. Bu demektir ki daha çok alınacak yolumuz var. Bunun için de maden mühendislerinin ciddi anlamda teşvik edilmesi ve değerlendirilmesi gerekiyor." 92 93

5 TÜRKİYE DE VE DÜNYADA BOR SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ Dünya bor pazarı 2010 yılında global ekonomik krizin etkisinin azalmasıyla birlikte artış sürecine girdi yılında da bu artış devam etti yılında ise dünya ekonomisindeki ve hedef pazarların ekonomik büyümesindeki yavaşlama ya da küçülme nedeniyle dünya bor pazarında talep daralması yaşandı ve dolayısıyla bor tüketimi azaldı. Eti Maden tarafından hazırlan Bor Sektörü Raporu na göre 2012 yılında dünya toplam bor rezerv miktarı B2O3 bazında 1,3 milyar ton olarak gerçekleşti. Türkiye yüzde 73 lük pay ile ilk sırada yer alırken, onu yüzde 8 pay ile Rusya ve yüzde 6 pay ile ABD takip etti. Dünya bor üretim kapasitesinin 2012 yılında 4,9 milyon ton (2,3 milyon ton B2O3) ve dünya fiili bor üretiminin ise 2012 yaklaşık 3,8 milyon ton (1,8 milyon ton B2O3) civarında gerçekleştiği tahmin ediliyor. Dünya ekonomisindeki ve hedef pazarların ekonomik büyümesindeki yavaşlama/küçülme nedeniyle dünya bor pazarında talep daralması ve dolayısıyla bor tüketimi azalarak yaklaşık 3,8 milyon ton seviyesine geriledi. BORUN SEKTÖREL KULLANIM ALANLARI Bor nihai kullanım alanı olan sektörlerde çoğunlukla bor kimyasalları şeklinde tüketildiği gibi konsantre bor olarak doğrudan da tüketilebiliyor. Bor ürünleri; uzay ve hava araçları, nükleer uygulamalar, askeri araçlar, yakıtlar, elektronik ve iletişim sektörü, tarım, cam sanayi, kimya ve deterjan sektörü, seramik ve polimerik malzemeler, nanoteknolojiler, otomotiv ve enerji sektörü, metalurji ve inşaat gibi pek çok alanda kullanılıyor. Rapor bor ürünlerinin tüketim alanlarını açık bir şekilde ortaya koyuyor. Tüketilen bor ürünlerinin yüzde 85 e yakını cam (yalıtım tipi cam elyafı, tekstil tipi cam elyafı, borosilikat cam), seramik-frit, tarım ve deterjan sektörlerinde yoğunlaşmış durumda. DÜNYA BOR REZERVLERİ Dünyadaki önemli bor yatakları Türkiye, Rusya ve A.B.D de yoğunluk gösteriyor. Dünya ticari bor rezervleri 4 bölgede toplanıyor. Bunlar; ABD Kaliforniya eyaletinin güneyinde yer alan Mojave Çölü, Güney Amerika da yer alan And Kemeri, Türkiye nin de yer aldığı Güney-Orta Asya Orojenik Kemeri ve Doğu Rusya. Türkiye dışında diğer önemli bor rezervlerinin bulunduğu bor yataklarının rezerv dağılımı farklı kaynaklardan alınan bilgilere göre şöyle; Boron (Kramer) Yatakları, Kuzey Amerika: Rio Tinto firması tarafından açık ocak işletmeciliği yöntemi ile işletilen yatağın toplam rezervi firmanın 2012 yılı faaliyet raporundaki verilere göre B2O3 bazında 26 milyon ton. Kanada da yerleşik Erin Ventures ve Sırbistan da yerleşik JP PEU firmalarının ortaklaşa geliştirmekte olduğu Sırbistan'ın güneyindeki Jarandol havzasında Piskanja bor yatağında yaklaşık 7,5 milyon ton ve Pobrdje yatağında ise yüzde 36,39. B2O3 değerli 250 bin ton rezerv olduğu tahmin ediliyor. En çok bulunan bor mineralleri kolemanit, üleksit ve howlittir (kalsiyum borosilikat hidroksit- Ca2B5SiO9(OH)5). Güney Amerika Bor Yatakları: Söz konusu yatakların en önemli özelliği genelde çok geniş alanlara küçük rezervler halinde yayılması. Güney Amerika rezervlerinin büyük bir bölümünü üleksit (sodyum kalsiyum borat bazdan) oluşturuyor. Asya Bor Yatakları: Asya ülkelerindeki bor rezervleri genelde magnezyum borat (Ascharite) ve sınırlı bölgelerde tinkal ve borosilikattan oluşur. Bu cevherler, genelde düşük 94 95

6 tenörlü olup rafine ürün üretiminde teknolojik zorlukları olan yapıdadır. Ascharite cevheri özellikle Çin ve Kazakistan da bunulur ve ortalama B2O3 tenörü yüzde 8-10 dur. Çin de doğal bor yatakları geniş olmasına rağmen, yatakların yüzde 90 dan fazlasının tenörü yüzde 12 B2O3 ün altında yer alır. Çin in bor yataklarının büyük bir kısmı Liaoning ve Jilin bölgelerinde yer alır. Bor yatakları esas olarak Magnezyum borat içeren ascharite bazlı metamorfik yataklardır. Qinghai-Tivet platosu yakınlarında yer alan Qinghai nin bor kaynakları üleksit, hidroborasit ve borakstır. Çin in metamorfik ve sedimenter yatakları düşük tenörlü ve yüksek saflıktadır. Liaoning deki ascharite yataklarının çok hızlı tüketildiği ifade ediliyor. Dünya Bor Üretim Miktarları Tablo 3: Dünya Bor Üretim Kapasiteleri (2012) BOR CEVHERİ ÜRETİMİNDE SIKINTI YAŞANABİLİR Sonuç olarak, dünya toplam bor rezervi sıralamasında Türkiye yaklaşık yüzde 73 lük pay ile ilk sırada yer alır. Dünya toplam bor rezervi ve bugünkü tüketim değerleri dikkate alındığında, dünyada çok uzun yıllar bor cevheri sıkıntısı yaşanmayacağı ortaya çıkıyor. Dünya bor üretim kapasitesinin 2012 yılında 4,9 milyon ton (2,3 milyon ton B2O3) olduğu tahmin ediliyor. Dünya fiili bor üretimi 2012 yaklaşık 3,8 milyon ton (1,8 milyon ton B2O3) civarında gerçekleşti. Fiili bor üretiminin B2O3 bazda bölgesel dağılımı; Avrupa (Türkiye) yüzde 42 pay ile birinci sırada yer alırken, bunu ABD yüzde 29, Güney Amerika yüzde 15 ve Asya yüzde 14 payla takip etti. Şekil 4: Dünya Bor Üretiminin Bölgelere Göre Dağılımı (B2O3 bazda, %) DÜNYA BOR SEKTÖRÜ PAZAR DURUMU Dünya bor pazarı 2010 yılında ekonomik krizin etkisinin azalmasıyla birlikte artış sürecine girerek, 2011 yılında ise 2010 yılına nazaran büyüme hızı yavaş da olsa büyüme süreci devam etti yılında ise dünya ekonomisindeki ve hedef pazarların ekonomik büyümesindeki yavaşlama/küçülme nedeniyle dünya bor pazarında talep daralması yaşanmış ve do- layısıyla bor tüketimi azaldı. Dünya bor tüketimi genel olarak dünya ekonomik büyümesi doğrultusunda bir seyir izlerken 2009 yılında bor tüketimindeki daralma dünya ekonomisindeki daralmanın çok üzerinde gerçekleşti. Söz konusu dönemde dünya ekonomisi yüzde 0,6 daralırken bor tüketimi yüzde 26 civarında azaldı. Benzer şekilde 2010 yılında dünya ekonomisinin krizden çıkış sürecinde dünya bor tüketimindeki büyüme dünya ekonomisindeki büyümeden daha fazla oldu. Dünya ekonomisinin 2010 yılında yüzde 5,2 büyürken bor tüketiminin ürün miktarı bazında yaklaşık yüzde 32 artarak 3,95 milyon ton (bor oksit bazında yüzde 34 artarak yaklaşık 1,88 milyon ton B2O3) olarak gerçekleşti. Özellikle bazı gelişmiş ekonomilerdeki dengesizliklerden dolayı dünya ekonomisin 2011 yılı büyümesi 2010 yılına göre daha düşük (yüzde 3,8) gerçekleşti. Buna paralel olarak bor ürünleri talebine olan artış 2011 yılında bir önceki yıla göre daha düşük oranlarda da olsa devam etmiş ve bor ürünleri tüketimi ürün miktarı bazında yaklaşık yüzde 10 artarak 4,3 milyon ton (bor oksit bazında yüzde 9 artarak yaklaşık 2 milyon ton B2O3) civarında gerçekleşti. DÜNYA BOR TALEBİNİN %46 SINI ETİ MADEN KARŞILIYOR 2012 yılında dünya ekonomisindeki ve hedef pazarların ekonomik büyümesindeki yavaşlama/küçülme nedeniyle dünya bor pazarında talep daralması yaşanmış ve dolayısıyla bor tüketimi azalarak yaklaşık 3,8 milyon ton seviyesine geriledi. Dünya bor talebinin yüzde 46 sının Eti Maden, yüzde 23 ünün RT Borax, yüzde 31 inin de diğer üreticiler tarafından karşılandığı tahmin ediliyor. TÜRKİYE DE BOR SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ Eti Maden bünyesinde bulunan 4 İşletme Müdürlüğünde bor kimyasalları ve eşdeğeri ürünler (boraks pentahidrat, boraks dekahidrat, borik asit, bor oksit, kalsine tinkal, susuz boraks ve öğütülmüş kolemanit) üreterek iç ve dış piyasalara sunuluyor. Bor kimyasalları ve eşdeğeri ürünlerin üretimi çoğunlukla Kırka da olmak üzere Bandırma ve Emet te yapılıyor. Bor kimyasallarında en fazla üretim payına boraks pentahidrat ve borik asit sahip 1998 yılından itibaren öğütülmüş kolemanit, 2006 yılından itibaren bor oksit, 2008 yılından itibaren de kalsine tinkal ve susuz boraks üretimine başlandı yılında Zirai bor üretim tesisi tamamlandı yılında ise IV. Boraks Pentahidrat Üretim Tesisi, Borik Asit Tesisi Tevsii, 2012 yılında ise Boraks Fabrikası Modernizasyonu ve Borik Asit Fabrikası Modernizasyonu yatırımları tamamlanarak faaliyete geçti. Ayrıca, tamamlanan 400 bin ton/yıl kapasiteli Bigadiç Konsantratör ve Öğütme Tesisi (Öğütme Ünitesi) üretime başladı. TÜRKİYE BOR REZERVLERİ Türkiye de bilinen bor yatakları özellikle Kırka / Eskişehir, Bigadiç / Balıkesir, Kestelek / Bursa ve Emet / Kütahya da bulunuyor. Türkiye'de rezerv açısından en çok bulunan bor mineralleri tinkal (Na2O.2B2O3.10H2O) ve kolemanit (2CaO.3B2O3.5H2O). Türkiye'de önemli tinkal yatakları Kırka'da, kolemanit yatakları ise Emet ve Bigadiç civarında bulunuyor. Bunlara ilaveten, Bigadiç te az miktarda üleksit rezervi mevcut olup Kestelek te kolemanit yanında zaman zaman üleksit yan ürün olarak elde ediliyor. Kaynak: Eti Maden,